‘Lo sala tënë na ala gi na lege ti parabole’

“Jésus asala tënë so kue na parabole na azo mingi so; Lo sala tënë oko na ala senge pëpe, gi na lege ti parabole”.​—MATTHIEU 13:34.

MO LINGBI ti dabe mo na mbeni tapande so a mû na yâ ti mbeni diskur a sala fadeso angu mingi awe? A yeke girisa ka hio pëpe anzoni tapande. Mbeni wasungo mbeti atene so atapande ayeke “gbian mê si aga lê na amû lege na azo so amä ni ti bâ na li ye so a tene.” Teti so e yeke gi fani mingi ti bâ ye kue na li kozoni ti gbu nda ni, atapande alingbi ti mû maboko na e ti gbu nda ti aye hio. Atapande amû lege ti gbu nda ti aye nzoni, ti fa aye so ayeke ngbâ biaku na yâ li ti e.

² Mbeni wafango ye oko pëpe na sese asala kusala na atapande tongana ti so Jésus Christ asala. A lingbi ti dabe hio na mingi ti aparabole ti Jésus, atâa so lo mû ala a sala fadeso angu ndulu na saki use awe.a Ngbanga ti nyen Jésus aluti lani mingi na ndo kode ti fango ye so? Na ye wa asala si aparabole so lo mû aga na anzoni lengo?

Ngbanga ti nyen Jésus afa ye na lege ti aparabole?

³ Bible amû akpengba nda ti tënë use so afa ngbanga ti nyen Jésus asala kusala lani na aparabole. Kozoni kue, na salango tongaso, Jésus asala si mbeni prophétie aga tâ tënë. Bazengele Matthieu asû na mbeti: “Jésus asala tënë so kue na parabole na azo mingi so; Lo sala tënë oko na ala senge pëpe, gi na lege ti parabole; si tënë so prophète atene alingbi ga tâ tënë, lo tene, Fade Mbi lungula yanga ti Mbi ti sala tënë na parabole”. (Matthieu 13:34, 35). “Prophète” so Matthieu asala tënë ti lo ayeke wasungo Psaume 78:2. Wasungo psaume so asû mbeti ti lo na gbe ti yingo ti Nzapa asiècle mingi kozoni si a dü Jésus. Gbu li kete: asiècle mingi kozoni si ye ni asi, Jéhovah ahinga awe so Molenge ti lo ayeke fa ye ande na lege ti aparabole; ye so adö bê biani, a yeke tongaso pëpe? Tâ tënë, na ye so afa so Jéhovah abâ na nene ni mingi kode ti fango ye so!

⁴ Use nda ti tënë so apusu Jésus ti sala kusala na aparabole ayeke so, tongana ti so lo mveni lo tene, lo ye ti kangbi nde ala so bê ti ala ake tënë ni. Na pekoni so lo fa parabole ti zo ti lungo kobe na azo mingi mingi so aga, adisciple ti lo ahunda: “Teti nyen Mo sala tënë na ala na parabole?” Jésus akiri tënë: “A mû na i ndara ti hinga tënë ti ndagigi ti royaume ti yayu, me A mû na ala pëpe. Teti tënë so si, Mbi sala tënë na ala na parabole, teti tongana ala bâ ndo, ala bâ ye pëpe; na tongana ala mä ndo, ala mä ye pëpe, na ala hinga nda ni pëpe. Tongaso tënë so Esaïe afa na iri ti Nzapa aga tâ tënë na lege ti ala, lo tene: Fade i mä ndo biani, me fade i hinga nda ni oko pëpe; fade i bâ ndo biani, me fade i bâ nda ni oko pëpe; teti bê ti azo so ayeke na mafuta mingi”.​—Matthieu 13:2, 10, 11, 13-15; Esaïe 6:9, 10.

⁵ Ka ye ni ayeke tongana nyen na atapande wala aparabole ti Jésus so akangbi popo ti azo? Na ambeni ngoi, a hunda ti tene azo so amä lo agi nda ti ye kozoni ti gbu nda ti atënë ti lo mbilimbili. Ala so ayeke na tâ be-ti-molenge ayeke gi ti hunda tënë mingi ahon (Matthieu 13:36; Marc 4:34). Tongaso, aparabole ti Jésus afa tâ tënë na ala so asala nzara ni na yâ bê ti ala; na oko ngoi ni nga, aparabole ti lo akanga tâ tënë na lê ti ala so ayeke na be-kota. Jésus ayeke lani tâ wafango ye biani! Fadeso, zia e bâ ambeni ye so asala si aparabole ti lo aga na ye ti nzoni mingi.

