Fanontanean’ny Mpamaky
Ia “ampela” resahin’ny Isaia 60:1 io, le akory ty ‘itsanganany’ noho ‘andefasany hazavà’?
Hoy ty Isaia 60:1: “Mitsangana lahy iha ampela, le mandefasa hazavà, fa fa avy ty hazavanao. Mamirapiratsy aminao eo ty voninahitsin’i Jehovah.” Laha hentea ty andinin-teny manodidy, le tsy ia “ampela” io fa Ziona, na Jerosalema, renivohitsin’i Joda tamy zay. (Isaia 60:14; 62:1, 2) Manondro ty firenenan’ny Israely ty hoe Jerosalema. Misy fanontanea roe retoa hovaleantsika mikasiky an’ny andininy io: Voalohany, nombia Jerosalema ro ‘nitsanga’ noho nandefa hazavà ara-panahy, le tamy fomba akory? Faharoe, tanteraky amy androntsika zao koa va raha nivolanin’i Isaia reo?
Nombia Jerosalema ro ‘nitsanga’ noho nandefa hazavà ara-panahy, le tamy fomba akory? Mbo nirava Jerosalema noho ty tempoliny tamy Jiosy rey natao sesitany ta Babylona any, tanatin’ny 70 tao. Fe lafa niresin’i Media noho Persa Babylona, le nafaha tsy ho andevo ty Israelita nipetraky tamy tanà maro tamy Fanjakàn’i Babylona teo ka afaky noly an-tanindrazan-drozy any. (Ezra 1:1-4) Nanomboky tamy 537 T.K., le afaky noly ze sisa tavela noho tsy nivaliky, tamy foko 12 tamy Israely teo. (Isaia 60:4) Nanomboky nanao soro ho an’i Jehovah rozy, nankalaza fety, noho nanory ndraiky an’ny tempoly iny. (Ezra 3:1-4, 7-11; 6:16-22) Nanomboky namirapiratsy tamy Jerosalema ndraiky ty voninahitsin’i Jehovah, zany hoe namirapiratsy tamy vahoakiny tafimpoly a Jerosalema any rey. Lasa fahazavà an’ohatsy ho an’ny firenena iaby tsy nahay an’i Jehovah rozy.
Fe ty ampahany amy faminanian’i Isaia iny avao ro nitanteraky tamy zay. Nivaliky tamy Ndranahary ty ankamaroan’ny Israelita lafa nandeha ty fotoa. (Neh. 13:27; Mal. 1:6-8; 2:13, 14; Mat. 15:7-9) Nandà an’i Jesosy Kristy, azy Mesia iny mihintsy aza rozy tafara atoy. (Mat. 27:1, 2) Nirava ndraiky Jerosalema noho ty tempoliny tamy tao 70 A.K.
Fa nivola ani-zay Jehovah taloha tany. (Dan. 9:24-27) Hita baka amy zay fa tsy fikasàny ty hanatanteraky ty raha iaby resahin’ny Isaia toko faha-60, amy Jerosalema an-tany etoy.
Tanteraky amy androntsika zao koa va raha nivolanin’i Isaia reo? Eka. Fe ho tanteraky amy ampela raiky hafa an’ohatsy zay raha io, zany hoe “Jerosalema ambony any.” Niresaky mikasiky azy apostoly Paoly. Hoy ty asany: “Ie ro renintsika.” (Gal. 4:26) Tsy ia Jerosalema ambony any io fa ty ampahany amy fandamina-Ndranahary an-danitsy any misy ty anjely tsy mivaliky. Jesosy noho ty voahosotsy 144 000 ro ‘anan’ny’ ampela io. Mitamà hiay an-danitsy, manahaky an’i Paoly rozy. (Gal. 4:31) Mahaforo “firenena masy” ty Kristiana voahosotsy, zany hoe “ty Israeli-Ndranahary.”—1 Pet. 2:9; Gal. 6:16.
