Mataraanga Mai mei te Akonoanga Pikikaa
“‘E aere mai ki vao mei roto ia ratou ra, . . . ’ te tuatua maira Iehova, ‘e akamutu i te amirimiri angaanga i taua mea viivii ra’ . . . , ‘e ka ariki au ia kotou.’”—2 KORINETIA 6:17, NW.
1. Eaa te ravenga ta Satani i tauta kia rave atu kia Iesu ra, e eaa nga mea e rua a teia oronga anga te apii maira kia tatou?
“E ORONGA atu au i teianei au mea katoa kia koe, kia akatopa mai koe ki raro e akamori mai iaku.” Noatu rai e e au tauatini ua atu mataiti i muri ake i te akamataanga te akonoanga pikikaa i orongaiaʼi teianei tika, te akakite maira i te taviri no te akatakaanga e koai tei muri ake i te akamori anga pikikaa e eaa katoa oki tana akakoroanga. I vaitata atu ki te openga o te mataiti 29 T.N., kua oronga atura te Tiaporo i te au patireia katoa o te ao nei kia Iesu ei tutaki no tetai rave anga i te akamori anga. E rua nga apinga te akakiteia maira kia tatou i te reira ravenga: ko te au patireia o teianei ao na Satani ia e tau ei kia oronga aia e ko te akakoroanga tikai a te akonoanga pikikaa ko te akamori i te Tiaporo.—Mataio 4:8, 9.
2. Eaa ta tatou i kite mei ta Iesu au tuatua ia Mataio 4:10 ra?
2 I tana pauanga, kare a Iesu i kopae anake ua i te akonoanga pikikaa mari ra kua akakite aia e eaa te o atura ki te akonoanga tika ra. Kua karanga atura aia: “E aere ke atu koe e, Satani! Kua oti oki i te tataia, ‘Ko toou Atua ra ko Iehova taau e akamori, e koia anake rai taau ka tau kia rave i te angaanga tapu ra.’” (Mataio 4:10, NW) No reira ko te akakoroanga o te akonoanga tika koia oki, ko te akamori e te tavini i te Atua mou ra ia Iehova. Te kapiti ra te reira i te akarongo e te kauraro anga, te raveanga i to Iehova ra anoano.
Te Akamata Anga o te Akonoanga Pikikaa
3. (a) I naea e i akapeea te akamata anga te akonoanga pikikaa ki runga i te enua nei? (e) Eaa te ravenga mua no te riri i te akonoanga tei tataia ra, e akapeea i raukaʼi te takino kino anga e aere ua atura mei te reira tuatau ki teia?
3 Kua akamata mai te akonoanga pikikaa i te enua nei i te akarongo kore anga nga tangata mua ra i te Atua e te ariki anga i te manako o te Ovi ra kia rave na raua uaorai e tuku te tika no te “meitaki e te kino.” (Genese 3:5) I te raveanga i te reira kua kopae ke raua i to Iehova tu ngateitei tuatua tika ra e kua akaruke i te akamori tika, koia te akonoanga tika. Ko raua nga tangata mua “tei ruri ke i te tuatua-mou no te Atua ra ei pikikaa, e kua pure, e kua akamori i tei angaia ra, kare i Tei anga ra.” (Roma 1:25) Ko tei angaia mai koia ta raua i iki tau kore ra kia akamori kare i tetai ke atu mari ra ko Satani te Tiaporo ra, koia “taua ovi taito ra.” (Apokalupo 12:9) Ta raua tamaiti mataiapo, ko Kaina, kua kore katoa e aru i ta Iehova ra apiianga takinga meitaki e kua meameaau katoa i Tona turanga ngateitei. Me i kite ana aia e me kare, kua riro atura a Kaina “ei tamaiti na taua vaerua kino ra,” koia a Satani, e kua rave i te akamori i te Tiaporo ra. Kua tamate aia i tona teina ia Abela, ko tei rave ra i te akamori mou, koia te akonoanga tika. (1 Ioane 3:12, Revised English Bible; Genese 4:3-8; Ebera 11:4) Ko to Abela toto tei akamaringi muaia no te kore e akakoromaki i te akonoanga. E mea mii ra kia tuatuaia, mei reira mairai ta te akonoanga pikikaa akamaringi anga i te toto ara kore tae roa mai ki teia tuatau nei.—Akaraia a Mataio 23:29-35; 24:3, 9.
