Lomiga Faale-Tusi Paia I LE INITANETI
Lomiga Faale-Tusi Paia
I LE INITANETI
Faa-Samoa
ā
  • ā
  • ē
  • ī
  • ō
  • ū
  • ʻ
  • TUSI PAIA
  • LOMIGA
  • SAUNIGA
  • nwt Luka 1:1-24:53
  • Luka

Leai se vitiō o maua i lenei vaega.

Faamalie atu na iai se faalētonu i le kopiina o le vitiō.

  • Luka
  • O le Tusi Paia—O le Faaliliuga a le Lalolagi Fou
O le Tusi Paia—O le Faaliliuga a le Lalolagi Fou
Luka

FAAMAUMAUGA A LUKA

1 E toʻatele ua taumafai e tuufaatasia faamatalaga o mea moni na tutupu, ia e tatou te talitonu atoatoa foʻi i ai.+ 2 O mea foʻi na sa faailoa mai iā i tatou e ē na vāaitino i ai+ mai i le amataga ma ē na faalauiloaina atu le feʻau.+ 3 O le mea lea ua ou manatu ai, auā sa ou matuā suʻesuʻe ma le faamaoni i mea uma lava mai i le amataga, e tusi faasolosolo atu iā te oe, lau afioga e, Teofilo,+ 4 ina ia e silafia lelei ai le moni o aʻoaʻoga na tuugutu atu iā te oe.+

5 I aso o Herota*+ le tupu o Iutaia, sa iai se ositaulaga e igoa iā Sakaria i le vasega* o Avia.+ O lana avā o se tasi o afafine o le aiga o Arona, ma o lona igoa o Elisapeta. 6 Ua amiotonu i laʻua i luma o le Atua, ma na savavali ma le lē taʻuleagaina e tusa ai ma tulafono ma poloaʻiga uma a Ieova.* 7 Ae e leʻi iai sa laʻua tama ona e lē fanau Elisapeta, ma ua matutua foʻi i laʻua.

8 A o auauna o ia o se ositaulaga i luma o le Atua ina ua tofia lana vasega,+ 9 ona ulu atu lea o ia i le malumalu o Ieova*+ e faamū mea manogi+ e tusa ai ma le tū masani a ositaulaga, 10 ma o loo tatalo le motu o tagata uma i fafo i le itula e faamū ai mea manogi. 11 Ua faaali atu iā te ia le agelu a Ieova,* o loo tū i le itu taumatau o le fata faitaulaga e faamū ai mea manogi. 12 Ae ua atuatuvale Sakaria i le mea ua ia vaaia ma ua fefe ai o ia. 13 Peitaʻi, ua faapea mai le agelu iā te ia: “Sakaria e, aua e te fefe, auā ua faafofogaina au tatalo faatauanau, ma o le a fanaua e lau avā o Elisapeta sou atalii, e te faaigoa iā te ia o Ioane.+ 14 O le a e olioli ma matuā fiafia, ma e toʻatele o le a olioli i lona fanau mai,+ 15 auā e sili o ia i luma o Ieova.*+ Ae e lē tatau ona inu o ia i se uaina po o se ʻava malosi,+ ma e faatumuina o ia i le agaga paia mai lava a o leʻi fanau mai,*+ 16 ma o le a ia toe faaliliu atu le toʻatele o le fanauga a Isaraelu iā Ieova* lo latou Atua.+ 17 E muamua atu foʻi o ia i ona luma ma le agaga ma le malosi o Elia,+ ina ia faaliliuina loto o tamā i fanau,+ ma faaliliu foʻi o ē e lē usiusitaʻi i le atamai o ē e amiotonu, ina ia saunia ai le nuu mo Ieova.”*+

18 Ua faapea atu Sakaria i le agelu: “E faapefea ona ou iloa e moni lenei mea? Auā ua ou toeaina ma ua loomatua foʻi laʻu avā.” 19 Ua tali mai le agelu iā te ia: “O aʻu o Kaperielu,+ o lē e tū i luma o le Atua,+ ma ua auina mai aʻu e faailoa atu ma folafola atu lenei tala lelei iā te oe. 20 Faauta! o le a e gūgū ma e lē mafai ona e tautala seʻia oo i le aso e taunuu ai nei mea, auā ua e lē talitonu i aʻu upu ia o le a faataunuu i le taimi atofaina.” 21 A o le taimi lea, o loo faatalitali pea tagata iā Sakaria, ma ua faateʻia i latou ona ua tuai tele ona sau o ia mai i le malumalu. 22 Ina ua sau o ia i fafo, e leʻi mafai ona ia tautala mai iā i latou, ma ua latou manatu na vaaia e ia se mea uigaese* i le malumalu. Ua na ona fai atu o ana tāga iā i latou, ae ua gūgū pea o ia. 23 Ua uma aso na faia ai lana auaunaga paia,* ona alu ai lea o ia i lona aiga.

24 Ua mavae sina taimi, ona tō ai lea o Elisapeta lana avā, ma e leʻi tuua e Elisapeta le fale mo masina e lima. Ua faapea ifo o ia: 25 “O le mea lenei ua faia e Ieova* iā te aʻu i aso nei. Ua silasila mai o ia iā te aʻu ma aveesea ai loʻu luma i tagata.”+

26 I le ono o masina o lona ma‘itaga, ona auina mai ai lea e le Atua o le agelu o Kaperielu+ i le aai o Kalilaia e taʻua o Nasareta, 27 i se taupou+ o le a faaipoipo* i se tane e igoa iā Iosefa mai le aiga o Tavita, ma o Maria+ le igoa o le taupou. 28 Ua ulufale atu le agelu ma faapea atu: “Mālō lava iā te oe o lē ua alofateleina, ua faatasi Ieova* ma oe.” 29 Ae ua matuā faateʻia o ia i nei upu, ma taumafaufau ai po o le ā le uiga o lenei faafeiloa‘iga. 30 Ona faapea mai lea o le agelu iā te ia: “Maria e, aua e te fefe, auā ua alofagia oe e le Atua. 31 Faauta! o le a tō oe ma fanau mai se tama tama,+ ma e te faaigoa iā te ia o Iesu.+ 32 E sili o ia+ ma e taʻua o le Alo o le Silisili Ese,+ e foaʻiina atu foʻi e Ieova* le Atua iā te ia le nofoālii o Tavita lona tamā,+ 33 ma o le a fai o ia ma Tupu i le aiga o Iakopo e faavavau, o lona Malo foʻi e leai sona gataaga.”+

34 Ae ua fai atu Maria i le agelu: “E faapefea ona tupu o lenei mea, ae e ma te leʻi momoe* ma se tamāloa?”+ 35 Ona tali mai lea o le agelu iā te ia: “E iā te oe le agaga paia,+ ma e faamalumalu ifo iā te oe le mana o le Silisili Ese. O le mea lea e taʻua ai lē o le a fanau mai, e paia+ ma o le Alo o le Atua.+ 36 Faauta foʻi! O lou tausoga o Elisapeta o lē na fai mai e lē fanau, ua tō o ia ae ua loomatua, o le tama lana tama, ma o le ono lenei o masina o lona ma‘itaga; 37 auā e faataunuuina e le Atua ana folafolaga uma.”+ 38 Ona fai atu lea o Maria: “Faauta! O aʻu o le teine pologa a Ieova!* Ia faia iā te aʻu le mea ua e folafolaina mai.” Ona alu ese ai lea o le agelu mai iā te ia.

39 Ina ua mavae sina taimi, ona tulaʻi lea o Maria ma faanatinati atu i atumauga i se tasi o aai i Iuta, 40 ma ua ulufale atu i le fale o Sakaria ma faafeiloaʻi Elisapeta. 41 Ina ua faalogo mai Elisapeta i le leo o Maria, ona osooso ai lea o le pepe o loo i lona manava, ma ua faatumuina Elisapeta i le agaga paia. 42 Ua alaga leotele o ia ma faapea mai: “Amuia oe i fafine, amuia foʻi lē o le a fanau mai iā te oe! 43 O ai ea aʻu ua ou maua ai lenei faamanuiaga, o le asiasi mai o le tinā o loʻu Alii iā te aʻu? 44 Auā faauta foʻi! ina ua ou faalogo atu i lou leo, ona osooso ai lea ma le olioli o le pepe o loo i loʻu manava. 45 E fiafia foʻi le fafine e talitonu, auā o le a faataunuuina atoatoa mea na fetalai mai ai Ieova* iā te ia.”

46 Ua faapea atu Maria: “Ou te vivii atu iā Ieova,*+ 47 ma ua tumu loʻu loto i le olioli i le Atua loʻu Faaola,+ 48 auā ua ia silasila mai i le tulaga faatauvaa o lana teine pologa.+ Faauta! e amata atu nei ona faaamuia mai tupulaga uma iā te aʻu,+ 49 auā ua faia e Lē e sili ona malosi o galuega tetele mo aʻu, ma e paia lona suafa.+ 50 E alofa mutimutivale foʻi o ia i ē e matataʻu iā te ia mai i lea tupulaga ma lea tupulaga.+ 51 Ua ia faia galuega mamana i lona aao; ua ia faataapeapeina ē e faamaualuluga o latou loto.+ 52 Ua ia lafoina i lalo tagata malolosi mai nofoālii,+ ae faaeaina ē e faatauvaa;+ 53 ua ia faamaoona i mea lelei ē ua fia aai,+ ma ua ia aauina ese atu le ʻaumauʻoa e aunoa ma ni mea. 54 Ua ia fesoasoani atu i lana auauna o Isaraelu, ma ua ia manatua e faavavau lona alofa mutimutivale,+ 55 e pei ona ia fetalai atu ai i o tatou augātamā, iā Aperaamo ma i lana fanau.”+ 56 Ua nofo ai i inā Maria faatasi ma ia pe tusa o le tolu masina, ona toe foʻi atu lea i lona aiga.

57 Ua oo i le masina o Elisapeta, ona ia fanaua ai lea o se tama tama. 58 Ua faalogo tuaoi ma ona tauaiga ua faateleina e Ieova* lona alofa mutimutivale iā te ia, ona latou olioli ai lea faatasi ma ia.+ 59 Ua oo i le aso lona valu, ona latou ō mai lea e peritome le tamaitiiti,+ ma ua latou mananaʻo e faaigoa o ia i lona tamā, o Sakaria. 60 Ae ua tali atu lona tinā e faapea: “E leai! e faaigoa o ia iā Ioane.” 61 Ona latou fai mai lea iā te ia: “E leai se tagata o lou aiga e igoa i lenā igoa.” 62 Ona fai mai lea o a latou tāga i le tamā, e faatatau i le igoa e manaʻo e faaigoa ai o ia. 63 Ona ia fai atu lea e aumai se laupapa ma ua ia tusia ai: “O Ioane lona igoa.”+ Ua ofo ai i latou uma i lenei mea. 64 Ona matala loa lea o lona laulaufaiva ma ua tautala,+ ua vivii atu i le Atua. 65 Ua matataʻu o latou tuaoi uma, ma ua talanoa ai foʻi tagata i atumauga o Iutaia i nei mea uma. 66 O i latou uma foʻi ua faalogo i ai, ua manatunatu ifo i o latou loto e faapea: “O le ā le tulaga o le a oo i ai lenei tamaitiiti?” Auā ua iā te ia le aao o Ieova.*

67 Ua faatumuina lona tamā o Sakaria i le agaga paia, ma ua ia valoia e faapea: 68 “Ia viia Ieova* le Atua o Isaraelu,+ ona ua silasila mai o ia ma laveaʻi i ona tagata.+ 69 Ua ia faatūina se faaola malosi*+ mo i tatou i le aiga o Tavita lana auauna,+ 70 e pei ona ia fetalai mai ai e ala i fofoga o ana perofeta paia mai anamua,+ 71 e uiga i le faaolataga mai lima o o tatou fili ma ē uma e ʻinoʻino mai iā i tatou;+ 72 ina ia faaalia le alofa mutimutivale ona o o tatou augātamā, ma ia manatua lana feagaiga paia+ 73 lea na ia tautō ai iā Aperaamo lo tatou augātamā,+ 74 ina ia tuuina mai iā i tatou pe a uma ona laveaʻiina i tatou mai i lima o o tatou fili, le faaeaga o le faia o le auaunaga paia iā te ia ma le lē fefe, 75 le faamaoni ma le amiotonu i ona luma i o tatou aso uma lava. 76 A o oe le tamaitiiti, e taʻua oe o le perofeta a Lē Silisili Ese, auā e te muamua atu i luma o Ieova* e saunia ona ala,+ 77 ma ia faailoa atu le faaolataga i ona tagata, e ala i le faamagaloina o a latou agasala,+ 78 ona o le alofa faapelepele o lo tatou Atua. O lenei alofa mai lugā, o le a susulu mai iā i tatou e pei o le malamalama i le tafa o ata, 79 e faamalamalama ai i latou o loo nonofo i le pōuliuli ma i le ata o le oti,+ ma taʻitaʻia ai o tatou vae i le ala o le filemu.”

80 Ua tuputupu aʻe le tamaitiiti ma ua malosi lona loto, ma ua nofo pea i le toafa seʻia oo i le aso e faaali atu ai o ia i luma o Isaraelu.

2 I na aso, na oo mai ai le poloaʻiga a Kaisara Aokuso ina ia tusia igoa o tagata uma o le lalolagi. 2 (O lenei uluaʻi tusigāigoa, na faia a o avea Kurenio ma kovana i Suria.) 3 Na ō atu tagata uma i o latou aai ina ia tusia o latou igoa. 4 Ua alu aʻe foʻi Iosefa+ mai i Nasareta le aai o Kalilaia e agaʻi i Iutaia, i le aai o Tavita ua taʻua o Peteleema,+ auā o ia o se tasi o le aiga o Tavita. 5 Na alu aʻe o ia ina ia tusia o la igoa ma Maria, o lē ua ia faaipoipo atu i ai+ ma ua toeitiiti oo i le taimi e fanau ai.+ 6 A o iai i laʻua i inā, ua oo i le taimi e fanau ai o ia. 7 Ua fanaua e ia lana tama tama, o le ulumatua lea,+ ma ua ia faapulupulu o ia i ʻie ma faataoto i le mea e tuu ai meaʻai a manu,+ auā e leai se avanoa mo i latou i le faletalimālō.