Akory ty ‘nitsanganan’i’ Jerosalema ambony any noho ‘nandefasany hazavà’? Nanao ani-zay ie tamy alalan’ny anany voahosotsy an-tany etoy rey. Henteo hoe manino ty raha niainan-drozy ro nitovy tamy faminania amy Isaia toko faha-60 ao.
Tsy maintsy ‘nitsanga’ ty Kristiana voahosotsy satria tanatin’ny iky ara-panahy rozy lafa niparitaky ty mpivadi-pinoa tamy taonjato faharoe, tafaran’ny nahafaty ty apostoly. (Mat. 13:37-43) Lasa babo tamy Babylona Bevata tao, na ty fitambaran’ny fivavahan-diso amy tany toy iaby rozy tamy zay. Mbo nibabo tao avao ty voahosotsy zisiky tamy 1914. Nanomboky tamy tao io ty “farani-zao tontolo zao.” (Mat. 13:39, 40) Tsiela tafarani-zay, zany hoe tamy 1919, le nafaha baka ao rozy. Avy le nampamirapiratsy fahazavà ara-panahy rozy ka nitory ty vaovao soan’ny Fanjakà iny.a Tanatin’ny tao maro, le namonjy an’ny fahazavà io ty olo baka amy firenena iaby, anisani-zay ty sisa tavela amy Israeli-Ndranahary. Rozy moa “mpanjaka” resahy amy Isaia 60:3 ao io.—Apok. 5:9, 10.
Amy hoavy, le vomaiky hampamirapiratsy ty fahazavà baka amy Jehovah ty Kristiana voahosotsy. Amy fomba akory? Lafa mahavita ty fanompoan-drozy an-tany etoy rozy, le ho anisan’ny “Jerosalema Vaovao”, na valin’i Kristy 144 000, mpanjaka sady mpisoro.—Apok. 14:1; 21:1, 2, 24; 22:3-5.
Handramby anjara bevata amy fanatanteraha ty Isaia 60:1 Jerosalema Vaovao io. (Ampitovizo ty Isaia 60:1, 3, 5, 11, 19, 20 noho ty Apokalypsy 21:2, 9-11, 22-26.) Ta Jerosalema an-tany eto ty foiben’ny fanjakà tan’Israely tany taloha. Manahaky ani-zay koa Jerosalema Vaovao noho Kristy. Ho lasa fanjakà rozy le handay ty tontolo vaovao. Ino ty dikan’ny hoe “nizotso baka an-danitsy baka amy Ndranahary any” Jerosalema Vaovao? Sahala hoe mizotso baka an-danitsy any rozy satria hifantoky amin’olombelo an-tany etoy noho handefa ty hazavàny amin-drozy. Hisy olo maro matahotsy a-Ndranahary baka amy firenena reo, le ‘hanazava ty lala handehanan-drozy ty hazavan’ny tanà iny.’ Hafahy amy ota noho fahafatesa mihintsy aza rozy. (Apok. 21:3, 4, 24) Vokany, lasa ho ‘tafimpoly tanteraky amy pilasiny’ ty raha iaby, araky ty fa nivolanin’i Isaia noho ty mpaminany hafa. (Asa. 3:21) Nanomboky fanovà bevata io lafa nilasa Mpanjaka Kristy, le hitohy avao zisiky amy faran’ny Fanjakà Arivo Tao.
a Samby miresaky ty raha niseho tamy 1919 ty Ezekiela 37:1-14 noho ty Apokalypsy 11:7-12. Tsy ino zay fa ty fampimpolia amy pilasiny ty fivavaha malio. Fa nivola Ezekiela fa hafaha ty Kristiana voahosotsy iaby, lafa nibabo tanatin’ny tao maro. Mivola ty Apokalypsy fa sahala nivelo ndraiky ty rahalahy voahosotsy vitsivitsy nitariky ty vahoaki-Ndranahary, lafa baka nisakana tsy hitory noho nigadrà tanatin’ny fotoa kelikely. Nivoatendry ho “mpanompo azo atokisa noho mahihitsy” rozy tamy 1919.—Mat. 24:45; henteo ty boky Naverin’i Jehovah Tamin’ny Laoniny ny Fivavahana Madio!, p. 118.