Lo fa anzene nzene tënë kue pëpe

⁶ Mo tara awe ti bâ bibe wa adisciple ti kozo siècle so amä tâ na mê ti ala fango ye ti Jésus awara lani? Atâa so ala wara kota matabisi ti mä go ti Jésus mveni, mbeni ye oko amanke ala: ala wara pëpe matabisi ti duti na mbeni buku so a sû atënë ti lo na yâ ni, ti tene na pekoni ala bâ ni ti dabe ala na aye so lo tene. Nde na so, a yeke ti ala ti bata atënë ti Jésus na li nga na bê ti ala. Na salango pendere kusala na aparabole, Jésus asala si a duti ngangu pëpe na ala ti dabe na ye so lo fa. Lo sala tongana nyen?

⁷ Jésus afa pëpe anzene nzene tënë kue ti ambaï so lo mû na yâ ti aparabole ti lo. Tongana lo bâ nene ti fa anzene nzene tënë kue so amû lege ti gbu nda ti mbaï ni wala ti gboto lê ngangu na ndo ni, Jésus ayeke sala kue ti fa ni. Ni la, lo fa tâ wungo ti angasangbaga so mveni ni azia na peko ti lo tongana lo yeke gi mbeni oko so agirisa; lo fa nga angbonga oke si awakua asala na yâ vigne, nga atalent oke a mû na angbâa ti bata.​—Matthieu 18:12-14; 20:1-16; 25:14-30.

⁸ Na oko ngoi ni, Jésus azia yamba asenge tënë ti mbaï ni so alingbi ti kanga lege na e ti gbu nda ti aparabole ti lo. Na tapande, na yâ parabole ti lo ti ngbâa so amû pardon pëpe, Jésus afa pëpe ye so ngbâa ni asala ti tene kuda ti lo ague juska ti si talent saki bale-oko (wala denier 60 000 000). Jésus ayeke gboto lê na ndo nene ti duti ndulu ti mû pardon. Kota ye ni andu pëpe tongana nyen si ngbâa ni asala si kuda ti lo aga kota tongaso, me tongana nyen si a mû pardon na lo na tongana nyen si lo sala ye na mbage ti mbeni fon lo ngbâa so wungo ti kuda ti lo na li ti ngbâa so ayeke gi kete (Matthieu 18:23-35). Legeoko nga, na yâ parabole ti molenge so abuba aye ti lo kue, Jésus afa pëpe ngbanga ti nyen molenge ni alondo gi tongaso ti hunda ye ti héritier ti lo, na ngbanga ti nyen lo buba ni kue. Me Jésus afa tënë kue na ndo bibe ti babâ ni nga na salango ye ti lo tongana molenge ti lo agbian bê ti lo na akiri na yanga-da. Mara ti anzene nzene ye so Jésus afa na ndo babâ ni ayeke kota ye mingi ti gbu nda ti ye so Jésus aye ti fa; ye ni ayeke so: Jéhovah ayeke mû pardon “kue”.​—Esaïe 55:7; Luc 15:11-32.

⁹ Jésus ayeke sala nga ye na ndara tongana lo yeke fa azo ti yâ ti aparabole ti lo. Ahon ti fa anzene nzene tënë kue na ndo ye so a bâ na tele ti azo ni, fani mingi Jésus aluti gi na ndo ye so ala sala wala tongana nyen si ala sala ye na gbele aye so lo fa. Tongaso, ahon ti fa mara ti zo wa nzo Samaritain ni akpa, Jésus afa mbeni ye so ayeke kota ahon: lege so Samaritain ni na be-nzoni aga ti mû maboko na mbeni Juif so awara kä na alango na ndo ti lege. Jésus afa anzene nzene tënë so ayeke na bezoin ni ti fa so ndoye teti mba ti mo ayeke mbeni ye so a lingbi zo afa ni nga na mbage ti azo so ayeke ti mara wala ti kodoro ti lo pëpe.​—Luc 10:29, 33-37.

