Akatotoaanga i te Tuatua Mou Puka Tapu i Potukara

MEI Caminha i te apatokerau ki Vila Real de Santo Antônio i te apatonga, e tauatini ua atu te au poti tautai karakara tei akatotoaia e 800 kiro mita i te Pae Tai Atiranatiki o Potukara. Kua ‘aere [te au tangata tautai] na tai na runga i te au pai’ no te au anere mataiti, te akariro anga i te ika e ko te kai puapinga ia no te au tangata Potukara e manganui.​—Salamo 107:23.

No te au 70 mataiti i topa, kua tupu ana tetai tu ravakaianga i Potukara. Kua maroiroi te Au Kite o Iehova no te apai mai i te tuatua meitaki ki te au ngauru o te tauatini au ika akatutuia. (Mataio 4:19) I roto ia Me 1995 kua taea tetai take o te 44,650 aronga tutu aere Patireia​—te reitio e 1 ki te 210 au tangata. I roto i etai au oire e apa te reitio o te reira.

Ma te au tangata angaanga e manganui, kua raveia te au ngai tutu aere e manganui i te au epetoma ravarai me kore e maata atura i muri mai. No reira te rekareka ra te Au Kite Potukara i te taangaanga i te au tuatua akamata anga tukeke e raukaʼi i te oronga i to ratou manakonako anga Puka Tapu ma tetai atu. Ae, te ariki ra ratou i te puapinga no te akakite aere i te tuatua mou o te Puka Tapu i te au tu ravarai te rauka ra.​—1 Korinetia 9:20-23.

Tauturuanga i te Aronga Inangaro i te Akonoanga

I tau ki tetai tare anga 1991, e 70 patene o te aronga e 18 mataiti me kore te aronga mamaata i Potukara te akatutu ra e e au Katorika Roma. Noatu i teia, e meangiti ua te kite no te Puka Tapu i rotopu i te au tangata. Kua akakite te nuti pepa Jornal de Notícias e: “Ko teia tetai au tumatetenga maata rava atu o te ao Katorika: Kite kore i te Puka Tapu!” Eaa ra e ko teia te turanga? Te tou maira te nuti pepa Expresso Potukara i te pau anga. Te ripotianga no runga i tetai uipaanga e 500 au orometua i Fátima, kua karanga te pepa e: “I tau ki te au tangata teitei, e mea anoanoia kia akamatara mai te orometua iaia uaorai mei te au angaanga ope kore e manganui e raukaʼi iaia i te akatumu akaou i tona turanga e ei ‘tangata akakite.’ . . . Me tuku te orometua i tona meta i te tutu aere anga i te Evangeria, kare i reira ona tuatau no tetai atu au angaanga.”

I tuke atu, te maroiroi ra te Au Kite o Iehova i Potukara i te akakite aere i te tuatua mou Puka Tapu i te au tu ravarai te rauka ra. Tei tupu mai, e manganui te au Katorika ngakau tae te rauka nei te kite o te Puka Tapu.

E Katorika akono a Carlota e e mema no te pupu mapu i roto i tetai pupu tangata akonoanga. E puapii katoa aia i roto i tetai apii na te tamariki rikiriki i reira a Antônio, e Kite, e angaanga ana. Ei painia tamou, me kore e minita tamou, e tauta ua ana a Antônio no te pukapuka ki tona au taeake angaanga no runga i te Puka Tapu i te tuatau kaikai anga avatea. I tetai ra kua ui a Carlota kiaia no runga i te irinaki anga ai era e te kauti o Maria. Kua akaari a Antônio kiaia e eaa ta te Puka Tapu e apii maira no runga i teia au tumu tuatua, e ko te reira te akamata anga o te au uriuri anga Puka Tapu e manganui. I te aereanga a Carlota ki tana uipaanga mua i ko i te Are Uipaanga Patireia o te reira ngai, kua umere tikai aia. Inara, kua taii te au tuatau uipaanga ki tera o te au pupu tangata akonoanga i piri ana aia. Kua kite aia e kia rave aia i tetai tuku anga. Eaa ra tana ka rave?

