Oraanga Kerititiano e te Angaanga Orometua—Au Manako ke Mai
TIANUARE 1-7
AU MEA UMERE I ROTO I TE PIPIRIA | MATAIO 1-3
“Te Vaitata Mai Nei Oki te Basileia o te Ao”
(Mataio 3:1, 2) E i te reira tuatau, kua aere mairā Ioane bapetizo, i te tutu aere anga i te medebara i Iudea ra, 2 I te na ko anga e, E tataraara kotou; te vaitata mai nei oki te basileia o te ao.
au mea ke mai roto i te nwtsty no runga ia Mata. 3:1, 2
tutu aere: Te aiteanga o te kupu Ereni no teia koia oki “apai i te karere ki te katoatoa.” Te akateiaa ra teia ki runga i te tu i akakiteia ai te karere: kare na roto i te ako, mari ra na te akakite tika ua anga i te karere.
Basileia: Te tuatua Ereni mua no te kupu ba·si·leiʹa, te tuatua ra no runga i tetai kavamani ui ariki, tetai tuanga enua, e te iti tangata i raro i te tutaraanga a tetai ariki. E 162 taikuanga o teia kupu Ereni i roto i te Tuatua Tapu Ereni Kerititiano, e 55 taime ka kiteaia i roto ia Mataio, te maataanga no runga i ta te Atua tutaraanga i te rangi. No te mea i taiku putuputu a Mataio i teia kupu, ka tau rai kia kapikiia e ko te Evangelia o te Patireia.
Basileia o te ao: E 30 taime i taikuia teia kupu, e tei roto anake ua te reira i te Evangelia a Mataio. I roto i te Evangelia a Mareko e Luka, ko te tuatua “te Basileia o te Atua” tei taangaangaia, te akaari maira e ko “te Basileia o te Atua” kua akanooia te reira ki runga i te rangi, e te tutara maira mei runga i te rangi.—Mata. 21:43; Mare. 1:15; Luka 4:43; Dani. 2:44; 2 Timo. 4:18.
te vaitata mai nei: Te akaari maira teia e kua vaitata roa mai te Tutara a te Patireia.
(Mataio 3:4) E uruuru kamela to Ioane kakau i tatuaia tona taukupu ki te kiri puaka; e tāpaki e te meli ngangaere tana kai.
nwtsty media
Kakau e te tu Akaraanga o Ioane Bapetizo
Maaniia to Ioane kakau ki te uruuru kamera e kua tatuaia ki te kiri puaka i runga i tona kopu, ei apai apinga rikiriki. Mei tera rai te kakau o te peroveta Elia. (2 Ari. 1:8) E taratara te kakau uruuru kamera, e kakau no te aronga putaua. Kareka te kakau tirika e te kakau marūrū, no te aronga apinganui. (Mata. 11:7-9) No te mea e Nazira a Ioane mei tona anauanga mai, kare roa tona rauru i tipuia ana. No tona kakau e te tu akaraanga, taka meitaki e e oraanga akaaka ua tona i te rave i to te Atua anoano.
Tāpaki
Ko te kupu, “tāpaki,” te tuatua ra no runga i te au tu kereteki e potopoto ua to ratou antenna. E aere pupu ana ratou mei tetai ngai ki tetai. Akakite tetai kimikimianga tei raveia i Ierusalema e, ko te au tāpaki o te metepara, e 75 patene protein i roto. Teia tuatau me maaniia ei kai, ka akaateaia te mimiti, te vaevae, te peau, e te kopu. Te potonga o te kopapa tei toe mai, ka tau kia kai mata ua me kore kia tunu. Karangaia e mei te koura vai rai e te tupa tona kai anga e kua kī i te protein.
Meli Ngangaere
E tutu teia no tetai koanga rango na te rango meri ngangaere i maani (1) e te melikerio kua ki i te meli (2). Te meri ta Ioane i kai ei, penei na te au katiri rango ngangaere i maani, te ingoa e Apis mellifera syriaca, e ngai natura teia no teia tu rango. Kua matau ua teia tu rango i te noo i roto i te reva vera e te maro i te metepara o Iudea, inara kare e meitaki e na te tangata e akapūpū me kore e angai. Inara, mei te iva anere mataiti M.T.N, e akakī ana te au tangata o Iseraela i te rango meri ki roto i te potera karakaraea. E maata te au koanga toe tei kiteaia mai i roto i tetai ngai tei riro ana ei oire maata, (ko Tel Rehov i teianei), i te Ō Ioridana. Ko te meri e rauka mai ana no roto i teia au koanga, na tetai katiri rango meri tei apaiia mai no Turkey.
Kimi i te Mārama o te Tuatua Mou
(Mataio 1:3) Anau akera ta Iuda ko Phareza e ko Zara ia Tamara; anau akera ta Phareza ko Eseroma; anau akera ta Eseroma ko Rama;
au mea ke mai roto i te nwtsty no runga ia Mata. 1:3
Tamara: Koia te vaine mua o te toko rima vaine tei kapitiia ki roto i te papaanga a Mataio no te Mesia. Ko e toko ā vaine, ko Rahaba e Ruta, kare raua i te nga vaine ngati Iuda (irava 5); ko Bate-seba, “te vaine a Uria” (irava 6); ko Maria (irava 16). Kare e kore e no tetai mea umere tei tupu i roto i to ratou oraanga i riro mai ei ratou ei au tupuna vaine no Iesu.
(Mataio 3:11) Ko au nei, te bapetizo nei ia kotou ki te vai, kia tataraara kotou; koia ra ko tei ka aere mai i muri iaku nei, e maata tona mana i toku, kare au e tau kia apai i tona tamaka; nana e bapetizo ia kotou ki te vaerua tapu, e te ai.
au mea ke mai roto i te nwtsty no runga ia Mata. 3:11
e bapetizo ia kotou: Me kore e “taruku ia kotou.” Te aiteanga o te kupu Ereni e ba·ptiʹzo koia oki “taruku; eke ki raro i te vai.” Te akaari maira tetai au akamāramaanga o te Pipiria e ko te papetito, te ō maira te taruku takiri anga ki roto i te vai. Kua rave ana a Ioane i tetai papetitoanga i te pae Ioridana vaitata atu ki Salima “no te mea e manganui to reira vai.” (Ioa. 3:23) Te papetito anga a Philipi i te eunuka Etiopia, kua “eeke atura raua ki raro i te vai.” (Anga. 8:38) Kua taangaangaia rai teia kupu Ereni i roto i te urianga Septuagint o 2 Ari. 5:14 te akataka mai anga e “kua paî atura [Naamana] i Ioridana, e itu akera paî anga.”
