Sila​—E Tumu Akamaroiroi Anga

MEI te akamata anga i te tuatua enua Kerititiano, kua puapinga tikai te angaanga a te au akaaere tutaka tiratiratu i te akamaroiroianga i te au putuputuanga o te iti tangata o te Atua e te akatotoa anga i te tuatua meitaki ki te au tuanga ngai mamao o te enua. I roto i te au akaaere mua tei akataoongaia ko Sila, e peroveta ia e e mema maata no te putuputuanga Ierusalema. Kua rave aia i tetai tuanga maata i te au tupu anga puapinga i roto i te angaanga tutu aereanga e ko tetai o te au mitinari tei tutu evangeria i te au ngai Europa. Eaa tei akariro e kia tau tikai a Sila i te rave i teia? Eaa te au tu o tona tu tangata ka tau meitaki tatou i te aru?

Te Maro Anga Peritome

I te tupu anga mai te uianga taokotai kore no runga i te peritome i te 49 T.N., kua anoanoia te pupu akaaere i Ierusalema kia tua aere i te arataki anga taka meitaki i rotopu i te au Kerititiano kia akatikatika i te maro anga. I teia au turanga, ka kiteia a Sila, tei tapa katoaia e ko Siluano, i roto i te rekoti Pipiria. Penei koia tetai o te aronga tei tuku i te iki anga e tei ikiia ei rima rave no “te au aposetolo e te aronga orometua ra,” kia akakite i ta ratou iki anga ki te ‘au taeake i Anetioka, e i Suria, e i Kilikia ra.’ I Anetioka, kua apai atu a Sila e Iuda (Barasaba), ma Banaba e Paulo, i te tuatua akakite ta ratou i apai aere, na te akakite tuatua ua anga i te au tupuanga o te uipaanga i Ierusalema, te taopenga anga tei ikiia, e to roto i te reta. Kua ‘ako [katoa ratou] i te au taeake, e akatinamou atura.’ Tei tupu mai e kua “mareka” te au Kerititiano i Anetioka.​—Angaanga 15:1-32.

No reira kua rave a Sila i tetai tuanga puapinga maata i te akatikatika anga i teia maro anga puapinga. Inara kare tana angaanga i te mea ngoie. Kare i kite e akapeea te putuputuanga Anetioka me ariu mai ki tei ikiia. No reira, “kua anoano te reira i tetai tangata ma te pakari e te manako tau kia akakite i ta te au apotetoro i tata i roto i ta ratou reta,” i akakite ei tetai tangata tuatua. I te iki anga ia Sila kia rave i teia angaanga te akakite maira i tetai apinga no runga i tona tu. Ka rauka kia irinaki ia aia ei komono i te pupu akaaere ma te tiratiratu. Penei e akaaere pakari katoa aia tei akono i te akakeu anga akaongi i te tamataku angaia te putuputuanga e te taumaro anga.

Kua Teretere ma Paulo

Me kua oki atu a Sila ki Ierusalema i muri ake i te reira angaanga me kare ra kare i papu. Noatu eaa te tu, i muri ake i te taumaro anga i rotopu ia Banaba raua ko Paulo no runga ia Ioane Mareko, kua iki a Paulo ia Sila, tei Anetioka i taua taime, no tetai teretere anga ou tei anoanoia i te akamata anga kia akara akaou i te au oire ta Paulo i tutu aere ana i te angaanga mitinari mua anga aia ki reira.​—Angaanga 15:36-41.

Penei kua akakeuia te iki anga ia Sila e tona au tu papu ki te angaanga Kenitara e i tona mana e e peroveta aia e e vaa tuatua no te pupu akaaere ka tauturu i te apai anga i ta ratou au iki anga ki te aronga irinaki i Suria e Kilikia. E meitaki tikai te tupu anga. Te akakite maira te puka Angaanga e: “Te aere atura ratou na roto i te au oire ra, kua tuku atura ratou i tei akatauia e te au aposetolo e te aronga orometua i Ierusalema, ei akono anga na ratou. Tinamou atura te au ekalesia i te akarongo anga i te tuatua, tupu atura i te maata anga, kare e rā i tivata.”​—Angaanga 16:4, 5.

