-
“Yehova Udi Mujim Mulong wa Usu Wend Ujim”Sejany Piswimp Kudi Yehova
-
-
SHAPITRE 4
“Yehova Udi Mujim Mulong wa Usu Wend Ujim”
1, 2. Ov, yom ik yishimokishina yamanay Elija mu mwom wend, ni yom ik yikwau yishimokishina nakash yamanay kand padingay mu dibuku ku Mukandu wa Horeb?
ELIJA wamana yom yishimokishina yadinga kurutu. Ndiy wamana mu chishimushimu ankwaj akat kumuletin yakudia tupamp twaad pichuku mwindond yadingay ujingamen. Ndiy wamana kand ambekech aad adinga izwila too nich ung ni many yakad kupwang pa chisu cha kamungun. Wamana ni kasu kadiokilanga mwiur mudi chakul ku malembil mend. (1 Ant, shapitre 17, 18) Elija kand kal amanap chom kanang cha mutapu mudi winou.
2 Pa chisu chin chang, ndiy wadinga mukach mwa dibuku dia mayal ku Mukandu wa Horeb, wazengamaku pakemp ku dipan dia dibuku din diang ni wamana yom yimwing yamushimokisha nakash yalondulijananga. Chom cha kusambish chamanay chading rinkind. Rinkind rimwing ratuta nakash ni raleta masok makash, ni rauumbola mikandu ni mayal. Divu dianyikeka; kunyikek kwinoku kwabudisha usu upandakena udinga mukach mwa divu. Kupwa, kwamekana kasu. Pakad ntad, kasu kin kang chisu kasutila pa ndond yadingay Elija, ndiy watesha kamu rinkind win wa kasu.—1 Ant 19:8-12.
‘Talany! Yehova ukat kusut’
3. Ov, mwikadil ik wa Nzamb wamanay Elija ni kwisu tukutwisha kuuman mwikadil win umwing ou wa usey?
3 Yom yawonsu kushalijan yamanay Elija yambaten nich chom chimwing kusu—usu ujim wa Yehova Nzamb. Chawiy lel, tuswiridinap kuman yilay chakwel tujingunina mwikadil winou ukwetay Nzamb. Mwikadil winou wa usu umekening patok kudi etu. Bibil utulejining anch yitang yimekeshining uman wa patok wa “usu . . . wa chikupu” wa Yehova. (Rom 1:20) Tonginany bil pa chilakej cha yimunyik yimunyikininga mudi yijipin mes pamwing ni kubarok kwa ruval chisu cha ruval wa rinkind mukash, ap mem madiokila nich usu ukash kwiur kwa Mukandu ni mashirikin mwinshin, ap diur dizwila too nich atutumbu! Ov, mwikadil winou umekeshiningap usu wa Nzamb mu yom yiney? Chikwau, nlel unou antu akemp mu mangand awiy ajingunininga chakin kamu usu wa Nzamb. Pakwez, antu akwau kitijiningap usu winou. Kusutil ku kujingunin mwikadil winou wa Nzamb kutwinkishining mayigish mavud ma kusej piswimp kudi Yehova. Mu chikunku chinech, tukushinshikin ka chom ni ka chom kin kawonsu kusutil ku kwilej mutapu usu wa Yehova udinga wakad kwisikej nich usu kanang.
Mwikadil Umwing wa pa Dishin wa Yehova
4, 5. (a) Ov, kwambatan ik kudia pakach pa dijin dia Yehova ni ukash ap usu wend? (b) Ov, mulong wak Yehova watonday musamb a ngomb mudi chijingidij chimekeshina usu wend?
4 Yehova kakwetap muntu mukwau umupandakenamu usu. Jeremiy 10:6 ulondin anch: “A! [Yehova], kwikiling udia mudi ey, ey udi Mwin Dikand, ni dijin diey didi dijim dia ukash.” Twijikany anch pinap isambidin ukash ap usu pamwing nich dijin dia Yehova. Tuvurikany anch, dijin dined dirumburikin “Ndiy Ukata Kwikadish.” Ov, chom ik chimukwashininga Yehova kutang chom chin chawonsu chisotinay ni kwikalaku? Usu chawiy chom chimusadininga mwamu. Mwaning, usu wa Yehova udingay nich wa kuwanyish rusot rend uding wakad mupak. Usu winou uding umwing wa ngikadil jend ja pa dishin.
5 Mulong Yehova wij anch etu antu tukwetap mutapu wa kwijik usey ujim wa usu wend, ndiy usadidining yilakej mulong wa kutukwash. Mudi mutwayilejina, ndiy wasadina musamb a ngomb ikwal mulong wa kumekesh chijingidij cha usu wend. (Ezekiel 1:4-10) Chilakej chatonday chadinga chiwanyidin kamu, mulong ap musamb a ngomb ikwal ulaminingau uding ni usu uvud. Chadinga chikasikena kudi mwin Palestine wa pa chirung chafundau Bibil kusankanijan ni chitang chimwing chikweta usu nakash. Pakwez, awiy adinga ij kwikalaku kwa chisak cha misamb a ngomb amwing ayovishanga wom nakash—ikwal a ngomb umwing wa mu masuku wakad kwikalangaku kand. (Job 39:9-12) Jul Sezar, Mwant wa in Rom wajingunina kapamp kamwing anch amisamb a ngomb inay adinga ayisutinamu kujimb pakemp kudi anzavu. Ndiy wafunda anch: Musamb a ngomb “uding ni usu nakash ni ukinkining kand mau.” Tong bil mutapu wafanyidinay muntu kwiyov mukemp ni wakad usu pimanangay piswimp ni chitangil mudi chinech!
6. Ov, mulong wak ching Yehova amwinend kusu ndiy utazukiningau anch “Mwin Dikand Diawonsu?”
6 Chilik chimwing kand, muntu uding mukemp ni wakad usu anch twamwisikej ni Yehova, Nzamb wa usu. Ap michid yin yawonsu yikwetinga usu yiding mudi rufunfut ku mes mend. (Isay 40:15) Yehova ushalijadin ni yitangil yin yawonsu mulong usu wend uding wakad nsudiel, chawiy lel, ndiy kusu utazukiningau anch “Mwin Dikand Diawonsu.”a (Kujingunik 15:3) Yehova udi mwin ‘ukash ujim ni wizwil too nich usu upandakena.’ (Isay 40:26) Ndiy upanininga usu; chikalap nchik mwamu, usu wend upwilingap. Ndiy kachingediningap chakwel chom kanang ap muntu kampand amwinkisha usu, mulong “usu uding kudi Nzamb.” (Kuseng 62:11) Ov, mu jinjil ik jimwing jimekeshiningay Yehova usu wend?
Mutapu Umekeshiningay Yehova Usu Wend
7. Ov, spiritu utumbila wa Yehova chom ik, ni chitongijok ik chisambinau pasak piur pa mazu masadinau mu jindim ja kusambish jafundau nich Bibil?
7 Spiritu utumbila udiokiling chisu chawonsu kudiay Yehova ni kapwilingap. Uding usu wa Nzamb usadininga. Chawiy, Bibil wisambidin mu Disambishil 1:2 piur pa ‘mwiku wa Nzamb wadinga ni kutambatamb.’ Mazu ma kusambish ma Hebereu ni ma Grek makarumwinau anch “spiritu” akutwish kumakarumun mu yikarumun yikwau mudi “rinkind,” “mupim” ni “rinkind wa usu.” Antu afundininga ndinguril alondining anch mazu min mang ma mu jindim jafundau nich Bibil pasak maletining chitongijok cha usu umwing usadininga pakwez wakad kumekanang. Mudi rinkind, spiritu wa Nzamb kamekeningap ku mes metu, pakwez, usu wend usadining yom yakin yimekeninga.
8. Ov, mutapu ik Bibil utazukiningay spiritu wa Nzamb mu chifanyikesh ni mulong wak umufanyikeshingay nich yom yiney?
8 Kudingap chom ap chimwing chikutwishay spiritu utumbila wa Nzamb kukangany kusal. Yehova ukutwish kusadin spiritu winou chakwel awanyisha rusot rend rin rawonsu ridia mu manangu mend. Chidi mulong wa spiritu winou chawiy Bibil chimutazukiningay spiritu wa Nzamb mu mazu ma chifanyikesh anch “muny” wend, “chikas cha dikand” ap ‘chikas cha dikand cha usu wend.’ (Luka 11:20; Kuvurik Yijil 5:15; Kuseng 8:3) Muntu usadining midimu nich chikas chend mu mitapu kushalijan yitininga usu ap yakad kwikal ya mutapu umwing mulong wa kuyiwanyish; chilik chimwing, Nzamb usadidining spiritu wend chakwel awanyisha rusot rend rin rawonsu—kutang kwa tuyom tukwau tukemp tukemp tutazukiningau anch atom, kwawuril kwa Karung Musuz ap kuyikwash in Kristu a mu chitot cha mivu ya kusambish chakwel alonda mu jindim ja wingendj.
9. Ov, winyikel wa Yehova ukweting mipak ik?
9 Yehova umekeshining kand usu wend kusutil ku winyikel wend mudi Mukaleng wa Mangand. Ov, ukutwish watong bil mutapu uyibangidina mamiliyon ni mamiliyon ma antu in manangu ni adia kamu tayad kuziyil kwi mbil jey? Mwaning, Yehova ukweting want wa mutapu winou. Ndiy ukweting atushalapol isambidinau yisu yivud mu Mifund mudi chisak cha amasalay. (Kuseng 68:11; 110:3) Pakwez, angel ayisutinamu antu usu. Chilakej, chisu amasalay in Asiria chezau kuyirishish antu a Nzamb, mwangel umwing kusu wajipa amasalay 185 000 pa uchuku win wang! (2 Ant 19:35) Angel a Nzamb akwet “usu nakash.”—Kuseng 103:19, 20, TMK.
10. (a) Ov, mulong wak Mwin Dikand Diawonsu amutazukining anch Yehova wa yisak ya amasalay? (b) Ov, nany udia chitangil cha usu kusut yitangil yin yawonsu ya Yehova?
10 Ov, angel ading inch? Mu chishimushimu chamanay, profet Daniel wamana mamiliyon 100 ni kusut ma yitangil ya muspiritu yadinga kurutu kwa chitwamu cha want cha Yehova, pakwez, kwikil chom ap chimwing chimekeshina anch ndiy wamana angel awonsu. (Daniel 7:10) Chawiy, kukutwish kwikal pamwing ap tunan ni tunan twa mamiliyon ma angel. Chawiy chimutazukinau kand Nzamb anch Yehova wa yisak ya amasalay. Chijiken chinech chimekeshin ndond yend ya piur ya usu mudi Kalal wa angel a usu asadininga mu chisak. Ku mutu kwa yitangil ya muspiritu yin yawonsu, ndiy wayitekina chitangil chimwing chidia piur pau awonsu, udi Mwanend mukatish, “mwanat wa yom yawonsu yatangau.” (Kolosay 1:15, TMK) Chidiay mwangel mujim—mwant wa angel in awonsu, aserafin ni asherub—Yesu udi chitangil chimwing cha usu kusut yitangil yin yawonsu ya Yehova.
11, 12. (a) Ov, mu jinjil ik mumekeshiniga dizu dia Nzamb usu? (b) Ov, chom ik chalonday Yesu mulong wa kumekesh anch usu wa Yehova upandaken kujimb?
11 Yehova ukwet mutapu windjing umekeshiningay usu wend. Hebereu 4:12, TMK ulondin anch: “Dizu dia Nzamb didi diom, ni usu.” Ov, wamenap kal usu ujim ukweta dizu dia Nzamb ap uruu wapepilau kudi spiritu tutanina katat mu Bibil? Uruu winou ukutwish kutukasikesh, kukasikesh ritiy retu ni ukutwish kutukwash chakwel tuswimpa untu wetu. Kambuy Paul wayibabesha ambay nend in Kristu chakwel ayibabela antu adinga ni yaku yijondila. Kupwa, ndiy walonda kand anch: “Mwamu mwadingau amwing pakach pen.” (1 Korint 6:9-11, TMK) Mwaning, “dizu dia Nzamb” diamekesha usu wadi ni diayikwasha chakwel aswimpa.
12 Usu wa Yehova upandaken kujimb ni waumekesha mu mutapu upandakena kuwap; chawiy, kwikil chom ap chimwing chikutwisha kumukangesh kuusadil. Yesu walonda anch: “Kudi Nzamb yom yawonsu yikasikenip.” (Mateu 19:26, TMK) Ov, Yehova utakedining usu wend nich rusot ik rumwing?
Usu Usadikininga Nich Rutong
13, 14. (a) Ov, mulong wak tukutwisha kulond anch Yehova kadiap mudi chom kanang chibudishininga usu kusu? (b) Ov, mu jinjil ik jimwing musadidiningay Yehova usu wend?
13 Spiritu wa Yehova upandaken usu wa mutapu win wawonsu udia mu mangand; ni Yehova kadiap usu kanang, ap mudi chom kanang chibudishininga usu kusu. Pakwez, udi Nzamb ukweta untu ni wija kamu kusadil usu wend pa chisu chifanyidina. Ov, chom ik chimubachikiniga kusadil usu winou?
14 Mudi mutukuyimana, Nzamb usadidining usu mulong wa kutang nich yom, kushesh, kuking, kuchirishiu—chawiy kulond anch ndiy usadidining usu mulong wa kuwanyish rutong rend rin rawonsu. (Isay 46:10) Pa yisu yimwing, Yehova usadidining usu wend mulong wa kumekesh milad ya untu wend ni yany yend ya usey. Nakash nakash, ndiy usadidining usu wend mulong wa kuwanyish rusot rend—kuchidij ukaleng wend ni kutumbish dijin diend ditumbila kusutil ku Want wa Mesia. Kwikil chom ap chimwing chikutwisha kukangesh rusot riner.
15. Ov, chom ik chimubachikiniga Yehova kusadil usu wend pantaliken nau atushalapol end, ni mutapu ik chamekena mu mashakamin ma Elija?
15 Yehova usadidining kand usu wend mulong wa kutaninamu kwa muntu ni muntu pakach petu. Tuteshany mazu minam madia mu 2 Jinsangu 16:9 malondina anch: “[Yehova] wendishil mes mend pansh pawonsu, chakwel ayimanyin apanyina michim yau yawonsu kudi ndiy.” Chom chamushikena Elija chimekeshin chom chitwisambidina kwinsambishil mudi chilakej chimwing. Ov, mulong wak Yehova wamekesha usu wend mu mutapu ushimokishina? Chiwamp, Mwad Jezabel wachipa machip chakwel amujipa Elija. Chom chinech chawiy chasala chakwel profet achina mulong ndiy wova wom. Ndiy watonga anch washala amwinend, wova wom ni waziya—ni wamana mudi anch wasala midimu yikash chamwamu. Mulong wa kumongoj ikundj winou wadinga winanina, Yehova wamuchirishina Elija usu wa Nzamb. Rinkind, kunyikek kwa divu ni kasu yamekesha anch Muntu upandakena usu mu mangand mawonsu wading pamwing ni Elija. Ov, chom ik chafanyidinay kumwov Jezabel wom anch Nzamb Mwin Dikand Diawonsu wading ku mutambu wend?—1 Ant 19:1-12.b
16. Ov, mulong wak kuchingejin mu usu ujim wa Yehova kukutwish kutwongoj?
16 Ap anch Yehova kasadiningap kand yilay katat, ndiy udi kamu mudi mwadingay pa chirungu cha Elija. (1 Korint 13:8) Ap nlel unou, ndiy ukwet kand maswir ma kusadil usu wend mulong wa kuwap kwa antu amukatininga. Ap anch ndiy udi mwiur ni yitangil ya muspiritu yikwau, pakwez kadingap kulemp netu. Usu wend wakad nsudiel ukangeshining kwikalaku kwa mimbu yin yawonsu mulong ndiy “[Yehova] udi piswimp kudi awonsu akata kumutazuk ndiy.” (Kuseng 145:18) Dichuku dimwing, chisu profet Daniel chamutazukay Yehova chakwel amukwasha, mwangel umwing wamubudikina kurutu kwend kupwa kamu kwa kulembil! (Daniel 9:20-23) Kwikil chom ap chimwing chikutwisha kumukangesh Yehova chakwel ayikwasha ni ayikasikesha antu amukatina.—Kuseng 118:6.
Ov, Usu wa Nzamb Usadining Chakwel Antu Akanganya Kumusejin?
17. Ov, mu jinjil ik musadilinga usu ap ukaleng wa Yehova chakwel tumwova wom, ni yitwinkishining wom wa mutapu ik?
17 Ov, usu wa Nzamb ufanyidin kutwovish wom? Tukutwish kwakul mu mitapu yaad: mwaning ap bwat. Inge, usu ap ukaleng wend yawiy yitubachikina kamu chakwel twikala ni mwikadil wa kumwov Nzamb wom ukurukina utwisambidina mu shapitre washalap kal ou. Wom mudi winou, Bibil utulejin anch, udi “disambishil dia manangu.” (Kuseng 111:10) Tukutwish kwakul kand anch bwat, mulong usu ap ukaleng wa Nzamb kiyawiyap yitubachikininga chakwel tumwova wom mu mutapu uyimp ap kulik kusej kudiay.
18. (a) Ov, mulong wak antu avud kachingejinap mu usu wa antu akwau? (b) Ov, mutapu ik twija anch usu ap want wa Yehova yikutwishap kumujondish?
18 Lord acton, muntu umwing mujim wa mu Angleterre wafunda mu muvu wa 1887 anch: “Yisu yivud, want umuyipishining muntu; anch want wapandakan nakash, usheshining niwawiy kusut.” Antu avud achirikidining mazu mend minam tupamp tuvud, mulong amamening pamwing ap anch madi makin. Yisu yivud, antu akad kuwanyin asadidining want wau mu mutapu uyimp, ni jinsangu jasutina kal jimekeshin anch mwawiy kamu chidia. (Mulej 4:1; 8:9) Chawiy, antu avud katekiningap ruchingej rau mudia antu akweta usu ap kasejiningap piswimp nau. Yehova ni ndiy uding ni want upandakena nakash, pakwez want winou wawiy umusadininga chakwel ikala muyimp? Bwat! Mudi mutwayimena, ndiy udi utumbila; kwikal chom ap chimwing chikutwisha kumujondish. Yehova ushalijadin ni amband ap amakundj akad kuwanyin adia ni want mu mangand minam mijondila. Chisu ap chimwing, ndiy kandikal asadilap usu wend ap want wend mu mutapu uyimp ni kakutwishap kusal mwamu kapamp ap kamwing.
19, 20. (a) Kwambatan nich ngikadil ik jikwau jimekeshiningay Yehova yisu yivud usu wend, ni mulong wak chitwongojininga? (b) Let chilakej chimekeshina kushimpish muchim kwa Yehova ni mulong wak mwikadil winou ukusangareshining?
19 Twijikany anch, usu wa Yehova kiwawiyap ngikadil yend yimwing kusu. Chawiy, tukwilej kand kutentam, manangu ni rukat rend. Pakwez, tufanyidinap kutong anch Yehova umekeshining ngikadil jend mu mutapu ukash, wa kushindil, mudi anch pamekeshiningay mwikadil umwing kakutwishap kand kumekesh ukwau. Chinyim ni chinech, tukez kuman mu mashapitre makasikeshina anch Yehova usadidining usu wend yisu yawonsu kwambatan nich kutentam kwend, manangu mend ni rukat rend. Tutongijokinany piur pa mwikadil ukwau wa Yehova uburediningau antakel a mangand yisu yimwing—kushimpish muchim.
20 Tong bil anch wasankanijan ni muntu ukovishina wom mulong udi muntu ukweta usu, mulemp ni mujim. Pakwez, wez wajingunin anch udi kwend mwin chisambu. Yisu yawonsu, ndiy uding tayad kusadil usu wend mulong wa kuyikwash ni kuyiking antu, pakampwil antu aburedina usu. Kasadidiningap ap pakemp usu wend mu mutapu uyimp. Jingunin anch amudimbedining kwend pakad diyingish, ushiching kwend zoong, wilimishining ni uding mwin chisambu. Musangar mud ik piwiyovilinga anch niyey ukez kumekesh chisambu cha mutapu winou ni kwipan, pakampwil anch ukwet usu mudi ndiy! Anch washiken ku kumwijik muntu winou pakemp pakemp, ukwidjidjekap kumusejin piswimp, ov, kimwawiyap? Tukwet diyingish dikash dia kumusejin mwin dikand diawonsu, Yehova. Tuteshany mazu ma mufulandal mimedina mutu wa mulong wa shapitre winou ulondina anch: ‘Yehova kakujimanangap swa swa, pakwez usu wend upandaken kujimb.’ (Nahum 1:3) Yehova kasadidiningap usu wend swa swa pantaliken ni antu ap kudi antu ayimp. Ndiy uding mwin kushimpish muchim ni kwitudish. Umekeshining kand mutapu ‘ukatay kulab kwov ujim’ pa yisu yivud yimusarumwiningau.—Kuseng 78:37-41.
21. Ov, mulong wak Yehova kasotiningap kuyishindil antu ku usu chakwel asala rusot rend, ni dilejan ik twilejina mulong winou?