Tatau Pipiria
(Mataio 1:1-17) E TUATUA no te anau anga no Iesu Mesia, e tamaiti na Davida, e tamaiti na Aberahama. 2 Anau akera ta Aberahama ko Isaaka; anau akera ta Isaaka ko Iakoba; anau akera ta Iakoba ko Iuda e tona ai taeake; 3 Anau akera ta Iuda ko Phareza e ko Zara ia Tamara; anau akera ta Phareza ko Eseroma; anau akera ta Eseroma ko Rama; 4 Anau akera ta Rama ko Aminadaba; anau akera ta Aminadaba; anau akera ta Aminadaba ko Naasona; anau akera ta Naasona ko Salamona; 5 Anau akera ta Salamona ko Boaza ia Rahaba; anau akera ta Boaza ko Obeda ia Ruta; anau akera ta Obeda ko Iese; 6 Anau akera ta Iese ko te ariki ra ko Davida; anau akera ta te ariki ra ta Davida ko Solomona i te vaine a Uria ra; 7 Anau akera ta Solomona ko Rehoboama; anau akera ta Rehoboama ko Abia; anau akera ta Abia ko Asa; 8 Anau akera ta Asa ko Iehosaphata; anau akera ta Iehosaphata ko Iorama; anau akera ta Iorama ko Uzia; 9 Anau akera ta Uzia ko Iotama; anau akera ta Iotama ko Ahaza; anau akera ta Ahaza ko Hezekia; 10 Anau akera ta Hezekia ko Manase; anau akera ta Manase ko Amona; anau akera ta Amona ko Iosia; 11 Anau akera ta Iosia ko Iekonia e tona ai taeake, i te tuatau i riro atu ei ki Babulonia ra: 12 E kia riro atura ratou ki Babulonia, anau akera ta Iekonia ko Salatiela; anau akera ta Salatiela ko Zerubabela; 13 Anau akera ta Zerubabela ko Abiuda; anau akera ta Abiuda ko Eliakima; anau akera ta Eliakima ko Azora; 14 Anau akera ta Azora ko Sadoka; anau akera ta Sadoka ko Akima; anau akera ta Akima ko Eliuda; 15 Anau akera ta Eliuda ko Eleazara; anau akera ta Eleazara ko Matana; anau akera ta Matana ko Iakoba; 16 Anau akera ta Iakoba ko Iosepha te tane a Maria, nana i anau a Iesu ra, ko tei karangaia, ko te Mesia. 17 E te au uki katoa mei ia Aberahama maira e tae rava akera ia Davida, raungauru ïa uki e a ara; mei ia Davida mai oki e tae akera i te riro anga ki Babulonia ra, raungauru ïa uki e a ara; mei te riro anga oki ki Babulonia ra, e tae akera ki te Mesia nei, raungauru ïa uki e a ara.
TIANUARE 8-14
AU MEA UMERE I ROTO I TE PIPIRIA | MATAIO 4-5
“Au Apiianga a Iesu i Runga i te Maunga”
(Mataio 5:3) E ao to tei akaaka te ngakau: no ratou te basileia o te ao.
au mea ke mai roto i te nwtsty no runga ia Mata. 5:3
E ao: Kare teia turanga i aite ki te turanga me mataora tetai tangata. Inara, te akataka ra i te turanga o tetai tangata me akameitaki te Atua iaia no tana i rave. Taangaanga katoaia teia kupu ei akataka mai i to te Atua e to Iesu turanga kakā i te rangi.—1 Timo. 1:11; 6:15.
tei akaaka te ngakau: Te tuatua Ereni “tei akaaka,” te aiteanga, “ko te aronga putaua (matiroeroe; ngere; apinga kore),” i roto i teia irava te akataka ra i te aronga tei anoano i te tauturu. Kua taangaanga katoaia teia tuatua i roto ia Luka 16:20, 22 no runga i te tangata “apinga kore” ko Lazaro. Te tuatua Ereni tei uriia no te aronga “ngere i te pae vaerua” te tuatua ra no runga i te aronga tei ngere i te akarongo i roto i te Atua e tei anoano Iaia i roto i to ratou oraanga.
(Mataio 5:7) E ao to tei aroa ia etai ke ra: e aroa katoaia mai ratou.
au mea ke mai roto i te nwtsty no runga ia Mata. 5:7
aroa ia etai ke: I roto i te Pipiria te au tuatua “aroa ia etai ke” e te “aroa ia mai” e maata atu i te akakore ua i te ara. Te akataka maira i te au tu mei te takinga meitaki e te tangi te ka akakeu i tetai tangata kia tauturu ia etai ke.
(Mataio 5:9) E ao to tei akamoeau: e karangaia ratou e tamariki na te Atua.
au mea ke mai roto i te nwtsty no runga ia Mata. 5:9
akamoeau: Ko te aronga tei akatupu i te au i te au taime ravarai.
Apii i Taau Tamaiti Kia Akatupu i te Au
E inangaro maata to te au metua Kerititiano i te tereni i ta ratou tamariki kia ‘kimi i te au, e kia aruaru’ i te reira. (1 Petero 3:11) Te mataora tei tupu mai mei te akatupuanga i te au, e puapinga tikai te tautaanga tei anoanoia kia autu i te au manako no te tarotokaka, te riri e te rikarika.
Kimi i te Mārama o te Tuatua Mou
(Mataio 4:9) Kua tuatua maira kiaia, e oronga atu au i teianei au mea katoa kia koe, kia akatopa mai koe ki raro e akamori mai iaku.
au mea ke mai roto i te nwtsty no runga ia Mata. 4:9
e akamori mai: Te kupu Ereni te ka tau kia uriia “e akamori,” te akaari maira e no tetai atianga ua te reira. Te tuatua “e akamori mai,” te akaari maira e kare te Tiaporo i pati ia Iesu kia akamori ua atu rai iaia; e tai ua taime ka “akamori” aia.
(Mataio 4:23) Aere aturā Iesu na Galilea katoa e kako rava ake, i te apii anga i roto i to ratou au sunago ra, e te tuatua anga i te evangelia o te basileia, e te akaora anga i te au maki ravarai, e te au mate katoa o te tangata.
au mea ke mai roto i te nwtsty no runga ia Mata. 4:23
te apii anga . . . te tuatua anga: E tuke rai te apii anga e tuke rai te tuatua anga, no te mea e maata atu ta te puapii ka rave i to te tuatua ua; ka apii aia, ka akamārama, ka tuatua akaariu mai, e ka akapapu.
