ESETA

1 I aso o Asueru,* o Asueru lea na pulea itumalo+ e 127 e amata mai i Initia e oo atu i Aitiope,* 2 o aso ia na nofo ai le tupu o Asueru i le nofoālii o lona malo, i Susana*+ le nofoaga malupuipuia, 3 i le tausaga lona tolu o lana nofoaiga, na ia faia ai se faigaʻai mo ona perenise uma ma ana auauna. Sa i ona luma ta‘ita‘i‘au o le ʻautau a Peresia+ ma Metai,+ o tamālii, ma perenise o itumalo, 4 ma na ia faaali atu iā i latou le tamaoaiga o lona malo matagofie, ma le mamalu ma le matagofie o lona malualii mo aso e tele, e 180 aso. 5 Ina ua atoa na aso, ona faia lea e le tupu o se faigaʻai i aso e fitu mo tagata uma na i Susana* le nofoaga malupuipuia, o ē e sili ma ē e faatauvaa, i le lotoā o le togālaau o le maota o le tupu. 6 Na iai pupuni na faia i ʻie lino, o isi ʻie lelei, ma ʻie lanu moana, na faamauina agaʻi i mama siliva o loo i poutū maamora, e faaaogā ai maea ua faia i ʻie lelei ma fulufulu mamoe ua vali lanu violē. Na iai fo‘i moega auro ma siliva i luga o fola e faia i paata,* o maamora, o penina, ma maamora uliuli.

7 Na avatu ai foʻi le uaina e inu i ipu auro; ma sa ese le tasi ipu mai i le isi ipu, na matuā tele foʻi le uaina a le tupu e tusa ma mea na mafaia e le tupu. 8 E leai se tasi na tauanauina* i latou e inu; o le tulafono lenā o le faigaʻai auā o le fuafuaga na faia e le tupu ma alii sili o lona maota, e faia lava le mea e mananaʻo i ai tagata taʻitoʻatasi uma.

9 Na faia foʻi e le masiofo o Vasati+ se faigaʻai mo fafine, i le maota o le tupu o Asueru.

10 I le aso lona fitu, ina ua fiafia le loto o le tupu i le uaina, ona ia fai atu lea iā Meumanu, o Piseta, o Harepono,+ o Pigeta, o Avageta, o Setara, ma Karekase, o tagata aloaʻia e toʻafitu sa auauna i luma o le tupu o Asueru, 11 e aumai le masiofo o Vasati i luma o le tupu a o ia faia le ufiulu o le masiofo, ina ia faaali atu lona lalelei i tagata ma perenise, auā e lalelei lava o ia. 12 Ae ua musu pea le masiofo o Vasati e alu ane i le faatonuga a le tupu na faaoo atu e tagata aloaʻia. Ona matuā ita ai lea o le tupu, ma ua oso aʻe le ita tele i lona loto.

13 Ona talanoa atu lea o le tupu i tagata atamamai o ē na iloa tū o na aso* (auā o le auala lenei na iloa ai le mataupu a le tupu e i latou uma e popoto i le tulafono ma faamasinoga, 14 ma ē na aupito i latalata iā te ia, o Karesena, o Setaru, o Atematu, o Tasesa, o Merese, o Maresena, ma Memukana, o perenise e toʻafitu+ o Peresia ma Metai, o ē e ō mai e lē aunoa i luma o le tupu, ma na latou mauaina tulaga e aupito i sili i le malo). 15 Ona fai atu lea o le tupu: “O le ā se mea e ao ona fai i le masiofo o Vasati e tusa ai ma le tulafono, ona o lona lē usitaʻia o le faatonuga a le tupu o Asueru e ala i tagata aloaʻia?”

16 Ona fai mai lea o Memukana i luma o le tupu ma perenise: “E lē na o le tupu ua faia i ai e le masiofo o Vasati le mea sesē,+ a o perenise uma ma tagata uma o loo i itumalo uma o le tupu o Asueru. 17 Auā o le a oo atu le tala i avā uma e faatatau i le mea na faia e le masiofo, ona latou ʻinoʻino ai lea i a latou tane ma fai atu, ‘Na poloaʻi atu le tupu o Asueru ina ia aumai le masiofo o Vasati i ona luma, ae na musu o ia e alu ane.’ 18 O le aso lava lenei, o purinisese o Peresia ma Metai ua iloa le mea na faia e le masiofo, o le a latou talanoa atu i perenise uma a le tupu, ma iʻu ai i le tele o le ʻinoʻino ma le ita. 19 Ae afai e lelei i le tupu, ia tuuina atu e ia se poloaʻiga ma ia tusia i tulafono a Peresia ma Metai, ia e lē mafai ona toe soloia,+ e faapea, aua neʻi toe sau Vasati i luma o le tupu o Asueru; ma ia filifilia e le tupu se isi masiofo e sui iā te ia, o se fafine e sili atu ona lelei nai lo o ia. 20 Pe a faalogo foʻi le malo uma o le tupu i lana poloaʻiga, ona āva ai lea o avā uma i a latou tane, o ē e sili ma ē e faatauvaa.”