4. Eaa ta te au tataanga tuatua tapu i akatutu maira, ia Noa ra, i te tu o te akonoanga tika ra?
4 I mua ake i te Vaipuke ra, kua autu a Satani i te rurikeanga i te maataanga o te au tangata kia tapae ke mei te akonoanga tika ra. Inara, ko Noa, “i kite aroaia mai aia e Iehova ra.” No teaa ra? No te mea “kua aaere a Noa raua ko te Atua.” Mei tera te tu, kua rave aia i te akamori tika ra. Kare te akonoanga tika i tetai ravenga me kare peu mari ra e ravenga no te oraanga. Te kapiti ra ia i te akarongoanga ia Iehova e te tavinianga kauraro iaia, ‘e aaereanga ma ia katoa ra.’ Kua rave a Noa i te reira.—Genese 6:8, 9, 22; 7:1; Ebera 11:6, 7.
5. (a) Eaa ta te Tiaporo i tamata kia akatupuia i muri ake i te Vaipuke, e naea? (e) Akapeea ta Iehova ra akakore anga i te akakoroanga a te Tiaporo, e eaa tei tupu?
5 Kare i roa i muri ake i te Vaipuke ra, kua taangaanga te Tiaporo ia Nimeroda, e tangata matauia no tona maroiroi i te “patoi anga ia Iehova,” i te tamata anga kia taokotai i te au tangata katoatoa ki roto i tetai akaou tu akamori te ka riro katoa kia patoi atu ia Iehova ra. (Genese 10:8, 9, NW; Genese 11:2-4) E riro te reira ei akonoanga pikikaa okotai tei taokotaiia, ei akamori anga taokotai i te Tiaporo, tei akatumuia ki runga i te oire e te punanga ta tona aronga akamori i patu. Kua akakoreia e Iehova te reira ravenga na te akatarevake anga i te “okotai . . . reo” tei tuatuaia ra i reira e te au tangata katoa ra. (Genese 11:5-9) E no reira, kua tapaia taua oire ra e ko Babela oki, i muri iora ko Babulonia, te aiteanga o taua nga ingoa e rua ra ko te “Akatareva ke anga.” Na te reira akatarevake anga i te reo i akapueurikiriki ke i te au tangata katoa e pini ua ake te enua nei.
6. (a) Eaa te au manako akonoanga ta Satani i tauru ki roto i te au manako o te aronga akamori iaia ra i mua ake ka akaatea ke mai ei ratou i Babulonia ra? (e) Eaa ra i aiteite ei te irinaki anga o te au akonoanga tei takapini te ao katoa? (ng) Eaa te akakoroanga a Satani tei raveia e Babulonia, e i riro akera te reira oire ei akatutu anga no teaa?
6 Inara, i te akara anga, no runga i te tumuanga o te tuatua enua i te peu e te akonoanga, e i mua ake i ta Iehova akapueurikiriki ke anga i te au tangata katoa, kua akatupu ke iana e Satani etai au apiianga tumu no te akonoanga pikikaa ki roto i te au manako o tona aronga akamori iaia ra. Kua kapitiia atu ki roto i te reira te au irinakianga akonoanga o te ora atu anga te meta i muri ake i te matenga, te mataku i tei mate ra, e te vai anga tetai ao tamamae anga i raro ake i te enua nei, e kapiti katoa oki te au atua e te au atua vaine, ko tetai papaki o ratou kua akapupuia kia tataki toru. Kua apaiia te reira au irinaki anga kia pini ua ake te ao katoa nei na roto i te au reo tuke tuke. I te topa aere anga te tuatau, kua tupu te au tuke anga ki teia au manako tumuanga katoa ra. Inara ko te mea matauia, ko te reira te au apii akapapa anga o te akonoanga pikikaa e pini ua ake teianei ao. Noatu rai e kua akakoreia tana tamata anga kia anga i tetai akonoanga pikikaa taokotaiia ma tona oire maata i teianei ao i Babulonia, kua akatika a Satani i te au tu akamori pikikaa tataka ke ra, no Babulonia maira te akauru anga e kua akapapaia ei akataka ke mai i te akamori anga mei ia Iehova ra kia riro mai nona uaorai ia. No etai anere mataiti kua vai rai ko Babulonia te ngai mana no te akamori anga itoro, te ravenga manamana, te purepure, e te akarakara etu—e au tuanga maata te katoatoa no te akonoanga pikikaa. Kare i te mea poitirereia, kia akatutuia mai i te puka Apokalupo taua patireia akonoanga pikikaa o teianei ao ra ei tetai vaine akaturi viivii tei tapaia ko Babulonia Maata ia.—Apokalupo 17:1-5.