Tatau Pipiria
(Mataio 5:31-48) I tuatuaia oki ko tei inangaro i te kopae i tana vaine, e e kave atu i tetai tuatua kopae kiaia ra; 32 Te karanga atu nei ra au kia kotou, Ko te kopae i tana vaine, auraka no te akaturi, kua akariro aia iaia ei akaturi; e te akaipoipo i tei kopaeia ra, kua akaturi katoa ïa. 33 Kua akarongo oki kotou e i tuatuaia mai e te aronga taito ra e, Auraka koe e taputou pikikaa ua, e akatupu ra i taau i taputou ia Iehova ra: 34 Te karanga atu nei ra au kia kotou, Auraka e taputou, auraka rava; auraka i te rangi; ko te terono ïa no te Atua: 35 Auraka i te enua; ko tona ïa pange avae: auraka i Ierusalema; ko te oire ïa o te Ariki maata. 36 Auraka katoa koe e taputou i toou uaorai upoko, kare e tika ia koe i te akateatea i tetai io rauru, e te akakerekere i tetai. 37 Kia riro ra ta kotou Koia, ei koia; e ta kotou Kare, ei kare; e te vai atu rai te tuatua, no roto ïa i te kino. 38 Kua akarongo kotou e, i tuatuaia maira, E mata ra, ei mata ïa te tutaki, e nio ra, ei nio ïa: 39 Te karanga atu nei ra au kia kotou, Auraka e akaoki atu i te kino: ko te moto mai i toou paparinga katau nei, e ariu katoa atu i tetai. 40 E kia akava mai tetai tangata ia koe i te ture, e rave mai i toou kakau, o atu katoa i toou pereue. 41 E ko te akaue mai kia koe e aere i tetai maile, aere ua atu korua e rua maile. 42 E oronga atu na tei pati mai ia koe ra; e ko tei ori mai ia koe ra, auraka e akaoki uaia atu. 43 Kua akarongo kotou e, i tuatuaia maira, “E aroa atu koe i toou tangata tupu,” e makitakita atu i toou enemi: 44 Te karanga atu nei ra au kia kotou, E aroa atu i to kotou aronga enemi, e akaora atu i tei tao mai; e takinga-meitaki atu i te aronga e makitakita mai ia kotou, e pure oki no te aronga e akakino mai e tei takinga-kino mai ia kotou: 45 Kia riro kotou ei tamariki na to kotou Metua i te ao ra: te akaiti nei aia i tona rā ki rungao i te kino e te meitaki, e te akatopa mai nei aia i te ua ki runga i te tangata tuatua-tika e te tangata tuatua-tika kore. 46 Ko tei aroa mai ia kotou, ko ta kotou e aroa atu, eaa ta kotou tutaki i reira? kare aina te aronga telona e pera katoa? 47 E to kotou aronga taeake anake ra, ta kotou ïa e tangi atu, eaa ta kotou ngai maata atu i reira? kare aina te au etene e pera katoa? 48 Kia apa kore oki kotou, mei to kotou Metua i te ao ra e apa kore.
TIANUARE 15-21
AU MEA UMERE I ROTO I TE PIPIRIA | MATAIO 6-7
“E na Mua ra Kotou i te Kimi i te Patireia”
(Mataio 6:10) Kia tae toou basileia. Kia akonoia toou anoano i te enua nei, mei tei te ao katoa na.
Te Tikaanga Ngateitei Kia Pure
12 Eaa te mea puapinga roa atu i roto i ta tatou pure? Ko Iehova e tona anoano. E akameitaki tatou iaia ma te ngakau katoa no te au mea tana i rave no tatou. (1 Paraleipomeno 29:10-13) Kua kite tatou i teia no te mea ia Iesu i te enua nei, kua apii aia i tana au pipi akapeea me pure. (E tatau ia Mataio 6:9-13.) Apii aia kia pure na mua no te ingoa o te Atua kia akatapuia, kia akariroia ei mea tapu e te ngateitei. E oti kia pure no te Patireia o te Atua kia tae mai, e kia akatupuia to Iehova anoano i te enua nei. Me oti teia au mea puapinga, ka pure ei no to tatou uaorai anoano. Me tuku tatou ia Iehova e tona anoano na mua, te akaari ra tatou eaa te mea puapinga rava atu kia tatou.
(Mataio 6:24) Kare e tika i te tangata kia akono i nga pu e toko rua: ka riro aia i te riri atu ki tetai, e te anoano atu ki tetai; e kare ra, ka riro i te tau atu ki tetai, e te akaviivii atu ki tetai. Ko kotou nei oki, kare e tika kia akono atu i te Atua e te Mamona.
au mea ke mai roto i te nwtsty no runga ia Mata. 6:24
tavini: Te aiteanga o teia tuatua i roto i te reo Ereni ko tetai tangata e tavini ra e tai pu. Te akakite nei a Iesu ki te Kerititiano e kare e rauka kia tavini ratou i te Atua ma te ngakau katoa e oti akera te umuumu ra i te au apinga o te kopapa.
(Mataio 6:33) E na mua ra kotou i te kimi i te basileia o te Atua, e te tuatua-tika nana ra; e kapiti katoaia mai taua au mea katoa ra ia kotou.
au mea ke mai roto i te nwtsty no runga ia Mata. 6:33
E na mua ra kotou i te kimi: Te aiteanga i roto i te reo Ereni kia “Kimi ua rai.” Kare te au pipi a Iesu e kimi i te Patireia no tetai tuatau e oti kua rave atu i tetai au mea ke. Mari ra, kia rave ua rai ratou i te mea puapinga na mua.
te Basileia: Roto i tetai au tataanga taito i roto i te reo Ereni, te karanga ra e ko te “Basileia o te Atua.”
tona: Ko te Atua teia te “Metua o te rangi” tei taikuia roto ia Mata. 6:32.
tuatua tika: Te aronga tei kimi i te tu tuatua tika o te Atua, ka aru ratou i te au turanga a te Atua no te mea tika e te mea tarevake. E tuke teia apiianga ki ta te au Pharisea, tei kimi i to ratou uaorai anoano.—Mata. 5:20.