21 Tushinshikinany kushimpish muchim kwa Yehova mu mitapu kushalijan. Anch ukwet usu wakad nsudiel, ov, utongin anch pa yisu yimwing ukutwish kwiyov anch ukwet usu wa kuyit antu kusal yom ching mu mutapu usotina? Yehova, mwin usu wawonsu, kayishindidiningap antu chakwel amusadila. Ap anch Yehova wij anch muntu ukez kutambul mwom wa chikupu kusutil ching ku kumusadil, pakwez katushindidinigap chakwel tumusadila. Pakwez, ndiy umulimishining muntu ni muntu ni umwinkishining want ipau wa kutond chimenay anch chidi chiwamp. Ndiy watubabesha kapamp ka kusambish piur pa yibudikin yiyimp ap yiwamp tukutana anch kusal nawamp ap nayimp. Pakwez, ndiy utwinkishining want ipau wa kutond yom tusotila kusal. (Kuvurik Yijil 30:19, 20) Yehova kasangeringap ap pakemp chakwel muntu amusadila mulong amushindidin ap mulong muntu winou wovil wom wa usu wend ujim mu mutapu uyimp. Ndiy ukimbining antu amusadidininga kwa kwisotin nich rukat.—2 Korint 9:7.
22, 23. (a) Ov, chom ik chimekeshin anch Yehova usangaredining kuyinkish antu akwau usu? (b) Ov, chom ik tukeza kushinshikin mu shapitre ulondwilaku ou?
22 El tushinshikinany diyingish dia nsudiel disadila chakwel tulika kwikal ni mwikadil wa kumwov Nzamb Mwin Dikand Diawonsu wom. Yisu yivud, antu akwetinga umutakel oviling wom wa kuyinkishaku antu akwau kachikunku ka umutakel wau. Pakwez, Yehova usangering kuyinkish in kwifukwil end ashinshamena usu wend. Ndiy uyinkishining antu akwau umutakel ujim; chilakej, wamwinkisha Mwanend. (Mateu 28:18) Yehova uyinkishining kand atushalapol end usu mu mutapu ukwau. Bibil urumburil anch: “A! [Yehova], kujimb, ni ukash, ni uyaj, ni kupandakan, ni kuwap, yawonsu yidi yeyey, mulong yawonsu yidia mu maur ni yidia pansh yidi yeyey. . . . Chikas chey chikwet ukash ni dikand, chikas chey chikat kujimbish, ni kukasikesh yom yawonsu.”—1 Jinsangu 29:11, 12.
23 Chakin kamu, Yehova ukusanger kukwinkish usu. Ndiy uyinkishining antu asotininga kumusadil “ukash upandakena ukash wawonsu.” (2 Korint 4:7) Ov, Nzamb wa usu usadidininga usu wend nich chisambu ni ulondwilinga yany yipandakena kuwap mudi yiney, wakupwit kal kamu mwinjil yend, kimwawiyap? Mu shapitre ulondwilaku ou, tukushinshikin mutapu Yehova wasadinay usu wend mulong wa kutang.
a Dizu dia Grek dikarumwinau anch “Mwin Dikand Diawonsu” dirumburikin anch “Nyikel Udia Piur pa Anyikel Awonsu; Muntu Umwing Ukweta Usu Win Wawonsu.”
b Bibil ulondin anch: “Yehova kadiap mu rinkind . . . , kunyikek kwa divu . . . , kasu.” Atushalapol a Yehova ashalijadin ni in kwifukwil akish a mayikiyik adinga kwau yom yatangau. Atushalapol a Yehova kamukimbiningap mu rinkind, mu kasu ap mu yom yikwau ya mu mangand. Ndiy upandaken kujimb, kwikil chom ap chimwing chatangay tukutwisha kumwisikej nich.—1 Ant 8:27.
-
-
Usu wa Kutang—“Ndiy Kamu Sakatang wa Diur ni Divu”Sejany Piswimp Kudi Yehova
-
-
SHAPITRE 5
Usu wa Kutang—“Ndiy Kamu Sakatang wa Diur ni Divu”
1, 2. Ov, mutapu ik muten umekeshininga usu wa kutang wa Yehova?
OV, USADINING nchik anch kudi mashik uchuku piushichinga piswimp ni kasu? Pamwing ap uzezining makas mey ku kasu mu chilik chiwanyidina chakwel kakwandama nawamp. Anch wasej kamu piswimp ni kasu, ukutwishap kukwov kand nawamp. Pakwez, anch wakasejin kulemp ukutwish kwov mashik ni ukusambish kuzal.
2 Kuding “kasu” kamwing katuletidininga marungil pa dichuku dia muten. Ni “kasu” kinak kading pa chilik cha mamiliyon ma makilometre 150 ni divu!a Usu mud ik ukwetinga muten chakwel etu tudia pa divu twijidina marungil minam madiokilinga kulemp! Chikwau, divu diding pa chilik chimwing chiwanyidina chisu dinyingumukininga piswimp ni kasu kinak kakwetinga chirungil chipandakena nakash. Anch divu diasej piswimp ni kasu kinak, mem mawonsu makuum; mwom ukwikalakwapu, ni anch kasej kulemp nakash, mem mawonsu makwikal mayal ma mashik, ni mwom ukwikalakwapu kand. Chakin kamu, kumunyik kwa muten kuding kwa usey chakwel mwom wikalaku. Kupwa, kasu kinak kayipishiningap divu, kawanyishining mudimu waku nawamp win kamu ni kasangareshining nakash.—Mulej 11:7.
Yehova ndiy “washichika kutok ni muten”
3. Ov, uyakin ik wa usey ulejeninga muten?
3 Chikalap nchik mwamu, antu avud kakwatiningap muten nich usey mulong wawiy uyikwashininga chakwel ikala ni mwom. Kupwa, antu inay kijingap ap pakemp chom chimwing chikutwisha muten kutufundish. Chawiy lel, Bibil wisambidin piur pa Yehova anch: “Yey watanga chisu cha muten ni cha uchuku.” (Kuseng 74:16) Chakin kamu, muten umwinkishinig Yehova ntumb, “Sakatang wa diur ni divu.” (Kuseng 19:1; 146:6) Pakwez, muten udi chimwing cha ku yom yidia mwiur yimekeshininga mutapu udia kujimb kwa usu wa kutang nich wa Yehova. El tushinshikinany nawamp yimwing ya ku yitang yiney; kupwa, tukupwitin jinkeu jetu pa divu ni pa yitang yivud yidiap ni mwom.
“Zambulany Mes Men, Utalany”
4, 5. Ov, muten ukwet usu ni kujimb kwa mutapu ik, chad chikwikal nchik anch awisikej nich atutumbu akwau?
4 Mudi muwija, muten wetu uding mudi katumbu. Pakwez, wawiy umekening ujim nakash kupandakanamu atutumbu tumeninga uchuku mulong uding piswimp netu. Ov, usu wa mutapu ik ukwetinga muten? Chirungil chidinga mu muten chiding chikash nakash, ni chidi cha mamiliyon 15000000 de degrés centrigrades. Anch chasadik mudi adioshinaku ka chikunku kakemp kadinga mukach ni mukach mwa muten ka chilik chipandakenamu ndong ya kuchim nich chakwel akateka pa divu, chom chin chawonsu chikwikala piswimp ni ka chikunku kinak chikutem kudioshamu ching chisambishina kwikal pa chilik cha makilometre 140! Pa sekond mwin mwawonsu, muten ubudishining usu udia chilik chimwing ni usu wa yitot ni yitot ya mamiliyon ma bomb nikleyer anch wabarik.
5 Muten upandaken kujimb nakash, ni divu difanyidin kwandam mukach mwa muten tupamp kusut 1300000. Ov, muten upandakenamu atutumbu in awonsu mu kujimb? Bwat, in kwilej milong ya atutumbu autazukining anch ka katumbu kakemp kakweta ulombu wa nkongal. Kambuy Paul wafunda anch: “Katumbu umwing ukwet uyaj waurikina ni uyaj wa katumbu mukwau.” (1 Korint 15:41) Ndiy kadingap wij mutapu ik mazu minam mapepilau madinga makin. Kuding katumbu umwing upandakena kujimb ni anch akimb anch amuteka pa ndond yidia muten, divu ditushicha ed dikwikal mukach mwa katumbu winou. Katumbu mukwau kand mujim nakash udingaku, anch amutek niyend pa ndond yidinga muten, ndiy ukushik djat ni pa ndond yidia planet utazukiningau anch saturne—pakwez planet winou uding kulemp ni divu. Chawiy, chafanyidina mivu yinying ya kabuj chakwel fize umwing watumau kwin kwang ashika, pakwez fize win wang wayanga mau makash kamu masutinaumu tupamp 40 mau ma chidiang chibudikininga mu ut ubudinau!
6. Ov, mutapu ik Bibil umekeshinay anch, ku mes ma antu uvud wa atutumbu upandaken kuvul ni udi wakad kutwish kuchind?
6 Uvud wa atutumbu kupandakan ushimokishining kusut ni kujimb kwatu. Bibil ulonding anch, kwikiling mutapu wa kuchind atutumbu mudi chidinga kand chikasikena kuchind “usukuril wa chikumu cha karung.” (Jeremiy 33:22) Verse winou ukasikeshin anch atutumbu ading avud nakash; anch muntu kasadidinap chamu cha kutal nich bwat, mes mend makutwish kuman ching akemp kusu. Kupwa, anch umwing wa ku antu afunda Bibil, mudi Jeremiy, wazambula mes mend mwiur uchuku, ni wapakisha kuchind atutumbu amanay, ndiy wafanyidina kuchind atutumb ching kusu tunan tusatu, mulong wawiy uvud wa atutumbu ukutwishay muntu kuchind ni mes mend anch mwiur mwizwil too nich atutumbu uchuku. Uvud winou wisiken nich usukuril wizwishinay muntu mu chikas chimwing kusu. Pakwez, uvud wa atutumbu awonsu upandaken nakash mudi usukuril udia ku chikumu cha karung.b Ov, nany ukutwisha kuchind uvud wa atutumbu mudi winou?
Ndiy “ukata kuyitazuk [yom yawonsu] pa dijin pa dijin”
7. (a) Ov, galaksi wetu ukwet atutumbu inch ni chom ik ukutwisha kulond piur pa uvud watu? (b) Ov, kuburen kwijik uvud wa magalaksi kudi in kwilej milong ya atutumbu kurumburikin ik, ni chom chinech chitufundishin ik piur pa usu wa kutang nich wa Yehova?
7 Isay 40:26 wakwil anch: “Zambulany mes men, utalany. Ov, nany watanga yom yawonsu yiumenanya? Ov, nany ukata kuyitakel yom yiney, ching kamu ndiy wija kuvul kway, ukata kuyitazuk pa dijin pa dijin.” Kuseng 147:4 ulondin anch: “Wachinda atutumbu.” Ov, ‘kuchind atutumbu’ kurumburikin ik? Chipul chinech chidiap kwau chiswapela. In kwilej milong ya atutumbu atongining pamwing ap anch ading uvud usutina pa mabiliyon 100 mwindond yishichingau yitazukiningau anch Voie lactée, chikunku cha galaksi chitushichinga niyetu.c Pakwez, kuding magalaksi mavud makwetinga atutumbu apandakena kuvul. Ov, magalaksi mading minch? In kwilej milong ya atutumbu atongining anch pamwingap akutwish kwikal mabiliyon 50. Akwau alondining anch akutwish kwikal mabiliyon 125. Chimeken kamu patok anch muntu kakwetap mutapu wa kwijik uvud wa magalaksi; chom chinech chimekeshin anch biliyon umwing wa atutumbu akwetay. Pakwez, Yehova wij uvud watu. Chikwau, ndiy utazukining katumbu ni katumbu pa dijin!
8. (a) Ov, mutapu ik ukutwisha kwisambin kujimb kwa galaksi tushichinga? (Voie lactée) (b) Ov, kusutil ku ik Yehova kusadidininga Yehova chakwel yom yidia mwiur yishemunyikang mu mutapu uwanyidina kamu?
8 Kujimb kwa magalaksi kukutwish kutubachik tumwova Nzamb wom ukurukina. Tutongijokining pamwingap anch Voie lactée ukweting chilik cha mivu 100000 ya kumunyik kwa muten. Kumunyik kwa muten kwinoku kumunyikining mu makilometre 300000 pa sekond umwing. Chinech chikutwish kusal mivu 100000 chakwel auka galaksi wetu! Pakwez, magalaksi makwau masutiningamu galaksi wetu kulemp ku kujimb. Bibil ulondin anch Yehova ‘utanguriling’ maur mapandakena kujimb mudi chibel cha disun. (Kuseng 104:2) Ndiy usadininga kand chakwel yitangil yatangay yishemunyikang pamwing. Kusambishil ku kachitangil kakemp djat ni ku magalaksi mapandakena kujimb, yawonsu yishemunyikining nich yijil ya chitangil yatekay Nzamb chakwel yom yawonsu yishemunyikang nawamp win kamu. (Job 38:31-33) Chawiy, in milong ya siyans alondining anch yom yidinga mwiur yishemunyikining mu mutapu uwanyidina kamu mudi mujilingau nawamp antu pamwing maj makasikena! Tong bil piur pa Muntu watanga yom yiney. Ov, muchim wey wizwilap sens nich musangar ni wom ukurukina piur pa usu ukash wa Nzamb wa kutang nich yom?
“Ndiy Kamu Watanga Diur ni Divu ku Ukash Wend”
9, 10. Ov, mu mutapu ik muten ni maplanet manyingumukininga piswimp ni divu, kuwejinaku ni chikunku chidinga Jupiter, divu ni ngond yimekeshininga patok usu wa kutang nich yom wa Yehova?
9 Divu tushichinga dimekeshining patok ukash wa kutang nich wa Yehova. Ndiy wateka divu pa ndond yiwamp yin kamu mu chikunku chinech chipandakena kujimb cha mangand. In siyans amwing atongining anch magalaksi mavud madingap pamwingap pa ndond yiwamp bwat mulong divu dietu dikweting yom ya mwom ya mitapu kushalijan. Chimeken kamu patok anch chikunku chijim cha galaksi tushicha (Voie lactée) achitangap chakwel chikala nich yom ya mwom. Mukach ni mukach mwa galaksi wetu mudi atutumbu avud nakash; rinkind muyimp udiamu kand muvud nakash, ni atutumbu atutijadining nakash. Kwinsudiel kamu kwa galaksi wetu kudingap yom yivud yifanyidina kwikal nich mwom. Pakwez, muten ni maplanet yinyingumukininga piswimp ni galaksi mwinou ayitekina pa ndond yiwanyidina kamu, yakad pakach ni pakach, ap pa ndond yakad ching ya kwinsudiel.
10 Divu adilaming kudi planet umwing mujim nakash udinga kulemp—planet winou amutazukining anch Jupiter. Divu dikwandamamu tupamp kusut kanan; ni Jupiter winou ndiy ushemunininga yom yimwing yendinga mwiur nich usu umwing upandakena nakash. Usu winou wawiy usadininga chakwel planet ikala nich yom yikwau mukach mwend ap ayishemunyina kwindond indjing. In siyans ajingunin anch, anch kwikiling Jupiter ing muruzu wa yom yijim yidiokilinga mwiur ni yipalikininga pa divu yifanyidining kupalik yivud nakash, pamwingap kusut tupamp 10 000 kusut mutapu yipalikininga nlel unou. Kuding kand chom chimwing chidinga piswimp ni divu ni chinyingumukininga piswimp pach ni chisadinga chom chikukanganyau kusal kudi chom chikwau—dijin diach ngond. Ngond kadingap kusu chom chiwamp ap “lamp umunyikininga uchuku wa kabuj,” pakwez, ndiy usadininga chakwel kupengam kwa divu kusadikininga chisu dinyingumukininga ku muten kulik kuswimp. Chiding mulong wa kupengam kwinoku chawiy kudinga yirung ni minang mivu ni mivu pakad kuswimp—yirung ni minang yiney yiding yom yikwau ya usey mulong wa mwom panap pa divu.
11. Ov, mutapu ik rinkind ututininga mudi nkub mudiay mudi rukibu?
11 Usu wa chitangil wa Yehova umekening nawamp mu kachom ni kachom mu mutapu watangay divu. Shinshikin chilakej cha rinkind ututininga mudi Nzaj. Muten upanining jinsis ja ukwash ni jikwau jikutwisha kujipan. Pashikina nsis jinej mu rinkind retu, jikat kukarumun rinkind muwamp (oxygène) chakwel ikala rinkind ukepishina usu wa nsis ja muten jikutwisha kujipan (ozone). Ozone ndiy unininga chikunku chijim cha jinsis jinej jikata kujipan. Chimeken kamu anch, Yehova wateka pa divu dietu chom mudi rikibu mulong wa kudilam.
12. Ov, mutapu ik kuswimp kwa mem mukach mwa rinkind kumekeshininga usu chitangil wa Yehova?
12 Winou udi umwing wa mikadil yitadina rinkind ututininga mudi Nzaj, ukwetinga magaz mavud makwashininga chakwel yitangil ya pa divu ap yidia piswimp ni divu yikala nich mwom. Chom chikwau chishimokishininga chidi mutapu uswimpininga mem. Pa muvu ni muvu, muten uwanyishining ma metre kib mu chilik cha 400 000 miliyar ma mem ma turung pa muvu. Mem minam makarumukining kwikal madj ni rinkind usendinga madj minam ku jindond ni jindond. Kupwa kwa kutokish mem minam mu mutapu winou, manakining kand pa divu mudi ruval, mbundu ni ruval wa mayal. Chinech chidi mudi mulondinau kamu mu Mulej 1:7 anch: “Mawit majim mawonsu mayil mu karung, pakwez karung kakwizulangap. Chad mem makat kubudikiril ku misul ni kuya kand mu karung.” Yehova kusu amwinend ndiy watenchika mutapu usadikininga mem.
13. Ov, usu ik wa chitangil wenday Sakatang tumeninga patok mu yom yidinga mu mitond ni pa divu?
13 Mu mitapu yin yawonsu, mwom umekeshining usu wa chitangil wa Sakatang. Tusendany chilakej cha séquoia, mutond ujim ni ulemp kusutamu chikumbu chitazukiningau anch building, chikweta maetaj 30, ap kand chilakej cha masuku makemp makemp mizwila mu karung ni maletininga rinkind mukemp tupimininga, tumening patok usu wa chitangil wa Yehova. Divu dinadi dizwil too nich yom yikweta mwom—mudi atupwapu, wubu, ni atupwapu akwau asadininga mu uumwing mu mutapu ushimwokishina ni akwashining mitond chakwel yikula. Chawiy, Bibil ukwet diyingish dia kwisambin piur pa usu ukweta divu.—Disambishil 4:12.
14. Ov, usu wa mutapu ik udinga mukach mwa atom mukemp win kamu?
14 Chakin kamu, Yehova ndiy “watanga divu nich ukash wend.” (Jeremiy 10:12) Usu wa Nzamb umekening patok ni mu tuyom tukemp tukemp twatangay. Chilakej, anch twatek miliyon umwing wa tumatom pandond yimwing, kujimb kwatu tukuwanyinap nich kujimb kwa ruswich ap rimwing. Ap anch amwikadish atom umwing pa kulep mudi kwa building wa maetaj 13, kujimb kwa mus wend kwikalap kujimbina nakash mudi kwa dibuj dia mung dipalikina kudiok pa etaj wa musamban djat ni pa etaj wa sambwad. Chikwau, mus wa atom winou upandakena kukep mwamu wawiy ubudishininga usu ukash umekeninga chisu chibuzikininga bomb nikleyer!
“Yom Yawonsu Yikata Kupim”
15. Ov, dilejan ik Yehova diamulejay Job chisu chisambay nend piur pa annam kushalijan a mwimpat?
15 Chom chikwau chimekeshininga patok usu wa chitangil wa Yehova chiding mu kuvul kwa annam atangay adinga pa divu. Kuseng 148 wisambidin piur pa yom yivud yikata kumushiman Yehova, ni verse wa 10 uwejidinaku kand anch: “Pamwing ni annam a mwimpat, ni yivam yawonsu.” Chinech chidi mwamu mulong wa kumekesh diyingish kudi antu chakwel amulimisha ni amushimana Sakatang, Yehova. Dichuku dimwing, Yehova wamuleja Job milong yitadina annam mudi ntambu, chimbur, mbau, Behémoth (ap nguvu) ni Léviathan (winou ukutwish kwikal mudi ngandu). Ov, chading mulong wak? Anch muntu woviling wom chisu chimeningay yitangil yiney ya usu, yovishininga wom ni yakadiay muntu kufanyidin kuziyil, ov, mutapu ik ufanyidinay kwiyov piur pa Sakatang wa yom yiney?—Job, shapitre 38-41.
16. Ov, chom ik chikushimokishina piur pa atujil amwing atangay Yehova?
16 Kuseng 148:10 wisambidin kand “atujil akata kutwik pa rinzwizu.” Tongijokin bil pa mitapu kushalijan ya atujil inay! Yehova wamuleja Job piur pa otrish, kajil ukata “kumuswingish kabar ni umukandamina.” Chakin kamu, ap kajil winou wa ametre aad ni chikunku katwikiningap, pakwez, ukutwish kukink mau makilometre 65 pa saa umwing nich yizakol yend ya ametre anying ni chikunku! (Job 39:13, 18) Chikwau, kuding kajil mukwau utazukiningau anch albatros usutishining chikunku chivud cha mwom wend pa rinzwizu piur pa karung. Anch watanduril jimpur jend djat ni kwinsudiel kwaj, jiding mu chilik cha ametre asatu. Kajil winou ukutwish kusutishin chisu chend chivud mwiur asaa avud pakad kushirik pansh. Pakwez kudi kand mukwau utazukiningau anch calypte d’Hélène, ndiy ukweting masantimetre matan kusu, upandaken kukep ku atujil in awonsu a pa mangand, ukutwish kubul jimpur jend tupamp 80 mu sekond umwing! Jimpur ja kajil winou jimunyikining mudi usang, jikutwish kumukwash chakwel imana pa ndond yimwing mwiur mudi hélicoptère ni ukutwish kuchirik kwinyim patwikinay.
17. Ov, baleine bleue ukwet kujimb kwa chilik ik, ni chitongijok ik tufanyidina kwikal nich kupwa kwa kushinshikin annam atangau kudiay Yehova?
