Akaoraia Atu na Roto i te Mate Maata
“Ko te aronga teia i aere mai mei roto i te mate maata, e kua orei i to ratou kakau, e kua akateatea i te toto o te Punua-mamoe ra.”—APOKALUPO 7:14.
1. Koai ma te ka aravei turou atu i te aronga akatuakaouia mai i te tuakaouanga no to te enua nei?
ME AKATUIA mai te aronga e au mirioni ua atu i te ‘tuakaouanga o te aronga tuatua-tika e te aronga tuatua-tika kore,’ kare ratou e akaokiia mai ki te oraanga i runga i tetai enua kare e apinga. (Angaanga 24:15) Ka ara mai ratou ki roto i te au ngai akamaneaia e ka kite e ko te au ngai nooanga, te au kakau, e e maata te kai tei teateamamaoia na ratou. Naai ma e rave te reira au teateamamao anga katoatoa? Te taka meitaki ra, e e au tangata etai ka noo ki te ao ou i mua ake i te akamata anga te tuakaouanga no te enua nei. Koai ma? Te akakite maira te Puka Tapu e ko ratou te aronga te ka ora atu i te mate maata te aere mai nei. To te au apiianga ravarai o te Puka Tapu, kare e ekoko anga e ko teia tetai o te mea reka maata katoaia—e ko tetai papaki o te aronga tiratiratu te ka akaoraia atu na roto i te mate maata e kare rava atu ia e mate. Kua akapapu meitakiia teia manakonako anga i roto i te au Tuatua Tapu ra.
Mei te Tuatau ia Noa Ra
2, 3. (a) Eaa te tu aiteite te rauka maira no rotopu i te tuatau ia Noa ra e to tatou tuatau? (e) Eaa te touia maira e te ora anga o Noa e tona ngutuare tangata mei roto mai i te Tiruvi ra?
2 Ia Mataio 24:37-39, kua akatutu maira Iesu Karaiti i tetai akaaiteite anga i rotopu i te tuatau ia Noa ra e te tuatau openga nei, ta tatou uaorai e kite nei i teianei. Kua tuatua aia: “E mei te tuatau ia Noa ra, koia katoa te aerenga mai o te Tamaiti a te tangata nei. Mei tei te tuatau i muao i te diluvi ra, te kaikai ra ratou e te inu ra, te akaipoipo ra, e te orongaia ra kia akaipoipoia, e tae rava atu ki te rā i tomo ei a Noa ki roto i te araka, Kare rava i kite, e rokoia iora ratou e te diluvi, e ope takiri akera ratou i te mate; koia katoa te aerenga mai o te Tamaiti a te tangata nei.”
3 Kua apai keia atu e te Tiruvi o te ao katoa nei te aronga katoatoa kare ra i manako atu i te tuatua akamatakite anga a te Atua ra. Kare ra te reira, i apai ke atu ia Noa e tona ngutuare tangata. Kua ‘tomo atu ratou ki roto i te araka,’ mei ta Iesu i tuatua ra. No to ratou tu akono i te Atua ra, kua oronga atu a Iehova kia ratou i tetai mataara e oraʼi. Kua taiku maira a 2 Petero 2:5, 9 i te ora mai anga o Noa e tona ngutuare tangata i tana tuatua anga: “E akaora iora ra [a te Atua] ia Noa i te tangata i ako i te tuatua-tika ra, ma etai e tokoitu ra, ka apai mai ei aia i te nina-anga ki teianei ao akono kore i te Atua ra. Kua kite mari te Atu i te akaora i te aronga akono i te Atua i roto i te timataanga ra.” Kua akatutu maira Iesu i tetai akaaiteite anga i rotopu i to Noa tuatau e te tuatau openga nei ei akakite e ko te mea matauia no te au tangata e kare e akarongo i ta te Atua ra tuatua akamatakiteanga. Pera katoa oki, i te raveanga i te reira kua akapapu katoa mai aia e kua akarongo a Noa e tona ngutuare tangata i te Atua ia Iehova, e kua tomo atu i te araka, e kua ora mai i te Tiruvi maata ra. Te tou maira te ora anga o Noa e tona ngutuare i te ora anga no te au tavini tiratiratu o te Atua ra i te openga o teianei ao.