8 Ua iai foʻi i lenā vaipanoa ni leoleo mamoe, o loo nonofo i fafo i le pō ma vaavaai a latou lafu. 9 Ona faafuaseʻi lea ona tū mai o le agelu a Ieova* i o latou luma, ua pupula faataaliʻoliʻo iā i latou le mamalu o Ieova* ma ua latou matuā fefefe ai. 10 Ae ua fai atu le agelu iā i latou: “Aua tou te fefefe. Faauta! Ou te faailoa atu iā te outou le tala lelei e olioli ai tagata uma. 11 Auā ua fanau mai i le asō i le aai o Tavita,+ le faaola,+ o Keriso le Alii.+ 12 O le faailoga lenei mo outou: O le a outou maua le pepe o faapulupulu i ʻie ma o loo taoto i le mea e tuu ai meaʻai a manu.” 13 Ona faafuaseʻi lea ona faatasi ane i le agelu o le ʻau e toʻatele mai le lagi,+ ua latou vivii atu i le Atua e faapea: 14 “Ia avatu le viiga i le Atua i le lagi, ma le filemu i le lalolagi i tagata ua ia finagalo malie i ai.”

15 Ina ua toe foʻi agelu i le lagi, ona talatalanoa lea o leoleo mamoe e faapea: “Tatou ō loa i Peteleema ma vaai i le mea ua tupu e pei ona faailoa mai e Ieova* iā i tatou.” 16 Ua latou faanatinati atu ma maua atu Maria ma Iosefa, faapea foʻi ma le pepe o loo taoto i le mea e tuu ai meaʻai a manu. 17 Ina ua latou vāai i lenei mea, ona latou faailoa atu lea o upu a le agelu e faatatau i le pepe. 18 Ua ofo i latou uma ua faalogo i mea ua taʻu atu e leoleo mamoe, 19 ae ua taofimau e Maria nei upu uma, ma ua manatunatu i ai i lona loto.+ 20 Ona toe foʻi lea o leoleo mamoe, ma ua latou faamamaluina ma viia le Atua ona o mea uma ua latou faalogo ma vāai i ai, e pei ona taʻuina mai iā i latou.

21 I le aso lona valu lea e tatau ona peritomeina ai o ia,+ na faaigoa ai o ia iā Iesu, o le igoa foʻi lea na taʻu atu e le agelu a o leʻi iai o ia i le manava o lona tinā.+

22 Ina ua atoa foʻi aso mo le faamamāina o i laʻua e tusa ai ma le Tulafono a Mose,+ ona la aumaia lea o ia i Ierusalema ma tuu atu i luma o Ieova,* 23 e pei ona tusia i le Tulafono a Ieova:* “O tama ulumatua uma lava,* e paia i latou iā Ieova.”*+ 24 Ua la ofo atu foʻi taulaga e tusa ma le Tulafono a Ieova:* “o ni manutagi se lua po o ni tamaʻi lupe se lua.”+

25 Faauta! ua iai i Ierusalema se tagata amiotonu ma mataʻu i le Atua e igoa iā Simeona, o loo faatalitali atu i le faamāfanafanaina o Isaraelu,+ ma ua i ona luga le agaga paia. 26 Ua faailoa atu foʻi e le Atua iā te ia e ala i le agaga paia, e lē oti o ia seʻia vaai muamua i le Keriso, o Lē ua filifilia e Ieova.* 27 Ona o le taʻitaʻiga a le agaga, ua sau ai o ia i le malumalu, ma ua aumai le tamaitiiti o Iesu e ona mātua, ina ia faia iā te ia e tusa ai ma tū masani o le Tulafono.+ 28 Ua sii e Simeona le tamaitiiti ma faamanū atu i le Atua ma faapea atu: 29 “O lenei, le Alii Pule Silisili Ese e, ua e tuu atu lau pologa e alu ma le filemu+ e tusa ma lau folafolaga, 30 auā ua vaai oʻu mata i lē e aumaia le faaolataga+ 31 lea ua e saunia ina ia iloa atu e tagata uma,+ 32 o le malamalama+ e aveesea ai le ufiufi mai i atunuu,+ ma o le mamalu foʻi lea o lou nuu o Isaraelu.” 33 Ae ua taumānatu pea lona tamā ma lona tinā i mea ua taʻuina mai e faatatau i le tamaitiiti. 34 Ua faamanuia atu foʻi Simeona iā i latou, ae ua faapea atu iā Maria le tinā o le tamaitiiti: “Faauta! Ua tofia lenei tamaitiiti e paʻuʻū+ ma toe tutū ai le toʻatele i Isaraelu,+ ma o le a avea o ia ma faailoga e inosia e tagata+ 35 (ioe, o le a tuia lou loto ia ati i le pelu),+ ina ia faaalia ai manatunatuga o loto o tagata e toʻatele.”

36 Ua iai se perofeta fafine e igoa iā Ana, o le afafine o Fanuelu mai i le ituaiga o Asera. Ua afu lona soifua, ma sa la nonofo ma lana tane i tausaga e fitu ina ua uma ona faaipoipo.* 37 Ua oti le tane a Ana ma ua 84 ona tausaga. E iai pea o ia i le malumalu e fai le auaunaga paia i le ao ma le pō, faatasi ma anapogi ma tatalo faatauanau. 38 I lenā lava itula, ua faalatalata atu ai o ia ma avatu le faafetai i le Atua, ma talanoa atu e uiga i le tamaitiiti iā i latou uma o loo faatalitali mo le laveaʻiina o Ierusalema.+

39 Ua uma ona la* faia mea uma e tusa ma le Tulafono a Ieova,*+ ona toe foʻi lea i Kalilaia i lo laʻua aai o Nasareta.+ 40 Ua tuputupu aʻe le tamaitiiti ma faasolo ina malosi, ua tumu o ia i le atamai, ma ua alofagia pea o ia e le Atua.+

41 E masani ona ō atu ona mātua i Ierusalema i lea tausaga ma lea tausaga, mo le tausamiga o le Paseka.+ 42 Ina ua 12 ona tausaga, ona latou ō aʻe ai lea e tusa ma le tū masani o le tausamiga.+ 43 Ina ua māeʻa aso o le tausamiga ma ua latou toe foʻi, na nofo pea le tama o Iesu i Ierusalema ae e leʻi iloa e ona mātua. 44 Ua manatu i laʻua ai o faimalaga faatasi atu o ia ma le ʻaumalaga. Ae pe tusa ma le aso talu ona ō ese mai, ona la saʻili lea o ia i o la aiga ma ē masani. 45 Peitaʻi, e leʻi maua o ia, ona la toe foʻi atu lea i Ierusalema ma matuā saʻili iā te ia. 46 Ua mavae aso e tolu, ona la maua ai lea o ia i le malumalu, o loo nonofo faatasi ma aʻoaʻo, o loo faalogologo ma tuufesili atu iā i latou. 47 Ae ua matuā ofo i latou uma o ē ua faalogologo iā te ia i lona malamalama ma ana tali ua fai atu.+ 48 Ina ua vāai mai ona mātua iā te ia, ona ofo ai lea o i laʻua, ma ua faapea mai lona tinā iā te ia: “Laʻu tama e, o le ā le mea ua e faapea mai ai iā i maʻua? Ua ma fiu ma lou tamā e suʻe oe.” 49 Ae ua faapea atu o ia iā i laʻua: “Aiseā na lua suʻeina solo ai aʻu? Pe lua te leʻi manatu ea, e ao ona ou iai i le fale o loʻu Tamā?”+ 50 Peitaʻi, la te leʻi malamalama i mea ua ia fai atu ai iā i laʻua.

51 Ona latou toe foʻi lea ma ona mātua i Nasareta, ma ua gauaʻi pea* o ia iā i laʻua.+ Ae ua taofimau pea i le loto o lona tinā nei mea uma.+ 52 Ua tupu le atamai ma le tino o Iesu, ma ua alofagia o ia e le Atua atoa ma tagata.

3 I le tausaga lona 15 o le nofoaiga a Tiperio Kaisara, a o avea Ponotio Pilato ma kovana i Iutaia, ma ua pule foʻi Herota*+ i le itumalo o Kalilaia, a o lona uso o Filipo o loo pule i le itumalo o Ituraia ma Terekoniti, ae pule Lusanio i le itumalo o Apilene, 2 i aso o Ana le faitaulaga sili ma Kaiafa,+ na oo atu ai le afioga a le Atua iā Ioane+ le atalii o Sakaria a o iai i le toafa.*+

3 Ona alu atu lea o ia i itu uma o Ioritana, ma talaʻi atu ai le papatisoga, o le faailoga lea o le salamō mo le faamagaloina o agasala.+ 4 E pei ona tusia i le tusi o upu a le perofeta o Isaia: “O loo alaga se tasi i le toafa: ‘Ia outou saunia le ala o Ieova!* Ia faasaʻosaʻo ala i ona luma.+ 5 E ao ona faatumuina vanu uma, ma faalaugatasia mauga ma aʻega uma, e faasaʻosaʻoina foʻi mea piʻopiʻo ma faalauleleia mea gaoā; 6 ma e vāai tagata uma i le faaolataga a le Atua.’”*+

7 Ona ia fai atu lea i le motu o tagata ua ō mai iā te ia ina ia papatisoina i latou: “O outou o fanau a gata feʻai, o ai na lapataʻia outou ia sosola ese mai i le toʻasā o loo faaloloʻi mai?+ 8 O lea, ia outou fua mai ni fua e tatau ma le salamō. Aua neʻi outou manatu ifo e faapea, ‘O lo matou tamā o Aperaamo.’ Auā ou te fai atu iā te outou, e mafai lava e le Atua ona faia ni fanau mo Aperaamo mai i nei maa. 9 O le mea moni, ua taatia nei le toʻi i pogati o laau. O laau uma e lē fua mai ai ni fua lelei, o le a tātuu i lalo ma lafo i le afi.”+

10 Ona fesili mai lea o le motu o tagata iā te ia: “O le ā la le mea e ao ona matou faia?” 11 Ua tali atu o ia iā i latou: “O le tagata e lua ona ofutino,* ia avatu ma lē e leai sona ofu, ma ia faia foʻi faapena e lē ua iai ana meaʻai.”+ 12 E oo foʻi i le ʻauaolafoga, ua ō mai ina ia papatisoina+ i latou ma faapea mai iā te ia: “Le Aʻoaʻo e, o le ā e ao ona matou faia?” 13 Ua ia faapea atu iā i latou: “Aua neʻi outou tāpā* se mea e sili atu nai lo o le totogi o le lafoga.”+ 14 Ua fesili mai foʻi fitafita iā te ia: “O le ā e ao ona matou faia?” Ae ua ia faapea atu: “Aua tou te faatigā i se tasi* pe tuuaʻia sesē se tasi,+ ae ia lotomalilie i mea ua outou maua.”*

15 O loo faatalitali tagata i le Keriso ma manatunatu i o latou loto e faatatau iā Ioane e faapea, “Po o ia ea o le Keriso?”+ 16 Ona tali atu lea o Ioane, ua faapea atu iā i latou uma: “O aʻu, ou te papatiso atu iā te outou i le vai, a o lē e mulimuli mai e sili atu lona malosi i lo o aʻu, ma e lē aogā ona ou tatala nonoa o ona seevae.+ O ia lenā e papatisoina outou i le agaga paia ma le afi.+ 17 O loo i lona aao lana suō ina ia matuā faamamāina ai le mea e soli ai saito, ma faaputu ana saito i lona fale saito, ae o otaota o saito, e na te susunuina i le afi e lē mafai ona tineia.”

18 Ua ia avatu foʻi le tele o apoapoaʻiga ma faaauau ona faalauiloa atu le tala lelei i tagata. 19 A o Herota le pule o le itumalo, talu ai na aʻoaʻia o ia e Ioane ona o Herotia le avā a lona uso ma ona o mea leaga uma na ia faia, 20 o lea na toe faia ai e Herota se isi mea leaga: Na ia tuuina Ioane i le falepuipui.+

21 Ua uma ona papatisoina tagata uma ma ua papatisoina foʻi Iesu.+ A o tatalo o ia, ona avanoa ai lea o le lagi+ 22 ma ua i ona luga le agaga paia ua tino mai e pei o se lupe, ua oo mai foʻi le siʻufofoga mai le lagi e faapea: “O loʻu Atalii pele oe; ua malie loʻu loto iā te oe.”+

23 E tusa ma le 30 tausaga+ o Iesu+ ina ua amata lana galuega, ma e pei ona manatu i ai tagata, o ia o le atalii

o Iosefa,+

o le atalii o Heli,

24 o le atalii o Matata,

o le atalii o Levi,

o le atalii o Meleki,

o le atalii o Ianai,

o le atalii o Iosefa,

25 o le atalii o Mataatia,

o le atalii o Amosa,

o le atalii o Nauma,

o le atalii o Eseli,

o le atalii o Nagae,

26 o le atalii o Maatō,

o le atalii o Mataatia,

o le atalii o Semeina,

o le atalii o Ioseka,

o le atalii o Iota,

27 o le atalii o Ioanana,

o le atalii o Resa,

o le atalii o Serupapelu,+

o le atalii o Salatielu,+

o le atalii o Neri,

28 o le atalii o Meleki,

o le atalii o Atei,

o le atalii o Kosamo,

o le atalii o Elematama,

o le atalii o Eru,

29 o le atalii o Iesu,

o le atalii o Elisara,

o le atalii o Iorimo,

o le atalii o Matata,

o le atalii o Levi,

30 o le atalii o Simeona,

o le atalii o Iuta,

o le atalii o Iosefa,

o le atalii o Ionamo,

o le atalii o Eliakimo,

31 o le atalii o Melea,

o le atalii o Mena,

o le atalii o Matataa,

o le atalii o Natano,+

o le atalii o Tavita,+

32 o le atalii o Iese,+

o le atalii o Opeta,+

o le atalii o Poasa,+

o le atalii o Salemona,+

o le atalii o Naasona,+

33 o le atalii o Aminatapu,

o le atalii o Arani,

o le atalii o Esarona,

o le atalii o Faresa,+

o le atalii o Iuta,+

34 o le atalii o Iakopo,+

o le atalii o Isaako,+

o le atalii o Aperaamo,+

o le atalii o Tara,+

o le atalii o Nakori,+

35 o le atalii o Seruka,+

o le atalii o Reu,+

o le atalii o Peleko,+

o le atalii o Eperu,+

o le atalii o Selaa,+

36 o le atalii o Kainano,

o le atalii o Afasata,+

o le atalii o Semu,+

o le atalii o Noa,+

o le atalii o Lameko,+

37 o le atalii o Metusela,+

o le atalii o Enoka,

o le atalii o Iareto,+

o le atalii o Maalaelu,+

o le atalii o Kainano,+

38 o le atalii o Enosa,+

o le atalii o Setu,+

o le atalii o Atamu,+

o le atalii o le Atua.