21 Ua lelei lea mea i manatu o le tupu ma perenise, ona faia lea e le tupu e tusa ai ma upu a Memukana. 22 Ona auina atu lea e le tupu o tusi i ona itumalo uma,+ e tusa ma le tusilima a itumalo taʻitasi ma i le gagana a tagata taʻitoʻatasi, ina ia avea le tane ma matai* i lona lava aiga, ma ia tautala i le gagana a lona lava nuu.*

2 Ina ua mavae nei mea ma ua teʻa le ita o le tupu o Asueru,+ ona ia manatua lea o le mea na faia e Vasati,+ ma le faasalaga na filifili e fai iā te ia.+ 2 Ona fai atu lea o auauna a le tupu e faapea: “Ia saʻili mai ni taupou lalelei ma talavou mo le tupu. 3 Ia tofia fo‘i e le tupu ni matai i itumalo uma o lona malo,+ ina ia latou faapotopoto faatasi mai taupou lalelei ma talavou uma i Susana* le nofoaga malupuipuia, i le fale o fafine. Ia tuu atu i latou i le vaavaaiga a Hege+ le eunuka a le tupu, o le leoleo o fafine, ma faaaulelei atili* i latou. 4 O le tamaʻitaʻi talavou e sili ona fiafia i ai le finagalo o le tupu, o le a fai ma masiofo e sui iā Vasati.”+ Ua lelei lea mea i le manatu o le tupu, ma na ia faia faapea.

5 Sa iai se tamāloa Iutaia i Susana*+ le nofoaga malupuipuia, o lona igoa o Moretekai+ le atalii o Iairo, le atalii o Semi, le atalii o Kiso mai i le ituaiga o Peniamina,+ 6 o lē na aveina faapagota mai i Ierusalema faatasi ma tagata na ave faapagota ma Iekonia*+ le tupu o Iuta, lea na ave faapagota e Nepukanesa le tupu o Papelonia. 7 O ia na tausia Hatesa, o Eseta foʻi lea, o le afafine o le uso o lona tamā,+ auā ua leai sona tamā po o sona tinā. E lalelei le tino o le tamaʻitaʻi talavou ma e aulelei foʻi ona mata, ma na ave o ia e Moretekai e fai ma ona afafine ina ua feoti lona tamā ma lona tinā. 8 Ina ua faailoa atu upu a le tupu ma lana tulafono, ma ina ua faapotopoto faatasi le toʻatele o tamaʻitaʻi talavou i Susana* le nofoaga malupuipuia i le vaavaaiga a Hege,+ ona ave foʻi lea o Eseta i le fale o le tupu i le vaavaaiga a Hege le leoleo o fafine.

9 Ua lelei le tamaʻitaʻi talavou i le manatu o Hege, ma ua fiafia* iā te ia, ona ia vave faatonu atu lea ina ia faaaulelei atili*+ Eseta ma tuuina atu i ai meaʻai faapitoa, ua tuuina atu foʻi e Hege iā Eseta o tamaʻitaʻi talavou e toʻafitu ua filifilia mai i le fale o le tupu. Na ia ave foʻi Eseta ma ona tamaʻitaʻi talavou i le nofoaga e sili ona lelei i le fale o fafine. 10 E leʻi faailoa atu e Eseta lona nuu+ po o lona aiga, auā na poloaʻi atu Moretekai+ iā te ia e aua neʻi faailoaina atu i se tasi.+ 11 O lea aso ma lea aso, na fesavaliaʻi ai Moretekai i luma o le lotoā o le fale o fafine, ina ia iloa po o ā mai Eseta, ma po o le ā se mea ua tupu iā te ia.

12 Ona taʻitasi lea o le tamaʻitaʻi talavou ma alu atu i le tupu o Asueru, ina ua atoa le 12 masina na faaaulelei ai. Auā o le auala lenei na faaauleleiina ai i latou, e ono masina e uu ai i le suāuu o le muro,+ e ono foʻi masina e uu ai i le suāuu pasama,+ faapea ma isi uu manogi e faaaulelei atili ai.* 13 Pe a māeʻa, ona alu atu lea o le tamaʻitaʻi talavou i le tupu, ma o mea uma e na te talosaga atu ai, e tuuina atu iā te ia pe a alu aʻe mai i le fale o fafine i le fale o le tupu. 14 E alu atu o ia i le afiafipō, ma e toe foʻi mai o ia i le taeao i le fale lona lua o fafine lea e vaavaaia e Sasekesa le eunuka a le tupu,+ o le leoleo o palake. E lē toe alu atu o ia i le tupu, seʻi vaganā ua fiafia le tupu iā te ia ma talosaga mo ia i lona igoa.+

15 Ina ua oo i le taimi o Eseta le afafine o Aviaila le uso o le tamā o Moretekai, o lē na aveina o ia e fai ma ona afafine,+ e alu atu ai i le tupu, e na te leʻi talosagaina se mea seʻi vaganā ai mea na taʻua e Hege le eunuka a le tupu, o le leoleo o fafine. (I lea taimi atoa, sa fiafia pea iā Eseta tagata uma na vāai iā te ia.) 16 Na ave Eseta i le tupu o Asueru i le fale o le tupu, i le masina lona sefulu, o le masina lea o Tapeta,* i le tausaga lona fitu+ o lana nofoaiga. 17 Ua sili atu le alofa o le tupu iā Eseta nai lo o isi fafine uma, ma ua sili ona fiafia ma alofa faamaoni le tupu iā te ia nai lo o isi taupou uma. Ona tuu lea e le tupu o le ufiulu o le masiofo i le ulu o Eseta, ma fai o ia ma masiofo+ e sui ai Vasati.+ 18 Ona faia lea e le tupu o se faigaʻai tele mo ona perenise uma ma ana auauna, o le faigaʻai mo Eseta. Na tuuina atu foʻi e le tupu le saʻolotoga* i itumalo uma, ma na ia foaʻi atu pea meaalofa e tusa ma mea na ia mafaia.