Kimi i te Patireia, Kare i te au Apinga
18 E tatau ia Mataio 6:33. Me kimi tatou i te Patireia na mua i roto i te oraanga, ka oronga mai a Iehova i te au mea katoa ta tatou e anoano ra. Kua akamārama a Iesu i te tumu ka rauka i te irinaki i teia taputou. Karanga aia: “Kua kite oki to kotou Metua i te ao ra e, kia rauka taua au mea katoa ra ia kotou e tikaʼi.” Kua kite a Iehova i taau e anoano ra i mua ake ka anoano ei koe i te reira. (Philipi 4:19) Kua kite aia i te kakau te ka anoanoia e tatou. Kua kite katoa aia eaa taau kai e anoano ra. E kua kite aia e ka anoanoia tetai ngai nooanga noou e toou ngutuare tangata. Ka akapapu a Iehova kia oronga i te au mea taau e anoano tikai ra.
Kimi i te Mārama o te Tuatua Mou
(Mataio 7:12) E te au mea katoa ta kotou i anoano ia etai ke ra, na reira katoa kotou ia ratou: ko ta te ture ïa, e ta te au peroveta.
Akono i te Tangata i Roto i te Angaanga Orometua
14 Akamanako ana e kua ringi mai tetai tangata ia koe e kare koe i kite e koai tera tangata. I na, kua ui mai aia e eaa te au tu kai taau e reka ana. E oti, kua akamanako koe e koai teia tangata e eaa tikai tana i inangaro. Kare koe e tuatua kino kiaia, mari ra ka tuatua koe kiaia no tetai tuatau poto ua e oti ka taopenga koe i ta korua pukapukaanga. I na, e akamanako akaou e kua ringi taua tangata ra ia koe, kua akakite mai aia i tona ingoa e kua karanga e te tauturu nei aia i te tangata kia kai i te au kai memeitaki. E oti, akakite mai aia kia koe e e au akakitekiteanga meitaki tana te ka tauturu ia koe. Penei ka inangaro koe i te akarongo kiaia. E tika, e reka ana tatou me akakite mai te tangata e koai ratou me tuatua mai kia tatou. Akapeea tatou me akaari i taua tu ra ki te aronga e aravei ana tatou?
15 Maata te ngai tutuanga, ka anoanoia tatou i te akakite ki te pu ngutuare i te tumu i aere ei tatou ki tona kainga. E tika, e nuti puapinga ta tatou e oronga ana ki te au pu ngutuare. Inara e akamanako ana e kare tatou e akakite i te tumu i aere ei tatou ki tona kainga e kua akamata tatou i te tuatua kiaia na te ui anga e: “Me e mana toou i te akatikatika i tetai manamanata i roto i teianei ao, eaa taua manamanata ra?” Ka ui tatou i tera uianga kia kite e eaa ta tera tangata e manako ra, e kia rauka ia tatou i te akaari i te au irava kiaia. Inara, penei ka manako mai te pu ngutuare e: ‘Koai oki teia tangata, e eaa ra aia i ui mai ei i tera uianga kiaku? Eaa tana i inangaro?’ Ka inangaro tatou kia rekareka te pu ngutuare i te pukapuka mai kia tatou. (Phili. 2:3, 4) Akapeea tatou me rave i teia?
16 Teia ta tetai akaaere kotinga i rave: Muri ake i te akaaravei anga i te pu ngutuare, ka oronga aia i te aenga pepa Ka Inangaro Ainei Koe i te Kite i te Tuatua Mou? e ka karanga aia e: “I teia ra te oronga ra matou i teia aenga pepa ki te au tangata pouroa. Te ui ra teia aenga pepa e ono uianga ta te au tangata e ui nei. Naau teia aenga pepa.” Akakite mai te taeake e me kite ratou i te tumu i aere ei tatou ki to ratou kainga, e mama ua no ratou i te pukapuka kia tatou. E oti, ka ui te taeake ki taua tangata ra e: “I manako ana ainei koe no runga i tetai o teia au uianga?” Me toʼu te pu ngutuare ki tetai uianga, ka eeu te taeake i te aenga pepa e ka uriuri aia i ta te Pipiria e akakite maira no runga i taua uianga ra. Me kare, na te taeake e iki i tetai uianga e ka tuatua aia no runga i te reira ma te kore e taakama i te pu ngutuare. E tika, e maata te au mataara ka rauka ia tatou i te akamata i tetai pukapukaanga. I tetai au ngai, ka anoanoia tatou kia aru i tetai au peu matau i mua ake ka akakite kia ratou i te tumu i atoro ei tatou ia ratou. Ka anoanoia tatou kia marama e e mea puapinga kia akatanotano i ta tatou ka tuatua kia inangaro te tangata i te akarongo mai ki ta tatou karere.
(Mataio 7:28, 29) E kia akaoti akerā Iesu i teianei tuatua anga, kua va ua te tangata i tana tuatua: 29 I apii oki aia ia ratou ma te mana, kare mei ta te au tata tuatua ra.
au mea ke mai roto i te nwtsty no runga ia Mata. 7:28, 29
kua va ua: Te tuatua Ereni no teia, ka tau kia karanga ia e “kua va ua i te umere e kua poitirere tikai.” Te akaari maira te tuatua “ua” e e akakeuanga ririnui tikai ta tana tuatua ki runga i te urupu tangata.
tana tuatua: Te akakite maira teia tuatua i te tu e apii ana a Iesu, te mataara e apii ana aia ko tei kapiti mai i tana i apii, koia oki te katoaanga o tana apii i roto i tana Apiianga i Runga i te Maunga.
kare mei ta te au tata tuatua: Kare aia i taiku ana e e mana to te au rapi tei akangateiteiia e te tangata mei te peu matauia a te au tata tuatua. Ko Iesu te komono o Iehova, i apii aia ia ratou ma te mana e kua akatumuia tana apii ki runga i te Tuatua a te Atua.—Ioa. 7:16.
