Ka Rauka Ainei te Predestination kia Akaongiia ma te Aroa o te Atua?

“TE AKAMARAMA nei matou i te ‘predestination’ ei parani mutu kore na te Atua, e kua tamanako aia eaa tana ka inangaro i te rave ma te tangata tataki tai. Kare aia i anga ia ratou katoatoa ma te turanga aiteite, inara kua akatainu i etai ki te oraanga mutu kore e ko tetai ra ki te akaapa anga mutu kore.”

Mei te reira ta te tangata Porotetani Tauiia ko John Calvin akamarama anga i tona tumu manako no runga i te predestination i roto i te puka Institutes of the Christian Religion. Kua akatumuia teia tumu manako ki runga i te manako e e kite maata rava te Atua e kare te au rave anga a tana au mea ora e riro ei takino i tana au akakoroanga e kare e akatupu iaia kia rave i te au taui anga.

Inara ko teia tikai ainei ta te Puka Tapu e tuatua ra no runga i te Atua? Tei puapinga rava atu, te rotai ra ainei teia akamarama anga ki te au tu o te Atua, tona tu maata tikai​—koia te aroa?

E Atua te ka Rauka i te Akakite Mamao i te Tuatau ki Mua

Ka rauka i te Atua i te akakite mamao i te tuatau ki mua. Te akatutu ra aia iaia uaorai te “akakite anga i te openga mei te muatangana mairai, e mei te au tuatau taito mairai i te au mea e kare i tupu ra: i te na ko anga e, Ko taku te tuatua te ka mou, e tei inangaroia e au ra, ko taku ïa e rave.” (Isaia 46:10) I roto i te tuatua enua tei aereia mai o te tangata nei, kua rekoti te Atua i tana au totou te akaari anga e ka rauka iaia i te taangaanga i tana i kite mamao ra e te akakite mamao i te au tupu anga i mua ake ka tupu ei ratou.

No reira, i te au ra o Belesazara, te ariki o Babulonia, i te moemoea anga te peroveta ko Daniela no runga i te nga manu taae e rua, te mono ra tetai i tetai, kua oronga a Iehova i te akamarama anga o te reira kiaia: “Ko te mamoe toa taau i akara ma nga tara e rua ra, ko nga ariki ïa no Madai e no Peresia. E ko te puaka-nio toa uruuru ra, ko te ariki ïa no Eleni.” (Daniela 8:20, 21) E tikai, kua akono te Atua i tona tu kite mamao kia akaari i te tupuanga o te au mana tutara o teianei ao. I reira ka monoia te Patireia Babulonia autu ra e Madai-Peresia e i reira a Ereni.

Ka riro katoa te au totou ei akao mai i te tangata tataki tai. Ei akatauanga, kua akakite te peroveta ko Mika e ka anauia mai te Mesia i Betelehema. (Mika 5:2) I roto akaou i teia turanga kua taangaanga te Atua i tona tu kite mamao. Inara, kua akakiteia teia tupu anga ma tetai akakoroanga tikai​—te akataka anga o te Mesia. Kare teia tupu anga e akatika ua ra i te apiianga predestination te kapiti maira i te tangata tataki tai.

Ma te tuke ra, te akaari maira te Tuatua Tapu e te vaira te au turanga kare te Atua e iki i te kite mamao i te ka tupu mai. I mua ake i te akapou anga o Sodoma e Gomora ra, kua akakite aia: “E aere ana au ki raro, kia kite i te rave tika anga ratou, mei tei tae roa mai i te reo kiaku nei: e kare ra, ka kite rai au.” (Genese 18:21) Te akaari meitaki maira teia papaanga tuatua e kare te Atua i kite mamao ana i te maata o te kino i roto i taua au oire ra i mua ake ka akara atu ei aia i te au mea.

E tika, ka rauka i te Atua i te kite i tetai au tupu anga, inara i roto i te au turanga e manganui, kare aia i iki ana i te taangaanga i tona tu kite mamao. No te mea e mana katoatoa te Atua, te rangatira ua ra aia i te taangaanga i tona au tu karape iaia e anoano ra, kare i ta te au tangata apa ra i anoano.

E Atua te ka Rauka i te Akatikatika i te Au Mea

Mei ia Calvin rai, te karanga ra etai pae e kua manako takere ana te Atua i to te tangata ra ara anga i mua ake i tona anga anga i te au mea e kua kite takere aia i ‘te aronga tei ikiia’ i mua ake i taua ara anga ra. Inara naringa teia i tika, kare ainei e pikikaa no te Atua i te oronga i te manakonakoanga ora mutu kore kia Adamu raua ko Eva, te kite pu tikai anga e kare e rauka ia raua te reira? Tei maata atu, kare rava e ngai i roto i te au Tuatua Tapu te ekoko ra e kua orongaia tetai iki anga ki te nga tangata tokorua mua: te aru i te au arataki anga tu-Atua e oraʼi e tuatau ua atu me kore te kopae i te reira e mate atu ei.​—Genese, pene 2.