Kua akaputuputu mai a Carlota i te katoa anga o te pupu mapu e kua akamarama mei te Puka Tapu mai e eaa ra aia ka akaruke ei. Kua aviri te katoatoa i tana tuku anga, kare ra i tetai tamaine mapu ko Stela tona ingoa, tei akarongo marie ra. I te tuatua anga a Carlota kiaia i muri maira, kua ui a Stela i te au ui anga e manganui no runga i te akamata anga e te akakoro anga o te oraanga. Kua oronga a Carlota kiaia te puka Life​—How Did It Get Here? By Evolution or by Creation?a e kua akamata atu i tetai apii Puka Tapu kiaia ra.

I taua tuatau ra kua tere meitaki ki mua a Carlota i te pae vaerua, kua papetitoia i roto ia Tiunu 1991, e kua akamata i te tavini e ei painia tamou e ono marama i muri maira. Ia Me 1992 kua akaipoipo raua ko Antônio, te tamou kapipiti anga ki roto i te angaanga painia i roto i tetai putuputuanga vaitata mai i reira e maata atu te anoanoia ra. E ia Stela ra? Kua papetitoia aia i roto ia Me 1993, e teianei te tavini ra ei painia tamou.

E mapu akonoanga tikai a Francisco. I te au Tapati ravarai e aere ana aia ki te Pure Tutia i te popongi e te Pure Rotario taokioki ua i te avatea. E tavini ana aia e ei tangata akono i te au mea tapu, te tauturu anga i te orometua i te tuatau o te Pure Tutia. Kua pure atu aia ki te Atua e kia akariroia aia ei “tainiti” a tetai ra!

Kua inangaro tikai a Francisco i tetai Puka Tapu, e i tetai ra kua oronga tetai oa i tetai nana. Kua poitirere tikai aia i te kite e e ingoa to te Atua, ko Iehova. (Exodo 6:3; Salamo 83:18) I te tatau anga aia ia Exodo 20:4, 5 e te arai ra te Atua i te taangaanga anga o te au itoro akatikitikiia i te akamori anga, kua poitirere maata atu aia! I te kite anga e kua ki te are pure i te au itoro akatikitikiia, kua pure akatenga tikai aia ki te Atua kia tauturu mai iaia kia marama i teia oripu anga pouroa. I tetai au ra i muri mai kua aravei aia i tetai oa apii i mua ana e kua ui kiaia e eaa ra aia i akaruke ei i te apii o te po.

“Te aere nei au ki tetai apii meitaki atu i te po,” kua pau mai tona oa.

“Eaa oki tena apii, e eaa taau e apii ana?” kua ui atu a Francisco. Kua poitirere tikai aia i te pauanga a tona oa.

“Te apii nei au i te Puka Tapu i ko i te Are Uipaanga Patireia o te Au Kite o Iehova,” kua akakite atu te oa kiaia. “Ka inangaro ainei koe i te aere mai?”

Kare e rauka ia Francisco i te irinaki i tana i kite i tana uipaanga mua​—te nga mata katakata, mataora; te au tangata e pukapuka ra ki tetai e tetai na roto i te tu maanaana, oaoa tikai; te au tamariki e noo ra i te pae i to ratou nga metua e te akarongo anga ki te au mea tei tuatuaia maira.

“Teia au i konei, e tangata ke tikai, e kua manako au e ko au tetai o te ngutuare tangata!” i tuatua ei a Francisco. E aere putuputu ana aia ki te au uipaanga mei reira mai. I teianei te tavini ra a Francisco e ei tangata pakari i roto i te putuputuanga, e kapiti atu ma tana vaine e te au tamariki e rua, te rekareka ra aia i roto i te au taputou anga Patireia maata i roto i ta te Atua Tuatua.