Tatau Pipiria
(Mataio 6:1-18) KIA matakite oki, ko te oronga aea kotou i ta kotou apinga aroa ki mua i te aroaro o te tangata, kia akaraia e ratou: ko te kore aea e rauka ta kotou tutaki i to kotou Metua i te ao ra. 2 Kia oronga ra koe i taau apinga aroa, auraka e na mua i te akatangi i te pu, mei ta te aronga pikikaa, i roto i te au sunago, e i te au arataa ra, kia akameitakiia ratou e te tangata. Koia tika taku e karanga atu kia kotou na, Kua rauka ta ratou tutaki. 3 Kareka kia oronga koe i taau apinga aroa, auraka toou rima kaui e kite i ta toou rima katau e rave ra: 4 Kia munangaro taau oronga anga apinga aroa, e na to Metua, tei kite ua mai i te mea ngaro, e o mai akakite ua i taau tutaki. 5 E kia pure koe, auraka mei ta te aronga pikikaa ra: ko tei inangaro i te pure tu ua i roto i te au sunago, e te pae arataa ra, kia akaraia ratou e te tangata. Koia tika taku e karanga atu kia kotou na, Kua rauka ta ratou tutaki. 6 Kareka kia pure koe, e aere ki roto i toou pia, e topiri marie i te pa, ka pure ei ki toou Metua, e na to Metua, tei kite ua mai i te mea ngaro, kore ua rai aia e kitea, e o mai akakite ua i taau tutaki. 7 E kia pure kotou, auraka e maata te tuatua rikiriki puapinga kore, mei ta te au etene ra: ko tei manako e, tei te rai o te tuatua e kiteia mai ei ratou. 8 Auraka kotou e aite kia ratou ra; kua kite ana to kotou Metua i te au mea e tau ia kotou, ou kotou i pati atu ei. 9 Na ko kotou kia pure: E to matou Metua i te ao ra, Kia tapu toou ingoa. 10 Kia tae toou basileia. Kia akonoia toou anoano i te enua nei, mei tei te ao katoa na 11 O mai i te kai e tau ia matou i teianei rā. 12 E akakore mai i ta matou ara, mei ia matou i akakore i ta tei ara ia matou nei. 13 Auraka e akaruke ia matou kia timataia mai, e akaora ra ia matou i te kino. Noou oki te basileia, e te mana, e te kakā, e tuatau ua atu. Amene. 14 Kia akakore oki kotou i ta etai ke ra ara, e akakore katoa to kotou Metua i te ao ra i ta kotou; 15 Kia kore ra kotou e akakore i ta etai ke ra ara, kare katoa oki to kotou Metua i te ao ra e akakore mai i ta kotou ara. 16 E kia akakore kotou i te kai auraka e akaraumatea te mata, mei ta te aronga pikikaa ra, ko tei akatu ke i to ratou mata, kia kitea e te tangata e, te akakore ra ratou i te kai. Koia tika taku e karanga atu kia kotou na, Kua rauka ta ratou tutaki. 17 Kareka kia akakore koe i te kai, e tainu i toou upoko, e e orei i toou mata; 18 Kia kore taau akakoreanga kai e kitea e te tangata, i toou Metua ra; e na to Metua, tei kite ua mai i te mea ngaro, kore ua rai aia e kitea, e o mai akakite ua i taau tutaki.
TIANUARE 22-28
AU MEA UMERE I ROTO I TE PIPIRIA | MATAIO 8-9
“Inangaro Tikai a Iesu i te Tangata”
(Mataio 8:1-3) E IAIA i eke mai mei te maunga maira, ma te urupu maata katoa i te aru anga mai iaia ra; 2 I na, kua aere maira tetai lepera, akateni maira iaia na ko maira. E te Atu, kia tika ia koe, e mā au ia koe. 3.Kua akatika mairā Iesu i tona rima, akatukia atura iaia, na ko atura; Kua tika ïa iaku, kia mā koe. Mā atura te lepera nona i reira ra.” I reira rai kua mā atura tona repera.
au mea ke mai roto i te nwtsty no runga ia Mata. 8:3
akatukia atura iaia: Raro i te Ture a Mose ka akaateaia te aronga repera kia kore e piri to ratou maki ki etai ke. (Levi. 13:45, 46; Nume. 5:1-4) Inara, kua kapiti mai te au arataki akonoanga ngati Iuda i tetai ture ke. Ei akaraanga, kia akamamao tetai ua atu tangata mei te 1.8 mita (6 tapuae), mei ko i tetai repera. I te au rā e pakari te matangi, mei te 45 mita (150 tapuae) te mamao. E tu tangi kore tikai teia i te aronga repera. Mea matau no tetai orometua kia pipini me kite atu i tetai repera, e kia pepei i te repera ki te toka kia akamamao atu iaia. Kareka ra a Iesu, kua tangi tikai aia i te turanga o teia au repera e kua akatukia atura i taua repera ra—e mea viivii roa teia ki te ngati Iuda. Kua rave aia i te reira noatu e ka rauka ua iaia i te akaora i te repera me tuatua aia.—Mata. 8:5-12.
kua tika iaku: Kua āriki a Iesu i tera patianga ma te akakite katoa atu i tona inangaro maata kia rave i te reira, i te akaari anga e kua tae tikai tona ngakau.
(Mataio 9:9-13) E te aere mairā Iesu mei reira mai, kite atura aia i tetai tangata, ko Mataio te ngoa, te noo ra i te are telona; kua karanga atura kiaia,” Ka aru mai iaku.” Tu akera aia ki runga, aru maira iaia. 10 E te noo rā Iesu i te kaingakai i roto i te are, i na, e manganui te telona e te aronga ara i aere mai, e noo anake iora ratou ma ia katoa e tana au pipi ra. 11 E kite akera te au Pharisea, kua karanga atura ki tana au pipi, Eaa i kai katoaʼi ta kotou Orometua e te au telona e te aronga ara nei? 12 Kite akerā Iesu, kua tuatua maira kia ratou, Kare no te aronga ora te taunga, no te aronga maki ra. 13 E teianei, ka aere, ka apii i te ariteanga i te manga tuatua ra e, “Ko te aroa taku i anoano, auraka te atinga:” kare oki au i aere mai e tiki i te aronga tuatua-tika, i te aronga ara ra, kia tataraara.
au mea ke mai roto i te nwtsty no runga ia Mata. 9:10
kaikai: Me kore ‘te noo i te kaingakai.’ Me noo koe e tetai tangata i te kaingakai, te akaari maira te reira e pirianga taeake toou ki tera tangata. No reira kare roa the ngati Iuda i to Iesu tuatau e noo ana i te kaingakai me kore e kaikai kapiti ana e tetai tangata kare i te ngati Iuda.
telona: Maata te ngati Iuda e koi tero ana no te aronga mana o Roma. E riri ana te tangata i te au ngati Iuda koi tero no te mea te angaanga ra ratou na te aronga mana o tetai kavamani ke, e te keia katoa ra ratou i te tangata. Kopae te ngati Iuda i te aronga koi tero no te mea, kare ratou i tuke mei te aronga ara e te aronga akaturi.—Mata. 11:19; 21:32.
