Te au Kite Maroiroi o Iehova te Aere Atu Nei!

TE AU kite o Iehova i roto i te anere mataiti mua e iti tangata mataku kore e te angaanga maroiroi. Kua rave maroiroi tikai ratou i te akauenga a Iesu e: “Ka aere . . . e akariro i to te pa enua katoa ei pipi.”​—Mataio 28:19, 20.

Inara akapeea tatou e kite ei me kua rave tikai te au pipi mua a te Mesia i te reira akauenga? Kua akaari tika mai te Puka Tapu i roto i te puka Angaanga a te au Aposetolo e e aronga maroiroi te au kite o Iehova, koia tika ra e te aere atu nei!

AU PUAPINGA E TETAI AU MEA KE

Te aiteite i te tuatua e te tata anga i rotopu i te toru o te Evangelia e te puka a Angaanga kua akaari mai te reira e okotai rai tangata tata​—ko Luka, te “rapakau maki akaperepereia.” (Kolosa 4:14) Etai au mea tuke rai koia oki te au uriuri anga manako e te au pure tei akanooia i roto ia Angaanga. Mei te 20 patene o te puka e au tuatua anga, mei tei orongaia e Petero raua ko Paulo i te turu anga i te akarongo mou.

Kua tataia te puka a Angaanga ki Roma i te mataiti 61 T.N. No reira oki i kore ei i taiku mai i to Paulo tu atu anga ki mua ia Kaisara me kare te takingakino ta Nero i tuku atu ki runga i te au Kerisitiano i te mataiti 64 T.N.​—2 Timoteo 4:11.

Mei te Evangelia rai a Luka, kua tou katoa a Angaanga kia Teophilo. Kua tataia te reira ei turu i te akarongo e kia akakite i te totoa anga i te tu Kerisitiano. (Luka 1:1-4; Angaanga 1:1, 2) Kua akakite tika mai te puka e tei to Iehova rima tona au tavini tiratiratu. Ka akakeu te reira ia tatou kia kite i te mana o tona vaerua e ka akamaroiroi i to tatou irinaki i roto i te totou tei akauruia mei te Atua mai. Ka tauturu a Angaanga ia tatou kia akakoromaki i te takingakino, e ka opara ia tatou kia riro ei au Kite akaatinga no Iehova, e kia akanoo i to tatou akarongo ki roto i te manakonako anga o te Basileia.

TUATUA ENUA TIKA

Ei tokorua no Paulo, kua papaia e Luka to raua au teretere anga. Kua tuatua katoa aia ki tetai pae tei kite mata. Ko teia au tika e te kimikimi anga papu kua riro tana au tataanga ei mea rongonui me akapiriia ki te tika o te tuatua enua.

Te tangata apii teitei ko William Ramsay kua rauka iaia i te tuatua e: “A Luka e tangata tata tuatua enua mako: kare e no te tika ua i tana au tuatua, kua kite aia i te papaanga tuatua enua tika . . . E tau teia tangata tata tuatua kia tukuia atu ki te aronga tuatua enua rongonui rava.”

PETERO​—E KITE AKARONGO

Te angaanga a te Atua i oronga mai kia akakiteia te tuatua meitaki ka rauka ua te reira kia raveia i roto i te mana o te vaerua tapu o Iehova. No reira, te rauka anga mai te vaerua tapu i te au pipi a Iesu, ka riro ratou i reira ei au kite nona i roto ia Ierusalema, Iudea, e Samaria “e tae ua atu ki te openga o te enua ra.” I te ra Penetekote 33 T.N., kua ki ratou i te vaerua tapu. No te mea e ora 9 i te popongi kare i reira ratou i kona i te kava mei ta etai i manako. Kua oronga a Petero i tetai ako anga maroiroi, e no reira e 3,000 tei bapetizoia. Kua timata te au akonoanga patoi kia muteki te aronga akakitekite i te basileia, inara ei pau i te pure, kua akakeu te Atua i tona au kite kia tuatua i tana tuatua ma te mataku kore. Te akakino akaou angaia, kua pau ratou: “Ko te Atua ta matou e akarongo e tikai auraka te tangata.” Kua aere atu rai te angaanga ki mua ia ratou e tamou nei i te tutu aere mei tera are ki tera are.​—1:1–5:42.