Akonoanga Tika
7. Eaa ra i koreʼi e tupu te kino ki te akonoanga tika i te akatarevake anga ia te reo. (e) Koai tei matauia a e ko “te metua o te aronga katoatoa tei akarongo ra,” e no teaa ra?
7 E mea papu, kare i tuke te akonoanga tika i ta Iehova ra akatarevakeanga i ta te au tangata ra tuatua anga i Babela ra. I raveia ana te akamori tika i mua ake i te Vaipuke ra e te au tane e te au vaine tiratiratu mei ia Abela, ia Enoka, ia Noa, e te vaine a Noa ra e tana nga tamaroa e nga unonga vaine. I muri mai i te Vaipuke ra kua akaoraia mai te akamori tika na roto i te kopu o Sema koia te tamaiti a Noa ra. Kua akono a Aberahama, koia tetai uanga no Sema ra, i te akonoanga tika e kua riro aia kia matauia ei “te metua o te aronga katoatoa tei akarongo ra.” (Roma 4:11, NW) Na te au angaanga i turu i tona akarongo. (Iakobo 2:21-23) E tu tau no te ora anga tona akonoanga.
8. (a) I akapeea te akonoanga tika i te aro atu anga ki te akonoanga pikikaa i te 16 anere mataiti M.T.N., e eaa tei tupu maira? (e) Eaa te akanoonoo anga ou tei akamanaia e Iehova no tona akamori ma ra?
8 Kua akono tamouia maira te akamori mou i roto i te au uanga o Aberahama—ia Isaaka, a Iakoba (me kare Iseraela), e nga puke tamaroa e 12 a Iakoba ra, mei roto maira ia ratou nga kopu 12 o Iseraela ra. I te openga o te 16 anere mataiti M.T.N. kua kitea te au uanga o Aberahama no roto mai ia Iakoba ra i te tautaanga pakari kia ora te akonoanga viivii kore i roto i tetai tu kino, i te reva etene ra—i Aiphiti—te ngai i akariroia ra e te akameangitiia ratou ei tuikaa. Kua taangaanga a Iehova i tona tavini tiratiratu ia Mose, no te kopu o Levi, ei akaora i Tona aronga akamori iaia mei raro mai i te amo o Aiphiti, ko tetai enua ia tei rave maroiroi ra i te akonoanga pikikaa. Na roto mai ia Mose, kua papau a Iehova i tetai koreromotu ma Iseraela katoa ra, ma te akariroanga ia ratou ei iti tangata ikiia Nona ra. I tera tuatau, kua akanooia e Iehova tetai papa anga ture tei tataia ra no te akamori anga iaia, e kua akanooia te reira ki roto i tetai akatereanga no te au atinga na te kautaunga e akono no tetai tuatau ma te ngai tapu, te mea mua i te puakapa rave aereia ra e i muri iora i te iero i Ierusalema.
9. (a) Akapeea te akonoanga i te akamori tika i mua ake i te Ture koreromotu ra? (e) Akapeea ta Iesu akaari mai anga e ko te au tuanga kopapa o te Ture ra e kare i te mea tinamou?