E Akaraanga no te Anere Mataiti Mua Ra
4. I te akatupu anga i ta Iesu au tuatua ra, eaa te au mea i tupu tei taki atu ki te akapouanga o Ierusalema i te 70 T.N.?
4 Kua tuatua katoa a Iesu i te au tupuanga te ka tupu i te openga o teianei ao. Ia Mataio 24:21, 22, ka tatau tatou e: “E mate maata tei te reira tuatau, kare ïa mei muatangana mai i teianei ao, e tae rava akenei i teianei rā, e kare oki a muri atu. Naringa oki kare taua au rā i tapotoia, kare rava tetai tangata e ora; no te aronga i ikiia ra, e riro ïa au rā i te tapotoia.” E tupu anga mua to teia au tuatua i te anere mataiti mua o to tatou Tuatau Noa Nei. I te 66 T.N., kua koropiniia te oire o Ierusalema e te au vaeau Roma i raro ake ia Cestius Gallus. Kua tae roa te au nuku o Roma ki te akangaueue anga i te paruru o te iero ra, e e manganui te au ngati Iuda tei akapapa kia tuku ua kia ratou. Inara, e mea poitirere ua, e kare ua e tumu i kitea, kua akaoki ke atu a Cestius Gallus i tona au nuku. I te kiteanga e kua oki ke atu to Roma ra, kua akono te au Kerititiano i te au tuatua ta Iesu, i tuatua ra i te au mataiti e manganui i mua akera: “Kia akara ra kotou ia Ierusalema i te takako angaia e te au nuku, kua vaitata rava tona pou i reira, kia kite mai kotou. Te aronga e noo i Iudea ra, ka oro ratou ki te maunga i reira; e to roto i te oire ra, ka aere ïa ki vao; e auraka to te au ngai katoa ra e tomo akaou ki roto i te oire.” (Luka 21:20, 21) Te au ngati Iuda tei riro ra ei Kerititiano, koia te aronga ikiia, kua akaruke viviki ua ratou i taua oire te ka akapouia o Ierusalema ra e no reira kua ora ratou i taua akapouanga kino ra tei tupu ra ki te reira kare i roa i muri ake. I te 70 T.N., kua oki akaou atura te au nuku o Roma i raro ake i te Tianara ko Titus. Kua noo puakapa ratou takapini ia Ierusalema, kua koropiniia te oire, e kua akataneaia te reira.
5. Na teea tu te tapoto angaia te mate o Ierusalema i te 70 T.N.?
5 Kua akakite mai te tangata tata tuatua enua ngati Iuda ko Josephus e e 1,100,000 au ngati Iuda i mate, e e 97,000 tei ora e kua riro ei tuikaa. Kare taua aronga ngati Iuda kare ra i te Kerititiano, kare ia ratou i “te aronga ikiia” o ta Iesu totou ra. I te tuatuaanga ki te iti tangata ngati Iuda meameaau ra, kua karanga a Iesu e: “I na, kua vaio taneaia to kotou nei are. E te karanga atu nei au kia kotou, Kare kotou e kite mai iaku, e tae ua atu ki te rā e tuatuaʼi kotou e, Kia ora aia, tei aere mai ma te ingoa o te Atu.” (Mataio 23:38, 39) Kare e tataanga e ko taua aronga ngati Iuda, tei vaira ki roto i Ierusalema, i ariki ia Iesu ei te Mesia i te miniti openga ra, e i riro mai ei au Kerititiano, e kua rauka ia ratou ta Iehova akaperepere anga. Inara, ko taua mate tei tupu ra kia Ierusalema i te 70 T.N. kua tapotoia ia. Kare te koropini anga openga a te vaeau o Roma ra no te tuatau roa. Kua tuku te reira kia ora tetai papaki o te aronga ngati Iuda ra, me kia tonokia atu ki etai au tuanga ke ke o te Patireia o Roma ei au tuikaa.