Inara kua riro ainei te ara a Adamu raua ko Eva ei akakore tikai i te akakoroanga o te Atua? Kare, i muri ake tikai i to raua araanga, kua akakite te Atua e ka akatu mai aia i tetai “uanga” e takore atu ia Satani e tona au rima rave e ka akatikatika akaou aia i te au mea i te enua nei. Mei tetai au manumanu tokoiti ua kare e rauka i te arai i te tangata tanutanu ra mei te kokoti anga mai i te au ua memeitaki, kare katoa te tu akarongo kore o Adamu raua ko Eva e tapupu i te Atua mei te maanianga i te enua ei parataito.​—Genese, pene 3.

Kua akakite mai te Atua i muri mai e ka vai tetai kavamani Patireia te ka orongaia ki tetai uanga o te Ariki ko Davida e ka piri mai tetai pae ki roto i teia Patireia. Kua kapikiia teia pae nei ko “te aronga tapu ra no Tei Teitei ra.”​—Daniela 7:18; 2 Samuela 7:12; 1 Paraleipomeno 17:11.a

Te Akakite i Mua Ake Ana Kare ia i te Akakoro i Mua Ake Ana

Te tika e kare te Atua i iki kia kite e ko teea kaveinga ta te au tangata ka apai kare ia i arai iaia mei te totouanga i te au mea ka tupu mei ta te tangata ra au angaanga meitaki me kore kino. Te mekaniki tei akamatakite ra i te tangata akaoro no te turanga kinokino o tona motoka, kare aia e akaapaia me tupu ake tetai tumatetenga e kare e akaapaia no te akakoro anga i te reira i mua ake ana. Mei te Atua rai kare aia e tau kia akaapaia no te akara mamaoanga i te au mea kino ka tupu mei ta te tangata tataki tai rave anga.

Kua aiteite tikai te reira ki te uanga o te nga tangata tokorua mua ra. I mua ake ka ta ei a Kaina i tona teina, kua tuku a Iehova i tetai iki anga ki mua ia Kaina. Koia ainei te pu o te ara, me ko te ara ainei te pu ki rungao iaia? Kare e ngai i roto i te papaanga te akakite ra e kua manako takere ana a Iehova e ka rave a Kaina i te iki anga kino e ka ta i tona teina.​—Genese 4:3-7.

I muri mai, kua akamatakite te Ture a Mose i te au Iseraela e eaa te ka tupu me anga ke ratou mei ia Iehova, ei akaraanga, na te raveanga i te au vaine mei roto mai i te au pa enua peikani. Ko tei akakiteia ra kua tupu ia. Ka kiteaia teia i te akaraanga o te Ariki ko Solomona, i tona au mataiti i muri maira kua akakeuia aia e tana au vaine ke kia rave i te akamori anga itoro. (1 Ariki 11:7, 8) Ae, kua akamatakite te Atua i tona iti tangata, kare ra aia i akakoro takere ana e eaa ta ratou tataki tai ka rave.

Te akamaroiroiia ra te pupu Kerititiano ikiia, me kore te aronga tei ikiia kia aruaru me kare ratou e inangaro kia akangereia i te tutaki anga taputou no te tutaraanga i te au rangi ma Karaiti ra. (2 Petero 1:10; Apokalupo 2:5, 10, 16; 3:11) Mei ta etai aronga apiipii akonoanga o mua ana i ui ra, Eaa ra teia au akamaaraara anga i orongaiaʼi me kua ope te kapiki anga o te aronga tei ikiia?

Predestination e to te Atua Aroa

Kua orongaia te anoano rangatira ua ki te tangata, tei angaia “i te tu o te Atua ra.” (Genese 1:27) Ka rauka te anoano rangatira ua me akangateitei e te tavini te au tangata i te Atua na roto i te aroa, kare ei au ropoti ma te au aerenga ravarai tei tamanakoia i mua ake ana. Na te aroa tei akaariia e te au mea ora kite e te rangatira ua e raukaʼi i te Atua i te patoi i te au akaapa anga tika kore. Te karanga ra aia: “E taku tamaiti, kia pakari koe, kia rekareka toku ngakau, kia tika iaku kia patoi atu i tei akakino mai iaku nei.”​—Maseli 27:11.