9 Inara, e mea tau kia e kiteia, kare teia au apinga kopapa nei i akakoroia kia riro mai ei au mea tinamou no te akonoanga tika. Ko te Ture “e ata anake ïa no te ka tupu a muri atu.” (Kolosa 2:17; Ebera 9:8-10; 10:1) I mua ake i te Ture a Mose ra, i te akara anga i te tuatau o te pateriareka ra, na te au upoko ngutuare i akono te orongaanga atinga i runga i te atarau ta ratou i akatu ra no to ratou ngutuare tangata. (Genese 12:8; 26:25; 35:2, 3; Iobu 1:5) Inara kare e kautaunga akapapaia me kare e akatereanga no te au atinga, ma te au oroa e te peu. Pera katoa oki, kua akakiteia mai e Iesu uaorai e e tuatau poto ua to te akamori tei tataia ra e tei raveia i Ierusalema ra i tana tuatua anga ki tetai vaine Samaria ra e: “Kua vaitata te ora e, kare kotou e akamori i te Metua i teianei maunga [i Gerezima, te ngai turanga mua o te iero o Samaria] e kare rai oki i Ierusalema. . . . Kua vaitata, e teianei oki taua ora ra, e akamori ei i te Metua te aronga akamori tika ra, ma te vaerua e te tuatua-mou.” (Ioane 4:21-23) Kua akakite maira Iesu e ka tau te akonoanga tika kia raveia, kare ma te apinga kopapa nei, mari ra ma te vaerua e te tuatua mou.
Tuikaa Anga kia Babulonia
10. (a) Eaa a Iehova i tuku uaʼi i tona au tangata kia raveia ei tuikaa ki Babulonia? (e) Eaa nga turanga e rua ta Iehova ra akaora anga i te toenga tiratiratu i te 537 M.T.N., e eaa te akakoro anga maata no to ratou oki anga ki Iuda?
10 Mei te meameaau anga i Edene ra, kua tupu tamou te ke anga i rotopu i te akonoanga tika e te akonoanga pikikaa. E akatutuanga, i etai tuatau kua riro te aronga akamori tika ra ei tuikaa na te aronga akonoanga pikikaa, tei akatutuia maira e Babulonia i te tuatau mei ia Nimeroda mai rai. I mua ake i akatikaʼi a Iehova i tona iti tangata kia raveia ei tuikaa ki Babulonia i te 617 M.T.N. e te 607 M.T.N., kua topa ke ana ratou i reira ki te akonoanga pikikaa o Babulonia ra. (Ieremia 2:13-23; 15:2; 20:6; Ezekiela 12:10, 11) I te 537 M.T.N., e toenga tiratiratu ua tei oki akaou atu ki Iuda. (Isaia 10:21) Kua akarongo ratou i te kapiki anga totou ra: “E aere mai kotou mei roto i Babulonia!” (Isaia 48:20) Kare te reira i te akaora anga kopapa ua. E akaora anga katoa ia i te pae vaerua mei tetai koropini anga viivii, koia te akonoanga pikikaa no te akamori anga itoro ra. No reira kua ikuikuia atu te reira aronga toenga tiratiratu ra: “Ka aere kotou, ka aere kotou, ka aere kotou ki vao; auraka e arapaki ua atu i tetai mea viivii ra; e aere kotou ki vao mei rotopu mai iaia ra; kia mā kotou, e tei apai i te au āriki a Iehova ra.” (Isaia 52:11) Ko te akakoroanga maata o to ratou oki akaou anga ki Iuda kia akanoo akaou i te akamori anga ma, koia te akonoanga tika ra.
11. Kapiti atu ki te akaora anga i te akamori ma i Iuda, eaa etai tupuanga akonoanga ou tei tupu maira i taua ono anere mataiti M.T.N. katoa ra?
11 E mea meitaki rai kia tamanako, e i taua ono anere mataiti M.T.N. rai kua kitea etai akatotoa anga ou i te akonoanga pikikaa i roto ia Babulonia Maata ra. Kua kitea i reira te anau mai anga te akonoanga Buda, te Konutia, te Toroati, e te Iaina, kapiti katoa mai oki te apiianga Ereni no te manako ua anga koia tei riro mai i muri akera kia maata te mana ki rungao i te au akonoanga o Kerititome. E no reira i te akaou anga te akamori ma i Iuda ra, kua akatotoa atura te enemi maata o te Atua kia tere atu te au tuke anga i roto i te akonoanga pikikaa no te iki anga.