19 Ina ua faapotopotoina faalua taupou,*+ na nofo Moretekai i le faitotoʻa o le maota o le tupu. 20 E leʻi faailoa atu e Eseta lona aiga ma lona nuu,+ e pei ona poloaʻi atu ai Moretekai iā te ia; na faia pea e Eseta mea na fai atu ai Moretekai, e pei ona ia faia a o tausia o ia e Moretekai.+

21 I na aso a o nofo Moretekai i le faitotoʻa o le maota o le tupu, na feita ai Piketano ma Tirese, o tagata aloaʻia e toʻalua a le tupu, o i laʻua o leoleo faitotoʻa, ma ua taupulepule e fasioti* le tupu o Asueru. 22 Ae ua iloa e Moretekai lenei mea, ona ia taʻuina atu loa lea i le masiofo o Eseta. Ona taʻu atu lea e Eseta i le tupu i le igoa o Moretekai.* 23 Ona suʻesuʻeina lea ma mulimuli ane faamaonia lenei mataupu, ona tasisi ai loa lea o i laʻua i se laau; ma na tusia lea mea i luma o le tupu i le tusi o talafaasolopito.+

3 Ua mavae lenei mea, ona faasili lea e le tupu o Asueru o Hamanu+ le atalii o Hametatu le tagata Akako,+ ma faaea iā te ia e ala i le faasili o lona tulaga i lo o isi perenise uma na faatasi ma ia.+ 2 O auauna uma foʻi a le tupu sa i le faitotoʻa o le maota o le tupu, ua latou punonou ma ifo atu iā Hamanu, auā na poloaʻi atu le tupu ia faia faapea iā te ia. A o Moretekai, na musu o ia e punou pe ifo atu. 3 Ona fai atu lea o auauna a le tupu, o ē na iai i le faitotoʻa o le maota o le tupu iā Moretekai: “Aiseā ua e lē amanaʻia ai le poloaʻiga a le tupu?” 4 Ua latou talanoa atu iā te ia i lea aso ma lea aso, ae e leʻi faalogo o ia iā i latou. Ona latou taʻu atu lea iā Hamanu ina ia iloa ai pe e talafeagai le gaoioiga a Moretekai;+ auā na taʻu atu e Moretekai iā i latou o ia o le Iutaia.+

5 Ina ua vaaia e Hamanu le musu o Moretekai e punou pe ifo atu iā te ia, ona matuā ita ai lea o Hamanu.+ 6 Ae e leʻi malie o ia i le manatu e fasiotia* tau lava o Moretekai, auā ua latou faailoa atu iā te ia le nuu o Moretekai. Ona saʻili lea o Hamanu e faaumatia tagata Iutaia uma, o le nuu lea o Moretekai, na iai i le malo uma o Asueru.

7 I le masina muamua, o le masina lea o Nisani,* i le tausaga lona 12+ o le nofoaiga a le tupu o Asueru, na faia ai le Puro+ (e faasino atu i le Vili)* i luma o Hamanu ina ia filifili ai le aso ma le masina e faia ai lenei mea, ma na filifilia ai le masina lona 12, o le masina lea o Atara.*+ 8 Ona fai atu lea o Hamanu i le tupu o Asueru: “O loo iai le nuu e tasi ua taapeape solo+ i itumalo uma o lou malo,+ ma e ese a latou tulafono mai i isi nuu uma; e latou te lē usitaʻia tulafono a le tupu, ma e aafia le pulega a le tupu pe a tuu ai pea i latou. 9 Afai e lelei i le tupu, ia tusia se poloaʻiga ina ia faaumatia i latou. Ou te totogi atu taleni* siliva e 10,000 i tagata aloaʻia ina ia avatu i le mea e teu ai oloa a le tupu.”*

10 Ona aveese lea e le tupu o lana mama faamaufaailoga+ mai i lona lava lima, ma tuu atu iā Hamanu+ le atalii o Hametatu le tagata Akako,+ o le fili o tagata Iutaia. 11 Ona fai atu lea o le tupu iā Hamanu: “Ua tuuina atu siliva* iā te oe atoa foʻi ma le nuu, ina ia e faia i ai le mea ua lelei iā te oe.” 12 Ona valaauina lea o failautusi a le tupu+ i le aso lona 13 o le masina muamua. Ua latou tusia+ mea uma na poloaʻi atu ai Hamanu i faipule a le tupu, o kovana o itumalo, o perenise o nuu eseese, ma itumalo taʻitasi, i a latou lava tusilima ma gagana a nuu taʻitasi. Na tusia lea mea i le igoa o le tupu o Asueru ma faamauina i le mama faamaufaailoga a le tupu.+

13 Ona aauina atu lea o tusi i itumalo uma a le tupu e ala i avefeʻau, e avatu ai le poloaʻiga ina ia faaumatia, fasiotia, ma faafanoina tagata Iutaia uma, o ē iti ma ē e matutua, o tamaiti ma fafine, i le aso e tasi, o le aso lona 13 o le masina lona 12, o le masina lea o Atara,+ ma ia faoa a latou meatotino.+ 14 Na lomia foʻi se kopi o le tusi e fai ma tulafono i itumalo uma ma faailoa atu i tagata uma, ina ia latou nofosauni ai mo lea aso. 15 Na tuuina atu le tulafono mai i Susana*+ le nofoaga malupuipuia, ma ua ō atu faavave+ avefeʻau ona o le faatonuga a le tupu. Ona nonofo lea i lalo o le tupu ma Hamanu e feinu, ae ua atuatuvale le aai o Susana.*