(Mataio 9:35-38) Aere aturā Iesu na roto i te au oire e te au vila katoa, i te apii anga i roto i to ratou au sunago, e te ako anga i te evangelia o te basileia, e te akaora anga i te au maki ravarai, e te au mate katoa o te tangata. 36 E kia akara akera aia i te maata o te tangata, aroa atura aia ia ratou, no te mea kua mate ratou i te roiroi, e kua pueurikiriki keia, mei te mamoe tiaki kore ra. 37 Kua karanga atura aia ki tana au pipi, Te maata ua nei te mou, te iti nei ra te aronga e kokoti: 38 E teianei, e pure kotou i te Atu o te mou, kia unga mai aia i tetai aronga ei rave i taua mou nana ra.
au mea ke mai roto i te nwtsty no runga ia Mata. 9:36
aroa atura: Te verepa Ereni e splag·khniʹzo·mai no teia tuatua, e pirianga tona ki te kupu no te “ngakau” (splagʹkhna), e akaari maira i te oonuanga o te manako ngakau ta tetai e kite ra i roto iaia uoarai. Ko tetai tuatua ririnui roa atu teia i tona aiteanga i roto i te reo Ereni, no te ngakau aroa ua.
Kimi i te Mārama o te Tuatua Mou
(Mataio 8:8-10) Kua tuatua maira te rangatira anere, na ko maira, E te Atu, kare au e tau kia tomo mai koe ki roto i taku are: ko te tuatua, anake taau e tuatua, ka ora ïa taku tavini i reira. 9 Ko au katoa nei oki, ko raro ake au ia etai ke, e vaeau ra to raro ake iaku, e kia tuatua au ki tetai, Ka aere, kua aere ïa; e ki tetai, Ka aere mai, kua aere mai ïa; e ki taku tavini, E na ko, kua na reira ïa aia. 10 E kite akerā Iesu i te reira, va ua iora aia, e kua karanga atura ki te aronga i aru mai iaia ra, Koia tikai taku e karanga atu kia kotou nei, Kare rai au i kite i teia akarongo i te maata i Iseraela nei.
“Kua tuku Atu Na oki Au i te akaraanga Na kotou”
16 Mei te reira katoa, te aravei atu anga tetai tangata opita vaeau—penei e Kenitara, e tangata Roma—ia Iesu e kua pati atu kia Iesu kia rapakau i tetai tavini tei makiia ra, kua kite a Iesu e e au tarevake to taua tangata vaeau ra. Ko tetai opita vaeau o taua tuatau ra penei kua ki tona tuatau kua topa i te au angaanga ta ua e manganui, te akamaringi toto, e te akamori anga pikikaa. Inara, kua akara atu a Iesu ki runga i tetai tu meitaki—te akarongo meitaki o taua tangata ra. (Mataio 8:5-13) I muri iora, i to Iesu tuatua anga ki te tangata rave kino tei tautau ra ki runga i te rakau tamamae anga i te pae mai iaia, kare a Iesu i akaapa atu i taua tangata ra no tana au kino i rave i topa ra mari ra kua akamaroiroi atu iaia ma te manakonako anga no te tuatau ki mua ra. (Luka 23:43) Kua kite a Iesu e ko te akaperepere kore, te manako akaapa ia etai ke ra ka akamaroiroi kore ua ia ratou. Kare e ekoko anga e ko tana au tauta anga kia kitea te meitaki ia etai ke ra kua akamaroiroi i te aronga e manganui kia rave kia meitaki atu.
(Mataio 9:16, 17) Kare e tangata e pananaki i te kakau piro ki te kakau ou; kia pera, e maata rava te ngaae o taua kakau piro ra i taua pananaki ou ra. 17 Kare e tangata e tuku i te wina ou ki roto i te āriki taito; kia pera, e ngaae te āriki, maringi atura te wina, e kino rava atura te āriki. E tuku ra ratou i te wina ou ki roto i te āriki ou, e ora kapipiti ïa.
jy 70 ¶6
Eaa te Tumu i Kore ei ta Iesu au Pipi i Akono i te Akakoreanga Kai?
Te tauturu ra a Iesu i te au pipi a Ioane Bapetizo kia kite e kare ta Iesu au pipi e anoanoia kia aru i te peu taito a te akonoanga ngati Iuda mei te akakoreanga kai. Kare aia i aere mai i te akameitaki atu e i te akatinamou i ta ratou akamorianga kua piro e tei vaitata roa i te takoreia. Ko te akamorianga ta Iesu e akanoo ra kare e pirianga ki te akonoanga ngati Iuda o taua tuatau ra, e te au peu a te tangata. Kare te tangata e tui i te kakau ou ki runga i te kakau piro e kare e tuku i te wina ou ki roto i te āriki taito.
Tatau Pipiria
(Mataio 8:1-17) E IAIA i eke mai mei te maunga maira, ma te urupu maata katoa i te aru anga mai iaia ra; 2 I na, kua aere maira tetai lepera, akateni maira iaia na ko maira. E te Atu, kia tika ia koe, e mā au ia koe. 3 Kua akatika mairā Iesu i tona rima, akatukia atura iaia, na ko atura; Kua tika ïa iaku, kia mā koe. Mā atura te lepera nona i reira ra. 4 Kua karanga aturā Iesu kiaia, Auraka takiri koe e aaki ki te tangata; ka aere ra, e akakite ia koe uaorai ki te taunga, e apai atu i te taoonga-rima i akaueia mai e Mose ra, ei akakite anga atu kia ratou. 5 E tae aturā Iesu i roto i Kaperenauma, kua aere maira tetai rangatira anere, tuatua meitaki maira kiaia, 6 Na ko maira, E te Atu, kua maki taku tavini, e te vai ua ra i te ngutuare, kua maata rava tona maki, e akangoru. 7 Kua karanga aturā Iesu, E aere atu au e akaora iaia. 8 Kua tuatua maira te rangatira anere, na ko maira, E te Atu, kare au e tau kia tomo mai koe ki roto i taku are: ko te tuatua, anake taau e tuatua, ka ora ïa taku tavini i reira. 9 Ko au katoa nei oki, ko raro ake au ia etai ke, e vaeau ra to raro ake iaku, e kia tuatua au ki tetai, Ka aere, kua aere ïa; e ki tetai, Ka aere mai, kua aere mai ïa; e ki taku tavini, E na ko, kua na reira ïa aia. 10 E kite akerā Iesu i te reira, va ua iora aia, e kua karanga atura ki te aronga i aru mai iaia ra, Koia tikai taku e karanga atu kia kotou nei, Kare rai au i kite i teia akarongo i te maata i Iseraela nei. 11 E akakite atura au kia kotou, Manganui te ka aere mai, mei te itinga o te rā, e te opunga o te rā, e ka noo katoa ratou, ko Aberahama, e ko Isaaka, e ko Iakoba, i te kaingakai i te basileia ra i te ao. 12 Kareka te tamariki basileia ra, e uriia ïa i te poiri ki vao ra: tei reira te aue e te pakati anga nio ra. 13 Kua karanga aturā Iesu ki taua rangatira anere ra, Ka aere; e mei taau i akarongo ra, kia peraia koe. Ora rava atura ïa taua tavini nona i reira ra. 14 E tae aturā Iesu ki roto i te are o Petero, akara atura aia i tona metua ongoai vaine, te akāvai ua ra, kua mate i te vera. 15 Kua akatukia atura aia i tona rima, peke atura te vera iaia; tu akera aia ki runga, matuapuru maira ia ratou. 16 E aiai iora, kua apai maira ratou i te aronga i uruia e te demoni e manganui iaia ra; peke ke atura iaia taua au vaerua ra i te reo ua; e akaora atura i te aronga katoa i mate i te maki: 17 I te akatika anga i te tuatua a Isaia peroveta ra, ka na ko mai ei ra, “Nana uaorai i rave i to tatou apikepike, e kua apai ke i to tatou au mate.