4 Ona faatumulia lea o Iesu i le agaga paia, ma ua alu ese o ia mai i Ioritana, ua taʻitaʻiina atu foʻi o ia e le agaga i le toafa+ 2 mo aso e 40, ma ua faaosoosoina ai o ia e le Tiapolo.+ E leʻi taumafa foʻi o ia, ma ina ua uma na aso, ona fia taumafa ai lea o ia. 3 Ona o lenei mea, ua faapea mai ai le Tiapolo iā te ia: “Afai o oe o se atalii o le Atua, inā fetalai atu ia i lenei maa ia liu falaoa.” 4 Ae ua tali atu Iesu iā te ia: “Ua tusia, ‘E lē na o meaʻai e ola ai le tagata.’”+

5 Ona ave lea o ia e le Tiapolo, ma ua pei o le emo o le mata lona faaaliina mai iā te ia o malo uma o le lalolagi.+ 6 Ona faapea mai lea o le Tiapolo iā te ia: “Ou te avatua iā te oe nei malo uma ma o latou mamalu auā ua tuuina mai iā te aʻu,+ ma ou te foaʻiina atu i lē ou te loto i ai. 7 Pe afai e tau lava ina e faapaʻū ma tapuaʻi mai iā te aʻu, ona fai lea mo oe o nei malo uma.” 8 Ona tali atu lea o Iesu iā te ia: “Ua tusia: ‘E tatau ona e tapuaʻi iā Ieova* lou Atua, ma e na o ia foʻi e tatau ona e avatu i ai le auaunaga paia.’”+

9 Ona ave lea o ia e le Tiapolo i Ierusalema, ma faatū o ia i luga o le pā* o le malumalu ma faapea mai: “Afai o oe o se atalii o le Atua, inā oso ia i lalō,+ 10 auā ua tusia, ‘E na te faatonuina ana agelu e faatatau iā te oe, ina ia leoleo iā te oe,’ 11 ma ‘E latou te aveina oe i o latou lima, ina neʻi tuʻia lou vae i se maa.’”+ 12 Ae ua tali atu Iesu iā te ia: “Ua fai mai le upu, ‘Aua e te faia se mea e tofotofo ai iā Ieova* lou Atua.’”+ 13 Ona faaiʻu ai lea e le Tiapolo nei faaosoosoga uma, ma alu ese mai iā te ia seʻia oo i se isi taimi talafeagai.+

14 Ua toe foʻi atu Iesu i Kalilaia+ e ala i le mana o le agaga. Ua aave solo tala lelei i nuu tuaoi uma e faatatau iā te ia. 15 Ua aʻoaʻo atu foʻi o ia i o latou sunako, ma ua faaaloalogia o ia e tagata uma.

16 Ua alu atu o ia i Nasareta+ i le aai na soifua aʻe ai, ma e tusa ma lana masani i le aso Sapati, ua ulu atu o ia i le sunako,+ ona tū lea i luga e faitau. 17 Ua tuuina mai iā te ia le tusi tāʻai a le perofeta o Isaia, ua ia tatala le tusi ma maua ai le mea ua tusia ai e faapea: 18 “Ua i oʻu luga le agaga o Ieova,* auā ua ia faauuina aʻu e folafola atu le tala lelei i ē e matitiva. Ua ia auina atu aʻu e folafola atu le saʻolotoga i ē ua ave faapagota, ia faapupula mata o ē e tauaso, ia faasaʻolotoina ē ua nutimomoia,+ 19 ma ia talaʻi le tausaga e talileleia mai ai e Ieova.”*+ 20 Ua ia tāʻai le tusi tāʻai ma tuu atu i le tautua ma nofo i lalo, ae ua pulatoʻa mai i latou uma ua i le sunako iā te ia. 21 Ona ia fetalai atu lea iā i latou: “O le aso nei ua taunuu ai lenei mau ua outou faalogo i ai.”+

22 Ona faia lea e i latou uma o se molimau lelei e faatatau iā te ia, ma ua ofo i le logolelei o ana fetalaiga,+ ma ua latou faapea ane: “Pe e lē o le atalii ea lenei o Iosefa?”+ 23 Ua ia fetalai atu iā i latou: “E mautinoa o le a outou faatatauina nei upu iā te aʻu, ‘Le fomaʻi e, ia e faamālōlō iā te oe lava. O mea na matou faalogo na e faia i Kapanaumi,+ ia faia foʻi i inei i lou lava nuu.’” 24 Ae ua ia fetalai atu: “E moni ou te fai atu iā te outou, e lē talia se perofeta i lona lava nuu.+ 25 Auā ou te taʻu atu iā te outou le mea moni: E toʻatele fafine ua oti a latou tane na iai i Isaraelu i aso o Elia, ina ua punitia le lagi mo tausaga e tolu ma masina e ono, ma na iai le oge tele i le nuu uma.+ 26 Ae e leʻi auina atu Elia i se tasi o i latou na, ae e na o le fafine ua oti lana tane i Sarefata, o se aai o Saitonu.+ 27 E toʻatele foʻi lepela sa iai i Isaraelu i aso o le perofeta o Elisaia, ae e leʻi faamamāina* se tasi o i latou na, ua na o Naamanu le tagata Suria.”+ 28 Ona matuā feita ai lea o i latou uma i le sunako ina ua faalogo i nei tala,+ 29 ona latou tutū lea i luga ma faanatinati atu o ia i fafo o le aai, ma ave o ia i le augutu o le mauga lea e tū ai lo latou aai, ina ia faatītō ifo ai o ia. 30 Ae ua alu ese o ia mai i lo latou vā ma maliu ese atu.+

31 Ua alu ifo o ia i Kapanaumi o se aai o Kalilaia, ma aʻoaʻo atu iā i latou i le Sapati.+ 32 Ua matuā ofo i latou i lana aʻoaʻo atu,+ auā ua ia tautala atu e pei o sē ua iai le pule. 33 Ua i le sunako se tamāloa ua iai le agaga, o le temoni leaga lea, ma ua ia alaga leotele mai:+ 34 “Auē Iesu e, le Nasareta!+ Aiseā ua e faalavelave mai ai iā i matou? Po ua e sau ea e faaumatia i matou? Ua ou iloa o oe o Lē e Paia na auina mai e le Atua.”+ 35 Ona vavao atu lea o Iesu iā te ia e faapea: “Ia e filemu, ma ia e alu i fafo mai iā te ia!” Ina ua uma ona lafoina i lalo le tamāloa i o latou luma, ona alu ese ai lea o le temoni mai iā te ia, ma e leʻi afāina ai o ia. 36 Ona taufaiofo ai lea o tagata uma, ma ua fetalanoaaʻi e faapea: “O ā nei upu ua ia tautala ai? Auā ua iā te ia le pule ma le mana e faatonu ai agaga leaga, ona ō ese ai lea o i latou!” 37 Ona aave ai lea o tala e uiga iā te ia i lea vaipanoa atoa.

38 Ina ua alu ese o ia mai le sunako, ona ia ulufale atu lea i le fale o Simona. O loo tigāina le tinā o le avā a Simona, ona ua matuā maualuga lona fiva, ma ua latou talosaga atu iā Iesu e fesoasoani iā te ia.+ 39 Ona tū lea o Iesu i ona tafatafa ma faamālōlō iā te ia, ona teʻa ai lea o lona fiva. Ona tū loa lea i luga o ia ma amata ona auauna atu iā i latou.

40 I le goto o le lā, ua latou aumaia ai iā te ia tagata e maua i maʻi eseese. Ua faaee ona aao iā i latou taʻitoʻatasi, ona faamālōlōina ai lea o i latou.+ 41 Ua ō ese foʻi temoni mai i le toʻatele ma alalaga mai e faapea: “O oe o le Alo o le Atua.”+ Ae ua ia vavao iā i latou e aua le tautatala,+ auā ua latou iloa o ia o le Keriso.+

42 Peitaʻi, ina ua oo i le taeao, ona alu atu lea o ia i se mea tuufua.+ Ae ua ō mai le motu o tagata e saʻili iā te ia, ma ina ua oo mai i le mea o loo iai o ia, ona latou taumafai lea e taofi o ia ina neʻi alu ese mai iā i latou. 43 Ae ua ia fetalai atu iā i latou: “E tatau ona ou folafola atu le tala lelei o le Malo o le Atua i isi foʻi aai, auā o le mea lea na auina mai ai aʻu.”+ 44 Ona talaʻi atu lea o ia i sunako i Iutaia.

5 I se tasi aso, a o tū Iesu i tafatafa o le vaituloto o Kenesareta,*+ ona lolofi mai lea o le motu o tagata iā te ia e faalogologo i le afioga a le Atua. 2 Ua ia silafia atu ni vaa se lua o loo taula i tafatafa o le auvai, ae ua ō ese le ʻaufaifaiva e faamamā a latou upega.+ 3 Ua alu atu o ia i se tasi o vaa, o le vaa lea a Simona, ua ia talosaga atu iā te ia ina ia tuutuu teisi atu le vaa i tai. Ua nofo o ia i lalo, ma amata ona aʻoaʻo atu i le motu o tagata mai i le vaa. 4 Ina ua uma ona ia aʻoaʻo atu, ona ia fetalai atu lea iā Simona: “Ia tuutuu atu le vaa i le mea loloto, ma lafo ifo a outou upega ina ia maua ai ni iʻa.” 5 Ae ua tali mai Simona: “Le Faiaʻoga e, ua alu le pō atoa o matou fagogota ae e leai se mea na maua,+ ae ona o lau fetalaiga, o le a ou toe lafo ifo ai upega.” 6 Ina ua latou faia lea mea, ona latou maua ai lea o le tele o iʻa, ma ua amata ai ona masaesae a latou upega.+ 7 Ona latou talotalo atu lea i le isi vaega o la latou ʻaufaifaiva o loo i le isi vaa, e ō mai e fesoasoani iā i latou. Ua latou ō mai ma faatutumu a latou vaa uma e lua, ma ua amata ai ona tau gogoto. 8 Ua vaai atu Simona Peteru i lenei mea, ona faapaʻū lea i vae o Iesu ma faapea mai: “Le Alii e, ia e maliu ese atu, auā o aʻu o se tagata agasala.” 9 Ua matuā ofo o ia ma i latou ua faatasi ma ia, ona o le tele o iʻa ua latou maua. 10 Ua faapea foʻi ona ofo o atalii o Sepetaio, o Iakopo ma Ioane,+ o ē ua faifaiva faatasi ma Simona. Ae ua fetalai atu Iesu iā Simona: “Aua e te toe fefe, e amata atu nei ona e maua tagata.”+ 11 Ona ave lea i uta o a latou vaa, ua latou tuua mea uma, ae mulimuli atu iā te ia.+

12 A o iai o ia i se tasi o aai, faauta! e iai se tagata ua lilofia lona tino i le lepela! Ina ua ia iloa mai Iesu, ona ia faapaʻū faō lea ma augani mai iā te ia: “Le Alii e, a e finagalo i ai, e mafai lava ona e faamamā iā te aʻu.”+ 13 Ona faaloaloa atu lea o lona aao, ua paʻi atu iā te ia, ma faapea atu: “Ou te loto i ai! Inā mamā ia oe.” Ona teʻa ai loa lea o lona lepela.+ 14 Ua ia faatonu atu i le tamāloa ia aua neʻi taʻuina atu i se tasi. Ae ua ia faapea atu: “Ia e alu ma faailoa atu oe i le ositaulaga, ma avatu le taulaga mo lou faamamāina e pei ona faatonuina e Mose,+ e fai ma molimau iā i latou.”+ 15 Ae ua aave solo tala e faatatau iā te ia, ma ua ō mai tagata e toʻatele e faalogologo atu iā te ia, ma faamālōlōina o latou maʻi.+ 16 Peitaʻi, e masani ona ia faaavanoa se taimi e alu ai i nofoaga tuufua e tatalo ai.

17 I se tasi aso a o ia aʻoaʻo atu, ua nonofo ai i inā le ʻau Faresaio ma aʻoaʻo o le Tulafono mai nuu uma o Kalilaia, o Iutaia ma Ierusalema. Ua iai foʻi le mana o Ieova* iā te ia e faia ai faamālōlōga.+ 18 Faauta! e iai ni tamāloloa o loo aumaia se moega o loo taoto ai se tagata e pē le tino, ma ua latou taumafai e avatu o ia i luma o Iesu.+ 19 Ua lē mafai ona latou avatu o ia ona o le tumutumu o tagata, o lea ua latou ō aʻe ai ma faapū le taualuga, ma tuutuu ifo ai lona moega i luma o Iesu. 20 Ua silafia e ia lo latou faatuatua, ona fetalai atu lea: “Loʻu atalii e, ua faamagaloina au agasala.”+ 21 Ona taumanatunatu ai lea o le ʻautusiupu ma le ʻau Faresaio, ua faapea ane: “O ai lava lenei tagata, ua ia fai upuleaga ai? O ai ea e mafai ona faamagaloina agasala, seʻi vaganā ai le Atua lava ia?”+ 22 Ae ua silafia e Iesu o latou manatunatuga, ona tali atu lea iā i latou: “O ā ea mea ua outou manatunatu ai i o outou loto? 23 O lē fea e sili ona faigofie, o le fai atu ea, ‘Ua faamagaloina au agasala,’ po o le fai atu, ‘Ia tū i luga ma savali’? 24 Peitaʻi, ina ia outou iloa ua iai i le Atalii o le tagata le pule i le lalolagi e faamagalo ai agasala​—” ona ia fetalai atu lea i le tagata ua pē le tino: “Ou te fai atu iā te oe, Inā tulaʻi ia ma ave lou moega, ma e alu i lou aiga.”+ 25 Ona tū loa lea o ia i luga i o latou luma, ma ave lona moega, ua alu i lona aiga ma faamamaluina le Atua. 26 Ua matuā ofo i latou uma, ma ua amata ona faamamaluina le Atua, ua latou matuā matataʻu, ma faapea ane: “Maʻeu le matagofie o mea ua tatou vāai ai i lenei aso!”