17 Kuseng 148:7 wisambidin kand piur pa “iyazangomb awonsu a aturung” yikata kumushiman Yehova. Tushinshikinany chilakej cha nnam utazukiningau anch baleine bleue, nnam utonginingau kudi antu awonsu anch ndiy kamu upandakeninga annam awonsu adia pa divu ku kujimb kusambishin pamutangau. Nnam mujim winou uding mukach mwa karung, ukutwish kwikal mu chilik cha ametre 30 ap kusut. Anch amutek pa mpenzil, kulim kwend kukutwish kuwanyin nich kwa anzavu 30. Ridim rend rilimining mudi kulim kwa nzavu umwing. Muchim wend ulimining mudi kamotak kakemp ni upimining tupamp 9 pa minit umwing—pakwez muchim wa kajil utazukiningau anch colibri upimining tupamp 1200 pa minit umwing. Kuding mujir umwing wa pa mijir ya baleine bleue udinga ujim ukutwishau kwandamamu kudi mwan mukemp. Chakin kamu, muchim wetu utubachikin chakwel tuchirikina dikasikesh dined tutanina mu mukand wa Kuseng ulondina anch: “Yom yawonsu yikata kupim yimushimana kwau [Yehova].”—Kuseng 150:6.
Ilejina Kusutil ku Usu wa Chitangil wa Yehova
18, 19. Ov, yom ya mwom yatangay Yehova pa divu yidi ya mitapu ik kushalijan, ni chom ik chitufundishina ukaleng wend piur pa yom yiney?
18 Ov, chom ik twilejidina kusutil ku usu wa chitangil wa Yehova? Yom kushalijan yatangay Yehova yitubachikin chakwel tumulimisha ni tumushimana. Nfund a Kuseng umwing walond anch: “A! [Yehova], midimu yey yivud! . . . Ngand yizwil nich yitang yey.” (Kuseng 104:24) Uyakin mud ik ukweta mazu minam! Machuku minam, in manangu ilejininga milong ya biyoloji ajingunin anch kudi mitapu ya yom yidinga ni mwom pa divu kusut pa uvud wa miliyon umwing; pakwez akwau atongining anch mitapu ya yom yiney yidinga ni mwom yikutwish kwikal pamwingap ma miliyon 10, akwau kand anch yiding ma miliyon 30 ap kusut. Yisu yimwing, mwin kusong usongininga yom uburedining cha kusal. Pakwez, chimekening kamu patok anch usu udingay nich Yehova wa kusal—kutang yom yisu ya mitapu kushalijan—upwilingapu.
19 Usu wa chitangil usadidiningay Yehova utufundishining mudinga ukaleng wend ukwetay mwiur ni pa yom yawonsu. Chijiken “Sakatang” chimushalijadin Yehova ni antu ap kand nich yom yawonsu yidia mu mangand mulong yawonsu yiding kwau “yitang.” Ap Mwan kapokal wa Yehova, ndiy wasala mudi “mwant wa mudimu” pa chirung cha kutang mangand, kand kal amutazukap dichuku ap dimwing mu Bibil anch Sakatang ap Sakatang wakaad. (Jinswir 8:30; Mateu 19:4) Pakwez, ndiy udi “Mwan a kusambish, ndiy upandakenamu yitang yawonsu.” (Kolosay 1:15) Chidingay Yehova Sakatang, chawiy chidiay amwinend nich mbil ya kwikal mukaleng pa yom yawonsu yidia pa mangand.—Rom 1:20; Kujingunik 4:11.
20. Ov, mu mutapu ik Yehova wiswedishinay kudiok patangay yitang yawonsu yidia pa divu?
20 Ov, Yehova walikin kal kusadil usu wend wa chitangil? Chiwamp, Bibil ulondin anch chisu Yehova chapwishay mudimu wend wa kutang pa dichuku dia musamban, ndiy “wiswedisha dichuku dia sambwad mulong wa mudimu wasalay.” (Disambishil 2:2) Kambuy Paul walejana anch “dichuku” dined dia sambwad diadinga tunan twa mivu twasuta, mulong diadinga kand kal dipwa djat ni pa chirung chend. (Hebereu 4:3-6) Ov, “kwiswedish” kurumburikin anch Yehova kasadiningap mudimu ap ukemp? Bwat, Yehova kand kal imikap kusal mudimu. (Kuseng 92:4; Yohan 5:17) Kupwa, kwiswedish kwend kwisambidinau pinap kurumburikinap anch ndiy walika mudimu wend wa kutang yom yikwau pa divu. Pakwez, ndiy kand kal imikap kuwanyish yakushilamu yend. Chawiy, ndiy wafundisha Mifund yend Yitumbila yapepilau ni watanga “chitang chisu” tukeza kwisambin mu Shapitre 19.—2 Korint 5:17.
21. Ov, usu wa chitangil wa Yehova ukuyibachik antu ashinshamena ku kusal chom ik chikupu ni chikupu?
21 Pakeza dichuku dia kwiswedish dia Yehova kushik kwinsudiel, ndiy ukez kwikal nich usu wa kulond anch mudimu wend wawonsu panap pansh pa mangand udi ‘uwamp kamu,’ mudi mwalonday kwinsudiel kwa dichuku dia musamban dia kutang kwend kwa yom. (Disambishil 1:31) Kupwa, twijap mutapu ukutonday chakwel asadila usu wend wa chitangil winou wakad nsudiel. Ap anch Yehova ukuusadil mu mutapu wakad kwijik, pakwez, twijikany nich kashinsh anch ndiy kakwimikap kutufumb pa mulong winou. Ndiy ukez kudandamen kwimekesh kudia etu chikupu ni chikupu kusutil ku yitang yend. (Mulej 3:11) Chisu tukumwijika Sakatang wetu Mujim nawamp win kamu, tukumulimish ni tukumushiman kusut—ni kupwa, tukez kusej piswimp nend.
a Chakwel wijika nawamp mutapu upandakena chilik chinech kulep, tongin bil pa mulong winou: Chakwel wend makilometre min mawonsu am nich motak—ap anch wendil mau makash uchuku ni muten makilometre 160 pa saa umwing, ukutwish kusal pamwing ap 100 cha mivu ni kusut!
b Antu amwing atonga anch pa chirung chafundau Bibil ading asambishin kal kusadil mutapu umwing wa lup utazukinau anch lunette astronomique mulong wa kutal nich kulemp nakash. Alondin anch ov, mutapu ik welau kwijik anch atutumbu apandakenamu kuvul nakash ni kwikil mutapu wa kuyichind? Chitongijok chinech chakad dishin chimekeshin kulik kumwitiyij Yehova, Mwin Kufundish Bibil.—2 Timote 3:16.
c Tal bil chisu ukusutisha chakwel uchinda atutumbu biliyon 100. Anch uchindin katumbu umwing pa sekond umwing—ni wachind mwamu muten ni uchuku pakad kupim—ijik anch ukusal mivu 3 171 chakwel uwanyisha kuchind kwinoku!
-
-
Usu wa Kushesh Nich —“[Yehova] Udi Mwin Njit”Sejany Piswimp Kudi Yehova
-
-
SHAPITRE 6
Usu wa Kushesh Nich —“[Yehova] Udi Mwin Njit”
1-3. (a) Ov, chom ik chakimbau in Idjibit kuyisal in Isarel? (b) Ov, mutapu ik Yehova wayirishinay antu end?
IN ISAREL awila kamu mu mupit—ushad ou wadinga pakach pa mikandu ni mikubu yovishena wom nakash, ushad ukwau kwadinga karung wakadiau kuman mutapu wa kumwauk. Kupwa, amasalay in Idjibit—akad riy ap rikemp ela kuyijip mu mutapu uyimp—ayilondula nich ujim nakash mulong wa kuyijiyish shitit.a Chikalap nchik mwamu, Moses wayikasikesha chakwel ikala nich ruchingej. Ndiy wayileja nich kashinsh anch: “[Yehova] ukukurishinany.”—Kubudik 14:14.
2 Chikalap nchik mwamu, chimeken kamu patok anch Moses wamutazuka Yehova, ni Nzamb wamwakula anch: “Ov, udididil ik kudi am? . . . Zambul mukombu wey, tandjek chikas chey piur pa karung chakwel aurika.” (Kubudik 14:15, 16) Katat, pakish bil kutongijok mutapu walondulijana yinship yiney. Kapamp kamwing, Yehova wamwinkisha mwangel wend mbil, dinguj dia didj diadiokala kurutu kwa in Isarel, pamwingap diatanda mudi rubumbu ni diakangesha chisak cha kusambish cha amasalay a in Idjibit kusej piswimp nau. (Kubudik 14:19, 20; Kuseng 105:39) Moses watandjika mukombu wend. Rinkind umwing mukash wasambisha kutut ni waurila karung. Mem mimana ni makwatakana mudi rubumbu, ni mazurila njil yadinga kujimb kuwanyidina chakwel muchid wawonsu umana mutapu wa kwauk!—Kubudik 14:21; 15:8.
3 Chisu Farao chamanay usu wa mutapu winou, ndiy wafanyidina kuyinkish amasalay end mbil ya kuchirik. Pakwez, mulong wa kwitutul, ndiy wayituma chakwel ayilondula an a Isarel. (Kubudik 14:23) In Idjibit afila kulondul mwinjil yiney yazurika mukach mwa karung, pakad kulab, kwikala kanvundangesh mukach mwau ni jinfumbu ja matemb mau jasambisha kudiokal ku matemb. Chisu in Isarel chashikau ushad ukwau, awiy kadingap kand mu ubaj ni Yehova wamuleja Moses anch: “Tandjek chikas chey pa karung, chakwel mem machirik kuyibwik in Idjibit, ni matemb mau ma njit, ni antu akandaminap.” Mem minam madinga miminya mudi rubumbu mapalangana ni mayijiyisha Farao ni yisak yend ya amasalay!—Kubudik 14:24-28; Kuseng 136:15.
Ku Karung Musuz, Yehova wimekesha amwinend “mwin njit”
4. (a) Ov, chom ik Yehova chasalay mulong wa kumekesh chidiay ku Karung Musuz? (b) Ov, mutapu twisambidina piur pa Yehova pa mulong winou ukutwish kuyinkish antu amwing chitongijok ik?
4 Kuyipandish muchid wa Isarel mu Karung Musuz chadinga chinship chimwing chijim nakash mu jinsangu ja Nzamb jasalay piur pa antu. Kusutil ku chinship chinech Yehova wimekesha amwinend mutapu udiay “mwin njit.” (Kubudik 15:3) Ov, chitongijok ik ukutwisha kwikal nich kusutil ku mazu minam piur pa Yehova? Chakin kamu, njit jiyiletidining antu kusansan ni mar. Ov, chikutwish kumekan anch mutapu Nzamb usadidiningay usu wend wa kushesh wawiy ukwovishininga wom kusej piswimp nend?
Njit ja Nzamb Jishalijadin ni Njit ja Antu
5, 6. (a) Ov, mulong wak umutazukinau Nzamb anch “Yehova wa yisak amasalay”? (b) Ov, mutapu ik ushalijadina njit ja Nzamb ni njit ja antu?
5 Isambidin tupamp yitot yisatu mu Mifund ya Hebereu ni tupamp twaad mu Mifund ya Grek chijiken chimwinkishinau Nzamb anch udi “Yehova wa yisak ya amasalay.” (1 Samwel 1:11, NW) Chidiay Yehova Mukaleng Mwant, ndiy utakedining yisak yivud ya angel. (Joshua 5:13-15; 1 Ant 22:19) Chisak chinech chikwet usu wa kushesh nakash win kamu. (Isay 37:36) Kuyijip antu kudingap chom chisangareshininga. Pakwez, tufanyidin kwijik anch njit ja Nzamb jishalijadining ni njit ja antu jakad mufulandal kanang. Ap anch antakel a amasalay pamwing ni antakel a chipolitik akimbining yisu yimwing kumekesh anch chitongijok chakin chawiy chiyibachikininga kuyirishish akwau, pakwez yisu yivud chiding ris ni maswir ma kukimb katumb kau yawiy yom yiyibachikininga kurish njit.
6 Chinyim ni chinech, Yehova kasadiningap pakad diyigish kanang. Kuvurik Yijil 32:4 ulondil anch: “Ndiy udi diyal, mudimu wend uwanyidin, mulong jinjil jend jawonsu jidi jakin. Udi Nzamb ujijamena, kakwetap kuyip, udi mwin kutentam ni mwin kuying.” Dizu dia Nzamb dimekeshin anch kwikal nich ujim uvud, kuyimesh akwau mar ni kwikal mwin chisum kuding kuyimp. (Disambishil 49:7; Kuseng 11:5) Chawiy, Yehova kasadiningap chom ap chimwing pakad diyingish kanang. Ndiy usadidining usu wend wa kushesh nich tupamp ni tupamp ni ching pa chisu kuburedina mutapu ukwau wa kusal. Chawiy chalonday kusutil kudiay profet wend Ezekiel anch: “‘Ov, utongilany am nikat kusangar mulong wa rufu ra muntu muyimp? Bwat, nikusangar anch ndiy wakarumuk kudiokal ku yitil yend chakwel apanda.’Mwamu mulondilay [Yehova] Nsalejetu.”—Ezekiel 18:23.
7, 8. (a) Ov, chitongijok ik chiyimp chadingay nich Job piur pa mar mend mamushikena? (b) Ov, mutapu ik Elihu watenchikay chitongijok cha Job pa mwikadil winou wamushikena? (c) Ov, dilejan ik tukutwisha kwilej kusutil ku chitongijok chinech chiyimp cha Job?
7 Ov, mulong wak Yehova usadidining kand usu wa kushesh nich? Kurutu kwa kwakul ku chipul chinech, tuvurikany bil Job, muntu wadinga utentamina. Satan watadika kamu palonday anch—chakin kamu, Job ap muntu mwin mwawonsu—kakushalap ushinshamena anch udi mu choziu. Yehova wakula ku chakul chinech cha ntad pamulejay Satan chakwel apaka kushinshaman kwa Job. Chawiy, Job wayela nakash, mapit mend ma kumujimbu mawonsu mashadika ni anend afa awonsu. (Job 1:1–2:8) Chadingay Job wakad kwijik rutong ra mar min mang mawonsu, ndiy watonga anch Nzamb ndiy wamupupa ap anch kasalap chom kanang. Chawiy, ndiy wamwipula Nzamb mulong wak Ndiy wasambisha kumuman mudi “ndond ya kwasin ras” ni mudi “mukankuny.”—Job 7:20; 13:24.
8 Nsand umwing wadinga ni dijin dia Elihu wamuleja Job anch ndiy wadinga ni chitil palonday anch: ‘Ey Job ulondin anch uyingil kurutu kwa Nzamb.’ (Job 35:2) Chakin, pikil kutong anch etu twij yom yivud kumusutamu Nzamb, ap anch yom yasalay yidiap yitentamina; kutong mwamu kudi kuburen manangu. Chawiy, Elihu walonda anch: “Nzamb udi kulemp ni kuyip, Mwin Dikand Diawonsu kakutwishap kupengam.” Kupwa, walonda kand anch: “Kitukutwishap kushik kudi Mwin Dikand Diawonsu, ndiy udi mujim, ukwet ukash, udi Mwant wa kutentam, kakumeshanangap mar.” (Job 34:10; 36:22, 23; 37:23) Mwaning, tufanyidin kwikal nich kashinsh anch, anch Nzamb warishish njit, chidi mulong wa rutong kanang rakin. Chitwajingunina kal chitongijok chinech, el amboku tushinshikinany yiyingish yimwing yisadininga pa yisu yimwing chakwel Nzamb wa chisambu ikala mwin kwas njit.—1 Korint 14:33.
Diyingish Disadininga Chakwel Nzamb wa Chisambu Ikala Mwin Kurishish Njit
9. Ov, mulong wak Nzamb wa chisambu urishishining njit?
9 Kupwa kwa kumushiman Nzamb mudi “mwin njit,” Moses walonda anch: ‘Nany udia mudi ey, A! [Yehova], pakach pa anzamb? Ov, nany udia mudi ey, mu ukaleng wa kutumb kwey?’ (Kubudik 15:11) Chom chimwing kand, profet Abakuk niyend wafunda anch: “Ov, ey ukusangar nchik mulong wa antu inay ayimp in chisum? Mulong ey kiukutwishap kusangar pakuman antu akat kusal nayimp.” (Abakuk 1:13) Ap anch Yehova udi Nzamb wa rukat, ndiy uding kand Nzamb wishitwila, utentemina ni ulondwilinga yom mu mutapu uwanyidina. Pa yisu yimwing, ngikadil mudi jinej jawiy jimubachikininga kusadil usu wend wa kushesh nich. (Isay 59:15-19; Luka 18:7) Chawiy, Nzamb kayipishiningap kwishitul kwend anch warishish njit. Pakwez, ndiy urishishining njit mulong wishitwil.—Kubudik 39:30.
10. (a) Ov, chisu ik ni mutapu ik chaswirikedina chakwel Nzamb arishisha njit ja kusambish? (b) ov, mutapu ik umwing udiaku mulong wa kupwish rukuny risambidinau mu Disambishil 3:15, ni yiyukish ik yikezau kutaninamu kudi antu atentamina?
10 Tushinshikinany mwikadil washikena kupwa kwa ambay a uruw a kusambish, Adam nenday Ev pamubwambwilau Nzamb. (Disambishil 3:1-6) Anch Yehova walikidila kuburen kutentam kwau, ing ndiy wela kwishikumwish mu Ukaleng wend wa Mangand Mawonsu. Chidiay Nzamb utentamina, chawiy chadinga chifanyidina kuyikatwil chibau cha rufu. (Rom 6:23) Mu uprofet wa kusambish wafundau mu Bibil, ndiy wabwaka anch, kukez kwikal rukuny pakach pa atushalapol end ni in kumulondul “nnak,” Satan. (Kujingunik 12:9; Disambishil 3:15) Kupwa, chifanyidin kumushesh kamu Satan mulong wa kupwish ukankuny winou. (Rom 16:20) Chikwau, dirumburish din diang dikez kuyiletin antu atentamina yiyukish yivud, dikez kudiosh yibachikin yiyimp yenday Satan ni dikusal chakwel divu diawonsu dikala paradis. (Mateu 19:28) Pakwez, kurutu kwa dirumburish kusadik, awonsu adia ku mutambu wenday Satan akez kusambish chisu chawonsu kuyimesh atushalapol a Nzamb mar ni kutek mwikadil wau muspiritu mu ubaj. Chawiy chisadikina chakwel yisu yimwing Yehova asadinang usu wend.
Nzamb Usadidining Usu Wend Mulong wa Kudiosh Uyimp
11. Ov, mulong wak Nzamb wamana anch chadinga chifanyidina kulet mabeb mu mangand mawonsu?
11 Mabeb ma pa chirung cha Nowa madinga chilakej chimwing cha yom ya usu yisadidiningay Yehova mu mutapu wend uwanyidina. Mu mukand wa Disambishil 6:11, 12 alondinamu anch: “Ngand yayipa nakash kurutu kwa Nzamb. Yizulijana nich chisum chikash. Nzamb chatalay pansh, wamana anch kuyip kwaswej kal. Antu alondula maku ma pansh ni yaku yijondila.” Ov, Nzamb wakata kulikidil bil antu ayimp chakwel ashadishaku pakemp yaku yiwamp yadinga pa mangand? Bwat. Yehova wamana anch chadinga chifanyidin kulet mabeb pa mangand mawonsu mulong wa kudiosh pa divu antu awonsu iyandjika mu yisal ya chisum ni mu yom yijondila.
12. (a) Ov, chom ik chabwakay Yehova piur pa “mbut” ya Aburahamu? (b) Ov, mulong wak wayisheshau in Amore?
12 Chadinga kand chilik chimwing ni dirumburish dia Nzamb pantaliken ni in Kanan. Yehova washilamu anch majuku mawonsu ma mangand ma kabuj makez kuyukishiu kusutil kwi “mbut” yenday Aburahamu. Kwambatan nich kubwak kwin kwang, Nzamb wakwata mupak wa kuyinkish an enday Aburahamu Kanan, ngand yadingau ashich kudi in Amore. Ov, mutapu ik welay Nzamb kwakul anch amwipul mulong wak wakwatay mupak winou wa kuyidiosh antu inay ku usu mwi ngand yau? Yehova wabwaka anch kakuyidioshap kurutu kwa mivu 400 kuwanyin—djat ni ‘pakuwanyina kuyip kwa in Amore.’b (Disambishil 12:1-3; 13:14, 15; 15:13, 16; 22:18) Pa chirung chin chang, in yaku yiwamp ya in Amore yayipa nakash ni yadinga kamu yijondila. Ngand ya in Kanan yashikena ku kwikal ndond ya difukwil akish, ya kwichil mash ni kusadin yisal ya masandj. (Kubudik 23:24; 34:12, 13; Kuchind Michid 33:52) Adinga kand ni kwosh anau akemp mudi milambu yalambulangau. Ov, Nzamb wa rukat wafanyidina kulikidil antu end chakwel ashakama mwindond mwadinga uyimp mudi winou? Bwat! Ndiy walonda anch: “Ngand yikadil kal yiyimp, chawiy nayileja kadimu mulong wa kuyip kwau, ni ngand yayilika antwend.” (In Levi 18:21-25) Chikalap nchik mwamu, Yehova kayijipap in Kanan awonsu. Pakwez, ndiy wayisha antu adinga ni yaku yiwamp aom mudi Rahab pamwing ni antu a Gabayon.—Joshua 6:25; 9:3-27.