No te irinaki a tona au kite ki te vaerua o Iehova kua rauka i te akakoromaki i te takingakino. No reira, i muri ake i te peiia anga a Setephano ki te toka kia mate, pueu rikiriki atura te au pipi a Iesu, inara kua tauturu ua te reira i te akatotoa i te tuatua. Ko Philipa te painia tutu evangelia i Samaria. Te mea poitirere ra, te tangata takingakino pakari ko Saula o Tareto kua ariu mai aia. Ko Paulo te aposetolo, kua kite aia i te vera o te takingakino i roto ia Damaseko inara kua ora mai mei te au ravenga ta tangata a te ngati Iuda. No tetai tuatau poto ua kua kapiti atu a Paulo ki te au aposetolo i Ierusalema e mei reira kua aere atu ki roto i tana angaanga orometua.​—6:1–9:31.

Te rima o Iehova tei tona au kite te reira, mei ta Angaanga i akaari mai. Kua akatu mai a Petero ia Doreka (Tapita) mei te mate. I te ariu anga atu ki tetai kapiki anga, i Kaisarea kua akakite aia i te tuatua meitaki kia Korenelio, tona ngutuare tangata, e te au taeake. Kua bapetizoia ko ratou te au Etene mua tei riro mai ei au pipi na Iesu. Kua ope i reira te “itu ngauru anga i te ebetoma” kave maira ia tatou ki te 36 T.N. (Daniela 9:24) Kare i roa ana i muri mai, kua tamateia e Heroda Ageripa I te aposetolo ko Iakobo e kua opunaia a Petero. Inara kua kite te aposetolo i te akaoraanga a te angela mei te are auri, e ‘tupu atura oki te tuatua a te Atua, e pararauare rava atura.’​—9:32–12:25.

TA PAULO NGA TUTAKA ANGAANGA EVANGELIA E TORU

Ka tae mai te au akameitakianga ki te aronga te ka oronga ua ia ratou ki roto i ta te Atua angaanga, mei ta Paulo i rave. I roto i tana tutaka mua o te angaanga evangelia tei akamata i Anetioka, i Turia. I runga i te enua ko Kupero te kavana ko Serio Paulo e tetai aronga ke kua riro mai ei aronga akarongo. Mei Perege i Pamephulia, kua akaruke atu a Ioane Mareko no Ierusalema, inara kua aere atu rai a Paulo e Banaba ki Anetioka i roto ia Pisidia. I roto ia Lusetera kua akamata te ngati Iuda i te takingakino. Noatu kua taiaia e kua manakoia e kua mate, kua maroiroi a Paulo e kua rave atu rai i tana angaanga orometua. Oti akera, kua oki atura aia e Banaba ki Anetioka i Turia, ope atura te tutaka mua.​—13:1–14:28.

Mei te akaraanga rai o te anere mataiti mua, i teia tuatau te Pupu Akaaere e kimi ana ratou i te au tika o te au uianga mei te kaveinga a te vaerua tapu. Kare oki te peritome i roto i te “au mea anoanoia” tei o katoa mai te “kopaeanga mei te au mea akaatingaia ki te au itoro e mei te toto e mei te au mea kukumi uaia ra e mei te akaturi.” (15:28, 29, NW) Ia Paulo i te akamataanga i te rua o tana tutaka angaanga evangelia kua kapiti atu a Sila kiaia, e muri akera kua kapiti katoa mai a Timoteo. E angaanga viviki tei tupu te kapiki anga mai kia aere atu ki Makedonia. I Philipi, kua ope mai te tutu aere na roto i te maeva kononinoni e te akamouauri angaia. Inara kua ora mai a Paulo e Sila te tupu anga tetai ngaruerue enua e kua tutu aere atu ki te tiaki mouauri e tona ngutuare tangata, e kua riro maira ratou ei aronga akarongo bapetizoia.​—15:1–16:40.

E tau oki te au tavini o Iehova ei aronga apii matatio i tana Tuatua, mei te au iti tangata Berea tei kimikimi i te tuatua Puka Tapu kua pera katoa oki a Paulo. I runga i te Areopago i Atene, kua akakite aia ko Iehova tei anga mai, e kua riro etai ei aronga akarongo. No te maata i te aronga tei akaari i te inangaro i Korinetia kua noo atura aia i taua oire ra e 18 marama. Iaia i reira kua tata aia i te puka Mua e te Rua ki te au Tesalonia. Te takake anga atu a Sila e Timoteo kua aru atu te aposetolo i te pai ki Ephesia, i reira tere atu ei no Kaisarea, e mei reira ki Ierusalema. Me oki mai aia ki Turia Anetioka, kua ope i reira te rua o tana tutaka angaanga evangelia.​—17:1–18:22.