27 Ua mavae ia mea, ona ulufafo lea o ia, ua ia silafia ai se aolafoga e igoa iā Levi o loo nofo i le ofisa aolafoga, ona ia faapea atu lea iā te ia: “Ia e mulimuli mai iā te aʻu.”+ 28 Ona tuua loa lea e ia o mea uma lava, ua tū i luga ma mulimuli atu iā te ia. 29 Ua faia foʻi e Levi se faigaʻai tele mo ia i lona fale, ma ua aai faatasi i latou* ma le toʻatele o le ʻauaolafoga ma isi.+ 30 Ona muimui ai lea o le ʻau Faresaio ma a latou tusiupu i ona soo, ua faapea mai: “Aiseā ua outou aai ai ma feinu faatasi ma le ʻauaolafoga ma ē e agasala?”+ 31 Ona tali atu lea o Iesu iā i latou: “E lē manaʻomia e tagata malolosi se fomaʻi, ae na o ē e mamaʻi.+ 32 Auā ua ou sau e valaau i ē agasala ina ia salamō, ae lē o ē amiotonu.”+

33 Ua latou fai mai iā te ia: “E anapopogi e lē aunoa soo o Ioane ma fai talosaga, ma e faapena foʻi soo o le ʻau Faresaio, a o ou soo ua aai ma feinu.”+ 34 Ae ua fetalai atu Iesu iā i latou: “E lē mafai ona outou fai atu i uō a le alii faaipoipo ia anapopogi a o faatasi i latou ma ia, a ea? 35 Ae e oo mai aso e aveesea ai le alii faaipoipo+ mai iā i latou, ona latou anapopogi ai lea i na aso.”+

36 Ona ia fetalai atili atu lea iā i latou i se talafaatusa: “E leai se tasi e na te ʻotiina se fasi ʻie mai i se ofu fou ma suʻi i luga o se ofu tele tuai. Pe a ia faia faapea, ona masae ai lea o le fasi ʻie fou, ma e lē fetaui le fasi ʻie fou ma le ofu tele tuai.+ 37 E lē utuina foʻi e se tagata le uaina fou i fagupaʻu tuai. Auā pe a faia faapea, ona pāpā ai lea o fagupaʻu ona o le uaina fou, ma masaa ai le uaina ma lē toe aogā ai fagupaʻu. 38 Ae e tatau ona utu le uaina fou i fagupaʻu fou. 39 E leai se tasi e inu i le uaina tuai e manaʻo i le uaina fou, auā ua faapea mai o ia, ‘E manaia le uaina tuai.’”

6 Ua ui atu o ia i le togāsaito i le sapati, ma ua tau mai e ona soo fuifui saito,+ ua mili i o latou lima ma aai ai.+ 2 Ona fai mai lea o nisi o le ʻau Faresaio: “Aiseā ua outou faia ai le mea e sā i le Sapati?”+ 3 Ae ua tali atu Iesu iā i latou: “E tou te leʻi faitau ea i le mea na faia e Tavita ma tagata na iā te ia ina ua fia aai?+ 4 Pe e leʻi ulu atu ea o ia i le fale o le Atua, ma maua falaoa e laulauina i luma o le Atua, ua ʻai ai o ia ma avatu i tamāloloa na faatasi ma ia, o se mea e sā i le tulafono ona ʻai ai se tasi, seʻi vaganā ai ositaulaga?”+ 5 Ona fetalai atu lea o ia iā i latou: “O le Atalii o le tagata, o ia foʻi o le Alii o le Sapati.”+

6 I le isi sapati,+ ua ulufale atu o ia i le sunako ma aʻoaʻo atu ai, ma ua iai i inā se tamāloa ua pē lona lima taumatau.+ 7 O lea, ua tulimataʻi ai o ia e le ʻautusiupu ma le ʻau Faresaio, pe na te faia se faamālōlōga i le Sapati, ina ia latou maua ai se mea e molia ai o ia. 8 Ae ua ia silafia o latou manatunatuga,+ ona fetalai atu lea o ia i le tamāloa ua pē lona lima: “Tū ia i luga ma sau i le ogatotonu.” Ona tū lea o ia i luga. 9 Ona fetalai atu lea o Iesu iā i latou: “Ou te fesili atu iā te outou, pe e faataga ea ona fai se mea lelei po o se mea leaga i le Sapati, pe e faaola se tagata pe e fasiotia?”+ 10 Ua silasila solo o ia iā i latou uma, ona fetalai atu lea i le tamāloa: “Ia faaloaloa mai lou lima.” Ona ia faia lea faapea, ma ua toe lelei ai lona lima. 11 Ona matuā feita ai lea o i latou, ma taupulepule i se mea e fai iā Iesu.

12 I se tasi o na aso, na alu aʻe ai o ia i le mauga e tatalo ai,+ ma ua ia tatalo atu i le Atua i le pō atoa.+ 13 Ua malama aʻe le taeao, ona ia valaau atu lea i ona soo e ō mai iā te ia ma ia filifilia ai mai iā i latou o tane e toʻa 12, o ē ua ia taʻua foʻi o aposetolo:+ 14 O Simona o lē ua ia faaigoa foʻi iā Peteru, o Aneterea lona uso, o Iakopo, o Ioane, o Filipo,+ o Patolomaio, 15 o Mataio, o Toma,+ o Iakopo le atalii o Alefaio, o Simona o lē ua taʻua “o le tagata maelega,” 16 o Iuta le atalii o Iakopo, ma Iuta le Sekara o lē na avea ma faalata.

17 Ona alu ifo lea o ia i lalo faatasi ma ona soo, ma tū i le mea laugatasi. O loo iai i inā le toʻatele o ona soo, atoa foʻi ma le motu o tagata mai i Iutaia ma Ierusalema, ma nuu i le talafatai o Turo ma Saitonu, ua ō mai i latou e faalogologo iā te ia, ma faamālōlō o latou maʻi. 18 Ua faamālōlōina foʻi i latou ua mafatia ona o agaga leaga. 19 Ua taumafai tagata uma ina ia papaʻi mai iā te ia, auā ua alu ese le mana mai iā te ia+ ma faamālōlōina ai i latou uma.

20 Ua silasila atu o ia i ona soo ma fetalai atu:

“E fiafia outou o ē e matitiva, auā e fai mo outou le Malo o le Atua.+

21 “E fiafia outou o ē fia aai i le taimi nei, auā o le a outou maoona.+

“E fiafia outou o ē e fetagisi i le taimi nei, auā o le a outou ʻataʻata.+

22 “E fiafia outou pe a inosia outou e tagata,+ pe latou te tuliesea outou,+ pe faalumaina outou, ma taʻuleagaina o outou igoa ona o le Atalii o le tagata. 23 Ia outou olioli ma fiafia i lenā aso, auā faauta foʻi! o loo i le lagi lo outou taui e tele, auā o mea foʻi na sa faia e o latou augātamā i le ʻauperofeta.+

24 “Oi talofa iā te outou tagata mauʻoa,+ auā e na o le pau lava na o mea tou te mauaina.+

25 “Oi talofa iā te outou ua maoona, auā o le a outou fia aai.

“Oi talofa iā te outou ua ʻataʻata, auā o le a outou faavauvau ma fetagisi.+

26 “Oi talofa iā te outou pe a faaviivii mai tagata uma iā te outou,+ auā o mea foʻi na sa faia e o latou augātamā i perofeta pepelo.

27 “Ae ou te fai atu iā te outou o ē o faalogologo mai: Ia alolofa atu pea i o outou fili, ia faia mea lelei i ē ua ʻinoʻino mai iā te outou,+ 28 ia faamanuia atu iā i latou o ē faamalaia mai iā te outou, ma ia tatalo mo ē e faalumaina outou.+ 29 A pō mai e se tasi lou alafau, ia liliu i ai le isi; a ave e se tasi lou ofu tele, ia avatu i ai ma lou ofutino.+ 30 Ia avatu i tagata uma mea ua latou ōle mai ai,+ ma aua foʻi e te fai atu e toe aumai au mea na ave e se tasi.

31 “E pei ona outou mananaʻo e faia mai e tagata iā te outou, ia faapea lava ona outou faia iā i latou.+

32 “Afai tou te alolofa atu i ē e alolofa mai iā te outou, o le ā la se aogā iā te outou? Auā e oo foʻi i tagata agasala, latou te alolofa atu i ē e alolofa mai iā i latou.+ 33 Afai foʻi tou te faia mea lelei i ē e faia mai mea lelei iā te outou, o le ā la se aogā iā te outou? Auā e faia foʻi faapea e tagata agasala. 34 Afai foʻi tou te nonō atu* se mea iā i latou tou te faamoemoe e toe totogiina mai, o le ā la se aogā iā te outou?+ Auā e oo foʻi i tagata agasala, latou te nonō atu mea i ē agasala, o ē e mafai ona toe totogiina mai. 35 Nai lo lea, ia alolofa atu pea i o outou fili ma ia faia mea lelei, ma ia nonō atu e aunoa ma le faamoemoe e toe totogiina mai;+ ona tele ai lea o lo outou taui, ma e fai outou ma atalii o le Silisili Ese, auā e agalelei mai o ia i ē e lē lotofaafetai ma ē amioleaga.+ 36 Ia mutimutivale pea lo outou alofa e pei ona mutimutivale o le alofa o lo outou Tamā.+

37 “Aua foʻi tou te toe faamasino atu, ona lē faamasinoina ai lea o outou;+ ma aua tou te toe taʻusalaina se tasi, ona lē taʻusalaina lea o outou. Ia outou faamagalo atu pea, ona faamagaloina ai lea o outou.+ 38 Ia outou foaʻi atu pea, ona foaʻi mai lea o tagata iā te outou.+ Latou te sasaa ifo i o outou ʻie pulupulu ni fua lelei. E latou te lūlūina ma oomi i lalo, ae o le a tumu pea. Auā o le fua tou te fuaina atu, e toe fuaina mai iā te outou.”

39 Ona ia toe fetalai atu lea iā i latou i talafaatusa: “Pe e mafai ea e se tauaso ona taʻitaʻi se isi tauaso? Pe e lē paʻuʻū uma ai ea i laʻua i le lua?+ 40 E lē sili le tagata aʻoga* i lona faiaʻoga, a o lē ua aʻoaʻoina lelei o le a pei o lona faiaʻoga. 41 Aiseā la e te vaavaai ai i le fasilaau i le mata o lou uso, ae e te lē vaai i le ogālaau* o loo i lou lava mata?+ 42 E faapefea ona e fai atu i lou uso, ‘Tuu mai seʻi oʻu ʻeuese le fasilaau o loo i lou mata,’ ae o loo iai le ogālaau* i lou lava mata? O oe o le tagata faafiaamiotonu! Ia aveese muamua le ogālaau* o loo i lou lava mata, ona e iloa lelei ai lea ʻeuese le fasilaau o loo i le mata o lou uso.

43 “Auā e lē fua mai e le laau lelei ni fua pala, e lē fua mai foʻi e le laau pala ni fua lelei.+ 44 Auā e iloa laau taʻitasi i ona lava fua.+ O se faaaʻoaʻoga, e lē tauina mai e tagata ni mati mai i laau tuitui, ma latou te lē tauina mai ni vine mai i laau talatala. 45 E aumaia e le tagata lelei mea lelei mai oloa lelei o loo i lona loto, ae ua aumaia e le tagata leaga mea leaga mai i ana oloa leaga; auā o le tele o mea i le loto e tautala mai ai lona gutu.+

46 “Aiseā e tou te fai mai ai iā te aʻu, ‘Le Alii e! Le Alii e!’ ae lē faia mea ou te fai atu ai?+ 47 O lē e sau iā te aʻu ma faalogo i aʻu upu ma faia, ou te faailoa atu iā te outou lē ua faatusa i ai o ia:+ 48 Ua pei o ia o le tagata ua fau se fale, ua eli maulalo ma faataatia le faavae i luga o le papa. Ina ua oo mai lologa, ua tafe mai le vai ma taia ai le fale, ae e leʻi lūlūina ona o le malosi o le fale.+ 49 Peitaʻi, o lē e faalogo ae lē faia,+ ua pei o le tagata na fausia lona fale i luga o le palapala e aunoa ma se faavae lelei. Ua tafe mai le vai ma taia ai le fale, ua malepe ai loa i lalo, ma ua matuā faaleagaina.”

7 Ina ua faauma e ia ana fetalaiga na fai atu i le nuu, ona maliu atu lea o ia i Kapanaumi. 2 E iai se pologa a se taʻitaʻiʻau o lē ua pele iā te ia, ua maʻi tigāina ma ua toeitiiti lava oti.+ 3 Ua faalogo le taʻitaʻiʻau e faatatau iā Iesu, ona ia aauina mai lea o ni toeaina o Iutaia e talosaga mai iā Iesu, e maliu atu ina ia faamālōlō lana pologa. 4 Ua ō mai i latou iā Iesu ma augani mai: “E talafeagai lelei lou fesoasoani iā te ia, 5 auā ua alofa o ia i lo tatou nuu, ma na ia faia foʻi lo matou sunako.” 6 Ona maliu atu lea o Iesu faatasi ma i latou. A o latalata atu i le fale, ona aauina mai lea e le taʻitaʻiʻau o ni uō e faapea mai iā te ia: “Lau susuga e, aua e te popole, auā e lē talafeagai ona e ulufale mai i loʻu fale.+ 7 O le mea lenā na ou manatu ai e lē tatau ona ou alu atu iā te oe. Ae e tau lava o sau fetalaiga ona mālōlō ai lea o laʻu auauna. 8 Auā o aʻu foʻi o le tagata ua pule ai isi, ua ou pule foʻi i fitafita ma pe a ou fai atu i le tasi, ‘Alu ia!’ ona alu ai lea, ma le isi, ‘Sau ia!’ ona sau ai lea o ia, ou te fai atu foʻi i laʻu pologa, ‘Ia faia le mea lenei!’ ona fai ai lea e ia.” 9 Ina ua faafofoga atu Iesu i nei mea, ona matuā ofo ai lea ma ua faliu atu i le motu o tagata o loo mulimuli mai iā te ia ma fetalai atu: “Ou te taʻu atu iā te outou, ou te leʻi iloa lava i Isaraelu se tasi ua malosi faapea lona faatuatua.”+ 10 Ua toe foʻi atu i le fale ē na aauina mai, ma ua latou maua ai le pologa ua toe malosi.+

11 Mulimuli ane, ona malaga atu loa lea o ia i se aai e taʻua o Naina, ua latou malaga faatasi foʻi ma ona soo ma le motu o tagata. 12 A o latalata atu o ia i le faitotoʻa o le aai, vaai foʻi! o loo fata mai se tagata ua oti, o le tama e toʻatasi a lona tinā.+ O ia foʻi o se fafine ua oti lana tane. O loo faatasi o ia ma tagata e toʻatele mai le aai. 13 Ua silasila atu le Alii iā te ia, ona tigā alofa ai lea o ia i le fafine+ ma fetalai atu: “Aua e te tagi.”+ 14 Ua faalatalata atu o ia ma paʻi atu i le fata, ona tutū lea o ē na amoina le fata, ae ua ia fetalai atu: “Le tauleʻaleʻa e, ou te fai atu iā te oe, tū ia i luga!”+ 15 Ua tū i luga lē na oti ma amata ona tautala, ona avatu lea o ia e Iesu i lona tinā.+ 16 Ua matataʻu i latou uma, ma ua latou faamamaluina le Atua e faapea: “Ua tulaʻi mai se perofeta sili iā i tatou,”+ ma “Ua liuliualo mai le Atua i ona tagata.”+ 17 Ua aave solo nei tala e uiga iā te ia i Iutaia, atoa ai ma isi itumalo.

