Te Apainaanga​—E Apiianga Ainei Tei Akakiteia Mai e te Atua?

TE APAINAANGA​—e apiianga no Maria, te metua vaine o Iesu, tei aere ra ki te rangi i te tu kopapa kiko ra—​e mea akaperepereia e te mirioni ua atu au Katorika Roma. I karangaʼi te tata tuatua enua ko George William Douglas: “Te Apainaanga, me kore te aereanga ki te rangi, o te Paretenia ko Maria kua akangateiteiia ana te reira no tetai [tuatau roa] ei oroa maata rava atu nona e ko tetai o te mea ngateitei tikai o te mataiti no te Akonoanga.”

Ka akatika te au tangata apii akonoanga Katorika, e, e kare te Puka Tapu e tuatua ana no Maria e kua rave i teia tomoanga ki te rangi. E tikai, e meangiti ua te au Katorika tei kite e kua riro ana teia apiianga akaperepereia ei tumu tuatua tei taumaroia e te uriuri makitakitaia no tetai anere ua atu au mataiti te roa. Akapeea i reira te akonoanga te ariki anga i to Maria Apainaanga ei apiianga?a Te vaira ainei tetai tumu no te manako i te reira ei mea akakiteia ma te tu-Atua ra? Kare te au pauanga ki teia au uianga i te mea manako uaia. E au akakiteanga puapinga tikai to ratou no tetai ua atu aronga tei inangaro i te tuatua mou.

Tupu Anga Mai o Tetai Apiianga

Penei e ka poitirere koe i te kite e i roto i te anere mataiti mua i muri ake i to Iesu matenga, te manako o to Maria Apainaanga ki te rangi e mea tuke tikai te reira ki te au manakoanga o te au Kerititiano. I tataʼi te tangata apiipii Katorika ko Jean Galot i roto i te L’Osservatore Romano: “I te akamataanga, kare e tuatua o te matenga o Maria tei piri atura ki te ngai tangata Kerititiano.”

Inara, i muri ake i te riro anga mai te apiianga Toru Tai ei apiianga akonoanga tikaia, kua akamataia a Maria i te orongaia tetai tuanga puapinga maata. Te au tuatua purapura, mei te “Metua Vaine o te Atua,” “toia mai ma te kore e ara,” “Rotopu,” e te “Ariki Vaine o te Rangi,” tei akamataia kia taangaangaia nona. Kare i roa, i tuatuaʼi te tangata apiipii akonoanga ko Galot, “kare te tu muteki o te peu taito no runga i te matenga o Maria i akamerengo tikai ana i te au Kerititiano tei kite ra i te tu tiama o Maria e kua inangaro i te akangateitei iaia. No reira, kua akamata te au akatutuanga o te Apainaanga i te tupu, tei riro maira ei mea tei manakoia ma te matauia.”

Mei te a anere mataiti T.N., kua akamata te puka apainaanga i te aere mei tetai ngai ki tetai ngai. Kua oronga teia au papaanga tuke ua ake i to Maria aerenga ki te rangi, tei tamanakoia ra. Ka akamanako ana, i te papaanga tei kapikiia “Te Moe Anga o te Metua Vaine Tapu o te Atua.” Kua orongaia te reira ki te apotetoro ko Ioane, inara te akaraanga e kua atuia te reira e vaitata atu ki te 400 mataiti i muri ake i to Ioane matenga. I tau ki teia papaanga pikikaa, kua akaputuputuia mai ta Karaiti au apotetoro ma te temeio ra kia Maria, te ngai i kite ei ratou iaia te rapakau anga i te matapo, te murare, e te pirikoki. I te openga, mei tei tuatuaia i konei, kua rongo te au apotetoro i te Atu te karanga anga kia Maria e: “Ina, pera toou ra kopapa akaperepere kia uriia ki roto i te parataito, e toou ra meta tapu kia vai ia i te au rangi ra i roto i te au apinganui a toku Metua ma te marama maata ra, teiea te au e te rekarekaanga o te au angera tapu ra, e te aere ua atu anga.”

