Paruru ia Koe Uaorai Mei te au Akakiteanga Pikikaa
I teia tuatau, ka rauka ia koe i te kite no runga i tetai ua atu apinga taau ka inangaro, kapiti mai te au mea meitaki te ka tauturu ia koe. Inara ia koe e kimikimi ra, kia matakite i te:
Nuti tarevake
Akakiteanga pikikaa
Ei akaraanga, i te tuatau o te maki COVID-19 kua akamatakite mai te secretary-general o te United Nations no runga i te au akakiteanga tarevake. “Te totoa viviki nei te au rapakau anga tarevake e te kino,” i nana ei. “E maata katoa te au tua maani ua i runga i te ratio e te tivi. Te totoa nei te au tua taitoito i runga i te Initaneti. Te akatupu ra teia i te tu makitakita e te tu akavaavaa i rotopu i te au pupu tangata.”
Kare te akakiteanga tarevake i te mea ou. Inara kua totou te Pipiria e “ko te au tangata kikino e te aronga pikikaa ra, e tupu rai to ratou kino, e e maata atu, i te pikikaa ua anga atu, e te pikikaa angaia mai.” (2 Timoteo 3:1, 13) Pera katoa, i teia tuatau e māmā ua e te viviki katoa no te akakiteanga pikikaa kia totoa na runga i te Initaneti. Tei tupu mai, kua kī te au imere, te social media, e te nuti i te au akakiteanga tarevake.
Akapeea koe me paruru ia koe uaorai mei te au akakiteanga pikikaa e te tua maani ua? Ka tauturu teia au kaveinga Pipiria ia koe.
Auraka e irinaki i te au mea taau e kite ra e e rongo ra
Akakite te Pipiria: “Te akarongo ra te kite kore i te au tuatua katoa ra: te akara meitaki ra te tangata akono ra i tona takainga.”—Maseli 14:15.
Ka akavareia tatou me kare tatou e matakite. Ei akaraanga, akamanako ana i te au tutu me kore te au vitio poto i runga i te Initaneti e te social media. Kua maaniia te reira kia takatakata i te tangata. Inara ka rauka i tetai ua atu tangata i te tauiui i teia au tutu e te vitio. Ka rauka katoa i te tangata i te maani i tetai vitio no runga i tetai ke e rave ra i tetai apinga kare aia i rave ana me kore i tuatua ana.
“Kua karanga te aronga kimikimi no runga i te au akakiteanga tarevake e, ka akavare te au vitio e te au tutu i runga i te social media i te tangata, mei te au meme.”—Axios Media.
Ui kia koe uaorai: ‘E mea tika tikai ainei teia nuti me e mea maani ua?’
E akapapu e noea mai teia nuti
Akakite te Pipiria: “E akara matariki marie i te au mea katoa.”—1 Tesalonia 5:21.
I mua ake koe ka irinaki ei me kore ka tuku atu ei i tetai tua tei akakite maataia e te tangata, e akapapu na mua me e tika te reira. Akapeea?
E akapapu me ka irinakiia teia nuti. I tetai taime ka taui te aronga akakite nuti i tetai tua kia rauka mai te moni me kore kia turu i tetai pupu poritiki. Akaaite i taau i kite i roto i te nuti ki tetai pupu akakite nuti ke mai. I tetai taime, ma te kite kore, ka tuku toou au oa i te akakiteanga tarevake na roto i te imere e te social media. No reira e akapapu na mua e noea mai te reira nuti.
E akapapu me kua tano meitaki te akakiteanga. Akara i te rā i maaniia ai te reira, e kia akapapu e kua tika rai te reira. E matakite me ka taiku uaia e tai ua tua o tetai nuti, me kore kua maania te reira kia akakeu i te ngakau o te tangata.
“I teia tuatau, e mea puapinga kia akapapu e e tika tikai tetai apinga mei te oreianga rima.”—Sridhar Dharmapuri, a Senior Food Safety and Nutrition Officer for the U.N.
Ui kia koe uaorai: ‘Te uuna ra ainei teia nuti i te tika me kore te akakite ua ra te reira i tetai āpa ua o te tua?’
E irinaki i te tika auraka i taau i manako
Akakite te Pipiria: “Ko tei irinaki ki tona uaorai ngakau, e neneva ïa.”—Maseli 28:26.
Ka irinaki ua tatou i te au tua ta tatou i inangaro. Ka akatano te au pitiniti initaneti i ta tatou nuti i runga i te social media kia tano ki ta tatou au mea e reka ana me kore i kimikimi ana. Inara e tuke ta tatou e reka ana i te akarongo ki ta tatou ka anoanoia kia akarongo.
“Ka rauka i te tangata kia akamanako meitaki, inara ka akakeu te manakonakoanga, te mataku, te inangaro ia tatou kia āriki e e tika tetai apinga no te mea kua inangaro tatou kia tika te reira.”—Peter Ditto, social psychologist.
Ui kia koe uaorai: ‘Kua irinaki ua ainei au i teia no te mea ko teia taku i inangaro i te irinaki?’
Auraka e akatotoa i te akakiteanga tarevake
Akakite te Pipiria: “Auraka koe e apai aere i te rongo taeke ua.”—Exodo 23:1.
E akamaara, ka riro taau e akakite ra i te akakeu i te manako o tetai ke kia rave i tetai apinga. Noatu kare koe i akakoro ana, me akakite koe i tetai nuti tarevake ka tupu rai te kino.
“Te ture No. 1 koia oki kia tiaki marie e kia ui kia koe uaorai, ‘Kua papu meitaki ainei iaku kua tika teia i mua ake ka akakite ei au i teia tua?’ Naringa te tangata i rave i teia, ka iti mai te au akakiteanga tarevake i runga i te initaneti.”— Peter Adams, a senior vice president of the News Literacy Project.
Ui kia koe uaorai: ‘Te tuʼa ra ainei au i teia akakiteanga no te mea kua kite au e tika tikai te reira?’