I te au mitinari e teretere atura, kua arataki ke atu te vaerua tapu e rua taime ia ratou mei ta ratou au ngai ka aere atu. (Angaanga 16:6, 7) Kua kapitiia atu a Timoteo ki te pupu ia ratou e aere ra, ki Lusetera, i muri ake i te “tuatua i akakite ateaia” no runga iaia. (1 Timoteo 1:18; 4:14) Na roto i tetai orama kia Paulo, e apinga aroa katoa tona no te totou anga, kua aratakiia atu te au taeake teretere kia aere atu na runga i te pai ki Makedonia, i Europa.​—Angaanga 16:9, 10.

Papaia e kua Tapekaia

I Philipi, “ko te oire maata ïa i tei reira pae,” kua aere a Sila na roto i tetai rave anga kare e akangaropoinaia. I muri ake a Paulo i te tuaru anga i tetai vaerua purepure mei tetai tamaine tavini, i te kite anga tona ona, e kua akangereia ratou mei ta ratou tumu moni, kua uuti atu ia Sila e Paulo ki mua i te aronga teitei o te oire. Tei tupu mai, kua na roto nga tokorua i te akangateitei anga kore i te ngai tangata ei aronga kino, i te vevete angaia to raua kakau, e kua papaia ki te rakau i te ngai makete.​—Angaanga 16:12, 16-22.

Kare ua taua papa anga ei akavaanga kino, te maro anga i te tu tamou marie o te tangata inara, i to Paulo raua ko Sila turanga, kua ture roaia atu ta raua akautunga. Eaa ra? Kua akanoo te au ture Roma e auraka tetai tangata Roma kia papaia. E tika anga tangata Roma to Paulo pera rai a Sila. I muri ake i te ‘pāpā angaia e manganui’ ki runga ia raua, kua titiriia a Paulo e Sila ki roto i te are auri i reira kua tapeka tinamouia to raua vaevae. E “apinga kino,” tikai teia i akamarama ei a Gustav Stählin, “ka akaatea maata te reira i te nga vaevae o te mouauri i tei anoanoia, na tetai tu ka kopae i te moeanga.” Inara, i te turuaipo, kare e ekoko anga e kua kapi to raua mokotua i te mamae, “kua pure iorā Paulo raua ko Sila, imene atura ma te akameitaki i te Atua.”​—Angaanga 16:23-25.

Te akakite maira teia i etai apinga no runga i to Sila tu. Kua rekareka aia no te mea te mamae ra raua no to Karaiti ingoa. (Mataio 5:11, 12; 24:9) I te akara anga ko taua tu rai tei akariro ia Sila e tona au taeake kia autu i te teretere anga ki Anetioka e kia meitaki i te akamaroiroi anga e te akamatutuanga i te putuputuanga, te akatupu anga i to ratou au taeake Kerititiano kia rekareka. Kua akamaataia te tu rekareka o Paulo e Sila i te akarangatira temeio angaia raua mei te are auri e te ngaruerue enua e kua rauka te tauturu atu i te tiaki are auri ka tamate iaia e tona pamiri kia akono i te akarongo ki roto i te Atua.​—Angaanga 16:26-34.

Kare a Paulo e Sila i tamatakuia ana e te papa anga e te tapekaanga. I te tukuia anga te tuatua e kia tukunaia raua, kua patoi raua i te aere akama ua mei Philipi mai, mei tei tapapaia e te aronga teitei. Kua tu ngaueue kore raua e kua akatupu i te taui anga ki runga i te aronga nengonengo e te au opita maro kore. “Kua pāpā atea ua ratou ia maua i te tangata no Roma nei, kare oki i akaapaia, e kua opara ia maua ki roto i te are tapekaanga; e tenana te turaki poiri ua nei ratou ia maua ki vao?” i ui ei a Paulo. “Auraka rava ïa; na ratou uaorai e tiki mai ia maua e tuku ki vao.” Kua mataku i te ka tupu, kua kite atu te aronga teitei ia ratou uaorai e pati atura i nga tokorua kia akaruke i te oire.​—Angaanga 16:35-39.