Urishining Mulong wa Dijin Diend
13, 14. (a) Ov, mulong wak dijin dia Yehova diafanyidina kwikal ditumbila? (b) Ov, mutapu ik wasalay Yehova chakwel adiosha usany wisambilau piur pa dijin diend?
13 Mulong Yehova utumbil, ni dijin diend diding ditumbila. (In Levi 22:32) Yesu wayifundisha in kwilej end chakwel alembilang anch: “Dijin diey aditumbish.” (Mateu 6:9) Kubwambul kwinoku kwa mu Eden kwajondisha dijin dia Nzamb mu mutapu kwalankisha ntaad mwiur piur pa ntumb ya Nzamb ni piur pa mutapu wend wa kutakel. Yehova kafanyidinap ap pakemp kulikidil kubwambul mudi kwinoku piur pa yom ya makasu yamudimbenau. Ndiy wafanyidina kudiosh usany wawonsu wisambinau piur pa dijin diend.—Isay 48:11.
14 Twisambinany kand piur pa in Isarel. Pa chisu chadingau mu uswik mu Idjibit, adinga amen anch kushilamu kwinoku kwa Nzamb kwashilayimu kudiay Aburahamu anch majuku min mawonsu madia pa divu akez kumayukish nakash kusutil kwi Mbut yend, madinga mazu ma chamwamu. Pakwez, chisu Yehova chayikolay ni chayisalay ikala muchid, ndiy wadiosha usany win wang wisambinau piur pa dijin diend. Chawiy, profet Daniel wavurika mu malembil mend palembilay anch: “A! [Yehova] Nzamb wetu, ey wamekesha ukash wey piwayidiosha antwey mu Idjibit, ni katat tukat kand kuvurik ukash wey.”—Daniel 9:15.
15. Ov, mulong wak Yehova wayidioshay in Yuda ku uswik wa in Babilon?
15 Ijik anch, palembilay Daniel mwamu in Yuda adinga aswiridina anch Yehova asadina kand usu wend mulong wa dijin Diend. In Yuda akanganya kumuziyil Yehova, ayiteka mu uswik kudi in Babilon. Yerusalem, musumb mwashakamangau kudi ntakel wau washeshika. Daniel wadinga wij anch kuchirishiu kwa in Yuda mu musumb wau kwawiy kukutumbisha dijin dia Yehova. Chawiy, Daniel walembila anch: “[Yehova], tesh kulembil kwetu, tukwasha! Kangal walabish, chakwel antu awonsu ijika anch yey Nzamb! Musumb winou ni antu inay adi eyey.”—Daniel 9:18, 19.
Urishining Mulong wa Atushalapol End
16. Rumburil mulong wak kubangil kwa Yehova kubangidiningay dijin diend mulong wa kudichidij kurumburikinap anch kayibangidiningap antu akwau ni ukimbining ching kuwap kwend amwinend?
16 Ov, kubangil kwa Yehova mulong wa kuchidij dijin diend kumekeshining anch ndiy kayibangidiningap antu akwau ap anch ukimbining ching kuwap kwend amwinend? Bwat, pakad kwidjidjek, kwishitul kwend ni mutapu wend ukatiningay kutentam yimubachikining kuyichidij atushalapol end. Tushinshikinany chilakej cha Disambishil shapitre 14. Mu chikunku chinech isambidinamu ant anying eza kwandam mwi ngand ya yen ni amusenda Lot mwipwend a Aburahamu ku usu pamwing ni dijuku diend. Nich ukwash wa Nzamb, Aburahamu wayiwina amasalay in yang adinga apandakena kuvul kusutamu end ndiy! Chidiap anch rusangu riner ra kuwin kwawinay Aburahamu kusutil ku ukwash wa Nzamb ridi rusangu ra kusambish mu “mukand wa Njit ja [Yehova],” udinga yisu yimwing mukand umwing ukwetinga jinsangu jimwing ja njit jakadiau kwisambin mu Bibil. (Kuchind Michid 21:14) Kupwa, awina kand jinjit jikwau jalondulaku.
17. Ov, chom ik chimekeshina anch Yehova wayirishina in Isarel njit kupwa kwa kwandam mwi ngand ya Kanan? Let chilakej.
17 Machuku makemp kurutu kwa in Isarel kwandam mwi ngand ya Kanan, Moses wayikasikesha anch: “[Yehova] Nzamb wen ukat kutakel kurutu kwen. Ndiy ukeza kakurishinany, mudi mwasalay mu Idjibit.” (Kuvurik Yijil 1:30; 20:1) Kusambish ni Joshua, mwin kumuswinkan Moses djat ni pa chirung cha ankalansambu ni cha ant a Yuda adinga ashinshamena, Yehova warisha mulong wa atushalapol end; yisu yivud, ndiy wasalanga chakwel awiy ayiwina ankankuny au mu mutapu upandakena kuyip.—Joshua 10:1-14; Ankalansambu 4:12-17; 2 Samwel 5:17-21.
18. (a) Ov, mulong wak tukutwisha kwikal nich kashinsh anch Yehova kaswimpinap? (b) Ov, chom ik chikeza kushiken chisu chikezau kushesh ukankuny wisambidinau mu Disambishil 3:15?
18 Yehova kaswimpinap; kushilamu kwend kwa kukarumun divu dikala paradis wizwila nich chisambu kandikal kuwanyina. (Disambishil 1:27, 28) Djat ni katat, Nzamb ukisining uyimp. Ndiy uyikatining nakash atushalapol end ni piswimp ap ukusadin usu wend mulong wa kuwap kwau. (Kuseng 11:7) Twijikany anch ukankuny wisambidinau mu Disambishil 3:15 ukuwanyin piswimp ap mu mutapu ukashimokeshina ni uyimp. Chakwel atumbisha dijin ni ayichidija atushalapol end, Yehova ukez kwikal kand kapamp kakwau “mwin njit!”—Zakariy 14:3; Kujingunik 16:14, 16.
19. (a) Let chilakej chakwel umekesha mulong wak Nzamb usadidiningay usu wa kushesh nich chakwel tuseja piswimp nend. (b) Ov, rutong ra Nzamb ra kurishish njit mulong wetu rifanyidin kwikal nich chibachikin ik padi etu?
19 Tushinshikinany chilakej chinech: ikundj umwing umumen nnam umwing wa chidiany ukimbin kudia mukajend ni anend; kapamp kamwing, ndiy wamatik ni wamujip. Ov, utongin anch mukajend ni anend akutwish kulond anch ikundj winou wasal kal chisal chiyimp? Chinyim ni chinech, rukat ramekeshay kal piur pau ni kwipan kwipanay kal mulong wau chakwel ayipandisha yikuyipukun ku michim yau. Chilik chimwing kand, tufanyidinap kwov nayimp chisu Nzamb chisadidiningay usu wend wa kushesh nich. Rutong rend ra kurishish mulong wa kutuking rufanyidin kutubachik chakwel tumukata nakash. Tufanyidin kand kumekesh kalimish ketu mudiay muntu ukweta usu wakad nsudiel. Chawiy lel, tukutwish “kusal mudimu wa kumusangaresh Nzamb nich wom ni kalimish mudi musotilay.”—Hebereu 12:28, TMK.
Sejany Piswimp Kudi “Mwin Njit”
20. Ov, chom ik tufanyidina kusal anch pitutanginiga jinsangu ja mu Bibil piur pa njit ja Nzamb tujingunininingap rutong raj, ni mulong wak tufanyidina kusal mwamu?
20 Chakin kamu, Bibil karumburilap yom yin yawonsu yamubachika Yehova chakwel akwata mupak winou ap kanang piur pa njit jawonsu jarishishay. Pakwez, twij chisu chawonsu anch: Yehova kasadidiningap ap pakemp usu wend wa kushesh nich mu mutapu wakad kutentam, ap anch uusadidining pakad mulong chakwel ayimesha antu mar. Yisu yivud, anch twashinshikin maverse mamwing madia piswimp ni jinsangu ja mu Bibil ap jinsangu jadingaku pa chisu chasadika yom yin yang, chikutwish kutukwash kwijik nawamp rutong ra rusangu riner. (Jinswir 18:13) Ap anch twijap jinsangu jawonsu, pakwez anch twilejining kumwijik Yehova nawamp win kamu, ni tushinshikidining pa ngikadil jend ja usey, chikutwish kutukwash kulik ntaad jin jawonsu jikutwisha kulank mu manangu metu. Anch twasal mwamu, tukutwish kuman anch tukwet mayingish mavud matubachikininga chakwel tumuchingejina Nzamb wetu, Yehova.—Job 34:12.
21. Ap anch Yehova uding pa yisu yimwing “mwin njit,” ov, ndiy kamu muntu wa mutapu ik?
21 Ap anch Yehova udi “mwin njit,” chirumburikinap anch ndiy ukatining kurishish njit. Mu chishimushimu cha Ezekiel chamanay ditemb dia mwiur, ndiy wamumana Yehova wirijekin mulong wa kwas njit pantaliken ni akankuny end. Chikwau kand, Ezekiel wamumana Nzamb amunyingumukin kudi nkongal—chijingidij cha chisambu. (Disambishil 9:13; Ezekiel 1:28; Kujingunik 4:3) Chakin kamu, Yehova udi mwin kwitudish ni mwin chisambu. Kambuy Yohan wafunda anch: “Nzamb udi rukat.” (1 Yohan 4:8) Ngikadil jawonsu ja Yehova jidingaku mu mutapu wisikena kamu. Dilau mud ik tukweta dia kumusejin piswimp Nzamb winou mwin usu upandakena ni mwin rukat!
a Jozef, mwin Yuda umwing wa manangu mu kufund jinsangu ja pakur wafunda anch: “Ayilondula in Hebereu nich matemb 600, amasalay 50000 arishidininga pa atubar pamwing ni amasalay avud endininga ra pansh mulong wa kurish, niyawiy adinga 200000.”—Antiquités Judaïques, II, 324 [xv, 3].
b Chimeken patok anch, dizu “Amore” disambidinau pinap dirumburikin michid ya in Kanan awonsu.—Kuvurik Yijil 1:6-8, 19-21, 27; Joshua 24:15, 18.
-
-
Usu wa Kuchidij—“Nzamb Ndiy Kwikang Kwetu”Sejany Piswimp Kudi Yehova
-
-
SHAPITRE 7
Usu wa Kuchidij—“Nzamb Ndiy Kwikang Kwetu”
1, 2. Ov, mu ubaj ik mwadingau in Isarel chisu chandamau mwi ngand ya Sinay mu muvu wa 1513 K.C.C., ni mutapu ik Yehova wayikasikeshay?
KWINSAMBISHIL kwa muvu wa 1513 K.C.C., in Isarel andama mwi ngand ya Sinay. Ubaj wadinga kurutu kwau. Awiy aya mu weny ukwau wa ubaj ni andama mwi mpay yimwing yovishila wom nakash yadinga ‘yizwila too nich yakamish, yikweta annak aswejila, ni atupambamb.’ (Kuvurik Yijil 8:15) Kupwa, arisha kand nich michid ya akankuny. Yehova Nzamb wau ndiy wayisenda ni kuyishikij djat ni pa ndond pin pang. Ov, ukutwish kuyichidij?
2 Yehova wayikasikesha ku michim yau nich mazu minam anch: “En wamenany kal yom yinasadila kudi in Idjibit, ni mutapu ik unakusendilanya mudi mukat kusenday mbur anend mu jimpur, nakuletany piswimp niyamam amwinam.” (Kubudik 19:4) Yehova wayivurisha antu end anch ndiy wayipandisha ku makas ma in Idjibit, wasadila mbur mu mazu mend ma chifanikesh mulong wa kuyisend djat ni pa ndond ya diking. Pakwez, kudi yiyingish yikwau yimekeshina anch “jimpur ja mbur” jidi chifanikesh chiwanyidina mulong wa kwisambil diking dia Nzamb.
3. Ov, mulong wak “jimpur ja mbur” jiding chifanikesh chiwanyidina kamu pitwisambidininga piur pa diking dia Nzamb?
3 Mbur ukweting jimpur jilemp ni ja usu, pakwez kajisadidiningap kusu mulong wa kutwik nich mwiur mulemp. Chisu cha muten, padingaku chirungil chikash, mbur chivaj wadining jimpur jend—jilepininga kusutamu ametre aad—chakwel mwizwizwimb waj uyikinga anend akemp chisu cha muten ukash. Pa yisu yimwing, ndiy uyibwikining anend mu jimpur jend mulong wa kuyiking ku rinkind wa mashik. Mudi mukinginingay mbur anend, chawiy kand, Yehova niyend wayikinga an a Isarel adiokala mu kuvadik. Padingau mwi mpay, atushalapol end ela kutan diking mu jimpur jend ja usu anch awiy ashala ashinshamena kudiay. (Kuvurik Yijil 32:9-11; Kuseng 36:7) Ov, niyetu nlel unou tukutwish kuchingejin mu diking dia Nzamb?
Kushilamu Kwa Diking Dia Nzamb
4, 5. Ov, mulong wak tufanyidina kutek ruchingej retu ni muchim wawonsu mu kushilamu kwa diking dia Nzamb?
4 Chakin kamu, kwikil mutapu wa kutadik piur pa diking dia Nzamb kudi atushalapol end. Ndiy udi “Nzamb wa dikand diawonsu”—chijiken chinech chimekeshining anch kwikil muntu ap umwing ukutwisha kurishish dikand diend. (Disambishil 17:1) Chilik chimwing nich mabeb makangeshiningau kwimik chisu mizwilinga mu karung, muntu ap umwing kakwetap usu wa kukangesh usu wa Yehova chisu usadininga mudimu. Chidiay Yehova mwin kuwanish kusal chom chin chawonsu chashilayimu kusal, tukutwish pamwingap kwiyipul mwamu: ‘Ov, ndiy ukatining kamu kusadil usu wend mulong wa kuyiking atushalapol end?’
5 Tukutwish kwakul mu wiswimp anch Mwaning! Yehova utulejin nich kashinsh anch ndiy ukez kuyiking antu end. Kuseng 46:1 ulondin anch: “Nzamb ndiy kwikang kwetu ni usu wetu, nkwash wetu udi piswimp mu yakamish.” Chidiay Nzamb “wakad makasu,” tufanyidin kutek ruchingej retu nich muchim wawonsu mu kushilamu kwend kwa diking. (Titus 1:2) El tushinshikinany yimwing ya ku yilakej yisadidinay Yehova patok mulong wa kwisambin rusot rend ra kutuking.
6, 7. (a) Ov, pasak, chom ik chasalangay kafung wa amikoku chakwel ayikinga amikoku end? (b) Ov, chilakej ik chisadidinay Bibil mulong wa kumekesh maswir ma Yehova ma kuking ni kuchidij amikoku end?
6 Yehova udi Kafung, ni “niyetu tudi aend, tudi amikoku a madil mend.” (Kuseng 23:1; 100:3) Kwikil annam a pol ija kwiking mudi amikoku. Pa yisu ya pasak, atufung a amikoku afanyidinanga kwikal atakamena chakwel ayikinga amikoku au kudi antambu, amikuz, atwingol ni ij. (1 Samwel 17:34, 35; Yohan 10:12, 13) Pakwez, pa yisu yimwing, kafung wa amikoku wafanyidininga kwikal nich rukat. Anch mukoku wavadil kulemp ni diyind, kafung wading ni kumuking pa chisu chin chawonsu chadingay uburedin usu; ni kupwa, ndiy wamusendanga mwan a mukoku waburenanga usu wa kwiking djat ni ku diyind.
“Ukez kasend an a amikoku mwi nkond yend”
7 Palondinay Yehova anch ndiy udi kafung wa amikoku, umekeshin kamu patok mutapu ukwetay rusot ra kutuking. (Ezekiel 34:11-16) Tongin bil kand pa mazu minam tutanininga mu Isay 40:11, misambidinau mu Shapitre 2 wa buku winou: “Ukez kasend an a amikoku mwi nkond yend. Ukez kayendish pakemp amaku akweta an akata kwamu.” Ov, mutapu ik mazu minam mwan a mukoku amusendanga mwi “nkond” ya kafung—marumburikina mukach mwa dibeng diadinga pantul pa diswin diend dia piur? Pamwingap mwan a mukoku wadinga usejin piswimp ni kafung, ni wafanyidininga kumubulaku kafung yizakol yend pakemp-pakemp. Pakwez, kafung ndiy wafanyidinanga kuzengam, kumusend mwan a mukoku ni kumutek pakemp pakemp kamu pa ndond ya diking yadinga mwi nkond yend. Musangar mud ik wa kwikal apukwinau ku michim kusutil ku mazu minam ma chifanikesh mamekeshininga patok mutapu Kafung wetu Mujim udingay ni maswir ma kutuking!
8. (a) Ov, kushilamu kwa diking dia Nzamb kudiaku mulong wa anany ni mutapu ik ukulejenau mu Jinswir 18:10? (b) Ov, kwiking mu dijin dia Nzamb kwitining kusal ik?
8 Kushilamu kwa diking dia Nzamb kudi ching kudi antu awanyishininga kusal chitinay—kusej piswimp kudi ndiy. Chawiy, Jinswir 18:10 ulondin anch: “Dijin dia [Yehova] didi dipat dikash, ni mwin kutentam ukat kuchinyinamu ni kushakam wakad kwakam.” Pa yisu yafundau Bibil, atunganga pamwingap yikumbu yilemp mukach mwa masuku chakwel yikala ndond ja kuchinin. Pakwez, muntu wadinga mu ubaj ndiy wasotanga kuchinin kwin ndond kwin kwang mulong wa kwichidij. Chilik chimwing kand ni kukimb diking mu dijin dia Nzamb. Kusanger kudisambin tupamp ni tupamp mudi maji kukwetap kwau usey. Pakwez, tuswiridin kwijik dijin dia mwin diking dined, kumuchingejin ni kuziyil kwimbil jend jitentamina mu mwom wetu. Yehova umekeshin kutentam kwetu patudishinay michim yetu anch ndiy ukwikal dipat dikutukinga anch twamwit ukwash wend!
“Nzamb Wetu . . . Ukutwish Kutukamunin”
9. Ov, chom ik kand chikwau chasalay Yehova mulong wetu?
9 Yehova kashilangamup ching kusu diking. Pa yisu yafundau Bibil, ndiy wasala yilay yamekesha anch ndiy ukutwish kuyikamunin antu end. Tupamp tuvud mu rusangu ra in Isarel, “chikas” cha usu cha Yehova chayopatanga akankuny au adinga ayisutinamu ku usu. (Kubudik 7:4) Chikwau, Yehova wasadila usu wend mulong wa kuyiking antu akwau.
10, 11. Ov, yilakej ik yimwing ya mu Bibil yilejena mutapu Yehova wasadilay usu wend chakwel ayikinga antu end akatinay?
10 Pa chisu ansand asatu a in Hebereu—Shadirak, Meshak ni Abed Nego—chalikau kwasin mukish wa or wenday Mwant Nebukadinesar manungin, ndiy wova ujim nakash ni wayitazuka chakwel ayidjibwela mu ruteng ra kasu kajim kadinga nich mizwizu yipandakena kuvul. Chadingay mwin kwitutul, mwant winou wadinga upandakena nich usu mwingand yawonsu, chawiy ndiy walonda anch: “Ov, utongilany anch kudi mukish ukutwisha kukupandishany?” (Daniel 3:15) Ansand inay asatu adinga ij nawamp anch Nzamb wau wadinga nich usu wa kuyiking, pakwez, awiy katongap anch ndiy ukutwish kuyisadil mwamu. Chawiy chakulau anch: “Anch mwamu, Nzamb wetu utukata kusadil ukutwish kutukamunin.” (Daniel 3:17) Pakad ntad, ap anch ruteng ra kasu rin rang arakisha tupamp sambwad, radingap chom chovishena wom ku mes ma Nzamb wau wa usu wawonsu. Ndiy wayikinga, ni mwant chamubachika mwant chakwel ijika nawamp anch: “Kwikil mukish ukutwisha kukamunin mudi Nzamb mwinou.”—Daniel 3:29.
11 Yehova wamekesha kand usu wend wa kuchidij mu mutapu ushimokishina chisu chatekay mwom wa Mwanend kapokal mu divumu dia Mariy, changadim mujik mwin Yuda. Mwangel wamuleja Mariy anch ndiy ukez “kwimish divumu, chad ukumuval mwan ikundj.” Kupwa, mwangel wamuleja kand anch: “Mwiku [utumbila] ukez kukushirikin ey, mwamu ukash wa Nzamb ukez kwikal ni yeyey.” (Luka 1:31, 35) Chamekana kamu patok anch kadinga kapamp ka kusambish chakwel mupim wa Mwan a Nzamb ulika kwikal mu ubaj ukash. Ov, chadingay makwend muntu wakad kuwanyin, ndiy wafanyidina kumwambukij mwan winou wadinga mu divumu diend chitil ni untu wakad kuwanyin? Ov, Satan wela kumusal nayimp ap kumujip Mwan winou kurutu Ndiy avadika? Bwat! Kwikil chom ap chimwing mulong Yehova wasala anch chikalap chom kanang chela kumushiken Mariy—kuburen kuwanyin, usu umwing uyimp, muntu umwing ujipininga antu akwau ap chilembil mwin mwawonsu—yafanyidinanga kuyipish mwan winou mukemp wadinga mu divumu kudiok kwinsambishil kwa kwimish djat ni pa kuvadik kwend mulong Yehova wamuteka Mariy mu diking mudi mu ruteng ra kasu. Yehova wadandamena kumuking Yesu mu machuku ma winsand wend. (Mateu 2:1-15) Djat ni pawanyina chisu chatenchikay Nzamb amwinend, muntu ap umwing kadingap nich usu wa kumusal Mwanend mukatish nayimp.