¹⁰ Teti so lo gi nzoni ti fa pëpe anzene nzene tënë kue ti ambaï ti yâ ti aparabole ti lo, Jésus asala si aparabole ni aduti gi ndulu na asi singo pëpe na asenge tënë. Na lege so, lo sala si a duti ngangu pëpe na azo so amä lo na kozo siècle, nga na azo mingi mingi so na pekoni ayeke diko aÉvangile, ti dabe na aparabole ni nga na akpengba ye ti manda so alondo dä.

Lo gboto atapande ti lo na ndo aye so asi na yâ fini ti lâ oko oko

¹¹ Jésus asala kusala tâ nzoni mingi na aparabole so andu aye so azo alingbi ti bâ na yâ fini ti ala. Na yâ mingi ti aparabole ti lo ni, a lingbi ti wara aye so lo mveni lo bâ na lê ti lo tongana lo yeke kono na Galilée. Gbu li gi kete na ndo fini ti lo na ngoi so lo de molenge. Lo bâ fani mingi tongana nyen mama ti lo ayeke sala mapa; ti sala si mapa ni a suku, lo yeke mû kete mbage ti ngbele mapa so mama ni ayeke dä, ti zia na yâ ni (Matthieu 13:33). Lo bâ nga fani mingi azo ti gbungo susu tongana ala yeke bi gbanda ti ala na lê ti pendere Ngu ti Galilée (Matthieu 13:47). Wala lo bâ nga fani mingi gbâ ti amolenge na salango ngia na place ti gala (Matthieu 11:16). Jésus abâ nga peut-être ambeni ye nde nde ti fini ti azo so na pekoni lo sala na kusala na yâ aparabole ti lo: ale-kobe so a lu, amatanga ti mariage so a sala na ngia, nga ayaka ti le-kobe so ayeke bê na gbe ti lâ.​—Matthieu 13:3-8; 25:1-12; Marc 4:26-29.

¹² A yeke ye ti dongo bê pëpe ti bâ so na yâ mingi ti aparabole ti Jésus, a lingbi ti wara gbâ ti atënë na aye so ayeke si na yâ fini ti zo ti lâ oko oko. Tongaso, ti bâ na nene ni mingi ahon kode ti lo ti salango kusala na fango ye so, a yeke nzoni ti bâ ye so atënë ti lo aye ti tene giriri teti aJuif so amä lo. Zia e bâ atapande use.

¹³ Kozoni kue, na yâ parabole ti blé na sioni pele, Jésus asala tënë ti mbeni koli so a lu na yâ yaka ti lo nzoni blé, me mbeni “wato” alï na yâ yaka ni na lo lu sioni pele dä. Ngbanga ti nyen Jésus asoro lani ti mû sioni tapande so? Girisa pëpe so Jésus ayeke fa parabole so na ngoi so lo yeke na tele ti Ngu ti Galilée, na kusala ti azo ni mingi aluti gi na ndo kua ti yaka. Ye nyen alingbi ti buba biani kua ti mbeni wadengo yaka? A yeke pëpe asioni pele so mbeni wato alï yeke na yâ yaka ni na lo lu? Andia so a mû na ngoi ni kâ afa so mara ti aye tongaso asi biani. A yeke polele so Jésus asala kusala lani na mbeni ye so ala so amä lo ahinga ni nzoni; a yeke tongaso pëpe?​—Matthieu 13:1, 2, 24-30.

¹⁴ Ti use ni, dabe mo na parabole ti nzo Samaritain. Jésus ato nda ni na tënë so: “Mbeni zo alondo na Jérusalem ti zu na Jéricho, na lo tï na tïtî awanzi; ala kamata bongo ti lo kue, ala pika lo, ala zia lo, na ala gue; na lo ga ndulu ti kui.” (Luc 10:30). Ti fa nda ti ye ti lo, a yeke senge pëpe si Jésus asala tënë ti lege so “alondo na Jérusalem ti zu na Jéricho”. Na ngoi so lo yeke fa lani parabole so, lo yeke na Judée, na lo yo pëpe na Jérusalem; tongaso, ala so amä lo ahinga peut-être lege ni so nzoni. Azo ahinga so lege ni ayeke sioni mingi, mbilimbili teti mbeni zo so ayeke hon na tambela gi lo oko. Lege ni aba kirikiri, ahon na yâ ndo so azo ayeke dä pëpe, na a sala si ando ti hondengo tele ayeke dä mingi teti awanzi.