18 Ua taʻu atu e soo o Ioane nei mea uma iā te ia.+ 19 Ona valaau atu lea o Ioane i ona soo e toʻalua, ma aauina atu i laʻua i le Alii e fesili atu iā te ia: “Po o oe ea o Lē e maliu mai,+ pe e matou te faatali i se isi?” 20 Ua la ō mai iā te ia ma faapea mai: “Ua aauina mai i maʻua e Ioane le Papatiso, ina ia fesili mai iā te oe, ‘Po o oe ea o Lē e maliu mai, pe e matou te faatali i se isi?’” 21 I lenā taimi, ua ia faamālōlō ai le toʻatele o tagata mamaʻi,+ o maʻi tigāina, o ē na uluitino e agaga leaga, ma foaʻi atu i le toʻatele o tagata tauaso le meaalofa o le vaai. 22 Ua tali atu Iesu iā i laʻua: “Ia ō ma faamatala atu iā Ioane mea ua oulua faalogo ma vāai i ai: Ua toe pupula tauaso,+ ua savavali pipili, ua faamamāina lepela, ua faalogo ē e tutuli,+ ua toetutū mai tagata oti, ma ua folafola atu le tala lelei i ē e matitiva.+ 23 E fiafia le tagata e lē tausuai ona o aʻu.”+

24 A o ō ese atu avefeʻau a Ioane, ae ua faapea atu Iesu i le motu o tagata e faatatau iā Ioane: “O le ā se mea na outou ō atu i le toafa e vāai i ai? O se ū ea ua felafoa‘iina e le matagi?+ 25 Afai e leai, o le ā la se mea na outou ō atu e vāai i ai? O le tagata ea ua ofu i ofu lelei?+ Auā o ē maumea ma oofu i ofu mananaia, e nonofo i maota o tupu. 26 O le ā ea la le māfuaaga na outou ō ai? Pe ina ia vāai ea i se perofeta? Ioe, ou te fai atu iā te outou, e sili atu o ia nai lo o se perofeta.+ 27 O ia lenei ua tusia e faatatau i ai: ‘Faauta! Ou te auina atu laʻu avefeʻau i ou luma,* o lē e muamua atu na te saunia le ala mo oe!’+ 28 Ou te fai atu iā te outou, e leai se tasi na fanau mai i fafine, e sili iā Ioane; a o lē e faatauvaa i le Malo o le Atua e sili o ia iā Ioane.”+ 29 (Ina ua faalogo tagata uma ma le ʻauaolafoga i lenei mea, ona latou faapea atu lea e amiotonu le Atua, talu ai ua uma ona papatisoina i latou i le papatisoga a Ioane.+ 30 Ae ua lē amanaʻia e le ʻau Faresaio ma aʻoaʻo o le Tulafono faatonuga a le Atua iā i latou,+ auā e leʻi papatisoina i latou e Ioane.)

31 Ua fetalai atu Iesu: “O ai la ou te faatusaina i ai tagata o lenei tupulaga, ma ua pei i latou o ai?+ 32 Ua pei i latou o tamaiti o loo nonofo i le maketi ma tauvalaau atu le tasi i le isi, ma faapea atu, ‘Ua tā atu a matou pese,* ae tou te lē sisiva mai; ua matou tagiauē atu, ae tou te lē tagitu‘i mai.’ 33 I se tulaga taitutusa, na sau Ioane le Papatiso e leʻi ʻai i se falaoa ma e leʻi inu i se uaina,+ ae ua outou fai mai: ‘Ua iā te ia se temoni.’ 34 Ae ua sau le Atalii o le tagata ua ʻai ma inu, ae ua outou faapea mai: ‘Vaai! O le tagata ʻai tele ma inu tele i le uaina, o le uō a le ʻauaolafoga ma ē e agasala!’+ 35 Peitaʻi, e taʻuamiotonuina* le atamai i ana tama uma.”*+

36 Ua iai se tasi o le ʻau Faresaio ua talosaga atu pea iā te ia, ina ia la fai‘aiga faatasi. O lea, ua ulu atu o ia i le fale o le Faresaio, ma taoto e taumafa. 37 Faauta foʻi! O se fafine e lauiloa i le aai o sē e agasala, ua ia iloa o loo taumafa Iesu* i le fale o le Faresaio, ona ia aumaia lea o se fagu alapasa ua iai le suāuu manogi.+ 38 Ua sau o ia i tua o Iesu ma tootuli i ona vae, ua tagi ma ua maligi ona loimata, ua susū ai vae o Iesu, ona ia solo lea o ona vae i lona lauulu. Ua ia sogi lemū atu foʻi i ona vae ma liligi i ai le suāuu manogi. 39 Ua iloa atu lenei mea e le Faresaio na valaauliaina o ia, ona ia faapea ifo lea iā te ia lava: “Afai o se perofeta lenei tagata, semanū na te iloa le ituaiga o fafine lea o loo paʻi atu iā te ia, o ia o se fafine agasala.”+ 40 Ae ua tali atu Iesu iā te ia: “Simona, e iai se mea ou te fia fai atu ai iā te oe.” Ua ia faapea mai: “Le Aʻoaʻo e, saunoa mai ia!”

41 “E toʻalua ni tamāloloa na nofo aitalafu i se tagata na nonō atu tupe iā i laʻua, o le tasi na aitalafu i le 500 tenari,* a o le isi e 50 tenari. 42 Ina ua leai ni a la mea e toe totogi atu ai, ona ia faamagalo lea ma le lotoatoa o a la aitalafu. O lea, o ai o i laʻua e sili ona alofa iā te ia?” 43 Ua tali mai Simona: “Ou te manatu o lē na faamagaloina lana aitalafu telē.” Ua ia fetalai atu iā te ia: “Ua saʻo lau tali.” 44 Ona ia faliu atu lea i le fafine ma fetalai atu iā Simona: “Po ua e vaai mai i le fafine lenei? Na ou ulufale mai i lou fale, ae e te leʻi aumaia ni vai e fufulu ai oʻu vae. A o le fafine lenei, ua ia faasusū oʻu vae i ona loimata ma solo ai i lona lauulu. 45 E te leʻi sogi mai iā te aʻu; a o lenei fafine, e mai lava i le taimi na ou sau ai, na sogi lemū mai pea o ia i oʻu vae. 46 E te leʻi liligiina se suāuu i loʻu ulu, a o lenei fafine ua ia liligiina le suāuu manogi i oʻu vae. 47 O le mea lea ou te fai atu ai iā te oe, ua faamagaloina ana agasala+ e ui ina tele, auā ua tele lona alofa. A o lē ua faamagaloina i se mea itiiti, e itiiti foʻi lona alofa.” 48 Ona ia fetalai atu lea i le fafine: “Ua faamagaloina au agasala.”+ 49 Ona faapea ifo lea o ē ua taooto faatasi ma ia e aai: “O ai ea lenei tagata o lē e faamagaloina agasala?”+ 50 Peitaʻi, ua ia fetalai atu i le fafine: “O lou faatuatua ua faaolaina ai oe;+ inā e alu ia ma le filemu.”

8 E leʻi umi mulimuli ane, ae malaga atu loa o ia mai i lea aai i lea aai, ma mai i lea nuu i lea nuu, ua talaʻi ma folafola atu le tala lelei o le Malo o le Atua.+ Ua faatasi ma ia le toʻa 12, 2 ma nisi o fafine o ē na ia faamālōlōina mai agaga leaga ma maʻi: o Maria le Makatala, o lē na ō ese mai ai temoni e toʻafitu; 3 o Ioana+ le avā a Kusa le pule o le aiga o Herota; o Susana; ma isi fafine e toʻatele, o ē na auauna iā te ia i a latou meafaitino.+

4 Ina ua faapotopoto faatasi mai se motu o tagata faapea ma i latou na ō mai iā te ia mai i lea aai ma lea aai, ona ia fetalai atu lea iā i latou i se talafaatusa:+ 5 “Na alu atu se tagata lūlū fatu ina ia lūlū ni fatu; ma a o ia lūlū, na paʻuʻū ai nisi fatu i tafatafa o le auala ma na solia i vae, ona ō mai lea o manufelelei ma ʻai.+ 6 Na paʻuʻū nisi fatu i le mea papa, ua tupu, ae ua toe magumagu auā e lē susū le eleele.+ 7 Ae ua paʻuʻū isi fatu i le vao tuitui, ma ina ua tutupu aʻe faatasi ma le vao tuitui, ona fetinaʻiina ai lea.+ 8 Na paʻuʻū foʻi isi fatu i le eleele lelei, ma ina ua tutupu, ona fua mai ai lea e taʻi 100.”+ A o fetalai atu o ia i nei mea, ua leotele ma faapea atu: “O lē ua iai taliga, inā faalogo ia o ia.”+

9 Ae ua fesili mai ona soo iā te ia i le uiga o lenei talafaatusa.+ 10 Ua fetalai atu o ia: “Ua tuuina atu iā te outou ina ia outou malamalama i mea lilo paia o le Malo o le Atua, ae ua faamatala atu iā i latou i talafaatusa,+ ina ia vaavaai ae e lē iloa mea o loo latou vāai i ai, e faalogo foʻi ae e lē malamalama i uiga o na mea.+ 11 O le uiga lenei o le talafaatusa: O le fatu, o le upu lea a le Atua.+ 12 O fatu i tafatafa o le auala, o i latou ia na faalogo, ona sau lea o le Tiapolo ma aveese le upu mai i o latou loto, ina neʻi talitonu ma faaolaina ai i latou.+ 13 O fatu i luga o le mea papa, o i latou ia ua faalogo i le upu, ua talia ma le olioli, ae e leai ni o latou aa. Ua latou talitonu mo sina taimi, ae pe a oo i taimi o tofotofoga, ona latou paʻuʻū ai lea.+ 14 A o fatu na paʻuʻū i le vao tuitui, o i latou ia ua faalogo, ae ua tosina ese ona o popolega, o le tamaoaiga,+ ma fiafiaga o lenei olaga,+ ma ua matuā fetinaʻiina ai, ona iʻu ai lea ina lē matua o latou fua.+ 15 A o le fatu na lūlū i le eleele lelei, o i latou ia ua faalogo i le upu ma le lotomamā ma lelei,+ ma tausi i ai, ua fua mai ma ua tumau.+

16 “E leai se tasi e uma ona tutu le molī, ona tago lea ufiufi i se ipu pe tuu i lalo o se moega, ae na te tuuina i luga o le tuugāmolī, ina ia iloa ai le malamalama e i latou e ulufale mai.+ 17 Auā e leai se mea lilo e lē faailoaina, e leai foʻi se mea e matuā natia e lē faailoaina mai ma faaalia i luma o tagata.+ 18 O lea, ia uaʻi atu i la outou faalogo; auā o sē ua iai mea, e foaʻiina atu nisi mea iā te ia,+ a o sē ua leai se mea, e oo lava i mea e manatu ua iā te ia, o le a aveesea.”+

19 Ua ō mai lona tinā ma ona uso+ iā te ia, ae e leʻi mafai ona latou oo atu iā te ia ona o le motu o tagata.+ 20 Ua taʻu mai iā te ia e faapea: “O loo tutū mai i fafo lou tinā ma ou uso e fia vāai iā te oe.” 21 Ua tali atu o ia iā i latou: “O loʻu tinā ma oʻu uso, o i latou ia e faalogo i le upu a le Atua ma faia.”+

22 I se tasi aso, ua alu atu ai o ia i le vaa ma ona soo, ona ia fetalai atu lea iā i latou: “Seʻi o tatou ō i le isi itu o le vaituloto.” Ona latou ō ai lea.+ 23 A o folau atu i latou, ua moe o ia. Ona agi mai ai lea o se matagi malosi i le vaituloto, ma ua amata ona tumu le vaa i vai, ma ua lamatia ai.+ 24 Ua latou ō ane ma fafagu iā te ia, ua faapea atu: “Le Faiaʻoga e, le Faiaʻoga e, o le a matou feoti!” Ona tū lea o ia i luga ma vavao i le matagi ma le vai sousou, ona malū ai lea ma toʻafilemu.+ 25 Ona ia fetalai atu lea iā i latou: “O fea ea lo outou faatuatua?” Ae ua fefefe i latou ma ofo, ua faapea ane le tasi i le isi: “O ai ea lenei tagata? Auā ua ia faatonu e oo lava i le matagi ma le vai, ma ua usiusitaʻi iā te ia.”+

26 Ua taunuu le vaa i le vaipanoa o Kerekese,+ i le isi itu o Kalilaia. 27 A o alu atu Iesu i uta, ona la fetaui ai lea ma se tagata mai le aai o lē ua uluitino e temoni, ma ua tele aso o nofo e lē lavalavā i le fanuatanu+ ae e lē i se fale. 28 Ua ia iloa mai Iesu, ona alaga lea ma faapaʻū i ona luma, ma faapea mai ma le leotele: “O oe na le Alo o le Atua Silisili Ese, aiseā ua e faalavelave mai ai iā te aʻu? Ou te ʻaiʻoi atu iā te oe ina ia aua neʻi e faapuapuagatiaina aʻu.”+ 29 (Auā ua faatonuina e Iesu le agaga leaga ina ia alu i fafo mai i le tamāloa. E masani ona taofiofia le tamāloa e le temoni,*+ ma e tele ina saisai o ia i filifili uʻamea ma mea e faamau ai vae, ma leoleoina o ia. Ae e na te motusi mea e saisai ai o ia ma e ave o ia e le temoni i nofoaga tuufua.) 30 Ua fesili atu Iesu iā te ia: “O ai lou igoa?” Ua tali mai o ia: “O Lekeono,” auā e toʻatele temoni ua uluitino iā te ia. 31 Ua latou ʻaiʻoi mai pea iā te ia, e aua neʻi auina atu i latou i le tō.+ 32 O le taimi lea o loo aai ai se lafu puaa tele+ i le mauga. Ona latou ʻaiʻoi mai lea iā te ia e tuu atu i latou e uluitino i puaa, ona ia faataga lea o i latou e faia faapea.+ 33 Ona ō ese ai lea o temoni mai le tamāloa ma uluitino i le lafu puaa, ma ua taufetuli atu le lafu puaa ma feosofi i le tofē i le vaituloto ma malelemo ai. 34 Ae ina ua vāai atu ē na tausia le lafu puaa i le mea na tupu, ona latou sosola ai lea ma faamatala atu mea uma i le aai ma le nuu atoa.