4 Ina ua iloa e Moretekai+ mea uma ua faia,+ ona ia saeia ai lea o ona ofu, ua ofu i le ʻie talatala ma asu aʻe le lefulefu i ona luga. Ona ia alu atu lea i totonu o le aai, ua tagi leotele ma ua tagi masūsū. 2 Ua alu atu o ia ma ua gata mai i le faitoto‘a o le maota o le tupu, auā e leai se tasi e mafai ona ulu atu i le faitotoʻa o le maota o le tupu a o ofu i le ʻie talatala. 3 Sa faanoanoa tele tagata Iutaia na iai i itumalo uma+ na oo atu i ai le upu a le tupu ma lana tulafono, ma ua anapopogi,+ fetagisi, ma tagiauē. Na taooto fo‘i le toʻatele i ʻie talatala ma le lefulefu.+ 4 Ina ua ō atu auauna teine a Eseta ma ana eunuka ma taʻu atu iā te ia, ona matuā mafatia ai lea o le masiofo. Ua avatu foʻi e Eseta ni ofu e ofu ai Moretekai e sui ai le ʻie talatala, ae ua lē taliaina e Moretekai. 5 Ona aami lea e Eseta o Hatako, o se tasi o eunuka a le tupu, o lē na tofia e le tupu e auauna iā Eseta, ma ia faatonuina o ia ina ia fesili atu iā Moretekai po o le ā le uiga o lenei mea, ma po o le ā le mea ua tupu.

6 Ona alu atu lea o Hatako iā Moretekai i le nofoaga faitele o le aai, sa i luma o le faitotoʻa o le maota o le tupu. 7 Ua taʻu atu e Moretekai iā Hatako mea uma ua oo iā te ia, ma le aofaʻiga patino o le tupe+ na folafola e Hamanu e na te totogi atu i mea e teu ai oloa a le tupu, ina ia faaumatia ai tagata Iutaia.+ 8 Na ia tuuina atu foʻi iā te ia le kopi o le tulafono tusitusia, lea na tuuina atu mai i Susana*+ ina ia faaumatia i latou. Na tatau ona ia faaali atu iā Eseta ma faamatala atu iā te ia,+ ma poloaʻia o ia e alu atu i le tupu e ʻaiʻoi i ai ina ia alofa mutimutivale mai i ona tagata.

9 Ona toe fo‘i mai lea o Hatako ma taʻu mai iā Eseta upu a Moretekai. 10 Ua tali atu Eseta iā Hatako ma poloaʻia o ia e fai atu iā Moretekai:+ 11 “Ua iloa e auauna uma a le tupu ma tagata o itumalo a le tupu, o so o se tane po o se fafine e alu atu i le lotoā pito i totonu o le maota o le tupu+ ae e leʻi valaaulia o ia, e tasi lava le tulafono: E fasiotia o ia, seʻi vaganā ai ua faaloaloa mai e le tupu lona tootoo auro+ iā te ia, ona faaolaina ai lea o ia. A o lenei, e leʻi valaaulia aʻu ou te alu atu i le tupu mo aso e 30.”

12 Ina ua taʻu atu iā Moretekai upu a Eseta, 13 ona tali mai lea o Moretekai iā Eseta: “Aua neʻi e manatu e ono faasaoina oe mai i isi tagata Iutaia uma, ona ua e iai i le aiga o le tupu. 14 Auā afai e te lē tautala atu i lenei taimi, e maua mai lava le fesoasoani ma le faaolataga mo tagata Iutaia mai i se isi mea,+ a o oe ma le aiga o lou tamā, o le a faafanoina outou. O ai foʻi na iloa pe e lē o le mea lea na ala ai ona fai oe ma masiofo?”+

15 Ona tali atu lea o Eseta iā Moretekai: 16 “Inā alu ia ma faapotopoto tagata Iutaia uma o loo i Susana,* ma anapopogi+ ona o aʻu. Aua neʻi aai pe feinu mo aso e tolu,+ i le pō ma le ao. O le a matou anapopogi foʻi ma aʻu auauna teine, ona ou alu atu ai lea i le tupu, o se mea e lē tusa ai ma le tulafono; ma afai ou te oti ai, ia oti ai pea.” 17 Ona alu atu ai lea o Moretekai ma faia e tusa ma mea uma na poloaʻi atu ai Eseta iā te ia.

5 I le aso lona tolu,+ na ofu ai Eseta i ofu o le masiofo, ona alu atu lea o ia ma tū i le lotoā pito i totonu o le maota o le tupu, e feagai ma le maota o le tupu, a o nofo le tupu i lona nofoālii i le maota o le tupu, e feagai ma le mea e ulufale atu ai. 2 Ina ua iloa mai e le tupu le masiofo o Eseta o tū atu i le lotoā, ona ia alofagia ai lea o ia, ua faaloaloa mai foʻi e le tupu le tootoo auro+ sa i lona lima iā Eseta. Ona faalatalata atu lea o Eseta ma paʻi atu i le tumutumu o le tootoo.

3 Ona fai mai lea o le tupu iā te ia: “Le masiofo e, Eseta, o le ā se mea e te manaʻo i ai? O le ā se mea e te talosaga mai ai? E tuuina atu lava iā te oe, e oo lava i le ʻafa o lo‘u malo!” 4 Ona fai atu lea o Eseta: “Afai e lelei i le tupu, ia ō mai le tupu ma Hamanu+ i le asō i le taumafataga ua ou saunia mo le tupu.” 5 Ona fai mai lea o le tupu: “Ia outou fai atu iā Hamanu e sau faavave e tusa ai ma le talosaga a Eseta.” Ona ō ai lea o le tupu ma Hamanu i le taumafataga na saunia e Eseta.

6 Ua fai mai le tupu iā Eseta a o faia le taumafataga o le uaina: “O le ā se mea e te ōle mai ai? E avatu lava iā te oe! O le ā foʻi se mea e te talosaga mai ai? E tusa pe e te talosaga mai mo le ʻafa o le malo, ou te avatua lava iā te oe!”+ 7 Ua tali atu Eseta: “O laʻu ōlega ma laʻu talosaga, 8 Afai e fiafia le tupu iā te aʻu, afai foʻi e malie le tupu e talia laʻu ōlega ma faia le mea ou te talosaga atu ai, ia maliu mai le tupu ma Hamanu i le taumafataga ou te faia mo i laʻua taeao, ma o taeao foʻi ou te faia ai e tusa ma le upu a le tupu.”