E Urupu Maata te ka Ora Atu
6, 7. (a) Ko teea oire akonoanga maata te vaira kia akapouia, ei tuanga no teea mate aite koreia ra? (e) Eaa ta Ioane i totou no te mate maata o teianei ao te aere maira?
6 Noatu rai ko te akapouanga o Ierusalema i te 70 T.N. ko tetai “mate maata” tikai ia ki runga i taua oire akonoanga ra, te vaira te tupu anga maata o te au tuatua a Iesu kia kiteaia. E oire akonoanga maata atu, koia a Babulonia Maata, te patireia akonoanga pikikaa o teianei ao, ka kite aia i tetai tumatetenga maata orongaanga mai i te mate aru mai i muri ua ake ko tetai mate maata kare ona aiteia ki runga i te toenga atu o ta Satani ra akatereanga o te au mea nei. (Mataio 24:29, 30; Apokalupo 18:21) I etai 26 mataiti i muri ake i te akapou angaia a Ierusalema ra, kua tata mai te apotetoro ko Ioane, ia Apokalupo 7:9-14, i te akakite anga i teia mate takapinianga te ao katoa nei. Kua akakite maira aia e e urupu maata te au tangata te ka ora atu i te reira.
7 Ko teia aronga te ka ora atu, te karangaia ra e “urupu maata” (NW), te akatakaia ra na etai au angaanga akatakaia ta ratou ka rave. Kia tau ki ta Apokalupo 7:14, na tetai o te aronga taito e 24 i te rangi ra i tuatua atu kia Ioane: “Ko te aronga teia i aere mai mei roto i te mate maata, e kua orei i to ratou kakau, e kua akateatea i te toto o te Punua-mamoe ra.” Ae, ka akapaapaa maata taua urupu maata ra ia Iehova ei te tumu no to ratou ora. Ka akono ratou i te akarongo i to Iesu toto i akamaringiia ra e e turanga akatikaia to ratou ki mua i Tei Anga mai ia ratou e i to ratou Ariki akataoongaia ra, koia a Iesu Karaiti.
8. Eaa te pirianga meitaki te vaira i rotopu i te “urupu maata” e te toenga o te aronga e au taeake akatainuia no Iesu ra?
8 I teia tuatau nei, e vaitata i te rima mirioni au mema o te urupu maata te noo nei i raro ake i te angaanga arataki anga a te Ariki ko Iesu Karaiti i te rangi ra. Te kauraro ra ratou ia Karaiti e te taokotai piri vaitata ra ma tona au taeake akatainuia te vai nei i runga i te enua. No runga i te tu akono ta te urupu maata te rave nei ma teia aronga akatainuia ra, te na ko maira Iesu: “Koia mou taku e karanga atu kia kotou nei, Ko kotou i pera i tetai taeake mea ngiti rava o taku au taeake nei, kua pera mai ïa iaku.” (Mataio 25:40) No te mea kua tauturu noinoi kore ua ratou i to Karaiti au taeake akatainuia ra, kua akatakaia taua aronga o te urupu maata ra e kua rave i te meitaki kia Iesu uaorai. Na teia i tauturu ia ratou kia rauka tetai pirianga tinamou ma Iesu Karaiti e ma te Atua ko Iehova ra. Kua rauka ia ratou te akameitaki anga no te piri atu ma te toenga o tei akatainuia ra i te riroanga ei Au Kite no te Atua e ei aronga apai i tona ingoa.—Isaia 43:10, 11; Ioela 2:31, 32.
Te Vai Ara Anga
9, 10. (a) Eaa ta tatou ka tau kia rave ei tamou marie i to tatou turanga tuatua tika ki mua i te Tamaiti a te tangata? (e) Eaa ta tatou ka tau kia rave ‘kia ara tamou ei’?
9 Ka tau te urupu maata kia tamou marie i to ratou turanga tuatua tika ki mua i te Tamaiti a te tangata ma te kore e tuku ua, koi umuumu ei i te akamatakite anga e tae ua atu ki te openga. Kua akataka meitaki maira Iesu i teia i tana tuatua anga: “E matakite ra ia kotou, ko te opue aea to kotou ngakau i te maata o te kai e te kona, e te pekapeka o teianei ao, ka rokoia mai ei kotou e taua rā ra, kare i manakoia atu. E rokoia mai oki tei noo i te ao katoa nei i te reira, mei te ereere ra. E tenana, e ara kotou, e tamou tikai i te pure, kia tau ia kotou te ora i teianei au mea katoa e vaitata mai nei, e kia tu kotou ki mua i te aroaro o te Tamaiti a te tangata.”—Luka 21:34-36.