35 Ona ō mai ai lea o tagata e vāai i le mea na tupu. Ua latou ō mai iā Iesu ma iloa ai le tamāloa ua ō ese mai ai temoni, ua fai ona ofu, ua toe lelei lona mafaufau, ma o loo nofo i vae o Iesu, ona latou matataʻu ai lea. 36 Ua faamatala atu iā i latou e ē na vāai i le mea na tupu, le auala na toe malosi ai le tamāloa na uluitino e temoni. 37 Ona talosaga mai lea o le motu o tagata mai vaipanoa tuaoi o Kerekese iā Iesu, ina ia alu ese mai iā i latou, auā ua matuā fefefe i latou. Ona alu atu lea o ia i le vaa ma ua sauni e alu ese. 38 Peitaʻi, ua ʻaiʻoi mai pea le tamāloa o lē na ō ese mai ai temoni, ina ia faatasi pea ma ia. Ae ua ia tuu atu le tamāloa e alu ma faapea atu:+ 39 “Ia e alu i lou aiga, ma faamatala atu pea mea ua faia e le Atua mo oe.” Ona alu lea o ia ma faailoa atu i le aai atoa mea ua faia e Iesu iā te ia.

40 Ua toe foʻi Iesu, ma ua talia ma le fiafia o ia e le motu o tagata, auā na latou faatalitali uma iā te ia.+ 41 Faauta foʻi! ua sau se tamāloa e igoa iā Iairo, o ia o le pule o le sunako. Ua faapaʻū o ia i vae o Iesu ma augani mai ina ia alu atu i lona fale,+ 42 auā o le a oti lona afafine e toʻatasi, e pe ā ma le 12 tausaga.

A o alu atu Iesu, ua lolofi ane le motu o tagata iā te ia. 43 E iai se fafine ua 12 tausaga o maʻi i le punatoto,+ e leʻi mafai lava e se tasi ona togafiti lona maʻi.+ 44 Ua ui mai o ia i tua o Iesu ma paʻi mai i le pito o lona ofu tele,+ ona teʻa ai lea o lona punatoto. 45 Ua fetalai atu Iesu: “O ai na paʻi mai iā te aʻu?” Ua faafiti i latou uma, ae ua faapea mai Peteru: “Le Faiaʻoga e, o loo lolofi ma tautūlei mai le motu o tagata iā te oe.”+ 46 Peitaʻi, ua fetalai atu Iesu: “Na paʻi mai lava se tasi iā te aʻu, auā ua ou iloa ua alu ese atu le mana+ mai iā te aʻu.” 47 Ina ua iloa e le fafine e lē mafai ona lilo o ia, ona sau ai lea o ia ua gatete ma faapaʻū i ona luma, ma faamatala atu i tagata uma le māfuaaga o lona paʻi atu iā te ia, ma le auala na faamālōlōina ai loa o ia. 48 Ae ua ia fetalai atu iā te ia: “Loʻu afafine e, ua e malosi ona o lou faatuatua. Inā alu ia ma le filemu.”+

49 A o fetalai atu o ia, ona sau lea o se sui o le pule o le sunako ma faapea mai: “Ua oti lou afafine, aua e te toe faalavelave i le Aʻoaʻo.”+ 50 Ua faafofoga Iesu i lenei tala, ma ua tali atu iā te ia: “Aua e te fefe, ae ia faatuatua, ona toe ola ai lea o ia.”+ 51 Ua taunuu o ia i le fale, ona ia taofia lea o tagata mai i le mulimuli atu iā te ia seʻi vaganā ai Peteru, Ioane, Iakopo, ma le tamā ma le tinā o le teine. 52 Ae ua fetagisi ma tagituʻi tagata uma i le faavauvau ona o ia. Ua ia fetalai atu: “Aua le toe fetagisi,+ auā e leʻi oti le teine, ae o loo moe o ia.”+ 53 Ona latou toē faaʻamuʻamu lea iā te ia, auā ua latou iloa ua oti le teine. 54 Ae ua tago atu o ia i lona lima, ma faapea atu: “Le tamaʻitaʻi e, inā tū ia i luga!”+ 55 Ona toe ola lea o ia,*+ ma tū loa i luga.+ Ua ia faatonuina foʻi i latou e avatu se meaʻai mo le teineitiiti. 56 Ua matuā fiafia ona mātua, ae ua ia faatonuina i laʻua e aua neʻi taʻuina atu i se tasi le mea na tupu.+

9 Ua faapotopoto e ia le toʻa 12, ma tuu atu iā i latou le mana ma le pule i temoni+ uma lava, ma ina ia faamālōlō ai maʻi.+ 2 Ua ia aauina atu i latou e talaʻi le Malo o le Atua ma faamālōlō tagata, 3 ma fetalai atu iā i latou: “Aua neʻi avea ni mea i le malaga, aua neʻi aveina se tootoo, se taga meaʻai, ni falaoa, po o ni tupe;* aua foʻi neʻi aveina ni ofu taʻilua.*+ 4 O so o se mea e tou te ulu atu ai i se fale, ia nonofo ai seʻia oo ina outou ō ese mai i lea nuu.+ 5 Afai e lē talia outou e tagata, pe a outou ō ese mai i lenā aai, ia tūtū atu i ai le pefu mai i o outou vae, e fai ma molimau ua uma ona lapataʻia i latou.”+ 6 Ona latou ō atu lea i le oganuu atoa, mai i lea nuu i lea nuu, ua folafola atu le tala lelei ma faia faamālōlōga i nuu uma.+

7 Ua faalogo Herota* le pule o le itumalo i mea uma ua tutupu, ona matuā popole ai lea o ia, auā ua faapea mai nisi ua toe faatūina Ioane mai i le oti,+ 8 ae ua faapea mai nisi ua faaali mai Elia, a o isi ua faapea mai ua toetū mai se tasi o le ʻauperofeta anamua.+ 9 Ua faapea atu Herota: “Na ou vavaeeseina le ulu o Ioane.+ O ai la lenei tagata ua ou faalogo i ai i nei mea?” Ona taumafai lea o Herota e vaai iā te ia.+

10 Ua toe foʻi mai aposetolo ma faamatala mai iā Iesu mea uma na latou faia.+ Ona ia ave lea o i latou ma ō atu na o i latou i le aai o Petesaita.+ 11 Ae ina ua iloa e le motu o tagata, ona latou mulimuli atu lea iā te ia. Ua ia talileleia i latou ma fetalai atu e faatatau i le Malo o le Atua, ma ua ia faamālōlō i ē mamaʻi.+ 12 Ua leva le afiafi, ona ō mai ai lea o le toʻa 12 ma faapea mai iā te ia: “Ia tuu atu le motu o tagata e ō i nuu latalata mai ma laufanua o iai faatoʻaga, e suʻe ni mea e mālōlō ai ma ni meaʻai, auā e tuufua lenei nofoaga o loo tatou iai.”+ 13 Ae ua fetalai atu o ia iā i latou: “Ia outou avatu ni meaʻai ma i latou.”+ Ua latou fai mai: “E pau mea o loo iā i matou, e na o falaoa e lima ma iʻa e lua. Seʻiloga la e matou te ō atu e faatau mai ni meaʻai mo nei tagata uma.” 14 O le mea moni, e pe tusa ma le 5,000 tane. Ae ua ia fetalai atu i ona soo: “Ia faanonofo i latou i vaega e tusa ma le taʻitoʻalima sefulu.” 15 Ua latou faia faapea ma fai atu iā i latou uma e nonofo i lalo. 16 Ona tago lea o ia i falaoa e lima ma iʻa e lua, ua tepa aʻe i le lagi ma faafetai, ona ia vaevae lea o falaoa ma tufatufa atu i le ʻausoo, ina ia latou avatu i luma o tagata. 17 Ona latou aai ai lea ma ua maoona, ua faaputu foʻi i mea ua totoe, ma ua tutumu ai ato e 12.+

18 Mulimuli ane, a o tatalo na o ia, ona ō mai ai lea o ona soo iā te ia, ona ia fesili atu lea iā i latou: “O le ā se tala a le motu o tagata, o ai aʻu?”+ 19 Ua latou tali mai: “O Ioane le Papatiso, a o isi o Elia, ae ua faapea mai isi, ua toetū mai se tasi o le ʻauperofeta anamua.”+ 20 Ua ia fetalai atu iā i latou: “A o outou, o le ā sa outou tala, o ai aʻu?” Ona tali mai lea o Peteru: “O oe o le Keriso a le Atua.”+ 21 Ona ia matuā fai atu lea iā i latou ma faatonuina i latou, e aua neʻi o latou taʻu atu lea mea i se tasi,+ 22 ae ua ia faapea atu: “E tatau ona oo puapuaga e tele i le Atalii o le tagata, ma e teena o ia e toeaina, o le ʻaufaitaulaga sili, ma le ʻautusiupu. E fasiotia o ia+ ma toe faatūina i le aso lona tolu.”+

23 Ua ia fetalai atu iā i latou uma: “A fia mulimuli mai se tasi iā te aʻu, ia faafitia e ia o ia lava+ ma amo le laau e faapuapuagatia ai* o ia i lea aso ma lea aso, ma mulimuli mai pea iā te aʻu.+ 24 Auā o lē e fia faasaoina lona ola, e maʻimau ia, a o lē e faamaʻimau lona ola ona o aʻu, e faasaoina lea.+ 25 Auā o le ā le aogā i le tagata, pe afai e na te maua le lalolagi uma ae maʻimau pe lamatia ai lona ola?+ 26 Auā o lē e mā iā te aʻu ma aʻu upu, e mā foʻi le Atalii o le tagata iā te ia, pe a afio mai o ia i lona mamalu, ma le mamalu o lona Tamā faatasi ma le ʻauagelu paia.+ 27 E moni ou te fai atu iā te outou, e iai nisi o loo tutū mai i inei e lē oo i ai le oti, seʻiloga ua latou vāai muamua i le Malo o le Atua.”+

28 Ua mavae aso e valu talu ona ia fetalai i nei upu, ona ia ave lea o Peteru, Ioane ma Iakopo, ma ō aʻe i le mauga e tatalo ai.+ 29 A o tatalo o ia, ua suia ona fofoga ma ua feʻilafi ma paʻepaʻemā ona ofu. 30 Faauta! E toʻalua ni tamāloloa o loo talanoa ma ia, o Mose ma Elia. 31 Ua faaali mai i laʻua nei i le mamalu, ma ua latou talanoa e uiga i lona maliu ese atu mai i le lalolagi, lea ua toeitiiti ona faataunuuina lea i Ierusalema.+ 32 Ae ua momoegase Peteru ma ē ua faatasi ma ia, ma ina ua feala aʻe, ona latou vaaia ai lea o lona mamalu+ ma o loo tutū faatasi o ia ma ni tamāloloa se toʻalua. 33 A o ō ese atu i laʻua mai iā te ia, ona fai mai lea o Peteru iā Iesu: “Le Faiaʻoga e, ua lelei ona ua matou iai i inei. O lea, seʻi o matou faatūina ni faleʻie se tolu, o le tasi mo oe, o le tasi mo Mose, ma le isi mo Elia.” Ae e na te leʻi iloa ana tala ua fai atu. 34 A o tautala mai o ia i nei mea, ona oo mai lea o se ao ma ufitia ai i latou. Ona fefefe ai lea o i latou a o iai i totonu o le ao. 35 Ona faapea mai ai lea o se siʻufofoga+ mai i le ao: “O loʻu Atalii lenā, o lē ua ou filifilia.+ Ia faalogo iā te ia.”+ 36 A o fetalai mai le siʻufofoga, ona latou vaaia ai lea ua na o Iesu. Ae ua latou taofi pea i nei mea i na aso, ma e latou te leʻi taʻuina atu i se tasi mea na latou vāai i ai.+

37 I le aso na sosoo ai, a o latou ō ifo mai i le mauga, ua faafetaui ai o ia e se motu o tagata.+ 38 Faauta! Ua alaga mai se tamāloa mai i le motu o tagata e faapea: “Le Aʻoaʻo e, ou te ʻaiʻoi atu seʻi e tagaʻi ane i si oʻu atalii, auā o ia o loʻu atalii e toʻatasi.+ 39 Faauta! ua pulea o ia e le agaga leaga, ma e faafuaseʻi ona alaga mai, e lili ma fauā lona gutu, ma e masani ona faamanuʻalia o ia e le agaga, ma e matuā faigatā ona alu ese mai iā te ia. 40 Na ou ʻaiʻoi atu i ou soo ina ia tuliese le agaga, ae latou te leʻi mafaia.” 41 Ona tali atu lea o Iesu: “Le tupulaga e, lē faatuatua ma le faapiʻopiʻo,+ o le ā le umi ou te feagai ai pea ma outou ma faapalepale iā te outou? Ia aumai i inei lou atalii iā te aʻu.”+ 42 A o faalatalata mai le tama, ua lafo e le temoni o ia i lalo ma matuā faataafiti o ia. Peitaʻi, ua vavao e Iesu le agaga leaga ma faamālōlō le tama, ma tuu atu o ia i lona tamā. 43 Ona latou matuā ofo ai lea i le ofoofogia o le mana o le Atua.

A o taufaiofo i latou i mea uma na ia faia, ona ia fetalai atu lea i ona soo: 44 “Ia outou faalogo mai ma manatua nei upu, auā o le a faalataina ma tuuina atu le Atalii o le tagata i lima o tagata.”+ 45 Peitaʻi, e leʻi malamalama i latou i lana fetalaiga. O le mea moni, ua natia mai iā i latou ina neʻi latou iloa, ma ua fefefe e fesili mai iā te ia e uiga i lenei faamatalaga.