Akapeea te aronga irinaki i te ariu anga atu ki teia au tataanga? Te tangata apiianga Maria ko René Laurentin, kua akataka e: “E tukeke tikai te au manako. Te maata anga tei irinaki ra kua akavareia te reira, ma te kore e manako anga maata atu, no te purapura o te tua manea. Kua akavaavaa tetai pae atu i teia au papaanga tau kore, i te maata anga o te taime e tarevake e kare e mana tika.” No reira kua tupu te putoto anga no te manako o te Apainaanga kia ariki tikaiia. Te tapiri anga atu ki te oripu anga koia ko te tika e ko te au akatutu anga o to Maria kopapa kua akateiteiia i etai au ngai. Kua ngata teia i te akaongi ki te irinakianga e kua tamanakoia tona kopapa kiko e kua apainaia ki te rangi.

I te 13 anere mataiti, ko Thomas Aquinas, mei te manganui o tetai atu au tangata apiipii akonoanga, kua tamou e kare e rauka i te akamarama i te Apainaanga ei apiianga, pera katoa “kare te Tuatua Tapu e apii ana i te reira.” Noatu rai, kua aere ua atu te irinakianga i te tupu ma te matauia, e ko to Maria apainaanga tei tamanakoia e te au tangata ati akono ra mei ia Raphael, Correggio, Titian, Carracci, e Rubens kua tupu ua atu te reira.

Kua vai ua te itiu ma te kore i akaotiia e tae ua mai ki te ou ake nei. I tau ki te tangata Ietuiti ko Giuseppe Filograssi, i te openga o te apa mua o to tatou anere mataiti nei, kua nenei te aronga apiipii Katorika i “te au apiianga e te au uriurianga tei kare i marekaia ana” no runga i te manako o te Apainaanga. Noatu te au pope, mei ia Leo XIII, Pius X, e Benedict XV, “kua muteki ratou no runga i teia manako.” Inara ia Noema 1, 1950, kua tu atu te akonoanga i tetai turanga papu i te openga. Kua akakite te Pope Pius XII e: “Te akamarama nei matou i te reira ei apiianga tei akakiteia e te Atua e ko te Metua Vaine Ma o te Atua, ko Maria Paretenia, i te oti anga tona tu oraanga i te enua nei, kua apainaia te kopapa e te meta ki te kaka o te rangi.”​—Muni­ficentis­simus Deus.

Te irinakianga i to Maria tere kopapa ki te rangi kare ia i te mea manako ua i rotopu i te au Katorika​—kua riro mai i teianei ei apiianga Akonoanga. Kua akakite te Pope Pius XII e “me ko tetai ua atu . . . tei manako ra i te kopae me kore te titiri rave ua i te ekoko i ta Matou i akamarama ra, kia kite aia e kua autu kore aia i te aravei i te turanga o te Akarongo Tu-Atua e te Katorika.”

Ta te Au Tuatua Tapu e Tuatua Tikai Ra

Inara i runga i teea tango i te tuku anga te akonoanga i teia turanga ketaketa? Kua tuatua te Pope Pius XII e ko te apiianga o te Apainaanga “e pange tikai tona i roto i te Tuatua Tapu.” I roto i te au papaanga i te maata anga te taime tei taikuia ei akapapuanga o ta Maria apainaanga ia Luka 1:28, 42. Te karanga ra teia au irava no Maria e: “E tama, ki i te ngateitei ra, tei ia koe te Atu: kia akameitakiia koe i rotopu i te au vaine . . . , and kia akameitakiia te ua o toou ra vairanga tamariki.” (Douay) Te manako ra te au tangata apainaanga ra e no te mea a Maria kua “ki i te ngateitei ra,” kare rava aia i mate ana. E no tei “akameitakiia” mei te ‘ua o tona vairanga tamariki’ ra, penei e au akameitaki anga rai tana tei aite ra ki ta Iesu​—kapiti mai i tona aereanga ki te rangi. Te manako ainei koe e e manako tau teia?