10 E autu ei i te turanga ki mua i te aroaro o te Tamaiti a te tangata, ka tau kia rauka ia tatou tona mareka anga, kare ra e rauka mai ia tatou me ka tuku tatou kia mana mai te manakoanga o teianei ao ki runga ia tatou uaorai. E akavare ua te manakoanga o teianei ao e ka rauka kia akavare i tetai tangata kia rave maata rava i te au tarekareka kopapa nei me kare kia riro kia teiaaia i te au manamanata o te oraanga nei e kare e rauka iaia i te tuku i te au apinga Patireia na mua. (Mataio 6:33) Na te reira mataara ka akaapikepike i te pae vaerua o tetai tangata e ka rauka kia akariro iaia kia manako kore i tana au apainga ki te Atua e ki etai ke atu oki. Ka rauka kia riro aia ei tangata angaanga kore me kare ka akakino i tona ngai i roto i te putuputuanga na te raveanga i tetai ara kino, penei ka akakite katoa i te tu manako tataraara kore. Ka tau ra te aronga tataki tai o te urupu maata kia matakite iaia uaorai. Ka tau aia kia taka ke tamou mei teianei ao akono kore i te Atua e tana au ravenga katoa.—Ioane 17:16.
11. Na te akono anga i teea au kaveinga Tuatua Tapu te ka tauturu ia tatou kia ora atu ia Aramakito?
11 Ei akatupu i te reira, kua oronga mai te Atua i tei anoanoia no tatou na tana Tuatua, tona vaerua tapu, e tana akaaerenga akara mataia. Ka tau tatou kia ariki meitaki i teia au mea. Pera katoa, ka tau tatou kia rave putuputu i te pure e kia akarongo atu i te Atua me te manakonako atura tatou i tana akaperepere anga. Ko tetai apinga, ka tau katoa tatou kia akatupu i te makitakita ririnui i te mea kino ra. Kua tuatua te tata taramo: “Kare au i noo i roto i te au tangata tarevakaua, kare oki i kapiti i roto i te aronga pikikaa. E mea riri naku te uipa anga tangata ara; kare oki au i noo i roto i te aronga kino. Auraka kia kapiti katoaia toku vaerua ki to te aronga rave ara, e ko au katoa nei ki to te aronga toto ra.” (Salamo 26:4, 5, 9) I roto i te putuputuanga Kerititiano, te aronga ou e te ruaine katoa oki ka tau kia akakotinga i to ratou pirianga ma te aronga kare i akatapuia kia Iehova. E raukaʼi ta te Atua akaperepere anga, ka tauta tatou kia tiama e auraka ei viivii i teianei ao. (Salamo 26:1-5; Iakobo 1:27; 4:4) Na reira tatou ka papu ei e ia Aramakito, kare a Iehova e opara atu ia tatou ki roto i te mate ma te aronga akono kore i te Atua ra.
Tetai Papaki “Kare Rava Atu ïa e Mate”
12, 13. (a) I mua ake i tana akatuakaouanga ia Lazaro ra, eaa ta Iesu i tuatua ana kare ra a Mareta i marama tikai? (e) Eaa kare i te aiteanga no ta Iesu au tuatua no tetai papaki e ‘kare rava atu e mate’?
12 E mea rekareka kia manakonako i te ora atu anga i te openga o teia akatereanga o te au mea nei e te tika oki kia kore rava atu e mate. Ko teia te manako tei orongaia maira e Iesu kia tatou. I mua ua ake i te akatuakaouanga i tona oa i mate ra koia Lazaro, kua tuatua atura Iesu kia Mareta te tuaine o Lazaro ra: “Ko au te tuakaouanga, e te ora; ko te akarongo mai iaku ra, mate ua atu rai, ka ora ra ïa: E te tangata ora katoa nei e akarongo mai iaku ra, kare rava atu ïa e mate. Kua akarongo ainei koe i te reira?” Kua irinaki a Mareta i te tuakaouanga, inara kare aia i kite katoa ana i ta Iesu i tuatua atura.—Ioane 11:25-27.