Tuaanga i te Tuatua Mou ma te Au Kopu Tangata

Ko Manuela, e painia tamou i te ngai ko Lis­bon, kua maata tana ika i rauka i te pae vaerua no tona tu tamou marie i te akakite takinga meitaki anga ki te katoatoa, kapiti mai i tona au kopu tangata. I rotopu ia ratou ko tona tungane, ko José Eduardo, tei tereniia i roto i te angaanga karate e te au apinga ta. Kua aati aia i te ture e manganui te au taime e kua apainaia atu aia i te openga ra kia akavaia e 22 au akaapa anga e kua akautungaia e 20 mataiti ki roto i te are auri. Kua kino rava aia e kua mataku te au mouauri iaia, e kua tukunaia aia ki roto i tetai are auri tei tinamou tikaiia.

No te itu mataiti kua atoro akakoromaki ua a Manuela ia José Eduardo, inara e kopae ua ana aia i tana tuatua akakite a te Puka Tapu. I te openga ra, i te neneiia anga te puka Life​—How Did It Get Here? By Evolution or by Creation? kua ariki aia i te reira, e kua akamataia tetai apii Puka Tapu. I reira rai kua rave aia i te au taui anga umere i tona tu. E tai epetoma i muri mai kua oronga aia i te akakite anga nana ua ki te au tangata are auri e 200, e tera atu epetoma ki tei maata atu i te 600. Kua rauka katoa iaia te tika anga no te atoro i te au mouauri i tetai ngai o te are auri. No runga oki i tona tu taui anga umere tikai, kua akameangitiia mai te utunga e 15 mataiti. I muri ake te tavini anga e 10 mataiti, kua tukuia aia inara kia akaraia e te opita. Mei reira mai kua tere atu e rima mataiti, e kua papetitoia a José Eduardo i teianei e ko tetai Kite no Iehova, te tavini anga ei tavini orometua i roto i te putuputuanga o te reira ngai. Tika rai e turanga o ‘te luko e noo katoaʼi raua ko te punua mamoe’!​—Isaia 11:6.

No tana tamou ua i te akakite ki tona ngutuare tangata, tei ia Manuela te tu rekareka no te tauturuanga i tana tane e tetai au mema e a o tona ngutuare tangata kia maroiroi i roto i ta Iehova angaanga. E tavini orometua tana tane i teianei.

“Ka Tuaru Au ia Ratou ka Tue e ka Papa”

E noo ana a Maria do Carmo i roto i tetai ngai ko Lisbon i te atoro anga te Au Kite iaia. Kua reka aia i tana i rongo atu e kua pati ki tana tane, ko Antônio, me ka tika e kia apii aia i te Puka Tapu i te kainga. “Eaa koe e manako atu i te reira!” kua pau atu aia. “Me kite au i tetai Au Kite o Iehova i roto i to taua are, ka tuaru au ia ratou ka tue e ka papa.” E mea tau ra, ko Antônio, e tangata ikuiku i te karate e e kiri kerekere e toru tuanga tona. No reira kua manako a Maria do Carmo no te akono atu i tana apii Puka Tapu i tetai ngai ke.

I muri mai, kua aere atu a Antônio ki Engarani no tetai apiianga karate e varu ra, kua akapapa meitaki a Maria do Carmo ki roto i tona kiri i te puka My Book of Bible Stories.b Mei te mea e maata to Antônio taime i tana terepu, kua tatau aia i te puka. I tona oki mai anga, kua akaoriori ririnui tikai te mangungu i te pairere, e kua ngata te reira no te to anga. No te taime mua i tona oraanga, kua pure a Antônio kia Iehova.

I te taeanga a Antônio ki te kainga, kua patiia aia ki te uipaanga e te Kite tei apii i te Puka Tapu ma tana vaine ra. Kua ariki aia i te reira e kua kite e tu oaoa to te katoatoa. Kua akapapaia te akanoo anga no tetai apii Puka Tapu, e i roto i te tuatau poto, kua kite a Antônio e kia tuku aia i tetai iki anga. Tei tupu mai kua akaruke aia i te apii anga karate e kua akamata i te apii i tana au tamariki karate e akapeea me noo au ua i te oraanga i teianei e tuatau ua atu. Ko tetai ia ratou, e kiri kerekere katoa, i teianei e Kerititiano papetitoia.