12. Ov, mulong wak pa chirung chafundau Bibil Yehova wayikinga antu amwing mu yilay?
12 Ov, mulong wak Yehova wasala yilay mudi yiney chakwel ayikinga antu amwing? Anch ndiy wasala mwamu tupamp tuvud mwamu, chadinga mulong wa kuking chom chimwing cha usey nakash: kuwanyin kwa rutong rend. Chilakej, kumuking Yesu ku ubaj chisu chadingay mwanikanch kwadinga ni usey nakash mu kuwanyin kwa rutong ra Nzamb, ni kupwa, chisal chinech chidiaku mulong wa kutanyinamu kwa antu awonsu. Malejan mavud mamekeshina mutapu Yehova wasadilay usu wend wa kuking nich madi mu Mifund yapepilau, ni “ayifunda mulong wa kutulej etu. Afunda mwamu chakwel tukujamish ni kukasikesh mulong wa ruchingej rezila mu Mukand wa Nzamb.” (Rom 15:4) Mwaning, yilakej yiney yikasikeshining ritiy retu mudiay Nzamb mwin usu wawonsu. Ov, diking dia mutapu ik tukutwisha kuchingejin nlel unou kudi Nzamb?
Chirumburikinap Diking Dia Nzamb
13. Ov, Yehova ufanyidin ching kusal yilay mulong wa ukwash wetu? Rumburil.
13 Kushilamu kwa diking dia Nzamb kurumburikinap anch Yehova ufanyidin kutusadin yilay mu mashakamin metu ma mwom. Chikwau, Nzamb katwinkishinap kashinsh anch tukezap kutanijan nich yikokujol mu ditenchik dined diyimp. Atushalapol ashinshamena avud a Yehova arishining nich yikokujol yivud mudi uzwendj, njit, mayej ni rufu. Yesu wayidimwisha in kwilej end payilejay anch amwing akez kushiken ku rufu mulong wa ritiy rau. Chawiy lel, Yesu wakasikeshina pa maswir ma kujijaman kwau djat ni kwinsudiel. (Mateu 24:9, 13) Anch Yehova usadidining chisu chawonsu usu wend kusutil ku yilay mulong wa dipandish dietu, chawiy chom chela kumwinkish Satan njil ya kumusarumun Yehova ni kumutadik anch tujijameningap kudi Nzamb wetu nich muchim umwing.—Job 1:9, 10.
14. Ov, yilakej ik yimekeshininga anch Yehova kayikinginingap atushalapol end awonsu mu chilik chimwing?
14 Ap pa yisu yafundau Bibil, Yehova kasadinap usu wend chakwel akinga kashalapol ni kashalapol wend mwin mwawonsu ku rufu ra kukashimuk. Chilakej, kambuy Jakobu amujipa kudiay Herod mu muvu wa 44 C.C.; pakwez, kupwa kwa ka chisu kakemp, Pita amukamunina “mu makas ma Herod.” (Midimu 12:1-11) Ni Yohan, mwanamakwend a Jakobu, wasala machuku mavud mu mwom kusutamu Pita nenday Jakobu. Chimeken kamu patok anch tukutwishap kuchingel chakwel Nzamb wetu ayipandisha atushalapol end in awonsu mu chilik chimwing. Chikwau, “chisu cha mar chikat kushik” kudi etu awonsu. (Mulej 9:11) Ov, mutapu ik kand utukinginay Yehova nlel unou?
Yehova Upanining Diking dia Kumujimbu
15, 16. (a) Ov, chom ik chimekeshininga anch Yehova uyikingining kumujimbu atushalapol end awonsu adinga mu chikumangen? (b) Ov, mulong wak tukutwisha kwikal nich ruchingej anch Yehova ukuyichidij atushalapol end katat ni pa chirung cha “mar makash”?
15 Tushinshikinany chakusambish mulong utadina diking dia kumujimbu. Chitudia in kwifukwil a Yehova, tukutwish kuchingel diking dia mutapu winou mu chikumangen chetu chawonsu. Chikwau, tufanyidin kwikal tayad chakwel tulembilang mulong wa Satan. Tutongijokinany bil pa mulong winou: Satan, “mwin kutakel wa mangand minam,” usotin kusal chom kanang chakwel ashesha difukwil diakin. (Yohan 12:31; Kujingunik 12:17) Maguvernema mamwing masutinamu usu panap pa mangand malikisha mudimu wetu wa kulejan ni mapakisha kutushesh shitit. Chikalap nchik mwamu, etu atushalapol a Yehova twajijamana ni twadandamena kulejan pakad kulik! Ov, mulong wak michid yatwishap kwimik mijikit yiney ya in Kristu akemp chisu chamekanau anch aburedin diking dia chikumangen cha in Kristu? Mulong Yehova watukinga mu rikibu rend ra usu!—Kuseng 17:7, 8.
16 Ov, tukutwish kwikal akinginau pa “chirung cha mar makash?” minam mezina? Tuswiridinap kwov wom mulong wa dirumburish dikash dia Nzamb. Kupwa, “Anch chidi mwamu, komb [Yehova] wij mutapu wa kuyikamunin mu mar antwend atumbila, ni kuyilamin antu ayimp Dichuku diau dia Dirumburish dia kuyilej kadimu.” (Kujingunik 7:14; 2 Pita 2:9) Kurutu dirumburish dined dishikena, tufanyidin kwijik yisu yawonsu yom yiney yaad. Chakusambish, Yehova kakulikidinap ap pakemp atushalapol end ashinshamena chakwel ayishesha shitit pa mangand. Chakaad, ndiy ukez kuyiyukish in kwifukwil end ashinshamena nich mwom wa chikupu mu mangand masu matentamina—anch chitwishikin, kusutil ku divumbuk. Kudi antu afilinga, kwikil chom ap chimwing chikukangesha chakwel Nzamb ayiteka mu manangu mend.—Yohan 5:28, 29.
17. Ov, mutapu ik utukinginingay Yehova kusutil ku Dizu diend?
17 Ap katat, Yehova utuchidijining kusutil ku “dizu” diend dikwetinga mwom, dikwetinga usu wa kupandish michim yetu ni kukarumun mashakamin ma mwom ya antu. (Hebereu 4:12) Anch tusadidin yany yadi, mar mamwing ma kumujimbu makutwishap kutushiken. Isay 48:17, NW ulondin anch: “Yam Yehova nikata kukulejany mulong wa kutaninamu kwen ayinen.” Pakad kwidjidjek, kushakam kwambatan nich Dizu dia Nzamb kukutwish kurijek ukash wetu wa kumujimbu ni tukwikal nich mwom ulemp pa mangand. Chilakej, mudi tusadidininga chiyul cha mu Bibil cha kwipuk masandj ni cha kwishitul ayinetu ku yisal yiyimp, twipukining kwijondish ku yisal yijondila ni yaku yiyimp yiyipishininga mashakamin ma antu avud akad kumuziyilang Nzamb. (Midimu 15:29; 2 Korint 7:1) Musangar mud ik tukweta wa kwikal akinginau kusutil ku Dizu dia Nzamb!
Yehova Utukingining Muspiritu
18. Ov, mutapu ik utukinginingay Yehova muspiritu?
18 Chom chipandakena usey chidi anch Yehova utukingining muspiritu. Nzamb wetu wa rukat utukingining muspiritu ku yom yiyimp kusutil ku kutwinkish yom ya njit yituswiridina chakwel tujijamana ku yoziu ni tulama urund wetu wa piswimp nend. Chikwau kand, Yehova usadidining usu wa kulam mwom wetu, kadiap mulong wa kachisu kakemp kusu, pakwez chiding mulong wa chikupu. Tushinshikinany yinship yimwing yitenchikiningay Yehova mulong wa kutuking muspiritu.
19. Ov, mutapu ik spiritu wa Yehova ukutwishay kutukwash chakwel turisha nich chikokujol chin chawonsu tukutwisha kutanijan nich?
19 Yehova ukat “kutesh malembil” (Kuseng 65:2, TMK) Patukasikedininga yikokujol mu mashakamin metu ma mwom, tukutwish kutambul ukwash ujim anch twazuril michim yetu kudiay kusutil ku malembil. (Filip 4:6, 7) Pa yisu yimwing, ndiy kakutwishap kusal yilay chakwel adiosha yikokujol yetu, pakwez, chakul chend ku malembil metu chikutwish kwikal ronganyin ritwinkishiningay chakwel twijik chom tufanyidina kusal piur pa yikokujol yiney. (Jakobu 1:5, 6) Chikwau kand, Yehova upanining spiritu wend utumbila kudi antu amwitininga. (Luka 11:13) Spiritu winou wa usu ukutwish kutukwash chakwel tutwisha nich kurish nich choziu kanang ap mulong tukutwisha kutanijan nich. Spiritu winou ukutwish kutwinkish “ukash upandakena ukash wawonsu” chakwel tujijamana djat ni pakezay Yehova kudiosh mar ni kusansan kwin kwawonsu mu mangand masu madia piswimp kamu ap.—2 Korint 4:7.
20. Ov, mutapu ik usu wa kuking nich wa Yehova umekeninga kusutil kudi ambay netu in kwitiyij?
20 Pa yisu yimwing, usu wa diking wa Yehova ukutwish kumekan kusutil kudi ambay netu in kwitiyij. Yehova utusejishining etu antu end kusutil ku “uumwing wa akadivar.” (1 Pita 2:17; Yohan 6:44) Mukach mwa akadivar akatish, twimedining ayinetu mutapu usu wa spiritu utumbila wa Nzamb utusadiningay chakwel twikal antu awamp. Spiritu win wang usongishining mabuj mudi etu chakwel twikala nich ngikadil jiwamp mudi—rukat, kudimuk ni kuwap. (Galatia 5:22, 23) Chawiy, chisu tudinga mu mar ni chimubachikiningau mbay netu mwin kwitiyij chakwel atwinkisha chiyul chikutwisha kutukwash ap atuleja mazu makutwisha kutukasikesh, tufanyidin kumujikitish Yehova piur pa mutapu winou wa kutuking kwend.
21. (a) Ov, yakudia ik ya muspiritu yitwinkishiningay Yehova kusutil kudi “kashalapol ushinshamena ni kubabal” pa chisu chiwanyidina? (b) Ov, yiyukish ik utambwilinga kusutil ku yitenchik ya Yehova mulong wa diking dietu dia muspiritu?
21 Yehova upanining kand chom chikwau mulong wa kutuking: yakudia ya muspiritu pa chisu chiwanyidina. Chakwel atukwasha kutambul dikasikesh kusutil ku Dizu diend, Yehova wamwinkisha “kashalapol ushinshamena ni kubabal” chisend cha kwangan yakudia ya muspiritu. Chisadikining mwamu kusutil ku mikand, gazet Chinong cha Kalam ni Révéillez-vous!, yikumangan, yitentam ya pakampwil yitentam ya munyingumuku ni yitentam ya distrikt yawiy mitapu yisadidiningay kashalapol winou mulong wa kutwinkish—“yakudia pa chisu chiwanyidina.” (Mateu 24:45) Ov, kand kal uteshap chom kanang ku yikumangan ya in Kristu—chikweta chakul chapanau kudi mukadivar kanang, chalonday mu diskur ap mu malembil—chakukwasha ap chakukasikesha chiwadinga nich kuswir pa chisu chin chang? Ov, watanginap rusangu kanang ra pa pakampwil mu mikand yetu rakupukwina ku muchim? Ijikany anch, Yehova utwinkishining yom yiney yawonsu mulong wa kutuking muspiritu.
22. Yisu yivud, Yehova usadidining usu wend mu mutapu ik ni mulong wak kusal mwamu kuding kwa ukwash upandakena kudi etu?
22 Chakin kamu, Yehova uding rikibu ra “awonsu akumuchingeja.” (Kuseng 18:30, TMK) Twajingunin kal anch Yehova kasadidiningap usu wend mulong wa kutuking ku mar min mawonsu ma katat. Pakwez, yisu yimwing, ndiy usadidining usu wend wa kuking nich mulong wa kukasikesh rutong rend. Kupwa, mutapu wend wa kusadil usu wend uyiletidining atushalapol end yiyukish yipandakena kuwap. Anch twasej piswimp nend ni twilam mu rukat rend, Yehova ukez kutwinkish mwom uwanyidina chikupu. Chitukweta ruchingej riner mu manangu, tukutwish kuman mar min mawonsu madia mu ditenchik dined mudi madi kwau ma “chisu chikemp.”—2 Korint 4:17.
-
-
Usu wa Kuchirishiu—Yehova ‘Ukusal Yom Yawonsu Yisu’Sejany Piswimp Kudi Yehova
-
-
SHAPITRE 8
Usu wa Kuchirishiu—Yehova ‘Ukusal Yom Yawonsu Yisu’
1, 2. Ov, yom ya mutapu ik yishadishiningau kudi antu nlel unou, ni mutapu ik twiyovilinga pa mulong winou?
MWAN mukemp udidin mulong washadish kal ap wayipish kal chom chend kanang cha masengan chikatiningay nakash. Kudil kwend kuletin ushon nakash ku muchim! Tong bil musangar ukwikalay nich anch tatukwend wamuchirishin ap wamurijekin chom chinech! Ku mutambu wa tatukwend, chidiap chom chikasikena kusal mwamu. Chisal chinech chawiy chikumuletina mwan musangar uvud ni mazang. Chom chadingay chitonginay anch chashadik kal ap chayip kal rawonsu chamekan kal ap chachirishiu kal!
2 Yehova, Tatuku uyisutinamu atatuku in awonsu, ukwet usu wa kuyichirishin anend adia pa divu chom chin chawonsu chimeningau anch chayipin ap achishadishin rawonsu. Pinap tukimbinap katat kwisambil yom ya kusengan nich. Pakwez, mu ‘machuku ma kwisudiel minam ma mar nakash,’ tushadishining yom ya usey uvud. (2 Timote 3:1-5) Yom yivud yinkishiningau usey uvud kudi antu yimekening anch yidi ya ubaj—mudi chikumbu, mapit ma kumujimbu, mudimu ni ukash wa mujimbu. Tukutwish niyetu kwov runeng chisu tumeninga mutapu usheshinau divu kudi antu, mem ni rinkind ni mutapu usadikina kusheshik kwinoku chakwel yom yawonsu yikweta mwom yisheshika shitit pa mangand. Chikwau, kuding kand chom chitunenganeshininga nakash, chidi rufu ra mwanamakwetu ap ra mukatish netu. Pa chisu chin chang, twiyoviling kamu anch twashal kal mwamu akad chom ap akad usu wa kusal chom kanang.—2 Samwel 18:33.
3. Ov, ruchingej ik rongojina rifundinau mu Midimu 3:21, ni Yehova ukez kuriwanyish kusutil ku ik?
3 Rongoj mud ik tutanininga patujingunininga anch usu wa Yehova ukez kuchirish yom mudi muyadinga! Mudi mutukuyileja, Nzamb ukuyichirishin anend panap pa divu yom yivud. Chikwau, Bibil umekeshin patok anch Yehova ukwet rutong ra “kuchirishiu kwa yom yawonsu.” (Midimu 3:21, NW) Chakwel awanyisha rutong riner, Yehova ukez kusadil Want wa Mesia, uyikedilau kudi Mwanend, Yesu Kristu. Uman umekeshin patok anch Want winou wasambisha kuyikel mwiur kusambishin mu muvu wa 1914.a (Mateu 24: 3-14) Ov, chom ik chikeza kuchirishiu? El tushinshikinany yimwing ya ku midimu yisadinay Yehova mulong wa kuchirishiu kwinoku. Kudi umwing wa ku midimu yiney tumeninga ni mes. Ukwau ukusadik mu chikunku chijim mu machuku ma kurutu.
Kuchirishiu Kwa Difukwil Dishitwila
4, 5. Ov, chom ik chayishikena antu a Nzamb mu muvu wa 607 K.C.C., ni Yehova wayinkisha ruchingej ik?
4 Chom chimwing chachirishinay Yehova chidi difukwil dishitwila. Chakwel wijika nawamp kurumburik kwa mulong winou, el amboku twisambina mu wiswimp rusangu ra want wa Yuda. Rawiy rikutukwasha kamu kwijik mutapu Yehova wasadilay usu wend wa kuchirish yom mudi muyadinga.—Rom 15:4.
5 Tong bil mutapu wiyovau in Yuda ashishamena a mu muvu wa 607 K.C.C. chisu chasheshau Yerusalem ni rubumbu rend, musumb wau wadingau akatin nakash. Chom chimwing chiyimp nakash chadinga anch tempel muwamp watungau kudi Salomon, wadinga ndond yimwing kusu yadinga difukwil diakin dia Yehova ni kusadikin pa mangand mawonsu, washala mayal. (Kuseng 79:1) Antu apanda ku disheshik dined aya mu uswik ku Babilon, kupwa, musumb wau washala wakad chom ni wikala ndond ya annam a mwisuku. (Jeremiy 9:11) Kwambatan nich chitongijok cha antu, chimeken anch yom yau yawonsu yashadika. (Kuseng 137:1) Pakwez, Yehova wasambela kubwak piur pa kusheshik kwinoku, wapana ruchingej anch kukez kwikal chisu kanang cha kuchirishiu.
6-8. (a) Ov, mulong ik umwing winsambinangau kudi aprofet a in Hebereu tupamp ni tupamp mu mikand yau, ni mutapu ik wawanyina kubwak kwinoku piur pa mulong winou kapamp ka kusambish? (b) Ov, mutapu ik wawanyina kubwak kwinoku kwa kuchirishiu piur pa atushalapol a Nzamb a pa chirung chetu?
6 Chakin kamu, kuchirishiu kwadinga mulong wisambinangau nakash kudi aprofet in Hebereu.b Kusutil kudiau, Yehova wakana anch musumb winou ukez kuchirik mudi muwadinga, antu akez kwez kand kushakamamu, divu diau dikez kusong yakudia yivud, annam a mwisuku ni akankuny kakezap kand kwandam mu musumb winou. Ndiy wamekesha musumb winou mudi paradis kamu! (Isay 65:25; Ezekiel 34:25; 36:35) Kupwa, difukwil dishitwila dikuchirishiu ni akutunguril kand tempel. (Mike 4:1-5) Yom yiney yabwakau yayinkisha in Yuda adinga mu uswik ruchingej, yayikwasha kujijaman mivu 70 yayikwatau mu uswik mu Babilon.
7 Kupwa, chisu cha kuchirishiu chashikena. In Yuda adinga adiokila mu Babilon achirika ku Yerusalem ni atungurila tempel wa Yehova kwin kwang. (Esidera 1:1, 2) Chisu chawonsu chipanangau mu difukwil dishitwila, Yehova wayiyukishanga ni wayukisha ngand yau chakwel yikala ni yakudia yivud ni mashakamin madinga mawamp mwingand yau. Ndiy wayikinganga pantaliken ni akankuny nau pamwing ni annam a mwisuku eza kushakam mwingand yau mu kusut kwa mivu yivud. Musangar mud ik wovau pamanau usu wa kuchirishiu wa Yehova! Pakwez, yinship yiney yayishikena yadinga kuwanyin kwa kusambish kusu kwa yom yikemp yabwakau piur pa kuchirishiu kwa yom. Chawiy, kuwanyish kwa yom yijim yabwakau kufanyidin kushiken ‘mu machuku ma nsudiel,’ mitudia etu, chisu Yehova chikumwikadishay Umwing wa mu dijuku dia Mwant David washilayimu pa chisu chilemp mu chitwam cha want.—Isay 2: 2-4; 9:6, 7.
8 Machuku makemp kupwa kwa kumushakamish Yesu mu chitwamu cha Want wa mwiur mu muvu wa 1914, ndiy washinshikina nakash pa maswir ma muspiritu ma atushalapol ashinshamena a Nzamb adia pa divu. Mudi mwawinay kamu Siris parishay njit ni muchid wa in Peris chisu chayibudishay in Yuda ashala ku uswik mwingand ya Babilon mu muvu wa 537 K.C.C., chilik chimwing kand ni Yesu, ndiy wayibudisha in Yuda a muspiritu—in kwilej end—ku yibachikin yiyimp ya Babilon wa katat, want wa pa mangand mawonsu wa marelijon wa makasu ma machuku minam. (Rom 2:29; Kujingunik 18:1-5) Kusambishin mu muvu wa 1919, difukwil dishitwila diachirishiwa pa ndond difanyidina mu mashakamin ma mwom ma in Kristu akin. (Malakiy 3:1-5) Kudiok pa muvu win wang, atushalapol a Yehova amwifukwilanga mu tempel wa muspiritu—ditenchik dia Nzamb piur pa difukwil dishitwila. Ov, mulong wak kuchirishiu kwinoku kudi kwa usey kutudia etu nlel unou?
Usey wa Kuchirishiu—Kwa Muspiritu
9. Kupwa kwa rufu ra atwimbuy, ov, yom ik yashikena in Kristendom pantaliken nich difukwil dia Nzamb ni chom ik chisadinay Yehova nlel unou pa mulong winou?
9 Tushinshikinany bil rusangu riner ra pasak. In Kristu a mu mivu chitot ya kusambish adinga ni kusanger yiyukish yivud ya muspiritu. Pakwez, Yesu ni atwimbuy end asambela kulond anch difukwil diakin akez kudijondish ni kudishadish. (Mateu 13:24-30; Midimu 20:29, 30) Kupwa kwa rufu ra atwimbuy end, kwasambisha kuvadik kwa Kristendom. Antakel au asambisha kwandjikamu malejan ni yisal ya chipagan. Awiy asala kand chakwel in kwifukwil au akanganya kusej piswimp kudi Nzamb, ading ni kuyifundish anch ndiy uding Usatu, dilejan diakad mufulandal chakwel ijika usey wad, ni ayilejanga antu chakwel alejanang yitil yau kudi amwimpel, kumulembil Mariy ni kulembil kudi “asantu” kushalijan pa ndond pa kumulembil Yehova. Ov, chom ik chasalay Yehova kupwa kwa kwijondish kwa difukwil dishitwila dined mu kusut kwa yitot ya mivu yivud? Ndiy wachirisha difukwil dishitwila mukach mwa mangand metu ma katat nlel unou—mizwila too nich makasu mapalangeshinau kudi marelijon ma makasu ni—yisal yijondila yiyishadishina antu! Pakad kwidjidjek, tukutwish kulond anch kuchirishiu chidi chinship chimwing cha usey nakash pa chirung chetu.