9 Ona alu ai lea o Hamanu i lenā aso ma le olioli ma le lotofiafia. Ae ina ua vaai atu Hamanu iā Moretekai i le faitotoʻa o le maota o le tupu, e leʻi tulaʻi o ia ma e leʻi gatete foʻi ona o ia, ona matuā ita ai lea o Hamanu iā Moretekai.+ 10 Peitaʻi, sa taofiofi pea e Hamanu lona ita ma alu atu i lona fale. Ona alu atu lea o lana feʻau ina ia ō mai ana uō ma Seresa+ lana avā. 11 Ona faamatala atu lea ma le mimita e Hamanu iā i latou o le tele o lona tamaoaiga, o ona atalii e toʻatele,+ ma le auala ua faasili ma faaeaina ai o ia e le tupu nai lo o perenise ma auauna a le tupu.+

12 Ua toe faapea atu Hamanu: “E lē gata i lea, e leai lava se tasi na valaaulia e le masiofo o Eseta i le taumafataga na ia saunia,+ e na o aʻu lava ma le tupu. O taeao foʻi ua ia toe valaaulia ai i maʻua ma le tupu.+ 13 Ae e leai lava se aogā o nei mea uma iā te aʻu, pe a ou vaai atu iā Moretekai le tagata Iutaia o nofo mai i le faitotoʻa o le maota o le tupu.” 14 Ona faapea mai lea o lana avā o Seresa ma ana uō uma iā te ia: “Ia faatū se laau e 50 kupita* le maualuga. Pe a oo i le taeao, ia fai atu i le tupu ina ia faatautau ai Moretekai.+ Ona e alu ai lea i le taumafataga ma le olioli faatasi ma le tupu.” Ua lelei lea mea iā Hamanu, ona ia faatūina ai lea o le laau.

6 I lenā pō, e leʻi maua ai se moe a le tupu. Ona ia fai atu lea ia aumai le tusi o faamaumauga o mea na tutupu i na taimi,+ ma ua faitauina atu i le tupu. 2 Na iloa ai o loo tusia ai le mea na taʻu atu e Moretekai e faatatau iā Piketano ma Tirese, o tagata aloaʻia e toʻalua a le tupu, o i laʻua o leoleo faitotoʻa, o ē na taupulepule e fasioti* le tupu o Asueru.+ 3 Ona fesili atu lea o le tupu: “Pe na faamamaluina ea ma tauia Moretekai i lenei mea?” Ua faapea mai auauna a le tupu: “E leai se mea na faia mo ia.”

4 Mulimuli ane, ua fai atu le tupu: “O ai o loo i le lotoā?” O le taimi lea ua alu ane ai Hamanu i totonu o le lotoā pito i fafo+ o le fale o le tupu, e talanoa i le tupu ina ia faatautau Moretekai i le laau, ua uma ona ia saunia mo ia.+ 5 Ua fai mai auauna a le tupu iā te ia: “O Hamanu+ lea o loo tū mai i le lotoā.” Ona fai atu lea o le tupu: “Ia fai i ai e sau.”

6 Ina ua ulufale mai Hamanu, ona fai atu lea o le tupu iā te ia: “O le ā se mea e fai i le tagata ua loto le tupu e faamamaluina?” Ae ua faapea ifo Hamanu i lona loto: “Po o ai se isi e finagalo le tupu e faamamaluina e sili atu i lo o aʻu?”+ 7 Ona fai mai lea o Hamanu i le tupu: “E mo le tagata ua finagalo le tupu e faamamaluina, 8 ia latou aumai se ofu o le tupu,+ ma se solofanua a le tupu o loo ufiufi le ulu i le ufiulu mai i le maota o le tupu. 9 Ia tuuina atu le ofu ma le solofanua ina ia vaaia e se tasi o perenise a le tupu, ma ia latou faaofuina le tagata ua finagalo le tupu e faamamaluina, ma faatiʻetiʻe o ia i le solofanua i le nofoaga faitele o le aai. Ia latou alalaga atu foʻi i ona luma e faapea, ‘O le mea lenei e faia mo le tagata ua finagalo le tupu e faamamaluina!’”+ 10 Ona fai atu loa lea o le tupu iā Hamanu: “Ia faavave! Ave le ofu ma le solofanua, ma ia faia e pei ona e fai mai ai iā Moretekai le tagata Iutaia, o loo nofo i le faitotoʻa o le maota o le tupu. Aua neʻi iai se mea e lē faia o mea uma na e fai mai ai.”

11 Ona ave lea e Hamanu o le ofu ma faaofu ai Moretekai,+ ma faatiʻetiʻe o ia i le solofanua i le nofoaga faitele o le aai, ma alaga atu i ona luma: “O le mea lenei e faia mo le tagata ua finagalo le tupu e faamamaluina!” 12 Mulimuli ane, ona toe foʻi atu lea o Moretekai i le faitotoʻa o le maota o le tupu. Ae ua alu faavave Hamanu i lona fale, ua matuā faanoanoa ma ua ufiufi lona ulu. 13 Ina ua faamatala atu e Hamanu mea uma ua oo iā te ia, i lana avā o Seresa+ ma ana uō uma, ona fai mai lea o ona tagata atamamai ma Seresa lana avā iā te ia: “Afai o Moretekai, o lē ua amata ona e paʻū ai, e mai i le fanauga a Iutaia, e te lē manumalo lava iā te ia; e mautinoa lava o le a e paʻū i ona luma.”