E no Antônio ra, kua papetitoia aia i roto ia Aperira 1991. Te ra i muri mai i tona papetitoia anga, kua akamata aia i te tavini ei painia tauturu. E ono marama i muri mai kua akamata aia i te tavini e ei painia tamou, e kare i roa ana te apii ra aia e 12 au apii Puka Tapu i te kainga. I roto ia Tiurai 1993 kua akataoongaia aia ei tavini orometua i roto i te putuputuanga.

I Roto i te Ngai Angaanga Putuputuia

I roto i te au ngai o te enua e manganui, e angaanga putuputuia ana te au ngai i te epetoma ravarai me kore e maata atura. Akapeea te Au Kite i te rave anga i ta ratou angaanga “ravakaianga” kia uua tikai?

Kua tauta a João no te aravei i te au tangata ravarai i te au kainga. I te atoroanga i tetai vaine, kua ui aia me e au tangata ke atu tetai e noo ra i roto i te are. Kua pau te vaine e noo ana tana tane e rua nga tamaroa i reira, inara kare e ngoie tikai no te aravei ia ratou i te mea e angaanga ana ratou e ka oki mai ki te kainga i te aiai. No reira kua neke atu a João e kua atoro atu i tetai ke i roto i te ngai. Vaitata rai e tai ora e te apa i muri mai, kua aravei atu tetai tangata iaia.

“Kua karanga oki koe e ka inangaro koe i te tuatua mai kiaku,” kua tuatua atu te tangata kia João. “E akakite mai ine e eaa taau ka inangaro.”

“E tika ia koe, kare au e kite ia koe,” kua pau atu a João, tei poitirere ra. “Koai koe?”

“Ko Antônio au, e noo ana au i runga i teia mataara. Kua karanga koe ki toku mama e te inangaro ra koe i te tuatua ki te toenga o te ngutuare tangata, no reira te aere mai nei au i te kimi e eaa taau ka inangaro.”

Kua oronga a João kia Antônio i tetai akakite anga meitaki e kua akamata i tetai apii Puka Tapu kiaia ra. I muri ake i te rua o te apii, kua pati a Antônio me ka rauka e kia raveia te apii e rua taime i te epetoma. I nga marama e a, kua kapiti atu aia kia João e kua akamata i te tutu aere i te tuatua meitaki ki runga i tona mataara. E toru marama i muri mai, kua papetitoia aia. I ou ake nei kua akamata katoa tona mama i te apii i te Puka Tapu. Mei teaa ra te puapinga no te tauta i te tuatua ki te au mema pouroa o te ngutuare tangata i roto i te angaanga orometua!

Te akaari maira taua au kite anga e te vaira e maata te au ravakaianga i te pae vaerua kia raveia i roto i te au vai o Potukara. Kua akameitaki a Iehova i te Au Kite tei angaanga maroiroi i reira ma te au tauatini ua atu apii Puka Tapu tere atu ki mua. Ia ratou e tamou ua ra i te kimi e maata atu te au mataara no te akakite aere i te tuatua mou Puka Tapu ki te katoatoa, te akatupuia ra te au tuatua na te apotetoro ko Paulo ki te au Kerititiano i Philipi i Potukara i teia tuatau: “I taua au mea katoa nei . . . ko te Mesia te tuatuaia nei.”​—Philipi 1:18.

[Au Tataanga Rikiriki i Raro]

[Mapu i te kapi 23]

(No runga i teia, akara i te puka)

PANIORA

POTUKARA

[Au Tutu i te kapi 24, 25]

Te taangaanga ra te Au Kite i Potukara i te au tuatau ravarai no te akakite aere i te tuatua mou Puka Tapu