Naringa te au tavini o te Atua i akakoro takereia​—me kore i porokaramaia—​kare ainei e ka ekokoia te tika anga tikai o to ratou aroa no Tei Anga ra ia ratou? Pera katoa, kare ainei te reira e patoi i to te Atua tu papaki tai kore no tana rave anga i tetai iki anga tamanako ua i mua ake ana o te au tangata tei akakoro takereia no te kaka e te mataora ma te kore e manako atu i to ratou au tu meitaki tataki tai ra? Tei maata atu, me rauka ia etai pae teia akono anga tei inangaroia, koi tamanakoiaʼi tetai pae no te utunga mutu kore, kare teia e akakeu i te au manako ngakau tae ma te akameitaki i roto i te “pupu ikiia,” me kare te “aronga tei ikiia.”​—Genese 1:27; Iobu 1:8; Angaanga 10:34, 35.

I te openga, kua akakite a Karaiti ki tana au pipi kia tutu aere i te tuatua meitaki ki te au tangata katoatoa. Naringa te Atua i iki takere i te aronga te ka akaoraia, kare ainei teia e akameangiti mai i te tu maroiroi ta te au Kerititiano ka akaari i roto i te angaanga evangeria? Kare ainei te reira e akariro i te angaanga tutu aere ei mea puapinga kore tikai?

Te aroa papaki tai kore mei ko mai i te Atua ko te mana ketaketa rava atu ia te ka akakeu i te au tangata kia aroa atu iaia. Te akaarianga maata rava atu o to te Atua aroa koia te akaatinga anga i tana Tamaiti no te au tangata apa, e te ara. To te Atua kite anga i mua ake ana no runga i tana Tamaiti, e akaraanga takake ia, inara te akapapu maira te reira kia tatou e, te au taputou no te akaou anga tei akatumuia ki runga ia Iesu ka akatupu tikaiia te reira. No reira e tau tatou kia tuku i te akarongo ki roto i taua Tamaiti ra e e piri vaitata atu ki te Atua. E tau tatou kia akaari i to tatou tu mareka na te arikianga i te pati anga a te Atua kia akamata i tetai pirianga memeitaki ma Tei Anga ra ia tatou. I teia tuatau, te tuku ra te Atua i teia pati anga ki te katoatoa te inangaro ra i te taangaanga i to ratou anoano rangatira ua e te akaari i to ratou tu aroa nona.

[Au Tataanga Rikiriki i Raro]

[Pia i te kapi 7]

KUA AKAKORO TAKEREIA EI PUPU

“Te aronga ta te Atua i kite i mua ake ana kua akakoro takere katoa aia kia aite ki te tu o tana Tamaiti, te riro anga mai aia ei tama mua i rotopu i te au taeake e manganui. E te aronga tana i akakoro takere ra, kua kapiki katoa aia; te aronga tana i kapiki ra, kua akatika katoa aia; te aronga tana i akatika ra, kua akakaka katoa aia.” (Roma 8:29, 30, New International Version) Akapeea tatou i te marama anga i te tuatua “akakoro takere” tei taangaangaia e Paulo i roto i teia au irava?

Ta Paulo manakoanga i konei kare ia i te taumaro anga tikai te turu ra i te predestination o tetai tangata ra. I te akamata anga o to tatou anere mataiti, kua akamarama mai te Dictionnaire de théologie catholique i ta Paulo au taumaro anga (Roma, pene 9-11) na teia mataara: “Ma te tupu maata, te manako autu i rotopu i te aronga apiipii Katorika o te manako tikai o tetai predestination ki te oraanga mutu kore kare ia i akanooia.” I reira kua taiku taua akakite anga tuatua ia M. Lagrange i te akakite anga e: “Te uianga mua tei akatupu tikaiia e Paulo kare ia no te predestination e te akaapa anga mari ra e kapiki anga i te au Kenitara ki te tu meitaki o te akonoanga Kerititiano, ko tona tuke koia ko te tu irinaki kore o te au ngati Iuda. . . . No runga te reira i te au pupu, te au Kenitara, te au ngati Iuda, e kare ko tetai au tangata tataki tai tikai ra.”​—Na matou te au tuatua arara.

I ou ua ake nei, kua oronga mai The Jerusalem Bible i te opeanga aiteite no runga i teia au pene (Roma 9-11), te akakiteanga: “No reira, te tumu tuatua o teia au pene, kare ia i te manamanata no runga i te predestination o te tangata tataki tai ki te kaka ra, me kore ki te akarongo, mari ra ko ta Iseraela tuanga i roto i te akatupu anga i te tuatua enua no te ora, ko te manamanata anake ua teia tei taumaroia e te au akakite anga i roto i te K[oreromotu] T[aito].”

Te piri katoa atura te au irava openga o Roma pene 8 ki taua aerenga tuatua. No reira, ka riro teia au irava ei akamaara tikai ia tatou e kua kite te Atua i mua ake ana te vai anga o tetai pupu mei roto i te au tangata te ka kapikiia kia tutara ma Karaiti ra, pera katoa te au umuumu anga ta ratou ka aravei atu​—e na te kore anga e akataka i mua ake ana i te au tangata tataki tai tikai te ka ikiia, no te mea kare te reira e au ana ki tona tu aroa e te tika.