¹⁵ Mbeni ye nde ayeke dä so a lingbi e hinga, na so andu lege so Jésus asala tënë ni, “so alondo na Jérusalem ti zu na Jéricho”. Tondo ni afa so, kozoni kue mbeni prêtre ahon na lege ni, na pekoni mbeni Lévite, me zo oko ti ala aluti pëpe ti mû maboko na koli so awanzi asala sioni na lo (Luc 10:31, 32). Aprêtre ayeke sala kusala na temple ti Jérusalem, na aLévite ayeke mû maboko na ala. Tongana ala yeke pëpe na kusala ti sala na temple, aprêtre na aLévite mingi ayeke kiri ti lango na Jéricho, teti Jéricho ayo gi akilomètre 23 na Jérusalem. Tongaso, ala wara lege biani ti hon na ndo lege so. Bâ nga so prêtre na Lévite ni ayeke hon na lege ni “so alondo na Jérusalem”; tongaso, ala zia temple na peko ti ala.b Ni la, zo oko alingbi pëpe ti tene so akoli so asala ye na lege ni tongana ala kpe ti ga ndulu na koli so awara kpale, ngbanga ti so ala bâ ti ala so lo kui awe, na ti ndu mbeni kuâ ti zo alingbi ti sala si ala duti sioni teti mbeni ngoi na awara lege pëpe ti sala kusala na temple (Lévitique 21:1; Nombre 19:11, 16). A yeke polele so aparabole ti Jésus andu aye so ala so amä lo ahinga ni nzoni.

Lo gboto atapande ti lo na yâ aye so Nzapa aleke

¹⁶ Atapande na parabole mingi so Jésus amû afa so lo hinga nzoni mingi apele, anyama, nga na aye so angoro ni (Matthieu 6:26, 28-30; 16:2, 3). Lo wara mara ti hingango ye so na ndo wa? Na ngoi so lo yeke kono lani na Galilée, lo wara lege biani ti bâ aye so Jéhovah aleke. Me mingi ahon so, Jésus ayeke “kozo ti ye kue so Nzapa acréé”, na Jéhovah asala kusala na lo tongana “wakode” ti leke aye kue (aColossien 1:15, 16; aProverbe 8:30, 31). Ndani la si bê ti e adö pëpe so Jésus ahinga tâ nzoni mingi aye so Nzapa aleke. Zia e bâ fadeso tongana nyen lo sala nzoni kusala na hingango ye so na yâ fango ye ti lo.

¹⁷ Na popo ti aparabole so lo mû na so andu bê mingi, a yeke wara ti so a sû ni na Jean chapitre 10; na ndo so lo haka kpengba songo ti lo na adisciple ti lo, na kpengba songo ti mbeni berger na angasangbaga ti lo. Atënë ti Jésus afa so lo hinga nzoni mingi asalango ye ti angasangbaga. Lo fa so angasangbaga ayeke ndulu ti tene a fa lege na ala, na ala yeke mû lakue peko ti berger ti ala (Jean 10:2-4). Azo so ague na vizite na yâ akodoro so a sala tënë ni na yâ Bible awara lege ti bâ tâ kamba so ayeke dä na popo ti aberger na angasangbaga. Na siècle 19, wandara Henry Baker Tristram atene: “Mbeni lâ, mbi bâ mbeni berger so ayeke sala ngia na kundu ti anyama ti lo. Ti handa ala lo tara ti kpe; angasangbaga ti lo atomba peko ti lo juska ala ngoro tele ti lo. . . . Na nda ni, anyama ni kue abungbi na tele ti lo, ala huru na ngia na tele ti lo.”