14 A o latou talanoa faatasi ma ia, ae taunuu mai loa tagata aloaʻia a le tupu, ma avatu faavave Hamanu i le taumafataga na faia e Eseta.+

7 Ona ō atu lea o le tupu ma Hamanu+ i le taumafataga a le masiofo o Eseta. 2 Ona toe fai atu lea o le tupu iā Eseta i le aso lona lua a o faia le taumafataga o le uaina: “Le masiofo e, Eseta, o le ā se mea e te ōle mai ai? E avatu lava iā te oe! O le ā foʻi se mea e te talosaga mai ai? E tusa pe e te talosaga mai mo le ʻafa o le malo, ou te avatua lava iā te oe!”+ 3 Ae ua tali mai le masiofo o Eseta: “Le tupu e, afai ua e fiafia iā te aʻu, afai foʻi ua lelei i le tupu, ou te ōle atu ia faasaoina loʻu ola, ma ou te talosaga atu ia faasaoina loʻu nuu.+ 4 Auā ua faatauina atu i matou,+ o aʻu ma loʻu nuu ina ia faaumatia, fasiotia, ma faafanoina.+ O lenei, ana faatauina atu i matou o tane ma fafine e fai ma pologa, semanū ou te lē tautala atu. Ae e lē tatau ona oo lenei puapuaga, auā o le a aafia ai fo‘i le tupu.”

5 Ona fai atu lea o le tupu o Asueru i le masiofo o Eseta: “O ai o ia, ma o fea le tagata ua fia tofotofo e fai lenā mea?” 6 Ua fai mai Eseta: “O le tagata amioleaga lele o Hamanu, o ia o le fili ma o lē e ita mai.”

Ae ua matuā fefe Hamanu ona o le tupu ma le masiofo. 7 Ona tulaʻi lea o le tupu ma le ita tele a o faia le taumafataga o le uaina, ma alu atu i le togālaau o le maota. Ae ua tulaʻi Hamanu e talosaga atu i le masiofo o Eseta ina ia faasao lona ola, auā ua ia iloa ua maumaua‘i le tupu e faasala o ia. 8 Ua toe foʻi mai le tupu mai i le togālaau o le maota i le fale o loo faia ai le taumafataga o le uaina, ma ua ia iloa atu Hamanu ua faapa‘ū i luga o le moega o loo iai Eseta. Ona fai atu lea o le tupu: “Po o le a ia toso ea foʻi ma le masiofo i totonu o lo‘u lava fale?” Ina ua uma ona fai atu e le tupu nei upu, ona latou faapulou ai lea o le ulu o Hamanu. 9 Ona fai ane lea o Harepono,+ o se tasi o tagata aloaʻia a le tupu: “E iai foʻi le laau na faia e Hamanu mo Moretekai,+ o lē na lapata‘ia le tupu ma faasaoina ai le tupu.+ O loo tū i le fale o Hamanu le laau, ma e 50 kupita* lona maualuga.” Ona fai atu lea o le tupu: “Ia faatautau o ia i luga o le laau.” 10 Ona latou faatautau ai lea o Hamanu i le laau na ia saunia mo Moretekai, ma ua teʻa ai le ita o le tupu.

8 I lenā aso, na avatu ai e le tupu o Asueru i le masiofo o Eseta mea uma a Hamanu,+ le fili o tagata Iutaia;+ ua sau foʻi Moretekai i luma o le tupu, auā na taʻu atu e Eseta i le tupu e la te aiga ma Moretekai.+ 2 Ona aveese lea e le tupu o lana mama faamaufaailoga+ na ia aveeseina mai iā Hamanu, ma tuu atu iā Moretekai. Ona tofia lea e Eseta o Moretekai e pule i mea uma a Hamanu.+

3 Ona toe fai atu foʻi lea o Eseta i le tupu ma faapaʻū i ona luma, ua tagi ma ʻaiʻoi atu ia alofa ma soloia le mea leaga na faia e Hamanu le tagata Akako, ma lana faufauga e faasaga i tagata Iutaia.+ 4 Ua faaloaloa mai e le tupu le tootoo auro iā Eseta,+ ona tulaʻi lea o Eseta ma tū i luma o le tupu. 5 Ua fai atu Eseta: “Afai e lelei i le tupu ma ua ia alofagia aʻu, ma afai e talafeagai ma le tupu ma ua fiafia foʻi o ia iā te aʻu, ia tusia se faatonuga e faalēaogāina ai tusi a le tagata leaga o Hamanu+ le atalii o Hametatu le tagata Akako,+ lea na tusi e faaumatia tagata Iutaia o loo i itumalo uma a le tupu. 6 Auā e faapefea ona ou vaai atu i le mala o le a oo i loʻu nuu, ma e faapefea foʻi ona ou vaai atu i le faaumatiaga o oʻu aiga?”

7 Ua fai mai le tupu o Asueru i le masiofo o Eseta, ma Moretekai le tagata Iutaia: “Faauta! Ua ou tuuina atu mea uma a Hamanu iā Eseta,+ ma ua faatautauina Hamanu i le laau,+ ona o lana faufauga ina ia osofaʻia* tagata Iutaia. 8 Ia oulua tusia foʻi se tusi i le igoa o le tupu, e tusa ai ma le mea ua lelei i o oulua manatu mo tagata Iutaia, ma faamauina i le mama faamaufaailoga a le tupu, auā e lē mafai ona faalēaogāina+ se tulafono ua tusia i le igoa o le tupu, ma faamauina i le mama faamaufaailoga a le tupu.”

9 Ona aami lea o failautusi a le tupu i lenā taimi i le masina lona tolu, o le masina lea o Sevana,* i le aso lona 23. Ua latou tusia mea uma na poloaʻi atu ai Moretekai i tagata Iutaia, o faipule,+ o kovana, ma perenise o itumalo+ e mai i Initia e oo atu i Aitiope, e 127 itumalo, e avatu i itumalo taʻitasi i lana lava tusilima ma le gagana a ona lava tagata, ia avatu foʻi i tagata Iutaia i la latou lava tusilima ma la latou lava gagana.