13 Kare te aite anga o ta Iesu tuatua e ka ora tamou tana au apotetoro tiratiratu i te kopapa e kare rava atu e mate. E tuke ra, kua akakite aia i muri akera e ka mate rai tana au pipi. (Ioane 21:16-23) E tika ra, ko te aite anga o to ratou akatainuanga ma te vaerua tapu ia Penetekote 33 T.N. e ka mate ratou kia raukaʼi to ratou tuanga i te rangi ei ui ariki e ei kau taunga. (Apokalupo 20:4, 6) No reira, ma te tuatau i topa, pouroa te au Kerititiano o te anere mataiti mua ra kua taka ke atu. Inara, kua tuatua a Iesu i tana i tuatua ra no tetai akakoro anga. Ko tana au tuatua no te oraanga ma te kore rava e mate ka tupu oki ia. Akapeea ra?
14, 15. (a) Akapeea e akatupuiaʼi te au tuatua a Iesu no tetai papaki te ka ‘kore rava atu e mate’? (e) Eaa te turanga o teianei ao, inara eaa te manakonako anga te vaira no te aronga tuatua tika?
14 Okotai mea, kare rava te au Kerititiano tiratiratu akatainuia e kite i te mate mutu kore. (Apokalupo 20:6) Pera katoa, te tou ra ta Iesu au tuatua ki tetai tuatau akatakaia me tauru atu ei te Atua iaia ki roto i te au ravenga a te tangata nei e ka takore atu i te au kino i runga i te enua nei, mei tana i rave i te tuatau ia Noa ra. Ko te aronga tiratiratu te ka kiteaia te rave ra i to te Atua anoano i taua tuatau ra kare rava e mate na ta te Atua ra au angaanga akavaanga. Kareka ra, mei ia Noa rai e tona ngutuare tangata ra, ka rauka ia ratou te tika no te ora atu anga i te akapouanga o tetai ao. Ko taua tu manakonako anga ra e mea ketaketa ia, kua akatumuia ki runga i te au apiianga Puka Tapu e kua akatutuia mai na te au akaraanga. (Akaaite ia Ebera 6:19; 2 Petero 2:4-9.) Te akaari maira te tupu anga o te totou Puka Tapu e kare e roa atu ka ope teianei ao o te totaiete tangata tuatua tika kore nei i roto i tetai akapouanga. Kare e rauka kia akaariu keia te turanga i teianei, no te mea kare e rauka kia tauiia te tu kino o teianei ao. Ta te Atua i tuatua no te ao o te tuatau ia Noa ra te tika katoa ra no te ao o teia tuatau nei. Te ki ra te au ngakau o te maata anga o te au tangata i te rave anga kino, e ko to ratou au manako e kino anake ua i te au tuatau ravarai.—Genese 6:5.
15 Kua akatika ua a Iehova i te au tangata kia tutara i te enua no te au anere mataiti ua atu ma te kore ua e araianga tu Atua, inara kua vaitata te ope to ratou tuatau. Kare e roa atu ka akapou a Iehova i te aronga rave kino ravarai i runga i te enua nei, mei ta te Puka Tapu i tuatua ra. (Salamo 145:20; Maseli 2:21, 22) Inara, kare aia e akapou atu i te aronga tuatua tika ma te aronga rave kino ra. Kare rava te Atua i rave ana i taua tu apinga ra! (Akaaite ia Genese 18:22, 23, 26.) Eaa aia ka akapou ei i te aronga te tauta ra kia tavini tiratiratu atu iaia, ma te mataku tu Atua ra? E manako tau ua ia e ko te aronga akamori tiratiratu ia Iehova te ora ra me akamata mai te mate maata ka kite i te akaperepere i tona nga mata e kare e akapouia, mei ia Noa rai e tona ngutuare tangata kare ra i akapouia i te openga takiri te ao rave kino o tona tuatau ra. (Genese 7:23) Ka rauka ia ratou te paruru anga tu Atua e ka ora atu i te openga o teianei ao.