I tetai tua, te karanga ra te aronga apiipii reo e ko te tuatua “ki i te ngateitei ra” e urianga tika kore ia e ko te tuatua Ereni tikai tei taangaangaia e Luka te tuatua tika tikaiia ra te reira “apinga o te mareka anga o te Atua.” No reira te tuatua ra te Jerusalem Bible Katorika ia Luka 1:28 e: “E rekareka, e tei mareka maataia ra!” Kare e tumu no te taopenga e kua apaina kopapa ua ia a Maria ki te rangi no te mea ua nei e kua “mareka maataia” aia e te Atua. Te tangata Kerititiano mua tei mate no tona akarongo, ko Setephano, kua tuatuaia rai aia i roto i te Puka Tapu Douay Katorika e ko tei mareka maataia, me kore tei “ki i te ngateitei ra”​—e kare e tuakaouanga kopapa tei tupu kiaia.​—Angaanga 6:8.

Inara, kare ainei a Maria i akameitakiia me kore i marekaia? Ae, inara ma te tau ra, i te au tuatau o te au akava o Iseraela kua tamanakoia te vaine ko Iaela tona ingoa e koia tei “akameitakiia i te au vaine ra.” (Akava 5:24, Dy) E tikai kare okotai e taumaro e kua apaina kopapaia rai a Iaela ki te rangi. Tera te tu ra, te manako katoa o te Apainaanga kua akatumuia ki runga i te manako e kua aere uaorai a Iesu ki te rangi ma te tu kopapa kiko ra. Inara, te karanga ra te Puka Tapu no Iesu e kua “akaoraia,” me kore akatuakaouia, “i te vaerua.” (1 Petero 3:18, Dy; akaaite 1 Korinetia 15:45.) Te karanga katoa ra te apotetoro a Paulo e “kare te kiko e te toto e tae ki te patireia o te Atua.”​—1 Korinetia 15:42-50, Dy.

E tika, te tuatua ra te Puka Tapu no tetai tuakaouanga i te rangi no te au Kerititiano akarongo tei akatainuia e te vaerua. Inara, te akataka meitaki ra a 1 Tesalonia 4:13-17 e kare teia tuakaouanga e akamata kia tae roa te ‘rokoia mai anga e te Atu,’ i te tuatau o te au ra openga o teia tuatau kikino. Kia tae roa ki te reira taime, te moe ra a Maria i te mate ra, i te pae i te tauatini ua atu au Kerititiano akarongo ra.​—1 Korinetia 15:51, 52.

Maria​—E Vaine Akarongo Ra

Kia akapapuia e na te tuatua anga i teia au tuatua kare tatou e akangateitei kore ra ia Maria. Kare e ekoko anga, e e akaraanga meitaki a Maria ei vaine​—tei tau ra tona akarongo kia aruia. Kua ariki papa ua aia i te apainga akameitakiia o te riroanga mai ei metua vaine no Iesu, i te pae i te au timata anga e te au atinga te ka o mai. (Luka 1:38, 2:34, 35) I te pae ia Iosepha ra, kua utuutu mai aia ia Iesu na roto i te kite tu Atua ra. (Luka 2:51, 52) Kua noo aia i te pae ia Iesu i te tuatau o tona mamaeanga i runga i te rakau. (Ioane 19:25-27) E ei pipi akarongo ra, kua noo aia ma te akarongo i Ierusalema e kua kite i te vaerua o te Atua i te riringi angaia i te Penetekote ra.​—Angaanga 1:13, 14; 2:1-4.