46 Ona latou fefinauaʻi lea po o ai o i latou e sili.+ 47 Ua silafia e Iesu manatunatuga o o latou loto, ona ia aumaia lea o se tamaitiiti ma faatū i ona tafatafa, 48 ma ua ia fetalai atu iā i latou: “O sē e na te taliaina lenei tamaitiiti ona o loʻu igoa, ua ia taliaina aʻu, ma o sē e na te talia aʻu, ua ia taliaina foʻi Lē na auina mai aʻu.+ O lē e fai o ia lava ma tagata faatauvaa iā te outou uma, e sili lava o ia.”+

49 Ua tali mai Ioane iā te ia: “Le Faiaʻoga e, na matou vāai i se tagata o loo tutuliina temoni i lou suafa, ma na matou taumafai e taofi o ia, auā e lē o faatasi o ia ma i tatou.”+ 50 Ae ua fetalai atu Iesu iā te ia: “Aua tou te taofia o ia, auā o sē e lē tetee iā te outou, e ʻau ma outou.”

51 A o lata i le taimi e aveina aʻe ai o ia i le lagi,+ ua naunau lava o ia e alu atu i Ierusalema. 52 O lea, ua ia aauina atu ai avefeʻau e muamua atu iā te ia. Ua latou ō ma ua taunuu i se nuu o Samaria, ina ia sauniunia ai mea mo ia. 53 Ae e leʻi talia e i latou o ia,+ auā ua naunau lava o ia e malaga atu* i Ierusalema. 54 Ina ua iloa e ona soo o Iakopo ma Ioane+ lenei mea, ona la faapea mai lea: “Le Alii e, e te finagalo ea ma te fai atu ina ia alu ifo le afi mai i le lagi e faaumatia ai i latou?”+ 55 Ae ua faliu atu o ia ma matuā aʻoaʻi i laʻua. 56 Ona latou ō atu ai lea i se isi nuu.

57 A o agaʻi atu i latou i le auala, ua faapea mai se tasi iā te ia: “Ou te mulimuli atu iā te oe i mea uma e te maliu atu i ai.” 58 Ae ua fetalai atu Iesu iā te ia: “E fai lua o alope,* e iai foʻi mea e momoe ai manufelelei o le lagi, a o le Atalii o le tagata e leai se mea e moe ai o ia.”+ 59 Ona fetalai atu lea o ia i le isi: “Inā mulimuli mai ia iā te aʻu.” Ae ua fai mai le tamāloa: “Le Alii e, tuu mai aʻu seʻi oʻu alu muamua e tanu loʻu tamā.”+ 60 Ae ua fetalai atu o ia iā te ia: “Tuu ai pea ē ua oti+ e tanu e o latou tagata oti, ae ia e alu ma folafola atu le Malo o le Atua.”+ 61 Ae ua fai mai le isi: “Le Alii e, ou te mulimuli atu iā te oe, ae tuu mai aʻu seʻi oʻu alu muamua e faatofā i loʻu aiga.” 62 Ua fetalai atu Iesu iā te ia: “O le tagata e tago i le suōtosina ma tepa i tua,+ e lē tatau o ia mo le Malo o le Atua.”+

10 Ua mavae atu nei mea, ona tofia lea e le Alii o le isi toʻa 70, ma aauina atu i latou taʻitoʻalua+ e muamua atu iā te ia, i aai uma ma nofoaga o le a ia alu atu i ai. 2 Ona ia fetalai atu lea iā i latou: “E moni, e telē le galuega o le seleselega, ae e toʻaitiiti le ʻaufaigaluega. O le mea lea, ia outou ʻaiʻoi atu ai i le Matai o le seleselega, ina ia auina mai se ʻaufaigaluega e faia le seleselega.+ 3 Ia outou ō atu! Faauta! ou te aauina atu outou e pei o tamaʻi mamoe i le vā o luko.+ 4 Aua neʻi avea ni a outou ato tupe, o ni taga meaʻai, o ni seevae,+ ma aua foʻi neʻi outou faafeiloa‘i atu* i se tasi i le auala. 5 Afai tou te ulu atu i se fale, ia muamua ona outou faapea atu: ‘Ia filemu le aiga nei.’+ 6 Afai o iai i inā se tagata o le filemu, ia maua e ia lo outou filemu. Afai e leai, ia toe faafoʻi mai le filemu iā te outou. 7 O lea, ia outou nonofo ai i lenā aiga,+ e aai ma feinu i mea ua latou laulau ane,+ auā e tatau le totogi i le tagata faigaluega.+ Aua tou te toe saʻili solo mo se isi fale e nonofo ai.

8 “Pe a outou ō atu foʻi i se aai ma latou taliaina outou, ia outou aai i mea ua latou laulau ane, 9 ma faamālōlō i ē e mamaʻi, ma faapea atu iā i latou: ‘Ua latalata mai le Malo o le Atua iā te outou.’+ 10 Peitaʻi, o se aai e tou te ulu atu i ai ae e lē talia outou, ia ō atu i ona ala tetele ma faapea atu: 11 ‘E matou te soloi atu iā te outou le pefu mai i lo outou aai, lea na pipii mai i o matou vae.+ Ae ia outou iloa lelei, ua latalata mai le Malo o le Atua.’ 12 Ou te fai atu iā te outou, e māmā atu le faasalaga o Sotoma i lenā aso, nai lo o lenā aai.+

13 “Oi talofa iā te oe Koasini! Oi talofa iā te oe Petesaita! auā ana faia i Turo ma Saitonu o galuega mamana na faia iā te outou, semanū ua leva ona latou salamō ma nonofo i le ʻie talatala ma le lefulefu.+ 14 O lea, e māmā atu le faasalaga o Turo ma Saitonu i le faamasinoga, nai lo o outou. 15 O oe foʻi Kapanaumi, pe e faaeaina ea oe e oo i le lagi? E te alu ifo i le Tuugamau!*

16 “O lē e faalogo iā te outou, e faalogo foʻi o ia iā te aʻu.+ O lē e lē ano mai iā te outou, e lē ano mai foʻi iā te aʻu. E lē gata i lea, o lē e lē ano mai iā te aʻu, e lē ano foʻi o ia i Lē na auina mai aʻu.”+

17 Ona toe foʻi mai lea o le toʻa 70 ma le olioli, ma faapea mai: “Le Alii e, ua usiusitaʻi mai foʻi temoni iā i matou ona o lou suafa.”+ 18 Ua ia fetalai atu iā i latou: “Ua ou iloa atu Satani ua paʻū ifo+ mai i le lagi e pei o le uila. 19 Faauta! ua ou tuuina atu iā te outou le pule e soli ai gata ma akarava i o outou vae, ma le pule e sili atu nai lo o le malosi uma o le fili,+ ma e leai lava se mea e mafai ona afāina ai outou. 20 Peitaʻi, aua neʻi outou olioli ona ua usiusitaʻi agaga iā te outou, ae ia olioli ona ua tusia o outou igoa i le lagi.”+ 21 I lenā taimi, ua matuā fiafia ai o ia i le agaga paia, ma faapea atu: “Ou te vivii atu iā te oe i luma o tagata, loʻu Tamā e, le Alii o le lagi ma le lalolagi, auā ua e matuā natia nei mea mai i tagata popoto ma ē e atamamai,+ ae faaalia i tamaiti. Ioe, loʻu Tamā e, auā o le mea lea e te finagalo malie i ai.+ 22 Ua tuuina mai e loʻu Tamā mea uma iā te aʻu, ma e leai se tasi e iloa po o ai le Atalii, ua na o le Tamā; ma e leai se tasi e iloa po o ai le Tamā, ua na o le Atalii+ ma sē ua loto le Atalii e faaali i ai.”+

23 Ona faliu atu lea o ia i le ʻausoo, ua na o i latou, ma fetalai atu: “E fiafia ē ua vāai o latou mata i mea ua outou vāai i ai.+ 24 Auā ou te fai atu iā te outou, e toʻatele perofeta ma tupu na naunau e fia vāai i mea ua outou vāai i ai, ae latou te leʻi vāai i ai.+ Na fia faalogo foʻi i mea ua outou faalogo i ai, ae latou te leʻi faalogo i ai.”

25 Faauta! ua tulaʻi aʻe se tagata e atamai i le Tulafono ina ia tofotofo iā te ia, ma faapea mai: “Le Aʻoaʻo e, o ā ni mea e tatau ona ou faia ina ia ou maua ai le ola e faavavau?”+ 26 Ua fetalai atu o ia: “O le ā le mea o loo tusia i le Tulafono? O le ā sau faitau i ai?” 27 Ua ia tali mai: “‘Ia e alofa atu iā Ieova* lou Atua ma lou lotoatoa, ma lou ola atoa, ma lou malosi atoa, ma lou mafaufau atoa,’+ ma ‘ia e alofa atu i lou tuaoi e pei o oe lava iā te oe.’”+ 28 Ua faapea atu o ia: “Ua saʻo lau tali; ia e faia pea lenā mea ona e maua ai lea o le ola.”+

29 Peitaʻi, ona o le faafiaamiotonu+ o le tamāloa, ua ia fesili mai ai iā Iesu: “O ai la loʻu tuaoi?” 30 Ua tali atu Iesu: “Na alu ifo mai Ierusalema i Ieriko se tasi tagata, ma na osofaʻi o ia e tagata faomea, ua latou aveese ona ofu ma sasa iā te ia, ona latou ō lea ae tuua o ia ua toeitiiti oti. 31 Ona alu ifo lea o se ositaulaga i lea auala ma iloa atu o ia, ae ua ui ane o ia i le isi itu ma alu. 32 Na faapena foʻi le sa Levī. Ina ua alu ifo i lea mea ma iloa atu o ia, ona ui ane lea o ia i le isi itu ma alu. 33 Ae ua alu atu le tasi tagata Samaria,+ ua tau atu i le mea o iai o ia, ma ina ua iloa atu o ia, ona mutimutivale ai lea o lona alofa iā te ia. 34 Ua alu atu o ia, ua liligi le suāuu ma le uaina i ona manuʻa ma fusifusi i ai. Ona tuu lea e ia o le tagata i luga o lana manu, ua avatu i le faletalimālō ma tausi iā te ia. 35 I le aso na sosoo ai, ona ia tuuina atu lea o tenari* e lua i le tagata e ana le faletalimālō, ma faapea atu: ‘Ia e tausi iā te ia, ma o nisi mea e te toe faatau mai mo ia, ou te toe totogi atu pe a ou toe foʻi mai.’ 36 O ai o i latou nei e toʻatolu, e foliga mai o le tuaoi+ o le tagata lea na osofaʻia e le ʻaufaomea?” 37 Ua fai mai o ia: “O lē na alofa mutimutivale iā te ia.”+ Ona faapea atu lea o Iesu: “Inā alu ia, ma ia e faia faapea.”+

38 A o agaʻi atu i latou, ona afe atu lea o ia i se tasi nuu. O i inā ua talimālō ai iā te ia se fafine e igoa iā Mareta+ i lona fale. 39 E iai foʻi le uso o Mareta e igoa iā Maria, o lē sa nofo i lalo i tafatafa o vae o le Alii ma faalogologo atu pea i ana fetalaiga. 40 A o Mareta, ua mua ona faalavelavea o ia i le tele o mea e fai. O lea ua sau ai ma faapea mai: “Le Alii e, e te lē manatu mai ea, auā ua tuu mai e loʻu uso na o aʻu e faia nei mea uma? Seʻi e fai ane iā te ia e sau e fesoasoani mai iā te aʻu.” 41 Ae ua tali atu le Alii iā te ia: “Mareta, Mareta e, ua e popole ma atuatuvale i le tele o mea. 42 Ae e itiiti lava ni mea e manaʻomia, pe e na o le tasi foʻi. A o Maria, ua ia filifilia le mea lelei,*+ ma e lē aveesea mai iā te ia.”

11 Ua iai o ia i se tasi nofoaga o loo tatalo ai, ma ina ua uma lana tatalo, ona faapea mai lea o se tasi o ona soo iā te ia: “Le Alii e, ia e aʻoaʻo mai iā i matou i le auala e tatalo ai, e pei foʻi ona aʻoaʻo e Ioane i ona soo.”

2 Ona ia fetalai atu lea iā i latou: “Pe a outou tatalo, ia faapea atu: ‘Lo matou Tamā e, ia faapaiaina lou suafa.+ Ia oo mai lou Malo.+ 3 Ia foaʻi mai i aso taʻitasi a matou meaʻai* e tatau mo le aso.+ 4 Ia faamagalo a matou agasala,+ e pei foʻi ona matou faamagalo atu i ē agasala mai iā i matou.+ Aua foʻi neʻi tuua i matou e lolo atu i faaosoosoga.’”+

5 Ua ia fetalai atu iā i latou: “Seʻi faapea ua alu atu se tasi o outou i sana uō i le vaeluapō ma faapea atu, ‘Laʻu uō e, seʻi aumai iā te aʻu ni falaoa se tolu, 6 auā faatoʻā taunuu mai le malaga a se tasi o aʻu uō, ma e leai se mea ou te laulauina atu mo ia.’ 7 Ae ua tali mai lenā uō mai totonu o le fale: ‘Soia le faalavelave mai iā te aʻu. Ua loka le faitotoʻa, ma ua matou momoe ma laʻu fanau. E lē mafai ona ou toe tū atu e avatu se mea iā te oe.’ 8 Ou te fai atu iā te outou, e ui lava o ia o lau uō, ae e lē tū mai o ia e aumai se mea. Ae ona o lou faatauanau atu pea,+ o le a tulaʻi ai loa o ia ma aumai iā te oe mea e te manaʻomia. 9 O lea, ou te fai atu iā te outou, ia talosaga atu pea,+ ona foaʻiina mai lea iā te outou. Ia saʻili atu pea, ona outou maua ai lea. Ia tuʻituʻi atu pea, ona tatalaina mai lea iā te outou.+ 10 Auā o ē uma e talosaga atu, e foaʻiina mai iā i latou.+ O ē uma e saʻili atu, e maua e i latou. O ē uma e tuʻituʻi atu, e tatalaina mai iā i latou. 11 O lea, o ai se tamā o iā te outou e ōle mai lona atalii mo se iʻa, ae ia avatu i ai se gata ae e lē o se iʻa?+ 12 Pe e ōle mai foʻi mo se fuāmoa, ae e avatu i ai se akarava? 13 O lea, pe afai o outou o tagata leaga, ae e tou te iloa avatu meaalofa lelei i a outou fanau, e sili atu la ona foaʻi mai e le Tamā o i le lagi le agaga paia iā i latou o ē e ōle atu iā te ia!”+