12. Eaa te akaora anga mei te tuikaanga kia Babulonia tei tupu ra i te anere mataiti mua o te T.N., e eaa te akamatakite anga ta Paulo i oronga atu?
12 Kia tae ki te tuatau i mama atu ei a Iesu ki Iseraela, kua rave ke ana te maataanga o te Ngati Iuda i te au tu akonoanga tuke tuke a to Iuda ra, ko tetai tu akonoanga ia tei ariki ra i te au irinaki anga e manganui no te akonoanga Babulonia mairai. Kua piri atu aia kia Babulonia Maata ra. Kua akaapaia ia e Karaiti e kua akaora mai i tana au pipi mei te tuikaa anga ki te akonoanga Babulonia. (Mataio, pene 23; Luka 4:18) I te mea kua tupu maata te akonoanga pikikaa e te au apiianga Ereni i te au ngai tana i tutu aere ra, kua taiku atu te apotetoro ko Paulo i te totou a Isaia e kua akapiri atura i te reira ki te au Kerititiano, tei tau ra kia atea ke mai ratou i te mana viivii o Babulonia Maata. Kua tata aia: “Eaa te rotai anga o te nao o te Atua ra ki te au itoro [Babulonia] ra? Ko tatou oki te nao o te Atua ora ra; mei ta te Atua i tuatua maira: ‘E noo au i roto ia ratou e aaere i roto ia ratou, e ko au ei Atua no ratou, e ko ratou ei tangata noku.’ ‘“No reira e aere mai kotou ki vao mei roto mai ia ratou ra, e akataka ke mai ia kotou na,” te tuatua maira Iehova, “e akamutu i te amirimiri i taua mea viivii ra”’; ‘“e ka ariki atu au ia kotou.”’”—2 Korinetia 6:16, 17, NW.
Mataraanga Mai Mei te Akonoanga Pikikaa i te Tuatau Openga Nei
13. Eaa te akakiteia maira i te au tuatua akakite ta Karaiti i tuku atu ki nga putuputuanga e itu i Asia Minora ra, e eaa tei tupu i te akaotianga?
13 I te au tuatua akakitekite ta Karaiti i tuku maira ki nga putuputuanga e itu i Asia Minora ra na te eeuanga tei orongaia atu ki te apotetoro ko Paulo ra te akakite marama maira e i te taenga ki te openga o te anere mataiti mua o te T.N., te tauruia maira te au ravenga e te au tu manako akonoanga Babulonia ra ki roto i te putuputuanga Kerititiano. (Apokalupo, pene 2 e te 3) Kua akapueraia te tupu anga o te akonoanga akaruke i te akonoanga tika e e maata atu oki mei te rua o te anere mataiti ki te rima o te anere mataiti T.N., tei akatupu maira i tetai akameamea viivii ua anga i te akonoanga Kerititiano ma ra. Kua kapitiia atu te au apiianga Babulonia mei te mate kore o te meta ra, te ai ka i era, e te Toru Tai katoa ki roto i te au apiianga a te akonoanga akaruke ra i te Kerititiano mou. Kua ariki katoa te Katorika, te Otatoti, e i muri akera te au ekaretia Porotetani i teia au apiianga pikikaa e no reira, kua riro ei tuanga no Babulonia Maata, koia te patireia no te ao o te akonoanga pikikaa a te Tiaporo ra.
14, 15. (a) Eaa tei akaariia maira e ta Iesu akatutu anga no te titona e te au teita ra? (e) Eaa tei rokoia i te vaitata anga te openga o te 19 anere mataiti ra, e tae atu ki te 1914, eaa te tupu anga a te au Kerititiano mou i rave no te apiianga tumu?