10, 11. (a) Ov, yom ik yaad yidinga mu paradis wa muspiritu, ni mutapu ik yikutadina? (b) Ov, antu amutapu ik akumangeshinay Yehova mu paradis wa muspiritu ni yom ik yikezau kusanger kuman ni mes?
10 Nlel unou, in Kristu akin asangaredining paradis wa muspiritu. Ov, chom ik chimwing cha usey chikweta paradis winou? Ukwet yom yaad ya pakampwil. Chakusambish chidi difukwil dishitwila dia Nzamb wakin, Yehova. Difukwil didioshila makasu ni yom yijondila mu malejan. Ndiy utuyukishining nich yakudia ya muspiritu. Yakudia yiney yawiy yitukwashininga chakwel twileja piur pa Tatukwetu wa mwiur, tumusangaresha ni tuseja piswimp kudiay. (Yohan 4:24) Chakaad, paradis wa muspiritu uyitadina antu. Mudi mwabwakay Isay, “mu machuku ma nsudiel,” Yehova utufundishin etu in kwifukwil end jinjil ja chisambu. Ndiy wapwishin njit mukach mwetu. Chikalap nchik kuburen kuwanyin kwetu, ndiy utukwashining chakwel tudjala “muntu musu.” Chakwel amekesha mutapu usangarediningay mausu metu tusadininga, utuyukishining nich spiritu utumbila, usongininga mabuj mapandakena kuwap mu mashakamin metu ma mwom. (Efes 4:22-24; Galatia 5:22, 23) Chisu tusadininga mudimu kwambatan nich chitinay spiritu wa Nzamb, tuding chakin kamu mu paradis wa muspiritu.
11 Mu paradis wa muspiritu winou, Yehova uyikumangeshin antu a mitapu yawonsu akatinay—antu amukatina, akatina chisambu, ni ija ‘kuswir kwa yom ya Nzamb mu michim yau.’ (Mateu 5:3) Antu inay awiy akwikala nich musangar wa kuman kand kuchirishiu kukwau kushimokishina—kwa antu adia pa divu diawonsu.
“Katat Nikat Kusal Yom Yawonsu Yisu!”
12, 13. (a) Ov, mulong wak mauprofet mabwakau piur pa kuchirishiu mafanyidin kuwanyin kand? (b) Ov, risu rutong ramekeshay Yehova mu chir cha Eden piur pa divu, ni mulong wak ritwinkishina ruchingej piur pa machuku ma kurutu?
12 Mauprofet mavud mabwakau piur pa kuchirishiu mimedinap ching kusu pa kuchirishiu kwa muspiritu. Chilakej, Isay wafunda anch kukez kwikal chisu chikezau ayej, ayibid, amputames ni atujik matu kuyerik ni rufu akez kuridiosh chikupu. (Isay 25:8; 35:1-7) Mauprofet mudi minam mawanyinap kusu ching mu Isarel wa pakur. Ap anch tumen kuwanyin kwamu muspiritu mu machuku metu minam, tukwet diyingish dia kuchingejin kuwanyin kukwau kukeza kuwanyin mu machuku ma kurutu. Ov, mutapu ik twija mwamu?
13 Mu chir cha Eden, Yehova wamekesha patok rutong rend piur pa divu: Diadinga ndond yifanyidina kwikal yizwila too ni antu a chisambu, akweta ukash wa mujimbu uwanyidina ni adinga afanyidin kwikal mu uumwing wa dijuku dia antu awonsu. Amakundj ni amband ela kulam divu ni yitangil yadi yawonsu pamwing ni kukarum divu diawonsu chakwel dikala paradis. (Disambishil 1:28) Pakwez, nlel unou divu didiap mudi diadinga difanyidina kwikal. Twijikany amboku anch, kwikil chom ap chimwing chikutwisha kukangesh rutong ra Yehova kuwanyin. (Isay 55:10, 11) Yesu, Mwant Mesia watondau kudiay Yehova ndiy ukeza kuchirish divu chakwel dikala Paradis.—Luka 23:43.
14, 15. (a) Ov, mutapu ik ukezay Yehova kusal “yom yawonsu yisu”? (b) Ov, mwom ukez kwikal wa mutapu ik mu Paradis, ni chom ik chikusangareshina nakash mu mashakamin ma mwom winou?
14 Tong bil anch divu diakabuj dikal Paradis! Tesh mutapu wisambidinay Yehova piur pa chisu chin chang: “Katat nikat kusal yom yawonsu yisu!” (Kujingunik 21:5) Tushinshikinany kurumburik kwa mazu minam. Chisu chikezay Yehova kupwish kusadil usu wend chakwel ashesha ditenchik dined diyimp, “maur masu ni mangand masu” yikez kwikalaku. Chawiy kulond anch guvernema musu ukez kwikalaku mwiur ni ukez kuyitakel antu akeza kwikal nich untu usu panap pa divu, amukatina Yehova ni akata kusal rusot rend. (2 Pita 3:13) Satan, pamwing ni ayilembil end, akez kuyitek mu rukan. (Kujingunik 20:3) Mu tunan twa mivu ya kusambish, antu akez kukolik ku yibachikin yiney yijondila, ya chisum ni yiyimp. Antu akez kushakam kamu ku matu zoong.
15 Kupwa, tukez kwikal nich ukash wa kulam divu dietu dined nawamp win kamu mudi twafanyidina kusal kwinsambishil. Ni divu adinadi dikwet mutapu wa kuchirishiu. Majiy ni tuwit yiyipishinau nich chipepil yikez kwitokish ayinay chisu chikezau kudiosh misul yawonsu yiletininga yipepil; mpat ni jindond jikwau jayipina mulong wa njit yikutwish kuchirishiu ayinay anch kwikil kand njit jinej. Musangar ujim mud ik wa kusal kwambatan nich divu, kukwash kuchirishiu kwa chir chikwikala mudi park, mudi chir cha Eden, chikweta mitond ni annam a mitapu kushalijan! Ku jindond kwasheshinau annam ni mitond kudi antu pakad mulong, yom yiney yikez kwikal nich chisambu mudi yom yikwau yawonsu yatangau kudi Nzamb panap pa divu. Ap an akemp kakezap kuyov annam a mu masuku wom.—Isay 9:6, 7; 11:1-9.
16. Ov, kuchirishiu kwa mutapu ik kukeza kwikal nich chibachikin pa muntu ni muntu ushinshamena mu Paradis?
16 Niyetu tukez kutanijan ni kuchirishiu kwinoku muntu ni muntu panrend. Kupwa kwa Harmagedon, antu akeza kushal ni mwom akez kuman kwi ndond jawonsu mutapu ukezau antu kuvumbuk mu mutapu ukashimwishina. Yesu ukez kusal mudi mwasalay chisu chadingay panap pa divu, ukusadin usu wamwinkishau kudi Nzamb chakwel azurila kand mes ma amputames, matu ma atujikamatu ni kuyipandish ayilim ni ayibid. (Mateu 15:30) Mijimbu ya amapal yikuchirikin ukash way mudi muyadinga pasak pa chisu cha winsand. (Job 33:25) Mafuny ma pampal makez kupwa, makas ni mend makez kwikal makasikena nakash, mijir yikez kuchirikin usu way ni yikuswapal kusal yom yawonsu. Antu awonsu atentamina akez kuman mutapu ukeza kupwa pakemp pakemp yibachikin ya chitil ni ya kuburen kuwanyin djat ni kwinsudiel kway. Tumujikitishany kamu Yehova Nzamb wetu piur pa usu wend uwamp wa kuchirishiu! El amboku tushinshikinany katat chom chimwing cha pakampwil ni chongojina chikeza kusadik pa chisu chiwamp cha kuchirishiu.
Afu Akuchirikin Mwom
17, 18. (a) Ov, mulong wak Yesu wayipupa Asadus? (b) Ov, mikadil ik yimwing yamubachika Elija chakwel amwita Yehova achirisha mwom wa mwan winou?
17 Mu mivu chitot ya kusambish ya pa chirung chetu (C.C), antakel amwing a relijon, atazukangau anch Asadus, kitiyijangap mu divumbuku. Chawiy, Yesu wayipupa nich mazu minam: ‘En urumbukinany! Chidi mulong kiwijanyap Mukand wa Nzamb ap ukash wend.’ (Mateu 22:29) Mwaning, Mifund yimekeshin anch Yehova ukwet usu winou wa kuchirishiu. Ov, mutapu ik?
18 Tongijokinany bil pa chom chashikena mu machuku ma Elija. Mband mukwau wadinga wafisha kal nfumwend umusendin mwanend umwing kusu wakad kunyik mu makas mend. Mwan nsand winou wadinga wafankal. Pakwez, profet Elija, muntu washakataku ku chikumbu cha mwadia mufu winou pa yisu yimwing wova ushon. Kwadinga kwasutin machuku makemp, kwasadika chom chimwing chamukwasha mwan winou chakwel alika kufa ni nzal. Chamekana anch Elija wasambisha kumukat nakash mwan winou mukemp. Makwend wading ni kwov ushon ku muchim mulong mwan winou ndiy wamukwashanga mudi mutapu wadingay nfumwend ni kumukwash. Pamwingap ndiy wadinga nich ruchingej anch mwanend ndiy ukeza kumubangil chisu chikezay kunanap. Chamushikena mulong winou ndiy wasambisha kutongijok anch chidi mulong wa chitil kanang chasalay pasutin kal machuku. Yom yiney yading yimukasikedin Elija kurumburik kway. Pakemp pakemp, Elija wamudiosha mwan winou mwinkond ya makwend, waya nend djat ni mu chikumbu chadingay ni kulal, ni wamwita Yehova chakwel amuchirishina mwan winou mwom.—1 Ant 17:8-21.
19, 20. (a) Ov, mutapu ik wamekeshay Aburaham anch wadinga witiyijin usu wa kuchirishiu wa Yehova ni ritiy rend radinga rimedin pa mufulandal ik? (b) Ov, mutapu ik Yehova wasangeray ritiy ra Elija?
19 Elija kadingap muntu wa kusambish kwitiyij divumbuk. Mu mivu chitot ya kusambish, Aburaham witiyija anch Yehova wadinga nich usu winou wa kuchirishiu—ni wadinga ni diyingish diwamp dia kwitiyij mwamu. Chisu chadingay Aburaham ni mivu 100, Sara 90, Yehova wayichirishina usu wa kuval mu chilay ni Sara washikena ku kuval mwan ikundj. (Disambishil 17:17; 21:2, 3) Kupwa, chisu chapamay mwan winou, Yehova wamwita Aburaham chakwel amulambulay mwanend ikundj. Aburaham wamekesha ritiy rend, ni ndiy wading wij anch Yehova wadinga ni usu wa kumuchirish kand mwanend mukatish Isak mwom. (Hebereu 11:17-19) Pamwingap ritiy riner rikash rawiy ramubachika Aburaham kuyilej atushalapol end anch kurutu kwa kukanduk ku mukandu chakwel amulambula mwanend, ndiy ukuchirik pamwing ni mwanend Isak.—Disambishil 22:5.
“Tal, mwaney ikundj udi mwom”!
20 Pa chisu chin chang chamushay Yehova Isak nich mwom, kikwadingap kuswir kwa divumbuk. Pakwez, ku mutambu wenday Elija, mwan ikundj wa mwadiamufu wadinga wafang kal—pakad kusut chisu chilemp. Yehova wasangera ritiy ra profet winou kusutil ku kumuchirishin mwan winou mwom! Kupwa, Elija wamuchirisha mwan kudi makwend ni walonda mazu minam ma dikasikesh makadiau kuvuramen kudi antu anch: “Tal, mwaney ikundj udi mwom”!—1 Ant 17:22-24.
21, 22. (a) Ov, risu rutong radinga nich jinsangu jisambidinau mu Bibil piur pa divumbuk? (b) Ov, musangar wa mutapu ik ukeza kwikalaku mu Paradis chisu cha divumbuk ni annany akeza kusanger musangar winou?
21 Kinak kadi kapamp ka kusambish kitwamana kal mu Bibil anch Yehova, usadidining usu wend mulong wa kuyichirishin antu mwom. Kupwa, Yehova wayinkisha kand Elija, Yesu, Paul nenday Pita usu wa kuchirish afu ku mwom. Pakwez, antu inay achirishinau mwom afa kand. Chikalap nchik mwamu, jinsangu jinej jifundinau mu Bibil jimekeshin yom yamushena yikeza kusadik mu machuku ma kurutu.
22 Yesu ukez kuwanyish chisend chend mu Paradis cha “kuvumbul antu ni kuyinkish mwom.” (Yohan 11:25) Ndiy ukez kuvumbul mamiliyon ni mamiliyon ma antu, ni ukez kuyinkish chisu cha kushakam chikupu mu Paradis pa divu. (Yohan 5:28, 29) Tong bil, musangar mud ik ukwikalau nich arund ni anamaku a kumujimbu adinga akatijadin nakash, pakwez rufu rayaurila kwasutin kal chirung chilemp, akubwikitijan ni akususijan umwing ni mukwau! Antu awonsu akez kumushiman Yehova mulong wa usu wend wa kuchirishiu.
23. Ov, Yehova wasadina usu wend mulong wa kusal chom ik chipandakena yom yin yawonsu yasalay, ni mutapu ik chitwinkishina ruchingej retu ra kuwanyin kwa yom ya mu machuku ma kurutu?
23 Yehova wapwisha kumekesh kushilamu kwend kusangareshina mu mitapu kushalijan. Ndiy wasadila usu wend mulong wa kusal chom chisutinamu yom yin yawonsu yasalay: wamuvumbula Mwanend Yesu, wamwikadisha chitang chimwing cha muspiritu cha usu upandakena, ni muntu wakaad kupwa kwend ndiy. Divumbuk dia Yesu adimana kudi yitot ya atuman. (1 Korint 15:5, 6) Chikalap nchik, tufanyidin kuyipukun ku michim antu alikininga kwitiyij uman winou. Yehova ukwet usu wa kuchirish mwom.
24. Ov, mulong wak tukutwisha kwikal nich ruchingej anch Yehova ukez kuyivumbul afu, ni ruchingej ik rikutwishay kusanger muntu ni muntu pakach petu?
24 Twijikany anch Nzamb wetu kakwetap kusu ching usu wa kuvumbul afu, pakwez ukwet kand kuswir kwa kusal mwamu. Job, muntu ushinshamena wapepilau walonda anch chakin kamu, Yehova uswiridin kuyichirish afu ku mwom. (Job 14:15) Ov, wovinap maswir ma kusej piswimp ni Nzamb wetu wa rukat mudi riner ukweta maswir makash ma kusadil usu wend mulong wa kuchirish yom mudi muyadinga pasak? Tuvurikany anch, kuyivumbul afu chidi chimwing cha ku yom yivud yikusalay Yehova chisu cha kuchirishiu. Chawiy lel, piusadina usu wa kusej piswimp kudiay, sanger chisu chawonsu ruchingej ramushena ra kwikalaku chakwel umana mutapu Yehova ukezay “kusal yom yawonsu yisu.”—Kujingunik 21:5.
a “Chisu chikezau kuchirishiu yom yawonsu” chasambisha pa chirung chatenchikau Want wa Mesia ni Mwant mwin wadinga wa mu dijuku dia David, mwant ushinshamena. Yehova washilamu kudi David anch umwing wa mu dijuku diend ndiy ukeza kwikal ntakel chikupu. (Kuseng 89:35-37) Pakwez, kupwa kwa kushesh Yerusalem kudi Babilon mu muvu wa 607 K.C.C., kikwadingap mwan ap umwing wa mu dijuku dienday David washakama mu chitwam cha Want wa Nzamb. Panap pa divu, Yesu wavadika mu dijuku dienday David; kupwa chisu Yehova chamwikadishay mu chitwamu cha want mwiur, ndiy wikala Mwant washilaumu kudiok pasak.
b Chilakej, Moses, Isay, Jeremiy, Ezekiel, Ozey, Jowel, Amos, Abidias, Mike nenday Sofoniy isambina awonsu pa mulong winou.
-
-
“Kristu Udi Ukash wa Nzamb”Sejany Piswimp Kudi Yehova
-
-
SHAPITRE 9
“Kristu Udi Ukash wa Nzamb”
1-3. (a) Ov, chom ik chikash chamanau in kwilej ku Karung wa Galaliya, ni chom ik chasalay Yesu? (b) Ov, mulong wak umutazukinau kamu Yesu anch “Kristu udi ukash wa Nzamb”?
IN KWILEJ ova wom nakash. Adinga aukin Karung wa Galaliya mu waat ujim ni amana kapamp kamwing rinkind mukash wayishirikin. Pakad kwidjidjek, kinak kadingap kapamp kau ka kusambish ka kuman rinkind mukash mudi winou pa mem—mulong amwing a mukach mwau adinga ayibind a ansh.a (Mateu 4:18, 19) Pakwez, rinkind winou wadinga “rinkind wa chinzwij,” ni wizwisha karung mau pakad kulab. Amakundj inay asala usu ukash chakwel akaka waat ujim, pakwez rinkind wapandakana usu. Mambek masambisha ‘kwibul ku waat,’ ni waat wasambisha kwizul nich mem. Chikalap nchik masok masadika pa chisu chin chang, Yesu wadinga ulel tul tukash mutambu wa kwinyim kwa waat ujim; wovil kuziy nakash mulong ndiy wasutisha chisu chivud ni kulejan antu avud pa dichuku din diang. Pamanau in kwilej end anch awil kal mu ubaj, awiy amulangwisha, amudidila ni kumulej anch: “Nsalejetu, tupandisha! Tudi piswimp ni kufa!”—Marko 4:35-38; Mateu 8:23-25.
2 Yesu kwovap wom. Nich kashinsh kawonsu kadingay nich, ndiy wamubarikina rinkind ni karung wamwel anch: “Ikuchika kamu kwey zong!” Kapamp kamwing, rinkind ni karung yanineta—rinkind wadinga ututina nakash walika kutut, mambek mapwa, ni “kwikal kamu pukupuku zong.” Pa chisu chin chang, in kwilej ova wom nakash. Awiy anunganijana umwing ni mukwau ni kulond anch: “Ov, winou nany?” Chikwau, muntu winou udi nany chakwel amubarikina rinkind ni karung mudi muntu umupupina mwan wa muntu mukwau nich ujim?—Marko 4:39-41; Mateu 8:26, 27.
3 Pakwez, Yesu kadingap mudi antu awonsu. Yehova wamekesha usu wend mu mitapu yishimokishina kusutil kudiay Yesu. Chawiy, kambuy Paul wapepilau wisambina piur pa Yesu palonday anch: “Kristu udi ukash wa Nzamb.” (1 Korint 1:24) Ov, mu mitapu ik usu wa Nzamb wamekana mudiay Yesu? Ov, mutapu Yesu wasadilay usu wend ukutwish kwikal nich usey ik padi etu?
Ukash wa Mwan a Nzamb Kapokal
4, 5. (a) Ov, usu ik ni ulabu ik Yehova wamwinkishay Mwanend kapokal? (b) Ov, chom ik chasadinay Mwan winou chakwel awanyisha rusot ra Tatukwend ra kutang yom ni yitangil yikwau?
4 Tushinshikinany ukash wadingay nich Yesu kurutu avadika mudi mwan a muntu panap pansh. Yehova wasadila “ukash wend wa chikupu” chisu chamutangay Mwanend kapokal, washikenau ku kutazuk anch Yesu Kristu. (Rom 1:20; Kolosay 1:15) Kupwa, Yehova wamwinkisha Mwanend winou usu ni ulabu chakwel awanyisha rutong Rend ra kutang yom ni yitangil yikwau. Chawiy, Bibil wisambidin piur pa Mwan winou anch: “Nzamb watangila yom yawonsu mwi ndiy. Kwikil chom ap chimwing chidiaku chalikau kutangil mwi ndiy.”—Yohan 1:3.
5 Tukutwishap kujingunin kamu kujimb kwa chisend chinech chamwinkishau. Tong bil pa usu waswiridina chakwel kwikala mamiliyon ni mamiliyon ma angel, kutang pamwing ni mamiliyar ni mamiliyar ma galaksi madia pa mangand mawonsu, ni kutang divu pamwing nich yom kushalijan yikweta mwom. Chakwel mudimu winou wawonsu uwanyina, chawiy Mwan kapokal winou wasadina ukash upandakena mu mangand mawonsu—udi ukash wa spiritu utumbila wa Nzamb. Mwan mwinou wadinga nich musangar uvud wa kwikal Mwant wa Mudimu, ni Yehova wamusadidina chakwel atanga nend yom yawonsu.—Jinswir 8:22-31.