10 Ona tusia lea e Moretekai o tusi i le igoa o le tupu o Asueru ma faamauina i le mama faamaufaailoga a le tupu,+ ma ua aauina atu nei tusi e ala i lima o avefeʻau o ē e tiʻetiʻe i solofanua; na latou tiʻetiʻe i solofanua televavave na tausia faapitoa mo le auaunaga a le tupu. 11 I nei tusi, na tuuina atu ai e le tupu le faatagaga i tagata Iutaia sa i aai eseese uma, ina ia faapotopoto i latou ma tau mo o latou ola, ma ia faaumatia, fasiotia, ma faafanoina so o se ʻautau a so o se nuu po o se itumalo e osofaʻia i latou, e aofia ai fafine ma tamaiti, ma ia faoa foʻi a latou mea.+ 12 O le mea lenei sa tatau ona faia i le aso e tasi i itumalo uma a le tupu o Asueru, i le aso lona 13 o le masina e 12, o le masina lea o Atara.*+ 13 Sa avatu foʻi se kopi o le tusi e fai ma tulafono i itumalo eseese uma. Sa tatau ona faailoa atu i tagata uma ina ia nofosauni ai tagata Iutaia i lea aso, e tauimasui atu ai i o latou fili.+ 14 Ua ō atu avefeʻau o loo tiʻetiʻe i solofanua televavave na faaaogā i le auaunaga a le tupu, ua ō atu faavave ona o le upu a le tupu. Na tuuina atu foʻi le tulafono i Susana*+ le nofoaga malupuipuia.

15 Ua alu atu Moretekai mai i luma o le tupu, ua ofu i ofu o le tupu, o le ʻie lanu moana ma le paʻepaʻe, faatasi ma le palealii auro tele, ma le ofu talaloa e faia i le ʻie lelei faapea le fulufulu mamoe ua vali lanu violē.+ Ona alalaga ai lea o le aai o Susana* ma le olioli. 16 Auā ua oo le mapusaga* i tagata Iutaia na iai i inā, ua olioli, ua fiafia, ma ua faamamaluina. 17 I itumalo uma ma aai uma, ma so o se mea lava na oo atu i ai le faatonuga a le tupu ma lana tulafono, na olioli ma fiafia ai tagata Iutaia, na faia foʻi faigaʻai ma ua avea o se aso fiafia. O le toʻatele foʻi o tagata o le nuu ua fai i latou ma tagata Iutaia,+ auā ua latou matuā matataʻu i tagata Iutaia.

9 I le aso lona 13 o le masina lona 12, o le masina lea o Atara,*+ lea o le a faataunuuina ai le upu a le tupu ma lana tulafono,+ o le aso foʻi lea na faamoemoe ai fili o tagata Iutaia e faatoʻilaloina i latou, ae na suia ai le mea na tupu, ma faatoʻilaloina ai e tagata Iutaia ē na feita iā i latou.+ 2 Ua faapotopoto tagata Iutaia i o latou aai i itumalo uma a le tupu o Asueru,+ ina ia faaoo o latou lima iā i latou o loo saʻili e faia se mea leaga iā i latou, ma ua leai foʻi se tasi e mafai ona faasagatau atu i tagata Iutaia, auā ua matuā matataʻu tagata uma iā i latou.+ 3 Na fesoasoani foʻi i tagata Iutaia o perenise uma o itumalo, o faipule,+ o kovana, ma ē e faia galuega a le tupu, auā ua matuā matataʻu i latou ona o Moretekai. 4 Ua avea Moretekai ma tagata e sili ona tāua+ i le maota o le tupu, ma ua salalau atu foʻi le tala i itumalo uma i lona taʻutaʻua, auā ua faateleina pea le malosi o lenei tagata o Moretekai.

5 Ua fasiotia e tagata Iutaia o latou fili uma i le pelu, ua fasiotia ma faaumatia i latou; ua latou faia foʻi i ē na ita iā i latou e tusa ma mea na latou loto i ai.+ 6 I Susana*+ le nofoaga malupuipuia, na fasiotia ma faaumatia ai e tagata Iutaia o tagata e toʻa 500. 7 Ua latou fasiotia foʻi Paresaneta, o Tafono, o Asefata, 8 o Porata, o Ataria, o Aritatu, 9 o Paremaseta, o Arisai, o Aritai, ma Vaisato, 10 o atalii ia e toʻasefulu o Hamanu le atalii o Hametatu, le fili o tagata Iutaia.+ Ae ina ua uma ona fasiotia e tagata Iutaia i latou, e leʻi aveina a latou meatotino+ e tagata Iutaia.

11 I lenā aso, na ta‘u atu ai i le tupu le aofaʻiga o i latou na fasiotia i Susana* le nofoaga malupuipuia.

12 Ona fai atu lea o le tupu i le masiofo o Eseta: “Ua fasiotia ma faaumatia e tagata Iutaia o tagata e toʻa 500 i Susana* le nofoaga malupuipuia, faapea atalii e toʻasefulu o Hamanu. O ā nisi mea ua latou faia i isi uma itumalo a le tupu?+ O le ā se mea e te ōle mai ai? E avatu lava iā te oe. O le ā foʻi se isi mea e te talosaga mai ai? E faia lava.” 13 Ona fai mai lea o Eseta: “Afai e lelei i le tupu,+ ia tuu atu foʻi taeao i tagata Iutaia o loo i Susana,* ina ia faia e tusa ai ma le tulafono o le aso lenei;+ ia faatautauina foʻi atalii e toʻasefulu o Hamanu i le laau.”+ 14 Ona fai atu lea o le tupu ina ia faia faapea. Ua tuuina atu foʻi le tulafono i Susana,* ma ua faatautauina atalii e toʻasefulu o Hamanu.