Ko tetai manako tau kore ra no Maria, kare ia e riro ei akangateitei i Tei Anga ra pera katoa ia Maria. Te riro ra te apiianga Apainaanga ei akamatutu i te tuatua tumu kore e e rotopu a Maria ma te Atua. Inara kua akapapu ainei a Iesu Karaiti i teia apiianga? Kare rava, kua karanga aia e: “Ko au te mataara, e te tuatua-mou e te ora; kare ua e tangata e tae ki te Metua ra, mari ra ei iaku. Ko ta kotou e pati ma toku ingoa, ka tika ïa iaku.” (Ioane 14:6, 14; akaaite Angaanga 4:12.) Ae, ko Iesu Karaiti anake ua, kare ko Maria, ei rotopu ma Tei Anga ra. Na roto oki ia Iesu​—kare ia Maria—​e tau tatou kia aere ki to tatou Oronga-Ora ra no te “tauturu i te tuatau anoano ra.”​—Ebera 4:16, Revised Standard Version, Catholic Edition.

Penei e e mamae anga tikai ki etai pae te arikianga i te tuatua mou no runga ia Maria. Mei tera te tu, penei ko te aite anga e kia takoreia atu etai au irinaki anga roa tei akonoia e te au manako akaperepereia. Inara, noatu e e mamaeanga i tetai au taime, ka riro tikai te tuatua mou ei ‘akarangatira i tetai.’ (Ioane 8:32) Kua karanga a Iesu e te kimi ra tona Metua i te aronga te ka akamori “ma te vaerua e te tuatua mou.” (Ioane 4:24, Dy) Ki te au Katorika ngakau tae ra, te riro ra teia au tuatua ei akaaoanga.

[Au Tataanga Rikiriki i Raro]

[Pia i te kapi 27]

I MATE AINEI A MARIA?

I mate ainei tikai a Maria i mua ake i tona aere anga ki te rangi tei tamanakoia? Te kite ra te aronga apiipii Katorika ia ratou uaorai i runga i te au tara o tetai taumaroanga apiipiianga akonoanga no runga i teia maroanga. Te tuatua ra te Nuovo dizionario di teologia e e “ngata i te oronga kia Maria te akameitakianga o te patoi anga i te mate, koia oki kare katoa i rauka ana i te Karaiti.” I tetai tua, na te karanga anga e kua mate rai a Maria, te riro katoa ra ia ei maroanga ngata. Kua akakite te vaine apiipii akonoanga ko Kari Børresen e ko “te mate e utunga ia no te ara mua ra, koia oki, i tau ki [te apiianga o te “Toanga Ara Kore”], kare ia i tau no Maria.” I teea tumu, i reira, i mate ei aia? No reira rai te Pope Pius XII i kopae meitaki ei i te maroanga katoa o to Maria matenga i te akamaramaanga i te apiianga o te Apainaanga.

Ma te manuia, te ma ra ta te Puka Tapu apiianga mei teia oripu ua anga. Kare e ngai te apii ra​—me kore te taiku ra—​e e rave anga a Maria no te “toanga ara kore.” E mea ke roa, te akakite ra te reira e e tangata tiama kore a Maria tei anoano ra i te tutaki. No teia tumu, i muri ake i te anauanga o Iesu, kua aere aia ki te iero no te oronga i tetai atinga tarangaara ki te Atua. (Levitiku 12:1-8; Luka 2:22-24) Mei tetai atu au tangata tiama kore ra, i te openga kua mate a Maria.​—Roma 3:23; 6:23.

Te tu ra teia tuatua mou ngoie ua ra ei tuke anga tikai ki te au uianga pau koreia tei tupu maira mei te apiianga o te Apainaanga.

[Tutu i te kapi 26]

‘Assumption of the Virgin,’ tei peniia e Titian (c.1488-1576)

[Akameitakianga]

Giraudon/​Art Resource, N.Y.

[Tutu i te kapi 28]

Na te apaianga mai i tetai atinga tarangaara ki te iero i muri ake i to Iesu anauanga, kua akakite a Maria iaia uaorai ei tangata ara tei anoano ra i te tutaki