I muri ake i te akakeu anga i to raua tika anga e no Roma ki runga i te au manako o te aronga teitei, kua akono a Paulo e Sila ki te patianga a te aronga teitei​—inara kare i mua ake ka tuatua ei ki to raua au taeake. Kia rotai i teianei ki te katoa anga o te tutaka tutu aereanga, kua “ako atura” a Sila e tona patana i te au taeake e kua akaruke atura.​—Angaanga 16:40.

Mei Makedonia ki Babulonia

Kare i kino takiri i te ka riro ei kite anga papu kore, kua aere ua atu a Paulo, Sila, e to raua au taeake ki te au ngai mitinari ou. I Tesalonia kua aro akaou ratou i te tu ngata. No te manuia ia Paulo i roto i tana angaanga orometua i tetai tuatau e toru Tapati, kua akakeu te aronga patoi vareae i tetai pupu, i te akariro anga ei mea pakari no te aronga mitinari kia akaruke i te oire i te po. Kua aere atu ratou ki Berea. I te kite anga i te rauka anga na Paulo e tona au taeake i te reira oire, kua aere mai te aronga patoi ki Tesalonia. Kua aere ua a Paulo, koi noo ei a Sila raua ko Timoteo ki Berea kia akono i te pupu ou tei inangaro ra. (Angaanga 17:1-15) Kua kapiti akaou a Sila raua ko Timoteo kia Paulo i Korinetia, te apai anga i te tuatua meitaki e penei tetai apinga aroa mei te au taeake tiratiratu i Makedonia. Penei na teia i tauturu i te apotetoro kia akamutu i te angaanga, tana i rave i teianei, e ma te maroiroi kua oki akaou ki te angaanga tutu aereanga tamou. (Angaanga 18:1-5; 2 Korinetia 11:9) I Korinetia, kua taiku katoa ia a Sila raua ko Timoteo ei aronga evangeria e ei taeake no Paulo. No reira i te akara anga kare ta ratou au angaanga i marie ana i te reira oire.​—2 Korinetia 1:19.

Te tuatua kauono nomena “matou” i roto i te au reta ki to Tesalonia​—kua tataia nga mea e rua mei Korinetia mai i teia tuatau—​kua manakoia e ko te aite anga kua piri atu a Sila raua ko Timoteo ki te tataanga. Inara, ko te manako e kua piri atu a Sila ki roto i te tataanga, kua akatumuia ki runga i ta Petero i tuatua no runga i tetai o tana au reta. Kua tuatua a Petero kua tata aia i tana reta mua mei Babulonia mai ‘ia Siluano, e taeake tuatua-mou.’ (1 Petero 5:12, 13) Koi kitea te aiteanga e tangata apai aere a Siluano, te tuke o te tu tata i roto i ta Petero reta e rua te akakite maira e kua taangaanga aia ia Sila ei tangata tata kia tata i te reta mua kare i te rua. No reira, penei ko tetai tu kite karape e manganui no Sila ko te au akameitaki anga teokaratiki ei tekeretere.

E Akaraanga kia Aruia

Me akamanako tatou i te au apinga ta tatou i kite kua rave a Sila, e meitaki tikai tona rekoti. E akaraanga meitaki tikai aia no te aronga mitinari i teia tuatau e te au akaaere tutaka. Kua kapi iaia ma te noinoi kore te au ngai e aka moni kiaia uaorai, kare e kia rauka te puapinga i te pae kopapa me kare te tu teitei, mari ra kia tauturu i etai ke. Ko tona akakoroanga koia oki kia akamaroiroi ia ratou ma te ako anga pakari e te tau, te au tuatua akapapa meitakiia e te pumaana, e pera katoa tona tu maroiroi no te angaanga orometua. Noatu eaa taau tuanga i roto i te au tangata akaaereia o Iehova, me anoano koe kia papu meitaki​—noatu te kino​—ka riro koe ei tumu akamaroiroi anga ki toou au taeake irinaki ra.

[Mapu i te kapi 29]

(No runga i teia, akara i te puka)

Te Rua to Paulo Terepu Mitinari

Te Tai Maata

Anetioka

Derebe

Lusetera

Ikonio

Teroa

Philipi

Amephipoli

Tesalonia

Berea

Atene

Korinetia

Ephesia

Ierusalema

Kaisarea

[Akameitakianga]

Mountain High Maps® Copyright © 1997 Digital Wisdom, Inc.