15 Ua faapotopoto foʻi tagata Iutaia sa i Susana* i le aso lona 14 o le masina o Atara,+ ma ua latou fasiotia tagata e toʻa 300 i Susana;* a o mea o le vete,* e latou te leʻi fetagofi i ai.

16 Ua faapotopoto foʻi isi tagata Iutaia uma sa i itumalo a le tupu, ma tau mo o latou ola.+ Ua latou fasiotia o latou fili,+ o ē na ita iā i latou, e toʻa 75,000; a o mea o le vete, e latou te leʻi fetagofi i ai. 17 O mea na sa tutupu i le aso lona 13 o le masina o Atara, ona latou mālōlō ai lea i le aso lona 14, ma ua faia ai lea aso ma aso o faigaʻai ma olioli ai.

18 A o tagata Iutaia sa i Susana,* ua faapotopoto i latou i le aso lona 13+ ma le aso lona 14,+ ma na latou mālōlō i le aso lona 15, ma ua faia foʻi lea aso ma aso o faigaʻai ma olioli ai. 19 O le mea lea na faia ai e tagata Iutaia na nonofo i aai o itumalo e i fafo atu o le laumua, le aso lona 14 o le masina o Atara ma aso e olioli ai ma faia ai faigaʻai, o se aso e fiafia ai,+ ma o se aso e fetufaaʻi ai meaʻai.+

20 Na faamauina e Moretekai+ nei mea na tutupu, ma aauina atu tusi i tagata Iutaia uma sa i itumalo uma a le tupu o Asueru, o ē e lata mai ma ē e mamao. 21 Na ia faatonuina i latou ina ia faamanatu le aso lona 14 o le masina o Atara, ma le aso lona 15 i tausaga taʻitasi, 22 ona o aso na sa mapu ai tagata Iutaia mai i o latou fili, ma o le masina lenā sa suia ai lo latou faanoanoa i le olioli, ma le faavauvau+ i se aso fiafia. Na tatau ona latou faamanatuina o ni aso o faigaʻai ma le olioli, ma o ni aso e fetufaaʻi ai meaʻai ma avatu ai meaalofa i tagata matitiva.

23 Ua malilie tagata Iutaia ina ia faaauau ona latou faamanatu nei aso i tausaga taʻitasi, ma faia mea na tusi atu ai Moretekai iā i latou. 24 O le auala lenei na manatua ai e tagata Iutaia uma lo latou fili o Hamanu+ le atalii o Hametatu le tagata Akako,+ lea na faufau faasaga i tagata Iutaia ina ia faaumatia i latou,+ na ia faia foʻi le Puro,+ o le Vili lea, ina ia faaatuatuvale ai ma faaumatia i latou. 25 Ae ina ua alu atu Eseta i luma o le tupu, ona poloaʻi mai lea o le tupu e ala i se tusi:+ “Ia toe foʻi atu i lona lava ulu lana faufauga leaga faasaga i tagata Iutaia”;+ ma na latou faatautauina o ia ma ona atalii i le laau.+ 26 O le mea lea ua latou taʻua ai ia aso o le Purima, lea e maua mai i le igoa o le Puro.*+ O lea, e tusa ai ma upu uma o lenei tusi, o mea na latou vaaia, ma mea na oo iā i latou, 27 na malilie ai tagata Iutaia, o a latou fanau, ma ē uma na faatasi ma i latou,+ e faamanatu e lē aunoa nei aso e lua, ma faia mea ua tusia e faatatau i na aso, i le taimi ua tofia i tausaga taʻitasi. 28 Na tatau ona manatua nei aso ma faamanatuina e tupulaga taʻitasi, o aiga taʻitasi, o itumalo taʻitasi, ma aai taʻitasi; sa lē tatau foʻi ona teʻa ese nei aso o le Purima mai i tagata Iutaia, ma sa lē tatau ona mavae atu le faamanatuina o na aso e a latou fanau.

29 Ona tusia lea ma le pule uma e le masiofo o Eseta le afafine o Aviaila, ma Moretekai le Iutaia, se tusi lona lua e faamaonia ai le Purima. 30 Ona aauina atu lea o tusi i tagata Iutaia uma o loo i itumalo e 127,+ o le malo o Asueru,+ i upu filemu ma moni, 31 ina ia faamautinoa ai le faamanatuina o aso o le Purima i taimi ua atofaina, e pei ona faatonuina ai i latou+ e Moretekai le Iutaia ma le masiofo o Eseta, e pei foʻi ona malilie i latou ma a latou fanau e fai,+ e aofia ai le faia o anapogi+ ma faatoga.+ 32 O le poloaʻiga a Eseta na faamautinoa ai nei mea e faatatau i le Purima,+ ma na tusia i se tusi.

10 Ua faaee atu e le tupu o Asueru galuega mamafa i ona tagata na nonofo i le nuu ma motu o le sami.

2 A o ana galuega tetele uma na ia faia i lona malosi, ma le tala auʻiliʻili i le auala na tuuina atu ai e le tupu iā Moretekai+ se tulaga maualuga,+ po ua lē o tusia ea i le tusi o le talafaasolopito+ o tupu o Metai ma Peresia?+ 3 Auā o Moretekai le Iutaia na pito atu i le tupu o Asueru. Sa sili o ia i tagata Iutaia ma ua fiafia iā te ia le toʻatele o tagata Iutaia, sa galue foʻi o ia mo le lelei o lona nuu ma faamautinoa ua maua e a latou fanau uma se olaga lelei.