6. Kupwa kwa rufu ni kuvumbuk kwend panap pansh, ov, usu ni ulabu wa mutapu ik yamwinkishau Yesu?
6 Ov, Mwan kapokal wafanyidina kand kutambul usu ni ulabu kupandakan? Kupwa kwa rufu ni kuvumbuk kwend panap pansh, ndiy walonda anch: “Anginkishin kal ulabu wawonsu wa mwiur ni wa pansh.” (Mateu 28:18) Mwaning, amwinkisha Yesu usu ni ukaliweny wa kusadidin ulabu wend pa mangand mawonsu. Chidiay “Mwant wa ant, ni Nsalejau wa ansalejau,” ndiy amwinkisha mbil ya “kushesh kuyikel kwa mitapu yawonsu, ni ulabu wa mitapu yawonsu, ni ukash wa mitapu yawonsu”—yom yimekeninga ni mes ni yakad kumekanang—yikata kumubwambwil Tatukwend. (Kujingunik 19:16; 1 Korint 15:24-26) Nzamb ‘kashap chom chalikay kutek mwishin’ mwa Yesu—kumudioshaku ching ndiy Yehova amwinend.—Hebereu 2:8; 1 Korint 15:27.
7. Ov, mulong wak tufanyidina kwikal nich kashinsh anch Yesu kakezap kusadil usu wamwinkishau kudi Yehova mu mutapu uyimp?
7 Ov, tufanyidin kwov wom anch dichuku dimwing Yesu ukez kusadil usu wend mu mutapu uyimp? Bwat! Chakin kamu Yesu umukatining Tatukwend ni dichuku ap dimwing kakezap kusal chom chikeza kumunenganesh. (Yohan 8:29; 14:31) Yesu wij nawamp anch Yehova kakutwishap ap pakemp kusadil usu wend mu mutapu uyimp. Yesu amwinend wimedin nich mes mend anch Yehova ukimbining yisu yiwanyidina kamu chakwel “ayimanyin apanyina michim yau yawonsu kudi ndiy.” (2 Jinsangu 16:9) Chikwau, Yesu uyikatining antu mudi muyikatingay Tatukwend, chawiy, tufanyidin kwikal nich ruchingej anch, yisu yawonsu ndiy ukez kusadil usu wend chakwel asala yom yiwamp. (Yohan 13:1) Yisal yasalay Yesu yiyimekeshining ayinay. El amboku tushinshikinany usu wadingay nich padingay pa divu ni mutapu wausadinay.
Ndiy Wadinga ni “Usu mu . . . Dizu”
8. Kupwa kwa kumuzizil many, ov, Yesu watambula usu wa kusal ik, ni mutapu ik wasadinay usu wend?
8 Chimeken patok anch, Yesu kasalap yilay chisu chadingay mwan mukemp mu Nazaret. Pakwez, yom yaswimpa kupwa kwa kubabatishiu kwend mu muvu wa 29 C.C., piswimp ni kuwanyish mivu 30 ya chivadik. (Luka 3:21-23) Bibil utulejin anch: ‘Nzamb wamuzizidila spiritu utumbila nich ukash wend wayanga ni kusal nawamp, ni kuyok awonsu ameshilau mar kudi Djabul.’ (Midimu 10:38) Ov, mazu “kusal nawamp”—mamekeshinap kamu anch Yesu wasadina usu wend mu mutapu uwamp? Kupwa kwa kumuzizil many, ndiy “[wikala] muprofet mujim mu yisalijok ni mu dizu.”—Luka 24:19, TMK.
9-11. (a) Ov, kwisu kwadinga Yesu ni kufundish nakash, ni chikokujol ik chafanyidinay kurish nich? (b) Ov, mulong wak mutapu wa kufundish wa Yesu wayishimwokishanga antu avud?
9 Ov, mutapu ik Yesu wadingay nich usu mu dizu? Tupamp tuvud, ndiy walejananga patok—ku jindond jadinga piswimp ni majiy, ku mikandu yikemp, mu balibal ni mu chiku. (Marko 6:53-56; Luka 5:1-3; 13:26) In kutesh end ela kusut anch mazu mend madingap movikena nawamp. Mulong kwading kad kal kwikala mashiny ma kuchap nich mikand, antu asangeranga mazu mend afanyidininanga kumalam ku michim yau ni mu manangu. Chawiy, malejan ma Yesu maswiridinanga kupwit jinkeu ja antu, ni maswapela kwijik usey wamu mulong wa kumalam. Pakwez, chinech chadingap chikasikena kudiay Yesu. Chilakej, tushinshikinany Malejan mend ma ku Mukandu.
10 Dichuku dimwing pamanch, kwinsambishil kwa muvu wa 31 C.C., antu avud akumangana ku mukandu umwing piswimp ni Karung wa Galaliya. Mukach mwau mwadinga antu amwing adiokila ku Yudeya ni ku Yerusalem, enda makilometre 100 ap 110. Akwau adiokila kwindum kwa Tir ni Sidon. Ayej avud aseja kudiay Yesu chakwel amukwataku, ni ndiy wayoka awonsu. Chisu chamanay anch muntu ap umwing pakach pau kandingap kand nich mayej makash, ndiy wasambisha kuyifundish. (Luka 6:17-19) Papwishay kulond, antu amwing ashimoka piur pa yom yateshau. Ov, mulong wak?
11 Kupwa kwa kusut kwa mivu, muntu kanang watesha malejana minam wafunda anch: “Chisak chijim cha antu ashimwoka nakash mulong wa malejan mend. Mulong ndiy kalejanap mudi alej a Yijil, pakwez walejana mudi muntu ukweta ulabu.” (Mateu 7:28, 29) Yesu walondanga nich usu ni aumananga. Ndiy wafundishanga mu dijin dia Nzamb ni malejan mend madinga mengamidin pa Dizu dia Nzamb. (Yohan 7:16) Yom yisambinangay yadinga yoviken patok, dikasikesh diend diayibachikanga antu ku kuswimp yitongijok yau ni kikwadingap muntu ap umwing wafanyidinanga kutadik malejan minam. Ndiy walejananga yom yikurukina ni mazu mend mayipukunanga in kumutesh end ku michim. Ndiy wayifundisha mutapu wa kwikal nich mwom wa musangar, mutapu wa kulembil, mutapu wa kusurib Want wa Nzamb ni mutapu wa kwikal nich mwom wakin mu machuku ma kurutu. (Mateu 5:3–7:27) Mazu mend mapukunanga michim ya antu adinga nich impu ya malejan makin ni matentamina. Antu a mutapu mudi winou itiyijanga ‘kwitun’ ayinau ni kulik yom yawonsu chakwel amulondula. (Mateu 16:24; Luka 5:10, 11) Pakad kwidjidjek, chisal chinech chimekeshin anch mazu ma Yesu madinga kamu ni usu!
Wadinga ni “[Usu] mu Yisalijok”
12, 13. Ov, mu mutapu ik mwadingay Yesu ni “[usu] mu yisalijok,” ni yilay yend yadinga mu mutapu umwing kusu?
12 Yesu wadinga kand ni “[usu] mu yisalijok.” (Luka 24:19, TMK) Maevanjil misambidin piur pa yilay ya pakampwil yasalay tupamp 30 ni kusut—yawosu wayisala nich “ukash wa [Yehova].”b (Luka 5:17) Yilay ya Yesu yakwasha tunan ni tunan twa antu. Kudi yilay kusu yaad yasalay—ndiy wayidisha amakundj 5 000 ni kupwa kand 4 000 “wakad kuchindilaku amband ni an”—ni chilay chinech chakwasha antu mudi uvud wa 20 000!—Mateu 14:13-21; 15:32-38.
“Awiy amumana Yesu ukat kwendil pa mem”
13 Yesu wasala yilay yijim kushalijan. Ndiy wadinga ni ulabu wa kuyopat ayilembil, pakad chikokujol. (Luka 9:37-43) Wadinga kand ni usu pa yitangil yivud, ni wakarumuna mem kwikal nviny. (Yohan 2:1-11) Ndiy wendina pa mem ma Karung wa Galaliya wadinga ni mambek makash, chisal chinech chayishimwokisha nakash in kwilej end. (Yohan 6:18, 19) Kwikil mayej ap mamwing makanganyay, ndiy wokanga mayej makad kupwang ni mayej malaba kal, ni wokanga kand misong yikash yafanyidina kumujip muntu. (Marko 3:1-5; Yohan 4:46-54) Kwok kwend kwadinga mu mitapu kushalijan. Antu akwau wayokilanga palemp ni akwau wayikwatanga kusu. (Mateu 8:2, 3, 5-13) Antu amwing okangay ayerikanga kapamp kamwing, ni akwau pakemp pakemp.—Marko 8:22-25; Luka 8:43, 44.
14. Ov, kustil ku yisalijok ik kwamekeshinay Yesu anch ndiy ukwet usu wa kupwish rufu?
14 Chikwau kand, Yesu wadinga nich usu wa kuyivumbul afu. Isambidin tupamp tusatu twavumbulay afu: changadim wa mivu 12 wavumbuka ni wachirika kudi anvaj end, wamuvumbula kand mwan mukemp nsand wadinga amwinend kusu ni wamuchirisha kudi makwend mwadia mufu, ni wamuvumbula kand ikundj umwing wading ukatinau kudi ampanyend. (Luka 7:11-15; 8:49-56; Yohan 11:38-44) Ndiy katanap chikokujol ap chimwing mu tupamp twinetu tusatu pa kusal mwamu. Kupwa kwa chisu chikemp pafay mwan changadim wa mivu 12, ndiy wamulangwisha mu ulal wend wa rufu. Pakad kwidjidjek, ndiy wamulangwisha mwan wenday mwadia mufu ku rufu chisu chadingau amusendin mulong wa kuya kumujik pa dichuku din diang. Chikwau, wamuvumbula Lazar mwinzay kupwa kwa machuku manying ma rufu rend.
Ndiy Wasadila Usu Mulong wa Kuwap Kwa Antu, Pakwez Nich Manangu ni Kalimish
15, 16. Ov, chom ik chimekeshina anch Yesu kasadiningap usu wend mulong wa kuwap kwend amwinend?
15 Tong bil anch usu wadingay nich Yesu wadinga mu makas ma ntakel umwing wakad kuwanyin wa panap pansh; pamwingap muntu winou wela kuusadil mu mutapu uyimp, ov, kimwawiyap? Pakwez, Yesu kadingap mwin yitil. (1 Pita 2:22) Ndiy walika kwikal mwin choy, mwin ris, ni chibud cha antu akad kuwanyin asadidininga usu wau mulong wa kuyimesh antu akwau mar.
16 Chisu Yesu chasadinay usu wend, ndiy kausadinap ap pakemp nich choy; chisu ap chimwing, kausadidinap mulong wa kutaninamu kwend amwinend. Chisu chadingay ni nzal, ndiy walika kukarumun mayal kwikal mabot. (Mateu 4:1-4) Mulong ndiy kadingap ni yom yivud, chawiy chimekeshina kamu anch kasadinap usu wend chakwel ikala mpich wa yom ya kumujimbu. (Mateu 8:20) Kudi kand chom chikwau chimekeshina anch ndiy kadingap ni maswir ma kukimb kuwap kwend amwinend, chakwel asala yisalijok ya usu. Yilay yasalangay yamwitanga chom kanang. Pokangay ayej pa chisu chin chang, usu kanang wadiokalanga mudiay ni wawovanga. (Marko 5:25-34) Chikwau kand, ndiy walikidila chisak cha antu amukwatanga chakwel chiyerika. (Luka 6:19) Spiritu wa kwipan mud ik wadingay nich!
17. Ov, mutapu ik wamekeshay Yesu anch wasadinanga usu wend nich manangu?
17 Yesu wasadinanga usu wend nich manangu. Kapamp ap kamwing ndiy kasadinap usu wend mulong wa kwimekesh. (Mateu 4:5-7) Chawiy, ndiy walika kusal yijingidij mulong wa kusangaresh maku mayimp ma Herod. (Luka 23:8, 9) Yesu kibazangap mulong wa usu wend, chawiy, ndiy wayilejanga antu okangay alika kuya kuyilej antu akwau. (Marko 5:43; 7:36) Ndiy kakatangap ntumb ya yilay yasalangay yiyibachika antu ku kumwijik.—Mateu 12:15-19.
18-20. (a) Ov, chom ik chamubachikanga Yesu chakwel asadina usu wend mu mutapu umwing ni ukwau? (b) Ov, chitongijok ik ukweta piur pa mutapu Yesu wamwokay ikundj umwing kajik matu?
18 Yesu, muntu wadinga ni usu, wadinga ushalijadina nakash ni antakel a michim yikash akad kubanginang ap pakemp maswir ni mar ma antu akwau chisu chitakendiningau. Yesu wayibangilanga antu. Kuman kusu kwamanangay antu adinga amen mar nakash kwawiy kwamubachikanga nich riy chakwel ayoka. (Mateu 14:14) Ndiy washinshikinanga yovil ni maswir mau, riy ni ranaken rend yawiy yamubachikanga kand kusadil usu wend mu mutapu umwing ni ukwau. Tutanin chilakej chimwing mu Marko 7:31-37 chipukwina ku muchim.
19 Dichuku dimwing, chisak cha antu avud chamumana Yesu ni chamuletina ayej avud ni ndiy wayoka awonsu. (Mateu 15:29, 30) Pakwez, Yesu wapwitina nkeu nakash padiay ikundj umwing. Muntu winou wadinga kajik matu ni katwishangap kulond nawamp. Pamwingap Yesu watonga anch muntu winou wading wovil ujim ap kwovangap nawamp mu mujimbu wend pa ndond yandingay. Chawiy, Yesu witeka pa ndond ya muntu winou wadinga kulemp ni chisak—ni waya nend kwindond yijingamena—awiy aad kusu. Yesu wasala yijingidij yimwing mulong wa kumulej muntu chom chelay kusal. Ndiy “wamwandjika miny mu matu, wachil mat ku miny, wakwat nich ku rudim.”c (Marko 7:33) Kupwa, Yesu watala mes mwiur, ni wapimaku pakemp mulong wa kumekesh anch walembil kal. Chisal chinech chela kumulej ikundj winou anch: ‘Chom nakusadina kal ech chasadik kal ku usu wa Nzamb.’ Kupwa, Yesu walonda anch: “Jikuk!” (Marko 7:34) Kapamp kamwing kamu, muntu winou watesha ni wasambisha kulond nawamp.
20 Anch twatongin pa chisu Yesu chasadinangay usu wamwinkishau kudi Nzamb mulong wa kuyerish nich ayej, ndiy wabanginanga maswir mau nich riy, ni chisal chinech chipukwin ku michim yetu! Ov, kwijik anch Yehova wapana Want wa Mesia kudiay Mwant wa riy ni ukata kuyibanginang antu akwau kutudishiningap michim yetu?
Chijingiidij cha Yom Yikeza Kwez
21, 22. (a) Ov, yilay ya Yesu yadinga chijingidij cha yom ik? (b) Chidiay Yesu nich usu wa kuyikel yitangil yikweta usu, ov, ruchingej ik tukutwisha kwikal nich piur pa Want wend ukutakelay?
21 Midimu yikemp ya usu yasalay Yesu panap pa divu yamekeshanga yiyukish yijim nakash yikezau kutambul kudi antu akeza kwikal mwinshin mwa umutakel wend. Mu mangand masu ma Nzamb, Yesu ukez kusal kand yilay—pakwez, yikez kwikalaku mulong wa mangand mawonsu! Tushinshikinany yiyukish yimwing yituchingedina mu machuku ma kurutu.
22 Yesu ukez kuchirish mem, divu ni rinkind yayipishinau kudi antu. Tongin bil pa mutapu wabarikinay rinkind umwing mukash mulong wa kumekesh anch ndiy ukwet usu ni pa rinkind winou, ruval ni yom yikwau ya mu mangand. Chakin kamu, mu Want wa Kristu, antu kakezap kwov ap pakemp wom wa rinkind mukash, kunyikek kwa divu, kuwumbwok kukash kwa mavolkan ap kusheshik kwa yom yikwau ya chitangil. Chidiay Yesu Mwant wa Mudimu, Yehova wamusadina mulong wa kutang divu ni yom yawonsu yidiap yikweta mwom, ndiy wij divu nawamp ni mutapu waditangau. Ndiy wij kand mutapu wa kusadil mapit mamu. Ndiy ukez kukarumun divu diawonsu chakwel dikala Paradis mwinshin mwa umutakel wend.—Luka 23:43.
23. Ov, mutapu ik ukezay Yesu kuwanyish maswir ma antu mudi Mwant?
23 Ov, chikwikal nchik piur pa maswir ma antu? Chadingay Yesu nich usu wa kudish tunan ni tunan twa antu nich yakudia yikemp kusu, chawiy chitubachikina ku kwitiyij anch ukaleng wend ukez kupwish kamungun. Chakin kamu, yakudia yivud akez kuyangan nich kutentam, yikupwish kamu kamungun chikupu. (Kuseng 72:16) Want wend wadingay nich piur pa ayej umekeshin anch mayej mudi wimput a mes, kujik matu, ubid—makez kupwa kamu chikupu. (Isay 33:24; 35:5, 6) Usu wend wadingay nich wa kuyivumbul afu umekeshin anch chidiay Mwant mwiur, usu wend ukumwinkish njil ya kuvumbul mamiliyon ni mamiliyon ma antu mamusangareshininga Tatukwend ni madia mu manangu mend.—Yohan 5:28, 29.
24. Pitushinshikidininga usu wa Yesu, ov, chom ik tufanyidina kulam mu manangu ni mulong wak?
24 Pitushinshikidininga usu wa Yesu, kangal twavuramen anch Mwan winou uwanyidina umwimburijining Tatukwend. (Yohan 14:9) Mutapu Yesu usadidiningay usu wend umekeshining kand patok mutapu usadidiningay Yehova usu winou. Chilakej, tong bil mutapu Yesu wamupandishay muntu wadinga mwin mayej ma mak. Yesu wamwovila riy, watandjeka chikas padiay muntu winou ni walonda anch: “Nikatil kukok.” (Marko 1:40-42) Kusutil ku jinsangu ja mutapu winou, chidi mudi Yehova ulondin anch: ‘Wawiy mutapu nisadidininga usu wam!’ Ov, wiyovinap ubachikinau kumushiman Nzamb wetu mwin dikand diawonsu ni kumujikitish piur pa mutapu usadidiningay usu wend nich rukat?
a Tupamp tuvud, rinkind wa mutapu winou ututining nakash mu Karung wa Galaliya. Mulong mem madi mwinshin nakash (ma metre mudi 200 mwinshin mwa chisik cha mem majim), rinkind winou wadinga piur pa mem minam wadinga nich chirungil chipandakena nakash kusut cha pa jindond ja piswimp piswimp; chawiy chiletininga rinkind wa mutapu winou ututininga. Rinkind winou mukash ututininga mwin Nkurubuk ya Yordan kusambishil ku Mukandu wa Hermon uding kwiyand. Chawiy lel, mem makutwish kwitudish pa chisu kanang, pakwez rinkind umwing mukash ukwez ni kututish mem minam madinga mitundishina.
b Chikwau kand, Maevanjil misambidining yilay yivud yasalay Yesu mu wiswimp mudi chading kwau chilay chimwing. Chilakej, dichuku dimwing “ul wawonsu” weza kumutal, ni ndiy “wayoka” ayej avud.—Marko 1:32-34.
c Kuchil mat chadinga chaku chimwing ap chijingidij cha kuyerish nich mayej mitiyijangau kudiau in Yuda ap antu a Michid Yikwau, ni mifund ya in arab yimekeshin anch antu asadininga mat mulong wa kuyerish nich ayej. Anch Yesu wachila mat, chadinga pamwingap mutapu wa kumekesh kudiay muyej anch ukimbin kumuyeril. Chikalap nchik mwamu, Yesu kasadinap mat mend mudi mon wa kwokan nich bwat.
-
-
“Ikalany in Kumwimburij Nzamb” mu Kusadil Kwen Kwa UsuSejany Piswimp Kudi Yehova
-
-
SHAPITRE 10
“Ikalany in Kumwimburij Nzamb” mu Kusadil Kwen Kwa Usu
1. Ov, mu mupit ik umwing umekeninga patok anch yisu yivud antu aburedina kuwanyin akat kuwilamu?
“MUPIT umwing ujingameninga uding muntu mwin mwawonsu ukwetinga usu.” Mazu minam amafunda kudiay mwin kufund umwing mu chitot cha mivu 19 ni mapwitidin jinkeu pa mutapu umwing uyimp wa kusadil usu umekeninga patok. Chaushon, antu akad kuwanyin awididining nakash mu mupit winou. Pakwez, kudiok pasak mu rusangu ra antu, chimekening anch ‘Muntu ukat kumuyikel muntu mukwau mulong wa kumumesh mar.’ (Mulej 8:9) Antu amening mar nakash mulong akweta usu wa kutakel kayikakediningap nich rukat.
2, 3. (a) Ov, chom ik chishimwokishininga piur pa mutapu usadidiningay Yehova usu wend? (b) Ov, usu wetu ukutwish kumekan mu mitapu ik, ni mutapu ik tufanyidina kuusadil?
2 Chimeken patok kamu anch Yehova Nzamb mwin usu wakad nsudiel kausadidiningap ap pakemp mu mutapu uyimp. Ov, chidi cha kushimwok? Mudi mutwisambidina mu mashapitre masutina am, ndiy usadidining yisu yawonsu usu wend—mulong wa kutang, kushesh, kuking, ap kuchirishiu—kwambatan nich rutong rend ra rukat. Chisu tushinshikidininga mutapu usadidiningay usu wend, tusangaredining kusej piswimp ni ndiy. Kupwa, tukwikal abachikinau chakwel twikal “in kumwimburij Nzamb” mu mutapu wetu wa kusadil usu. (Efes 5:1, NW) Ov, usu ik tukweta etu antu aburedina kuwanyin?