16. Eaa te au mea umere te ka tupu i roto i te ao ou ra, eaa oki te aiteanga no te aronga te ka ora atu ki reira?
16 Ka peea i reira? I te ao ou, ka tae mai te au akameitaki anga rapakauanga ki te au tangata me akono katoaia mai te au puapinga o to Iesu ra atinga oko kia ratou. Te tuatua ra te Puka Tapu no tetai akatutu anga i “tetai vai ora, e vai taʼe oki, mei te io te areare, no roto mai i te terono o te Atua e to te Punua-mamoe ra. E tei rotopu i te arataa i taua oire ra, e tei tetai pae vai e tetai pae, ko te rakau ora te tu anga, okotai ngauru ma rua tu o te ua, okotai marama okotai ua anga, e ope rava ake te au marama katoa ra: e te rau o taua rakau ra, ko te rapakau ïa i to te pa enua.” (Apokalupo 22:1, 2) E mea umere kia tuatua, e ko taua “rapakau ïa” te kapiti ra i te re anga i te mate mei ia Adamu mairai! “Nana e akakore rava i te mate e tuatau ua atu; e na te Atu ra na Iehova e orei i te roi-mata i te au mata ravarai.” (Isaia 25:8) No reira, ko te aronga te ka ora atu i te mate maata ki roto i te ao ou kare rava e tau kia aro atu i te mate!
E Manakonako Anga Papu
17. Akapeea te papu o te manakonako anga e ka ora atu tetai papaki ia Aramakito e “kare rava atu ïa e mate”?
17 Ka rauka ainei ia tatou te irinaki anga ki katoa i teia manakonako anga meitaki rava? Koia oki! Kua akakite atu a Iesu kia Mareta e ka tae mai te tuatau e oraʼi te au tangata ma te kore rava atu e mateanga. (Ioane 11:26) Pera katoa, i te pene 7 o Apokalupo ta Iesu i oronga ra kia Ioane, kua akakiteia mai i reira e e urupu maata te ka aere ora atu mei te mate maata. Ka irinaki ainei tatou ia Iesu Karaiti e te tataanga tuatua enua no te Tiruvi o te tuatau ia Noa ra? Kare e ekoko anga! Pera katoa, te vaira etai atu au tataanga no etai au atianga i akaoraiaʼi e te Atua tona au tavini na roto atu i te au tuatau akavaanga e te topa anga o te au pa enua. Ka tau ainei kia meangiti mai te manakonako anga mei iaia ra i teia tuatau o te openga nei? E apinga ainei tetai te ka kore e rauka i Tei Anga ra?—Akaaite ia Mataio 19:26.
18. Akapeea tatou e papu ei i te oraanga ki roto i to Iehova ao ou no te tuatua tika?
18 Na te tavinianga tiratiratu ia Iehova i teianei, tei ia tatou nei te akapapu anga no te oraanga mutu kore i roto i tona ao ou. No te aronga e au mirioni ua atu kare ra i kiteia te numero, ka rauka mai te oraanga no ratou ki roto i taua ao ou ra na te tuakaouanga. Inara, i to tatou tuatau nei, e au mirioni ua atu te au tangata o Iehova—ae, e urupu maata kare takiri e pou kia tatau me kare kia akakotinga—ka rauka ia ratou te tuatau takake no te akaoraia mei roto mai i te mate maata. E kare rava atu ratou e mate.
E Akataka Mai Ine
◻ Akapeea te oraanga atu ia Aramakito te akatutu angaia i te tuatau ia Noa ra?
◻ Eaa ta tatou ka tau kia rave e vai tamou ei te tu anga me ka tae mai a Iesu i te rave i ta Iehova ra au akavaanga?
◻ Eaa ka raukaʼi ia tatou i te tuatua e “kare rava atu ïa e [tau kia] mate” te aronga te ka ora ia Aramakito ra?
[Tutu i te kapi 15]
Kua ora te au Kerititiano i te mate o Ierusalema ra