Mei ta Paulo i akaari mai, te tutu aere ki tera are ki tera are e tuanga anoanoia teia i roto i te angaanga orometua. Te toru o te tutaka a te aposetolo (52-56 T.N.) vaitata e kua oki akaou na runga i te rua o te tere. Kua akakeu te angaanga orometua a Paulo i te patoi anga i Ephesia, te ngai i tata ei aia ia Tai Korinetia. Te Rua Korinetia kua tataia te reira ki Makedonia, e kua tata atu aia ki to Roma iaia i Korinetia. I Mileto, kua aravei atu aia i te aronga pakari o Ephesia e kua tuatua mai e i akapeea aia i te apii anga ia ratou katoatoa e mei tera are ki tera are. Kua akaoti te toru o tana tutaka i tona tae anga ki Ierusalema.​—18:23–21:14.

PUAPINGAKORE TE TAKINGAKINO

Kare oki te takingakino e topiri i te vaa o te au kite tiratiratu o Iehova. No reira i te akamata anga tetai pupu tangata takingakino ki rungao ia Paulo i te iero i Ierusalema, kua maroiroi tikai aia i te tuatua ei kite ki te aronga makitakita. Tetai titau anga kia tamate iaia kua puapinga kore te reira iaia i tonoiaʼi kia aere ki te Kavana ko Feliki i Kaisarea ma te tiaki vaeau. Kua tapekaia a Paulo e rua mataiti ia Feliki e tiaki nei i tetai moni tutaki tei kore roa i rauka. Tona mono ko Fesito kua rongo i ta Paulo pati anga kia Kaisara. I mua ake ka aere ei ki Roma, kua oronga te aposetolo i tetai tuatua anga ketaketa ki mua i te Ariki ko Ageripa.​—21:15–26:32.

No te mataku kore i te au timata anga, kua tamou ua atu te au tavini o Iehova i te tutu aere. Kua tika rava oki teia kia Paulo. No tana patianga kia Kaisara, kua aere atura ki Roma e Luka katoa i te 58 T.N. I Mura i roto ia Lukia ra kua taui atu ki tetai pai ke ra. Noatu e kua parari to ratou pai e kua noo ki runga i te enua ko Melita, i muri mai kua apai atu tetai pai ke ia ratou ki Itaria. Noatu tei raro a Paulo i te tiaki vaeau i Roma, kua kapiki aia i te tangata kia aere mai ki roto e kua akakite i te tuatua meitaki kia ratou. I te tuatau o tona tapekaanga, kua tata aia ki te au Ephesia, te au Philipi, te au Kolosa, te au Philemona e te au Ebera.​—27:1–28:31.

TE AERE UA ATU NEI

Te puka o Angaanga kua akaari mai te reira e kua akamataia te angaanga e te Tamaiti a te Atua e kua raveia atu rai ma te akarongo tikai e te au kite o Iehova o te anere mataiti mua. Ae, i raro ake i te mana o te vaerua tapu o te Atua kua tutu aere ratou ma te maroiroi.

No te mea e kua irinaki tikai te au pipi mua ma te manako pure ki te Atua, kua noo Tona rima kia ratou. Kua tauatini ua atu rai tei riro mai ei aronga akarongo, ‘te evangelia tei akakiteia akenei ki te tangata ravarai i raro ake i teianei rangi.’ (Kolosa 1:23) Papu, i te reira taime e nei, te au Kerisitiano tika kua akaari tikai e e au kite toto maroiroi ratou na Iehova te aere ua atu nei!

[Pia/​Tutu i te kapi 23]

KORENELIO TE TIAKI ANERE: E rangatira vaeau oki a Korenelio, me kare e tiaki anere. (10:1, NW) Te tutaki mataiti a te tiaki anere koia oki e rima taime te reira i ta te vaeau rikiriki, me kare mei te 1,200 denari, ka tere katoa atu ra ki runga. Me akangaroi mai aia, ka orongaia tetai moni tauturu nana me kare e enua. Tona kakau vaeau e tuketuke te kara, mei te pare kanapanapa ki te pareu tiketi, e taei uru mamoe manea, e te tapoki vaevae akamaneaia. Te tika rai oki e e 100 tangata i raro ake iaia, etai taime ra mei te 80 rai paa. Te mono no “teia pupu Itaria” kua rauka mai teia mei te au iti tangata Roma e te au tangata Itaria kare i te vaeau.