14 Kare rava i rauka ana i te akapou takiri i te akonoanga tika ra. I vai ua ana ra te aronga inangaro i te tuatua mou mei roto mai i te au anere mataiti katoa, kua tamateia tetai papaki o ratou ra no to ratou tiratiratu kia Iehova e ki tana Tuatua, koia te Puka Tapu. Inara mei ta Iesu akatutuanga o te titona e te au teita i akaari maira, ko te titona akatutuia maira, me kare te tamariki akatainuia o te Patireia ra, ka akataka ke anakeia mei te au teita ra, me kare tamariki a te vaerua kino kia tae ki “te openga o te akatereanga o te au mea nei.” (Mataio 13:24-30, 36-43, NW) I te vaitata anga te tuatau o te openga—koia te tuatau no teia akataka ke anga e tupu ei—kua akamata te aronga apiiia i te Puka Tapu ra ma te ngakau tae i te akamataraanga mai mei te tuikaa anga ki te akonoanga pikikaa ra.
15 Kia tae ki te 1914, ko teia au Kerititiano, tei matauia nei i teia tuatau e ko te Au Kite o Iehova, kua akatupuia te akarongo pakari i te oko ra; kua kite tikai ratou e ko te taenga mai o Karaiti e akara koreia. Kua marama ratou e ko te 1914 te tou ra i te openga o “te tuatau o te Kenetara.” (Luka 21:24, King James Version) E kua marama papu tikai ratou te aiteanga o te meta e te tuakaouanga. Pera katoa oki te marama anga i te tarevake takiri o te au apiianga a te au ekaretia no te ai i era e te Toru Tai. Kua kite ratou e kua akamata i te taiku i te ingoa tika o te Atua ra e kua kite i te tarevake o te apiianga tupu ua mai e te rave anga i te purepure.
16. Eaa te kapiki anga tei akarongoia e te au Kerititiano akatainuia ra i te 1919?
16 Kua raveia tetai akamata anga meitaki i te titirianga i te au tapekaanga a te akonoanga pikikaa ra. E i te 1919, kua kore takiri te mou anga a Babulonia Maata ki runga i te au tangata o te Atua ra. Mei te toenga o te Ngati Iuda tei akaoraia maira mei Babulonia i te 537 M.T.N., mei te reira katoa te toenga o te au Kerititiano tiratiratu ra i te akarongo anga i te kapiki angaia “e aere kotou ki vao mei rotopu mai iaia [ia Babulonia Maata] ra.”—Isaia 52:11.
17. Eaa tei tupu mai mei te 1922 mairai, e eaa te umuumu anga tei kitea i rotopu i te au tangata o te Atua ra? (e) Eaa te turanga tuke roa tei raveia, e eaa oki te reira i kite maramaiaʼi?
17 Mei te 1922 mairai kua neneiia te au tuatua mou no te Puka Tapu tei ketaketa ra te motoanga e kua tuaia ki te au tangata ravarai, i te akakite anga i te apa o te akonoanga pikikaa no Babulonia maira, e e maata oki i to te au ekaretia o Kerititome ra. Kua kiteia tei umuumu maataia kia akatinamou ki roto i te au manako o te au tangata tamaia o te Atua ra e ko te matara anga mai i te au tu akonoanga pikikaa ravarai ka tau ia kia rave takiriia kia oti. E no reira, no etai mataiti, noatu rai ko te tuatua “akonoanga” kare ia i taikuia i te tuatuaanga no te akamori ma ra. Te au takiota tuatua, mei tei karanga ra “E Ereere te Akonoanga e te Pikikaa,” kua akakitekite putuputuia i te au arataa o te au oire mamaata ra. Te au puka mei te Government (1928) e “The Truth Shall Make You Free” (1943) kua akataka papu mai i te tuke o te tu “Kerititiano” e te “akonoanga” ra. Te kite maramaia ra teia turanga takake roa, no te mea kua tau kia matara atea mai i te au akatereanga akonoanga o Babulonia Maata tei akatotoa kikiteia ra.
Akonoanga Tika e te Pikikaa
18. Eaa te maramaanga ou no te “akonoanga” tei orongaia mai i te 1951, e akapeea te akataka anga mai i te reira i roto i te Puka Mataiti o te 1975 ra?