¹⁸ Ngbanga ti nyen angasangbaga ayeke mû peko ti berger ti ala? Jésus atene: “Teti ala hinga yanga ti lo.” (Jean 10:4). Angasangbaga ahinga biani yanga wala go ti berger ti ala? Na peko ti mbeni ye so lo bâ lo mveni, George Adam Smith asû na mbeti: “Ngoi na ngoi, a nzere na e ti hu tele ti e na midi na tele ti mbeni oko ti adungu ti Judée; na ndo so, e bâ aberger ota wala osio na gango ni na angasangbaga ti ala. Anyama ni alï na popo ti tele, na e hunda tele ti e tongana nyen berger oko oko ayeke sala ande ti wara anyama ti lo mveni. Me tongana anyama ni anyon ngu na asala ngia ahunzi awe, aberger ni oko na oko ague na ambage nde nde ti popo-hoto ni, na zo oko oko ahiri anyama ti lo na mbeni hiringo ndo so ayeke gi ti lo mveni; na anyama ti berger oko oko ato nda ti zi tele ti ala na atanga ni ti gue na mbage ti tâ berger ti ala, na pekoni ala hon tâ na lege ni legeoko tongana ti so ala ga fade.” So tâ tapande ti nzoni ahon si Jésus asoro ti fa na tënë ti lo so! Tongana e yeda na e sala ye alingbi na afango ye ti lo, nga tongana e mû peko ti lo lakue, fade e yeke wara lege ti duti na gbe ti fango lege ti nzobe na ti ndoye ti “Nzo berger.”​—Jean 10:11.

Lo gboto atapande ni na ndo aye so asi so awamango lo ahinga

¹⁹ Anzoni parabole alingbi ti luti na ndo ambeni ye so asi biani, wala ambeni tapande so zo alingbi ti manda ye dä. Mbeni lâ, Jésus asala kusala na mbeni ye so asi a ninga mingi pëpe ti bi yongoro bibe ti wataka so atene gi ala so ayeke na siokpari mingi si ayeke wara akpale. Lo tene: “Wala azo bale-oko na ndo ni miombe so tour ti Siloé atï na ndo ala na afâ ala, bê ti i atene ala yeke na siokpari ahon ambeni zo kue so aduti na Jérusalem?” (Luc 13:4). Jésus ake na ngangu atënë so agi ti bi gunda ti akpale kue gi na li ti Nzapa na tenengo so ala yeke na yâ plan ti Nzapa. Azo 18 so akui pëpe ngbanga ti so ala sala mbeni siokpari so Nzapa ake; a yeke tongaso pëpe. Tâ gunda ti ndao so asala si ala kui ayeke so lâ na pasa asi na azo kue (Zo-ti-fa-tene 9:11). Na lege so, lo ke mbeni fango ye ti wataka na salango kusala na mbeni ye so asi na so azo so amä lo ahinga ni nzoni.

²⁰ Na yâ fango ye ti lo, Jésus asala nga kusala na atapande so ayeke na yâ Mbeti ti Nzapa. Dabe mo na ngoi so aFarizien afâ ngbanga na ndo adisciple ti Jésus teti so ala ko le-kobe na maboko ti ala, na ala te ni na lâ ti Sabbat. Me ti bâ nzoni, adisciple adoro pëpe Ndia ti Nzapa, me ndia ti ngangu so aFarizien amû na ndo ye so ala bâ tongana salango kua so Ndia agbanzi ti sala na lâ ti Sabbat. Ti fa so Nzapa aleke lâ oko pëpe ti tene a sala kusala tongaso na ndia ti lo na ndo Sabbat na mbeni lege so a ne na ndo azo, Jésus amû tapande ti ye so asi na so asû na 1 Samuel 21:3-6. Tongana nzara agbu David na azo ti lo, ala luti na tabernacle na ala te mapa ti nzoni-kue so alungula ni na azia fini mapa na place ni. Mingi ni, a yeke aprêtre si alingbi ti te ngbele mapa ni. Ye oko, na yâ aye so asi, a fâ ngbanga pëpe na ndo David na azo ti lo teti so ala te mapa ni. Ye so apika bê ayeke so gi oko tondo so na yâ ti Bible si afa so ambeni zo so ayeke aprêtre pëpe ate lani mapa ti nzoni-kue. Jésus ahinga tâ tondo so alingbi na ni ti sala na kusala, na aJuif so amä lo ahinga ni nzoni nga.​—Matthieu 12:1-8.

²¹ Biani, Jésus ayeke lani Kota Wafango ye! Bê ti e alingbi gi ti dö tongana e bâ kode ti kota ahon so lo sala na kusala ti fa akpengba tâ tënë na mbeni lege so andu bê ti ala so amä lo. Ye oko, tongana nyen e lingbi ti mû tapande ti lo na yâ fango ye ti e? Fade e yeke bâ ande tënë so na yâ article ti peko.