[Pia/​Tutu i te kapi 23]

PURE I RUNGAO I TE ARE: Kare oki a Petero i te akaparau iaia i pure ei koia anake ki rungao i te are. (10:9) Tetai patu takapini i runga ake i te are paraa ka riro na te reira e arai iaia. (Deuteronomi 22:8) A runga i te are e ngai akaangaroi kia takake mei te maniania o te mataara i te aiai.

[Pia i te kapi 23]

E ATUA I ROTO I TE TU TANGATA: No ta Paulo akaora anga i tetai tangata pirikoki kua riro tei noo ki Lusetera i te manako e kua mama mai ana te au atua ei au tangata. (14:8-18) Ko Dia, te atua ngateitei o te Ereni, e iero tona i taua oire ra, e ko tana tamaiti ko Ereme, te karere o te au atua, kua kitea uaia no te manea. No te mea kua manako te tangata e a Paulo ko Ereme i te mea e nana i akamata i te tuatua, kua manako ratou ia Banaba e ko Dia. E mea matauia kia akakorona i te au atua itoro pikikaa ki te ei tiare me kare ki te au rau o te rakau tamanu me kare rakau paina, inara kua kopae atu a Paulo e Banaba i te reira ravenga akaikiiki atua.

[Pia/​Tutu i te kapi 23]

IRINAKI TE TIAKI MOUAURI: I te tuera anga te ngutupa o te are auri i tetai ngaruerue enua e te matara anga te au tapeka anga o te au mouauri, te tangata tiaki mouauri Philipi te aere tika ra aia ka tamate iaia uaorai. (16:25-27) No teaa? No te mea te ture Roma kua akakiteia me ora ake tetai mouauri ka mamae aia. Kua manako i reira te tiaki mouauri e ngari ake aia kia mate i te ta ua e kia kite i te mate na te tamamae anga, ko ta te au mouauri katoaia e tiaki nei. Inara, kua ariki aia i te au tuatua meitaki, e “kua bapetizo iora aia e tona ngutuare tangata ma te tavarevare kore.”​—16:28-34.

[Pia/​Tutu i te kapi 24]

TE PATI ANGA KIA KAISARA: I te mea e tangata Roma mei te anauanga, kua tikaia a Paulo kia pati atu kia Kaisara kia akavaia atu aia i Roma. (25:10-12) Kare te tangata Roma e tika kia tapekaia kia papaia, me kare kia takingakinoia ma te kore e akavaanga i raveia.​—16:35-40; 22:22-29; 26:32.

[Akameitakianga]

Musei Capitolini, Roma

[Pia/​Tutu i te kapi 24]

TE TIAKI IERO O DIANA: No tona mareka kore i ta Paulo akoanga, te tangata tupaki ario ko Demeterio kua akakeu i tetai manamanata kia tupu. Inara kua akakore atu te akairo tuatua o te oire i te reira pupu tangata. (19:23-41) Te tupaki ario e maani ario mori ana no te ngai tapu o te iero tei reira te atua vaine akauanga ko Diana. E tarere ana te au oire kia ratou rai kia riro iaai te ngateitei no te ne·o·koʹros, me kare ‘te tiaki i te iero.’

[Pia/​Tutu i te kapi 26]

TE MANAMANATA I TE MOANA: Te aere anga te pai tei apai atu ia Paulo tei taii ki te matangi ririnui tei kapikiia ko Euroaquilo, ‘e me kore i rauka te poti ia matou.’ (27:15, 16) Te poti e manga pai ua te tavereia ana e tetai pai. E apai ana te pai i te niuniu na raro ake i te takere kia piri te reira e kia kore e akateimaa i te angaanga anga o te tira i te taime o te matangi ririnui. (27:17) Teia au matoro pai kua pei atu e a tutau e kua tatara i te au tapeka anga o te au tipi o te oe me kare te au oeanga, tei riro ei akatika i te pai. (27:29, 40) Te pai o Alekanederea e akairo tetai tei mua ko te “maanga tamaroa a Dia”​—ta Castor e Pollux, i tuatua e te tiaki o te au mataro.​—28:11, NW.