18 E, i te 1951, kua tae ki te tuatau tau no Iehova kia oronga i te kite marama papu tikai i te tuke anga i rotopu i te akonoanga tika e te akonoanga pikikaa ra. Kua ripotiia mai i te 1975 Yearbook of Jehovah’s Witnesses (Puka Mataiti a te Au Kite o Iehova) e: “I te 1951, kua kiteia e te aronga akakitekite i te akamori mou tetai apinga puapinga maata no runga i te tuatua ‘akonoanga.’ Te maaraara ra tetai papaki o ratou e i te 1938, i etai tuatau, kua apai aereia e ratou te akairo akakeuanga manako e ‘E Ereere te Akonoanga e te Pikikaa ra.’ I ta ratou akara anga i reira, pouroa te au ‘akonoanga’ kare i te kerititiano, no ko mai anake i te Tiaporo ra. Inara kua akatika Te Punanga Tiaki Anga (reo Peritane) o Mati 15, 1951, kia taikuia nga tuatua akataka koia te ‘tika’ e te ‘pikikaa’ no runga i te akonoanga ra. Pera katoa oki, i roto i te puka rekaia ra What Has Religion Done for Mankind? (tei neneiia i te 1951 e kua orongaia mai i te Uipaanga ‘Akamori Ma’ i te Wembley Stadium, i London, Engarani) ko teia tana i akakite mai: ‘Na runga i te tu o te taiku anga, ko te “akonoanga” i te akataka anga mama ua tona aiteanga e akatereanga no te akamori anga, e tu akamori anga, noatu rai me ko te akamori tika me ko te akamori pikikaa. Te tau ra te reira ki te aiteanga o te tuatua Epera no te reira, koia ’a·boh·dáh, ko tona aite anga tikai e “tavinianga,” noatu e ka raveia te reira kiaai.’ I muri akera, kua riro mai ei mea matauia i rotopu i te Au Kite o Iehova ra te tuatua ‘akonoanga pikikaa’ e te ‘akonoanga tika.’—Kapi 225.
19, 20. (a) Eaa i kore ei e manamanata te aronga akamori tika no te taiku anga i te tuatua “akonoanga” ra me akapiriia atu ki te akamori ma ra? (e) Eaa tei rauka i te au tangata o Iehova i te rave no teia maramaanga ou maira?
19 I te pau anga i te uianga a tetai tangata tatau ra, kua akakite Te Punanga Tiaki Anga (reo Peritane) o Aukute 15, 1951, e: “Kare e tau tetai kia manamanata i te taiku anga i te tuatua ‘akonoanga.’ I te mea te taiku ra tatou i te reira kare ia e tuku ana ia tatou ki roto i taua pupu o te au akonoanga pikikaa tei tapekaia ra i te ikuiku anga tangata ua nei, kare katoa te tapaanga ia tatou uaorai ei Kerititiano e tuku atu ia tatou ki roto i te au Kerititiano pikikaa o Kerititome ra.”
20 E mamao ke atu teia, kare i te piri atu anga, kua akatupu teia kiteanga ou i te tuatua “akonoanga” kia rauka i te au tangata o Iehova i te akapararauare atu i te va i rotopu i te akamori tika e te akamori pikikaa, mei ta te tumu tuatua ka aru mai te ka akaari mai.
Ei Timata i to Tatou Kite
◻ I naea e akapeea te akamata anga te akonoanga pikikaa ki runga i te enua nei.
◻ Eaa ta Satani i tamata i te akatu mai i muri ake i te Vaipuke ra, e akapeea te akakore anga i tana akakoro anga ra?
◻ No teaa i riro ei a Babulonia ei akatutu?
◻ Eaa nga akaora anga tei tupu i te 537 M.T.N., i te anere mataiti mua T.N., e i te 1919 oki?
◻ Eaa te maramaanga ou no te tuatua “akonoanga” tei orongaia maira i te 1951, e eaa oki i na reira ei?
[Pia/Tutu i te kapi 11]
Kua akamataia mai te au apiianga pikikaa e pini ua ake teianei ao mei Babulonia maira:
◻ Au Toru Tai, me kare tokotoru, o te au atua
◻ Ka ora atu te meta tangata i te matenga
◻ Purepure—tuatuaanga ma “tei mate” ra
◻ Te taangaanga i te au tiki no te akamori anga
◻ Te rave anga i te purepure ei akaau temoni
◻ Tutara anga na tetai orometua mana ririnui ra