[Akete Tene na Gbe Ni]

Mo dabe mo na ni?

• Ngbanga ti nyen Jésus afa ye na lege ti aparabole?

• Tapande wa afa so Jésus asala kusala na aparabole so giriri azo ti mango lo alingbi ti hinga ni nzoni?

• Na salango kusala na kode na atapande, tongana nyen Jésus ayôro na yâ ni aye so lo hinga na ndo aye so Nzapa aleke?

• Na lege wa Jésus asala kusala lani na aye so asi na so awamango lo ahinga ni nzoni?

[Ahundango Tene ti Manda na Ye]

1, 2. (a) Ngbanga ti nyen a yeke ngangu pëpe ti dabe na anzoni tapande? (b) Jésus asala kusala lani na mara ti atapande wa? Na ahundango tënë wa alondo na ndo lege so lo sala kusala na ala? (Bâ nga kete tënë na gbe ni.)

3. (a) Na lege ti Matthieu 13:34, 35, mbeni oko nda ti tënë so apusu Jésus ti sala kusala na aparabole ayeke nyen? (b) Ye nyen afa so Jéhovah abâ na nene ni mingi kode ti fango ye so?

4. Tongana nyen Jésus afa ye so apusu lo ti sala kusala na aparabole?

5. Tongana nyen aparabole ti Jésus akangbi popo ti ala so amä lo na tâ be-ti-molenge, na ala so ayeke na be-kota?

6-8. (a) Ye wa amanke lani na ala so amä Jésus na kozo siècle? (b) Atapande wa afa so Jésus ayeke fa atënë kue pëpe ti ambaï so lo yeke mû?

9, 10. (a) Tongana lo yeke sala tënë ti ambeni zo na yâ aparabole ti lo, Jésus aluti mingi na ndo nyen? (b) Ti tene ala so amä lo nga ambeni zo nde awara lege ti dabe ala hio na aparabole ti lo, ye nyen Jésus asala?

11. Mû ambeni tapande so afa tongana nyen aparabole so Jésus amû andu aye so lo bâ tâ na lê ti lo mveni tongana lo yeke kono na Galilée.

12, 13. (a) Tongana nyen parabole ti Jésus ti blé na sioni pele afa so lo hinga lani nzoni mingi aye so asi na kodoro ni?

14. Na yâ parabole ti nzo Samaritain, ngbanga ti nyen a yeke senge pëpe si Jésus asala lani tënë ti lege so “alondo na Jérusalem ti zu na Jéricho” ti gboto lê na ndo tënë ti lo?

15. Ngbanga ti nyen zo oko alingbi pëpe ti fa so salango ye ti prêtre na Lévite ti parabole ti nzo Samaritain ayeke na lege ni?

16. Ngbanga ti nyen bê ti e adö pëpe so Jésus ahinga tâ nzoni mingi aye so Nzapa aleke?

17, 18. (a) Tongana nyen atënë ti Jésus so a sû na Jean chapitre 10 afa so lo hinga nzoni mingi asalango ye ti angasangbaga? (b) Ye nyen azo so asala vizite na yâ akodoro so a sala tënë ni na yâ Bible abâ na ndo songo so abungbi aberger na anyama ti ala?

19. Ti ke mbeni tënë ti wataka, tongana nyen si Jésus asala kusala nzoni na mbeni kpale so asi na ndo ni?

20, 21. (a) Ngbanga ti nyen aFarizien afâ ngbanga lani na ndo adisciple ti Jésus? (b) Tondo ti Bible wa Jésus amû ti fa so Jéhovah aleke lâ oko pëpe ti tene ndia ti Sabbat ane azo? (c) Ye nyen e yeke bâ ande na yâ article ti peko?

[Afoto na lembeti 15]

Jésus asala tënë ti mbeni ngbâa so ake ti mû pardon teti mbeni kete kuda, nga ti mbeni babâ so amû pardon na molenge ti lo so abuba ye ti héritier ti lo kue

[Foto na lembeti 16]

Ye nyen parabole ti Jésus na ndo nzo Samaritain aye ti fa na e?

[Foto na lembeti 17]

A yeke tâ tënë so angasangbaga ahinga go ti berger ti ala?