TIANUARE 29–PEPERUARE 4
AU MEA UMERE I ROTO I TE PIPIRIA | MATAIO 10-11
“Oronga Iesu i te Akangaroianga”
(Mataio 10:29, 30) Kare aina e taki rua mea manu rikiriki e okoia i te asario okotai nei? kare oki tetai o ratou ra e ngaro i to kotou Metua kia topa ki raro i te enua. 30 Te rauru oki o to kotou na upoko, kua ope ïa i te tatauia.
au mea ke mai roto i te nwtsty no runga ia Mata. 10:29, 30
manu rikiriki: Te kupu Ereni e strou·thiʹon, te aiteanga e apinga meangitika ua mei tetai ua atu manu rikiriki te tu, te manu māmā roa atu teia e okoia ana ei kai.
asario okotai: Ko “te asario okotai,” te moni e tutakiia ana tetai tangata me angaanga aia e 45 miniti. (Akara i te App. B14.) I te toru o tona tere ki Galilea, karanga a Iesu e ko te oko o te nga manu rikiriki, e rua asario. Mei tetai mataiti i muri mai i tona aere anga ki tana angaanga orometua i Iudea, karanga a Iesu e ka peke i te oko e rima manu rikiriki ki nga asario e rua. (Luka 12:6) Me akaaiteite tatou i teia tuatua na Iesu, ka kite tatou e no te mea e meangiti ua rai te moni o teia au manu rikiriki, e kapitiia mai ana tetai kare e tutaki.
te rauru oki o to kotou na upoko, kua ope ïa i te tatauia: Mei te 100,000 kata rouru i runga i te upoko o tetai tangata, i karangaia ai. Te akapapu maira to Iehova kite no runga i teia au mea rikiriki tataki tai e, te manako tika maira aia i te au pipi ravarai a Iesu Mesia.
nwtsty media
Manu rikiriki
Ko te manu māmā roa atu teia e okoia ana ei kai. E rua ka peke kia okoia ki te moni e tutakiia ana tetai tangata me angaanga aia e 45 miniti. Te kupu Ereni no teia manu, te ō maira te au manu rikiriki tukeke, mei te manu rikiriki e tau ana i runga i te are (Passer domesticus biblicus), e te manu rikiriki no Paniora (Passer hispaniolensis), e manganui ua atu teia manu i Iseraela.
(Mataio 11:28) E aere mai kotou kiaku nei, ko te aronga katoa i roiroi, e te aronga teiaa i te apainga, naku e akaanga i to kotou roi.
au mea ke mai roto i te nwtsty no runga ia Mata. 11:28
teiaa te apainga: Te aronga ta Iesu i pati kia aere mai kua “teiaa te apainga” e kua roiroi no te apiapi. Kua riro ta ratou akamorianga ia Iehova ei apainga teiaa no te au peu a te tangata tei kapitiia atu ki te Ture a Mose. (Mata. 23:4) Mei tera katoa te Sabati, tei akakoroia ei akangaroi anga inara kua riro ei apainga teiaa.—Exo. 23:12; Mare. 2:23-28; Luka 6:1-11.
Naku e akaanga i to kotou roi: Te tuatua Ereni no te ‘akaanga i te roi,’ te tuatua ra no runga i te akangaroi (Mata. 26:45; Mare. 6:31) e te akamaru i te apainga teiaa kia rauka akaou te maroiroi (2 Kori. 7:13; Phile. 7). Te akaari maira te aerenga manako katoa e me apai tatou i ta Iesu “amo” (Mata. 11:29) tera te aiteanga te ō maira te angaanga, kare ko te akangaroi. Te akaari maira te verepa Ereni e ka riro ta Iesu amo ei akaoraora e ei akamaroiroi i te aronga tei roiroi, kia inangaro i te apai i tana amo.
(Mataio 11:29, 30) Ka rave mai i taku amo ki rungao ia kotou, e kia apiiia kotou e au; te maru nei au, e ngakau akaaka toku, e rauka oki ia kotou te akaangaroianga i to kotou vaerua. 30 Te maru nei taku amo, e te māmā nei taku apainga.
au mea ke mai roto i te nwtsty no runga ia Mata. 11:29
Ka rave mai i taku amo ki rungao ia kotou: Taangaanga a Iesu i te “amo” na roto i te tu akatutu no runga i te tu kauraro ki te mana akaaere e ta te reira aratakianga. Mei te mea e te manako ra aia e e rua amo, e tai na te Atua kia Iesu, tera i reira te pati ra aia ki tana au pipi kia aere mai ki raro i teia amo e ïa, e nana e tauturu ia ratou. Tera i reira ka tau kia uriia teia tuatua e: “E aere mai ki raro i taku nei amo.” Mei te mea e na Iesu uaorai i tuku i te amo ki runga i etai ke, tera te aiteanga kia kauraro tana au pipi ki te mana akaaere o Iesu Mesia e tana aratakianga.
Kimi i te Mārama o te Tuatua Mou
(Mataio 11:2, 3) E kite akerā Ioane i roto i te are tapekaanga ra i te au ravenga a te Mesia ra, kua akaunga maira aia i e toko rua puke pipi ana ra, ko tei ui mai kiaia e, 3 Ko koe aina te tae mai, e ko tetai ke ainei ta tatou e tapapa atu?
jy 96 ¶2-3
Inangaro a Ioane Kia Akarongo Tikai i ta Iesu Tuatua
E uianga tuke ua ake ainei tera? E tangata akarongo mou a Ioane. Tona papetito anga ia Iesu i te rua mataiti i muaʼo, kua kite aia i te vaerua o te Atua te eke anga mai ki rungao ia Iesu e kua rongo i te reo o te Atua i te tuatua anga mai. Kare e tumu tau no tatou kia manako e kua paruparu to Ioane akarongo. Kare i reira a Iesu e akameitaki mai iaia i taua atianga ra. Me kua papu ia Ioane, eaa ra aia i ui ei teia uianga?