3 Tuvurikany anch muntu amutanga “mu chifu cha Nzamb” ni kwambatan nich rusot rend. (Disambishil 1:26, 27) Chawiy, niyetu kand tukwet usu—mu chilik kanang. Usu wetu ukutwish kwikal ukash wa kuwanyish nich yom, kusal mudimu; wa kwikal nich usu wa kuyikel nich ap wa kuyitakel antu akwau; ukaliweny wa kwikal nich yibachikin padi antu akwau, pakampwil, antu atukatininga; ukash wa mujimbu; ap mapit ma kumujimbu. Nfund a kuseng walonda mwamu piur pa Yehova anch: “musul wa kupand udi kudi Ey.” (Kuseng 36:9, TMK) Chawiy lel, usu win wawonsu tukutwisha kwikal nich udiokiling kapamp kamwing kudiay Nzamb ni utwinkishiningau kusutil kudi muntu mukwau ap chom kanang. Pa chinech, tusotin kuusadin mu mitapu yikutwisha kumusangaresh. Ov, mutapu ik tukutwisha kusal mwamu?
Rukat Ridi Musul
4, 5. (a) Ov, wisu musul wa kwijik kusadil usu nawamp ni mutapu ik umekeshiningay Nzamb chilakej chend pa mulong winou? (b) Ov, mutapu ik rukat rikutwisha kutukwash kusadil usu wetu mu mutapu uwamp?
4 Musul wa kusadil usu mu mutapu uwamp udi rukat. Ov, chilakej cha Nzamb amwinend chimekeshinap mwamu? Tuvurikany anch twisambidin ngikadil jinying ja pa dishin ja Nzamb—usu, kutentam, manangu, ni rukat—mu Shapitre 1. Ov, mwikadil ik umwing upandakena ngikadil jinej jinying? Rukat. 1 Yohan 4:8 ulondin anch: “Nzamb udi rukat.” Mwaning, untu wa Yehova wizwil too nich rukat; rawiy rimubachikininga kusal yom yin yawonsu yisadiningay. Chawiy, chom chin chawonsu chisadiningay nich usu wend, rukat rawiy rimubachikininga chakwel achisala, ni kupwa, ndiy udingaku mulong wa kuwap kwa antu amukatininga.
5 Rukat rikez kutukwash kand chakwel tusadila usu wetu mu mutapu uwamp. Kupwa, Bibil utulejin anch rukat ridi “ridimukin” ni “kirukwetap dichim, ap kwitong.” (1 Korint 13:4, 5) Chawiy, rukat rikutwish kutubachik chakwel tulika kuyisadil nayimp ap kuyimesh mar antu tuyukedila. Nich rukat, tukez kuyilimish antu akwau ni tukutek pa ndond ya kusambish maswir mau ni yovil yau pa ndond pa kutek bil maswir metu.—Filip 2:3, 4.
6, 7. (a) Ov, wom wa Nzamb chom ik, ni mulong wak mwikadil winou ukez kutukwash kwipuk kusadil usu wetu mu mutapu uyimp? (b) Pan chilakej chimwing chimekeshina mutapu udia kwovijan pakach pa wom wakad kumwovish Nzamb ushon ni kumukat Nzamb.
6 Rukat rambatening nich mwikadil ukwau ukutwisha kutukwash chakwel twipuka kusadil usu mu mutapu uyimp: wom wa Nzamb. Ov, mwikadil winou uding nich usey ik? Alondin mu mukand wa Jinswir 16:6 anch: “Pakumwov [Yehova] wom muntu ukat kusenguril kuyip.” Kusadil usu wetu mu mutapu uyimp yiding njil yimwing yiyimp yitufanyidina kwipuk. Wom wa Nzamb ukez kutukwash kwipuk kuyisadin nayimp antu adia mwishin mwa umutakel wetu. Ov, mulong wak? Chakusambish, twij anch tukez kurumburil kudi Nzamb mulong wa yisal tuyisadidina antu akwau. (Nehemiy 5:1-7, 15) Pakwez, kumwov Nzamb wom kwitin yom yivud kupandakanamu chinech. Dizu disadidinau mu jindim ja pa chirung cha kusambish chafundau Bibil mulong wa kwisambin “wom” yisu yivud dirumburikin kalimish kajim pantaliken ni Nzamb. Chawiy, Bibil wisambidining wom pamwing ni rukat ra Nzamb. (Kuvurik Yijil 10:12, 13) Wom winou ujim witining kand kumwov Nzamb wom mu mutapu uwamp pakad kumwovish runeng—chinech chirumburikinap anch twoviling wom mulong wa kwipuk yibudikin yiyimp tukutwisha kutan pakwez chidi mulong chakin kamu tumukatining.
7 Chilakej: Tutongijokinany bil piur pa urund uwamp udinga pakach pa mwan mukemp ni tatukwend. Mwan umening kamu anch tatukwend umusangaredining nakash ni umukatining. Pakwez, wijing kand yimwitiningay tatukwend kuwanyish, ni wijing kand anch tatukwend ukumupup anch wasal nayimp. Chikalap nchik mwamu, mwan winou kamwovilingap tatukwend wom wa chamwamu chisu chin chawonsu. Pakwez, umukatining nich muchim umwing. Mwan winou usangaredining kusal yom yikutwisha kumubachik tatukwend chakwel amukata nakash. Chilik chimwing kand ni kumwov Nzamb wom. Chitumukatina Yehova Tatukwetu wa mwiur, twoviling wom uvud wa kusal chom chin chawonsu chikutwisha kumwovish “ushon mu muchim wend.” (Disambishil 6:6) Chikwau kand, tuding nich maswir makash ma kusangaresh muchim wend. (Jinswir 27:11) Chawiy, tusotining kusadil usu wetu mu mutapu uwamp. El amboku tushinshikinany mutapu tukutwisha kusal mwamu.
Mu Dijuku
8. (a) Ov, ulabu ik ukwetau amakundj mu dijuku ni mutapu ik ufanyidinau kuusadil? (b) Ov, mutapu ik ikundj ukutwishay kumekesh anch umulimishin mukajend?
8 Tushinshikinany bil dijuku. Alondin mu Efes 5:23, TMK anch: “Ikundj ndiy mutu wa mband.” Ov, mutapu ik ikundj ukusadilay umutakel winou? Bibil uyilejin amakundj chakwel ashakama nau akajau ‘mudi mudia ronganyin, apana kalimish kudi amband mudi chijau anch awiy apandaken kuziy.’ (1 Pita 3:7) Dizu dia Grek dikarumwinau anch “kalimish” dirumburikin “usey, . . . kalimish.” Mazu makwau am madiokidil ku dizu dikarumwinau anch “chipan” ni “usey ukash.” (Midimu 28:10; 1 Pita 2:7) Chawiy, ikundj umulimishininga mukajend, kakutwishap kumubul ap pakemp; kamuswingishiningap ap kamupipejiningap. Anch ikundj kasadinap mwamu, mband ukuman mudi kakwetap usey. Pakwez, ikundj ufanyidin kwijik usey wa mukajend ni ukat kumulimish. Ndiy usadining mwamu mu kulond ni mu midimu yend—ku chikumbu chau ap ku jindond jikwau—ufanyidin kumekesh anch mukajend udi ni usey kudiay. (Jinswir 31:28) Kusal mwamu kwawiy kukumubachika mband chakwel amukata nfumwend ni amulimisha, pakwez, chom chipandakena usey chidi kwitiyik kwa Nzamb.
Angatan ni angachik asadidining usu wau mu mutapu uwamp kusutil ku kumusadil
9. (a) Ov, chibachikin ik chidingau nich amband mu dijuku? (b) Ov, chom ik chikutwisha kumukwash mband kusadil ukaliweny wend chakwel amukwasha nfumwend, ni chikwikal nich chibudikin ik?
9 Amband niyawiy akwet chibachikin kanang mu dijuku. Bibil wisambidin piur pa amband adinga ni kumwifukwil Nzamb winou, ap anch adinga ni kuyiziyil anfumwau, ayitwalanga mwinjil yiwamp ap ayikwashanga chakwel ipuka yilim mu kukwat kwau kwa mipak. (Disambishil 21:9-12; 27:46–28:2) Mband ukutwish kwikal nich manangu kumusutamu nfumwend ap ukutwish kand kwikal nich ukaliweny wa kusal chom kanang chakadiau kutwish kusal kudi nfumwend. Chikalap nchik mwamu, ndiy ufanyidin ‘kumulimish nakash’ nfumwend ni ‘kumuziyil mudi kudi Mwant.’ (Efes 5:22, 33) Anch mband ukwet rusot ra kumusangaresh Nzamb, chitongijok chinech chawiy chikumukwasha asadila ukaliweny wend chakwel amukwasha nfumwend pa ndond pa kumupipej ap kupakish kumuyikel. Chikwau, “mband mwin manangu” umukwashining nfumwend chakwel akudisha dijuku diau. Mband winou ukwikal nich chisambu chisu chawonsu pamwing ni Nzamb.—Jinswir 14:1.
10. (a) Ov, ulabu ik Nzamb wayinkishay anvaj? (b) Ov, chom ik chirumburikina dizu “kukand,” ni mutapu ik chifanyidina kukand? (Tal kand note udia kwinshin.)
10 Anvaj niyawiy akwet kand ulabu wayinkishau kudi Nzamb. Bibil uyibabeshin anch: “Niyen atatuku, kangal wayisudishany anen ku michim. Pakwez yikandany ni kuyibabesh nich malejan ma [Yehova].” (Efes 6:4) Mu Bibil, dizu “kukand” dikutwish kurumburik “kukudish, kufumb, kufundish.” An aswiridining kuyikand; akudining nawamp anch ayilejinig yom patok ni ayilejining kand patok yom yifanyidinau kulik kusal. Bibil ubombakeshining kukand kwinoku, ap kufundish, nich rukat. (Jinswir 13:24) Chikwau kand, ‘diland dia kukand nich’ kafanyidinap kudisadil mu mutapu uyimp—mu yovil ap kumujimbu.a (Jinswir 22:15; 29:15) Anch anvaj akandin anau mu mutapu ukash, uyimp wakad rukat, asadidin ulabu wau mu mutapu uyimp ni chikutwish kuyimesh anau mar mu manangu. (Kolosay 3:21) Chikwau, kukand kwisikena ni kukandiningau mu mutapu uwanyidina kuyikwashining an kujingunin anch anvajau ayikatining ni ayibangidining mu kupam kwau.
11. Ov, mutapu ik an ukutwishau kusadil usu wau mu mutapu uwamp?
11 Ov, chidi nchik ku mutambu wa an? Ov, mutapu ik ukutwishau kusadil usu wau mu mutapu uwamp? Jinswir 20:29 jilondin anch: “Uyaj wa ansangarum wawiy usu wau.” Chakin kamu, chiyipinap kudi ansand kusadil usu wau ni kumusadil kand “Sakatang” wetu. (Mulej 12:1) Ansand afanyidin kwijik anch yisal yau yikutwish kwikal nich chibachikin pa yovil ya anvajau. (Jinswir 23:24, 25) An aziyidininga ni ilamininga nawamp ayisangareshining anvajau amwifukwidininga Nzamb. (Efes 6:1) Mwikadil mudi winou ukat “kumusangaresh Nsalejetu.”—Kolosay 3:20.
Mu Chikumangen
12, 13. (a) Ov, chitongijok ik chifanyidinau kwikal nich kudi amakurump piur pa ulabu wau mu chikumangen? (b) Let chilakej chimekeshina mulong wak ufanyidinau amakurump kusadil chisak cha amikoku nich ranaken.
12 Yehova uyitekin atulam chakwel atakela chikumangen cha win Kristu. (Hebereu 13:17) Amakundj inay ayifuvu afanyidin kusadil ulabu wau uyinkishinau kudi Nzamb chakwel ayikwasha ambay nau mu mutapu ufanyidina pamwing ni kukimb kuwap kwa chisak. Ov, mwikadil wau wa ukurump uyibachikining chakwel ikala piur pa ambay nau akaritiy? Bwat kwau! Amakurump afanyidin kwikal nich chitongijok chisikena, nich mwikadil wa kwishukish piur pa umutakel wau mu chikumangen. (1 Pita 5:2, 3) Bibil uyilejin atulam anch: ‘Lamany chikumangen cha Nzamb, chalanday nich mash ma Mwanend.’ (Midimu 20:28) Diawiy diyingish dikash disadilinga chakwel amakurump asadilang chid ni chid cha chisak nich ranaken.
13 Tukutwish kwilikej mwikadil winou mu mutapu ou. Murund ney wa piswimp ukwitin chakwel umulamina chom chend kanang cha usey. Wij anch murund ney winou wachilanda chom chinech ku usey ukash. Ov, ukutwishap kuchilam mu mutapu uwamp, ap kuchibangil nakash? Chilik chimwing kand, Nzamb wayinkisha amakurump chisend cha kubangil chom chinech cha usey: chikumangen chikweta yid yifanikeshinau nich amikoku. (Yohan 21:16, 17) Amikoku a Yehova akwet usey ku mes mend—chawiy, ndiy wayilanda nich mash mapandakena usey ma Mwanend kapokal, Yesu Kristu. Yehova kalandap chamwamu amikoku end ku usey ukash. Amakurump ishukishina ijing mwamu mu manangu mau ni ayisadidining amikoku a Yehova kwambatan nich rusot rend.
“Usu wa Rudim”
14. Ov, rudim rikwet usu ik?
14 Bibil ulondin anch: “Rufu ni mwom yidi ku usu wa rudim.” (Jinswir 18:21) Chakin kamu, rudim rikutwish kuyipish nakash yom. Ov, nany pakach petu wakad kwovangap kal nayimp ku muchim piur pa muntu kanang wamulondina yom kanang yakad manangu ap ya kumwovish ujim? Pakwez, rudim kand ni rawiy rikwet usu wa kurijek yom. Jinswir 12:18 jilondin anch: “Jindim ja in manangu jikat kwokan.” Chakin kamu, mazu mawamp ni ma manangu akutwish kumasadil mudi mwon wa kwokan nich muchim watapau. Tushinshikinany yilakej yimwing.
15, 16. Mu jinjil ik tukutwisha kusadil rudim retu chakwel tuyikasikesha antu akwau?
15 1 Tesalonik 5:14 ukasikeshin palondinay anch: “Yikasikeshany akweta wom, yikwashany aziyila.” Chakin kamu, ap atushalapol ashinshamena a Yehova arishining yisu yimwing nich kuziy. Ov, mutapu ik tukutwisha kuyikwash atushalapol inay? Chakusambish, tufanyidin kuyijikitish nich mazu makin mayikwasha kujingunin anch akwet usey ku mes menday Yehova. Kwisamb nau pamwing piur pa maverse ma Bibil mamwing makweta usu mamekeshina anch chakin kamu Yehova uyibangidining ni uyikatining antu akweta “michim yinenganena” ni ‘yizengodilau.’ (Kuseng 34:18) Chisu tusadidininga usu wa rudim retu mulong wa kuyikasikesh antu akwau, tumekeshining anch tukat kumwimburij Nzamb wetu mwin riy ukata “kuyongoj antu aziyila.”—2 Korint 7:6.
16 Tukutwish kand kusadil usu wa rudim retu chakwel tuyikwasha antu akwau akweta maswir mavud. Ov, kudi mbay mukaritiy wafishinap kal mukatish nend kanang? Mazu tulondininga nich riy mamekeshining kubangil kwetu ni makutwish kongoj muchim uzengodilau. Ov, kudiaku mukadivar ap nambaz udia ipal wiyovininga mudi kakwetap usey? Kusadil mazu mawamp kukutwish kuyikasikesh amapal inay chakwel ajingunina anch niyawiy akwet usey ni tuyisagaredining. Ov, kudiaku muntu kanang urishininga nich mayej makad kupwang? Kulond mazu mawamp ku telefon ap kuya kwisamb nend kukutwish kwamukwash nakash muyej winou. Musangar mud ik ukwikalay nich Sakatang wetu pakututeshay tukat kusadil “mazu mawamp makutwisha kukasikesh”!—Efes 4:29.
Kulejan rusangu ruwamp—wawiy mutapu upandakena kuwap wa kusadil usu wetu
17. Ov, mwinjil ik ya usey tukutwisha kusadil rudim retu mulong wa kutaninamu kwa antu akwau ni mulong wak tufanyidina kusal mwamu?
17 Kwikil chom kanang chipandakena usey kusut mutapu wakusadil usu wa rudim chakwel twipana mu mudimu wetu wa kulejan rusangu ruwamp ra Want wa Nzamb kudi antu akwau. Jinswir 3:27 jilondin anch: “Sal kuwap kudi awiy aswiridina kuwap, anch chidi mu usu wey wa kuchisal.” Tukwet chisend cha kuyilej antu akwau rusangu ruwamp rikupandisha mwom yau. Chikwikalap chiwamp kulam ayinetu rusangu riner ra kuswapej ratwinkishau kudiay Yehova pakad choy. (1 Korint 9:16, 22) Ov, mu chilik cha mutapu ik chitwitinay Yehova kusal mudimu winou?
Tumusadilany Yehova Nich “Usu Wetu Wawonsu”
18. Ov, Yehova utwitin tusal ik?
18 Rukat retu piur pa Yehova ritubachikining kwipan nakash mu mudimu wa kulejan wa win Kristu. Ov, Yehova utwitin tusal ik pa mulong winou? Chikalap nchik chom kanang chikutwishay kusal kudi muntu mwin mwawonsu pakach petu, ap anch tudi mu mwikadil wa mutapu ik, ‘Ku midimu yawonsu yiukusalany, salany nich mupim wen wawonsu mudi muukata kumusadilany [Yehova] wakad kutong anch, ukat kuyisadilany ching kusu antu.’ (Kolosay 3:23) Pisambinay piur pa dilejan dipandakena malejan mawonsu kujimb, Yesu walonda anch: “Mukata [Yehova] Nzamb wey nich muchim wey wawonsu, ni mupim wey wawonsu, ni manangu mey mawonsu, nich usu wey wawonsu.” (Marko 12:30) Mwaning, Yehova umwitin muntu ni muntu pakach petu chakwel amukata ni amusadila nich mupim wend wawonsu.
19, 20. (a) Muchim, manangu ni usu yiding mukach mwa mupim, ov, mulong wak wisambidinau yom yiney mu Marko 12:30? (b) Ov, kumusadil Yehova nich mupim wawonsu kurumburikin ik?
19 Ov, kumusadil Nzamb nich mupim wawonsu kurumburukin ik? Mupim urumburukin muntu mwin, nich ukaliweny wend wa ku mujimbu ni wa manangu. Muchim, manangu ni usu yiding mukach mwa mupim, ov, mulong wak wisambidinau yom yiney mu Marko 12:30? Tushinshikinany chilakej chinech. Pa yisu yafundau Bibil, muntu wafanyidinanga kulandish mwom wend (mupim wend) mu uswik. Chikwau kand, muswik kafanyidinangap kumusadil mwant wend wa mudimu nich muchim wend wawonsu; katwishangap kusadil nich usu wend wawonsu ap nich ukaliweny wend wa manangu wawonsu chakwel mwant wend wa mudimu ataninamu. (Kolosay 3:22) Chimeken pamwing ap anch Yesu wajimbula yom yiney yisatu mulong wa kukasikeshin kulik kwitun mu mudimu kanang ap ukwau chakwel tulika kusal mudimu wa Nzamb. Kumusadil Nzamb nich mupim wawonsu kurumburikin kwipan ayinetu, kusadil usu wetu ni dikand dietu chakwel twipana nakash mu mudimu wend anch chitwishikin.
20 Ov, kusal mudimu nich mupim wawonsu kurumburikin anch etu awonsu tufanyidin kusutish chisu cha mutapu umwing ni usu wa mutapu umwing mu mudimu wa kulejan? Chinech chitwishikinap mulong wa mashakamin ni ukaliweny kushalijan ya umwing ni mukwau. Chilakej, nsand ukweta ukash wa mujimbu uwamp ni usu uwanyidina ukutwish kusutish chisu chivud mu mudimu wa kulejan kupandakanamu muntu uburedina usu mulong chimbu cha mivu yivud yikwetay. Chilik chimwing kand ni mujich wakad kwikal nich yisend ya dijuku ukutwish pamwing ap kusal nakash kumupandakanamu muntu ukweta chisend chinech. Musangar mud ik tukwikala nich anch tukwet usu ni mashakamin yikutwisha kutukwash kusal nakash mu mudimu wa kulejan! Chawiy, tufanyidinap kwikal nich mwikadil wa kunyinyit ap kwiyilikej nau antu akwau pa mulong winou. (Rom 14:10-12) Pakwez, tufanyidin kusadil usu wetu chakwel tuyikasikesha antu akwau.
21. Ov, njil ik yipandakena kuwap ni yidia ya usey nakash ya kusadil usu wetu?
21 Yehova ndiy chilakej chipandakena kuwap mu kusadil usu mu mutapu uwamp. Tufanyidin kumwimburij mu mutapu upandakena kuwap kwambatijan nich ukaliweny wetu untu wakad kuwanyin. Tukutwish kusadil usu wetu mu mutapu uwamp kusutil ku kuyisadil nich kalimish antu adia mwinshin mwa umutakel wetu. Chikwau, tufanyidin kuwanyish nich mupim wetu wawonsu mudimu wa kulejan watwinkishay Yehova kusal mulong wa kuyipandish antu. (Rom 10:13, 14) Vurikany anch, Yehova usangering chisu wipanininga nakash—anch chitwishikin—nich mupim wey wawonsu. Ov, muchim wey ukubachikiningap kusal yom yin yawonsu ukutwisha kumusadil Nzamb wija milong yetu nawamp ni utukatininga? Kwikil chom chipandakena usey nakash mu kusadil usu wey.
a Pa yisu yafundau Bibil, dizu dia Hebereu dikarumwinau anch “diland” dirumburikin nfimbu ap kamutond katakediningau nich atufung amikoku au. (Kuseng 23:4) Chilik chimwing kand, “diland” dia ulabu wa anvaj dimekeshining umutakel wa rukat, pakad ujim ap kupup mu mutapu uyimp.
-