Penei kua inangaro a Ioane kia akapapu tika mai a Iesu e koia te Mesia. Ka akamatutu atu teia ia Ioane iaia i roto i te are auri. E tumu ke mai tetai i ui ei a Ioane. Kua kite aia i te au totou Pipiria tei akaari mai e ka riro te Mesia ko Tei Akatainuia, ei ariki e ei akaora. E oti akera i te au marama i mua ake ka papetitoia ai a Iesu, tei roto a Ioane i te are auri. Te ui ra a Ioane e me e tangata akaou tetai ka aere mai ei mono ia Iesu e te ka akatupu i te au mea pouroa tei totouia e ka rave a Iesu.
(Mataio 11:16-19) E akaarite au i teianei uki ki te aa? E tau ïa ki te tamariki e noo i te ngai okoanga ra, i te kapiki anga atu ki to ratou ra, 17 E te na ko anga e, I akatangi atu na matou i te koê, e kare kotou i ura mai; i tuporo atu ana matou i te peʼe tangi, e kare kotou i tangi mai. 18 I aere mai nei oki a Ioane ma te kaikai kore, e te inu kore, e te karanga nei ratou e, E demoni tona. 19 I aere mai te Tamaiti a te tangata ma te kaikai e te inu, e te karanga nei ratou, I na, e tangata kakai e te inu wina, e oa no te au telona e te tangata ara. E akatikaia ra te pakari e tana ra au tamariki.
jy 98 ¶1-2
Aue Teia Nei Uki Marō
Akangateitei maata Iesu ia Ioane Bapetizo, inara mei teaa tikai to te tangata tu kia Ioane? “E akaarite au i teianei uki ki te aa?” i tuatua ai a Iesu, “E tau ïa ki te tamariki e noo i te ngai okoanga ra, i te kapiki anga atu ki to ratou ra, E te na ko anga e, I akatangi atu na matou i te koê, e kare kotou i ura mai; i tuporo atu ana matou i te peʼe tangi, e kare kotou i tangi mai.”—Mataio 11:16, 17.
Eaa te aiteanga o ta Iesu tuatua? Akataka mai aia: “I aere mai nei oki a Ioane ma te kaikai kore, e te inu kore, e te karanga nei ratou e, E demoni tona. I aere mai te Tamaiti a te tangata ma te kaikai e te inu, e te karanga nei ratou, I na, e tangata kakai e te inu wina, e oa no te au telona e te tangata ara. E akatikaia ra te pakari e tana ra au tamariki.” (Mataio 11:18, 19) E Nazira a Ioane, tau ua tona oraanga, kare e inu uaina inara karanga teia uki tangata e e temoni tona. (Numero 6:2, 3; Luka 1:15) Kare to Iesu oraanga i tuke, e kaikai ana aia, e e inu ana. Inara kua akaapaia aia no te kai e te inu maata. Kare rai te tangata e mareka noatu eaa te tu.
Tatau Pipiria
(Mataio 11: 1-19) E OTI akera ta Iesu akaue anga atu i tana aronga pipi tino ngauru ma rua ra, aere atura aia e apii, e e ako aere i roto i to ratou au oire. 2 E kite akerā Ioane i roto i te are tapekaanga ra i te au ravenga a te Mesia ra, kua akaunga maira aia i e toko rua puke pipi ana ra, ko tei ui mai kiaia e, 3 Ko koe aina te tae mai, e ko tetai ke ainei ta tatou e tapapa atu? 4 Kua karanga aturā Iesu kia raua, na ko atura, Ka aere, ka akakite atu kia Ioane i te au mea ta korua e akarongo nei, e ta korua e akara nei: 5 Te rauka nei te kite i te matapo, kua aere te pirikoki, kua tamāia te lepera, kua akarongo te taringa turi, kua akatuia tei mate, e kua tuatuaia atu te evangelia ki te tangata rikiriki. 6 E ko tei kore e maitu iaku nei, e ao tona. 7 E kia riro atura raua; kua karanga aturā Iesu ki te tangata tini ra ia Ioane, I aere kotou ki te medebara e akara i te aa? I te kakao i takirikiriia e te matangi? 8 I aere ra kotou e akara i te aa? I te tangata i te kakau anga i te kakau maru? i na oki, te aronga e kakau i te kakau maru ra, tei te kainga ïa o te ui ariki. 9 I aere tika ra kotou e akara i te aa? I te peroveta? koia ïa, e karanga atu au ia kotou, e maata aia i te peroveta. 10 Koia oki teia, nona te tuatua i tataia ra e, “I na, e akaunga au i taku karere na mua ia koe, nana e akameitaki i toou ara i mua ia koe.” 11 E tuatua-mou taku e tuatua kia kotou nei, Ta te vaine i anau nei, kare atu ïa e maata atu ia Ioane bapetizo nei: ko te iti rava ra i te basileia o te ao ra, e maata atu ïa iaia. 12 E mei ia Ioane bapetizo mairai e teia noaʼi, te āruia nei te basileia o te ao ra, e tei riro nei oki i te aronga i āru i te maroiroi. 13 Kua totou anake ra oki te au peroveta e te ture e tae roa akenei ia Ioane nei. 14 E kia tika ia kotou i te āriki mai, ko Elia teia tei karangaia ra e, e tae mai. 15 E taringa tona ei akarongo anga, e akarongo aia. 16 E akaarite au i teianei uki ki te aa? E tau ïa ki te tamariki e noo i te ngai okoanga ra, i te kapiki anga atu ki to ratou ra, 17 E te na ko anga e, I akatangi atu na matou i te koê, e kare kotou i ura mai; i tuporo atu ana matou i te peʼe tangi, e kare kotou i tangi mai. 18 I aere mai nei oki a Ioane ma te kaikai kore, e te inu kore, e te karanga nei ratou e, E demoni tona. 19 I aere mai te Tamaiti a te tangata ma te kaikai e te inu, e te karanga nei ratou, I na, e tangata kakai e te inu wina, e oa no te au telona e te tangata ara. E akatikaia ra te pakari e tana ra au tamariki.