14 Mulimuli ane, ua tuliese e Iesu mai i se tamāloa se temoni na māfua ai ona gūgū o ia.+ Ua alu i fafo le temoni, ona tautala loa lea o le tagata gūgū, ma ua maofa ai le motu o tagata.+ 15 Ae ua fai ane nisi o i latou: “Ua mafai ona ia tuliesea temoni ona o Pelesepulo,* le pule o temoni.”+ 16 A o isi, ua latou tauanau o ia e faailoa mai se faailoga+ mai i le lagi ina ia tofotofo ai o ia. 17 Ua ia silafia o latou manatu,+ ona fetalai atu lea iā i latou: “E faaumatia malo uma e fevaevaeaʻi, ma e lē tumau foʻi aiga e fevaevaeaʻi. 18 I se tulaga taitutusa, afai e fevaevaeaʻi Satani, e faapefea la ona tumau lona malo? Auā ua outou faapea mai, o Pelesepulo ua ou tuliesea ai temoni. 19 Afai o Pelesepulo ua ou tulia ai temoni, o ai la ua tulia ai e o outou atalii temoni? O le mea lea e fai ai i latou ma faamasino iā te outou. 20 Ae pe afai ou te tulia temoni ona o le mana* o le Atua,+ ua oo moni mai lava la le Malo o le Atua iā te outou.+ 21 Afai e leoleoina e se tagata malosi ua faaauupegaina lona fale, e saogalemu la ana mea o iai. 22 Peitaʻi, afai e la te tau ma se tagata e malosi atu iā te ia ma toʻilalo ai, e aveesea e lenā tagata ana auupega uma na ia faamoemoe i ai, ma tufatufa atu mea na ia aveesea mai iā te ia. 23 O sē e lē ʻau ma aʻu, e tetee o ia iā te aʻu. O sē e lē faapotopoto faatasi ma aʻu, e faataapeapeina o ia.+

24 “Pe a alu i fafo se agaga leaga mai i se tagata, e alu atu o ia i nuu naumati e saʻili se mea e mālōlō ai, ae e lē maua se mea. Ona faapea ifo lea o ia, ‘O le a ou toe alu i loʻu fale na ou iai.’+ 25 Ina ua taunuu atu, ua ia iloa ai ua uma ona salu mamā ma teuteu le fale. 26 Ona alu ai lea o ia ma aumai isi agaga leaga e toʻafitu e sili atu ona leaga nai lo o ia. Ina ua ulu atu i totonu, ona latou nonofo ai lea, ma ua sili atu ona leaga le iʻuga o lea tagata nai lo o le amataga.”

27 A o fetalai atu o ia i nei upu, ona alaga mai lea o se fafine mai i le motu o tagata ma faapea mai iā te ia: “Amuia le manava na e fanau mai ai ma susu na e susu ai!”+ 28 Ae ua ia fetalai atu: “E leai, amuia i latou e faalogo i le afioga a le Atua ma tausi i ai!”+

29 Ua lolofi ane le motu o tagata, ae ua fetalai atu o ia: “O lenei tupulaga o se tupulaga leaga; ua latou saʻili mai mo se faailoga, ae e leai se faailoga e avatua iā i latou, e na o le faailoga o Iona.+ 30 Auā e pei ona avea Iona+ ma faailoga i tagata Nineva, e faapena foʻi ona avea le Atalii o le tagata ma faailoga i lenei tupulaga. 31 E faatūina le tupu tamaʻitaʻi o le itu i saute+ faatasi ma tagata o lenei tupulaga i le faamasinoga, ma e na te taʻusalaina i latou, auā na sau o ia mai tuluʻiga o le lalolagi e faalogo i le atamai o Solomona. Ae faauta! o loo i inei se tasi e sili atu iā Solomona.+ 32 E tutū mai tagata o Nineva faatasi ma lenei tupulaga i le faamasinoga, ma e taʻusalaina ai lenei tupulaga, auā na salamō tagata Nineva i le talaʻiga a Iona.+ Ae faauta! o loo i inei se tasi e sili atu iā Iona. 33 E leai se tasi e uma ona tutu le molī, ona tago lea tuu i se mea lilo po o lalo o se ato,* ae na te tuuina i luga o le tuugāmolī,+ ina ia iloa ai le malamalama e i latou e ulufale mai. 34 O le molī o le tino, o le mata lea. Pe afai e lelei* lau vaai, e malamalama uma ai lou tino, ae afai e leaga lau vaai, e pōuliuli uma ai lou tino.+ 35 O lea la, ia e mataala. Atonu e pogisa le malamalama o loo i totonu iā te oe. 36 O le mea lea, afai e malamalama lou tino atoa e leai se mea e pogisa ai, o le a malamalama ai lou tino e pei ona faasusulu atu e se molī le malamalama iā te oe.”

37 Ua uma ana fetalaiga, ona talosaga mai lea o se tasi o le ʻau Faresaio iā te ia, ina ia la fai‘aiga faatasi. Ona ulu atu lea o ia ma taoto e taumafa. 38 Ua faateʻia le Faresaio i le vaai atu ua sauni o ia e taumafa ae e leʻi fafano.*+ 39 Ae ua fetalai atu le Alii iā te ia: “O outou le ʻau Faresaio, ua outou faamamā i tua o le ipu ma le tanoa, a o totonu o outou ua tumu i le matapeʻapeʻa* ma le amioleaga.+ 40 O outou tagata vālea e! Tou te lē iloa ea, o lē na faia tua o le ipu, na ia faia foʻi ma totonu? 41 Ae ia foaʻi atu mea e fai ma meaalofa mai i o outou loto, ona mamā ai lea o isi mea uma ua iā te outou. 42 Oi talofa iā te outou le ʻau Faresaio, auā ua outou avatu mea e sefuluaʻi o le mili, ma le pekano, ma isi fualaau ʻaina uma,+ ae ua outou manatu māmā i le amiotonu ma le alofa i le Atua! E moni e tatau ona outou avatu le sefuluaʻi, ae e lē tatau ai ona outou manatu māmā i isi mea.+ 43 Oi talofa iā te outou le ʻau Faresaio, auā ua outou fiafia i nofoa pito i luma i sunako ma faafeiloa‘iga aloaʻia i nofoaga faitele!*+ 44 Oi talofa iā te outou, auā ua pei outou o tuugamau e lē iloa lelei atu,*+ ua savavali ai i luga tagata ae latou te lē iloa!”

45 Ona tali mai lea o se tasi o i latou e atamai i le Tulafono e faapea: “Le Aʻoaʻo e, ua e faatigā iā i matou i au upu.” 46 Ona ia fetalai atu lea: “Oi talofa foʻi iā te outou o ē e atamamai i le Tulafono, auā ua outou faaee atu avega mamafa i tagata, ae e lē fetagofi atu o outou tamatamaʻilima i na avega!+

47 “Oi talofa iā te outou, auā ua outou fausia tuugamau o perofeta, ae na fasiotia i latou e o outou augātamā!+ 48 O le mea moni, ua outou iloa mea na faia e o outou augātamā, ae o loo outou lagolagoina lava i latou. Auā na latou fasiotia perofeta+ ae ua outou fausia o latou tuugamau. 49 O le mea lea ua fetalai mai ai le Atua, o lē e atamai: ‘Ou te aauina atu perofeta ma aposetolo iā i latou, ma e latou te fasiotia ma faasauā i nisi o i latou, 50 ina ia iai i luga o lenei tupulaga le toto o perofeta uma na faamaligiina talu ona faavaeina le lalolagi,+ 51 e mai i le toto o Apelu+ e oo atu i le toto o Sakaria, o lē na fasiotia i le vā o le fata faitaulaga ma le malumalu.’+ Ioe, ou te fai atu iā te outou, o le a iai i luga o lenei tupulaga o latou toto.

52 “Oi talofa iā te outou o ē e atamamai i le Tulafono, auā ua outou aveesea le ki o le malamalama. Talu ai e tou te leʻi ulu atu i ai, ua outou taofia foʻi la i latou o le a ulu atu i ai!”+

53 Ina ua alu ese o ia mai i inā, ona lolofi mai lea o le ʻautusiupu ma le ʻau Faresaio ma tuʻifesili o ia, 54 ma ua lamalama iā te ia ina ia latou maua se mea e maileia ai o ia i ana upu.+

12 I lenā taimi, ua faapotopoto mai ai le faitau afe o le motu o tagata, ma ua soli ai e le tasi le isi. Ona ia fetalai muamua atu lea i ona soo: “Ia outou mataala i le mea faafefete a le ʻau Faresaio, o le faafiaamiotonu lea.+ 2 Auā e leai se mea e matuā natia e lē faaalia, e leai foʻi se mea e lilo e lē faailoaina.+ 3 O lea, o mea ua outou taʻu atu i le pōuliuli, e lagonaina i le malamalama; o mea foʻi tou te musumusu atu i o outou lava potu, e talaʻia atu mai i tumutumu o fale. 4 Ou te fai atu foʻi iā te outou aʻu uō e,+ aua tou te matataʻu i ē e fasiotia le tino, auā pe a uma, e lē mafai ona latou toe faia se isi mea.+ 5 Peitaʻi, o le a ou faailoa atu lē e tou te matataʻu i ai: Ia matataʻu i Lē e iai le pule e lafoina ai i Kena,*+ pe a uma ona fasiotia e ia. Ioe, ou te fai atu iā te outou, ia matataʻu iā te Ia.+ 6 Pe e lē faatauina atu ea ni tamaʻi manulele se lima i tupe iti e lua?* Ae e lē galo i le Atua se tasi o na tamaʻi manulele.+ 7 E oo foʻi i o outou lauulu, ua faitaulia uma.+ O lea, aua neʻi outou fefefe; e sili atu ona tāua outou nai lo o tamaʻi manulele e tele.+

8 “Ou te fai atu iā te outou, o sē e na te faailoa atu lona faatuatua iā te aʻu i luma o tagata,+ e faailoa atu foʻi o ia e le Atalii o le tagata i luma o agelu a le Atua.+ 9 A o lē e teena aʻu i luma o tagata, ou te teena foʻi o ia i luma o agelu a le Atua.+ 10 O sē e tautala taufaaleaga i le Atalii o le tagata, e faamagaloina o ia, a o lē e upuleaga i le agaga paia, e lē faamagaloina lava.+ 11 Pe afai latou te tuuina atu outou i luma o fono,* o tagata o le malo, ma pule, aua tou te popole pe faapefea ona outou tali atu, ma po o ā foʻi upu tou te tautatala atu ai.+ 12 Auā e aʻoaʻo outou e le agaga paia i lenā lava taimi, i mea e ao ona outou fai atu ai.”+

13 Ona fai mai lea o se tasi o le motu o tagata: “Le Aʻoaʻo e, ia e fetalai atu i loʻu uso ina ia vaelua mai le tofi iā te aʻu.” 14 Ua fetalai atu o ia: “Sole, o ai na tofia aʻu e faamasinoina pe vaevaeina lo oulua tofi?” 15 Ua ia fetalai atu iā i latou: “Ia outou mataala pea ma leoleo iā te outou i le manaʻo tele,+ auā e lē ola se tasi i le tele o ana mea ua iā te ia.”+ 16 Ona fetalai atu lea o ia iā i latou i se talafaatusa: “Ua fua tele mai le fanua o se tagata mauʻoa. 17 Ona manatu ifo lea o ia e faapea, ‘O le ā se mea ou te faia, auā o lenei ua leai se mea e tuu ai aʻu saito?’ 18 Ona ia faapea lea: ‘O le mea lenei o le a ou faia:+ O le a ou tala i lalo oʻu fale saito, ma toe fau ni fale tetele, o i inā o le a ou teuina ai aʻu saito ma aʻu mea lelei uma. 19 Ou te faapea ifo foʻi iā te aʻu: “E tele mea lelei na ou faaputuina mo le tele o tausaga; ia ou faifaimālie, ia ʻai ma inu ma fiafia.”’ 20 Ae ua fetalai atu le Atua iā te ia, ‘O oe na le tagata lē faautauta, o le pō nei e latou te mananaʻo ai i lou ola. O ai la o le a fai mo ia mea na e faaputuina?’+ 21 O lea, e faapena le tagata e faaputu ʻoa mo ia lava, ae e lē mauʻoa i le silafaga a le Atua.”+

22 Ua fetalai atu o ia i ona soo: “Ona o lenei mea, ou te fai atu ai iā te outou, aua tou te toe popole i o outou ola i mea tou te aai ai, po o o outou tino i ofu tou te oofu ai.+ 23 Auā e sili ona tāua o le ola nai lo o meaʻai, ma le tino nai lo o ofu. 24 Ia vaavaai lelei i oreva: E latou te lē lūlū ni fatu pe selesele, pe faaputu i se fale saito, ae e fafagaina i latou e le Atua.+ Pe e lē sili ea ona tāua outou i lo manufelelei?+ 25 O ai ea se tasi o outou e mafai e lona popole ona toe faaopoopo ai se aso se tasi* i lona olaga? 26 O lea, afai e lē mafai ona tou faia lenei mea itiiti, aiseā la e popole ai fua i isi mea o totoe?+ 27 Ia vaavaai lelei i le auala e tutupu ai lili o le vao: E latou te lē galulue, e lē milo foʻi; ae ou te fai atu iā te outou, e oo lava iā Solomona ma lona mamalu uma, e leʻi tutusa lona matagofie ma se tasi o nei lili.+ 28 O lenei, afai o le auala lea o loo faaofuina ai e le Atua laau o le vao ia ua iai i le asō, ae lafoina i le ogaumu a taeao, e sili atu la ona ia faaofuina outou o ē faatuatua itiiti! 29 O lea, aua tou te toe soona popole i le saʻilia o mea tou te aai ai, ma mea foʻi tou te feinu ai.+ 30 Auā o mea uma ia o loo saʻilia ma le naunau e tagata o nuu ese, ae ua silafia e lo outou Tamā, e tou te manaʻomia nei mea uma.+ 31 Peitaʻi, ia faaauau pea ona outou saʻili lona Malo, ona faaopoopoina ai lea o nei mea iā te outou.+

32 “Aua le fefefe le lafu mamoe itiiti e,+ auā ua finagalo malie lo outou Tamā e tuuina atu le Malo iā te outou.+ 33 Ia faatau atu a outou mea ma foaʻi atu meaalofa.+ Ia fai ni a outou ato tupe e lē pala, o le ʻoa i le lagi e lē mou atu,+ e leai foʻi se gaoi e osofaʻi atu ma gaoia, e lē atia foʻi e se mogamoga.* 34 Auā o le mea e iai a outou ʻoa, e iai foʻi ma o outou loto.

35 “Ia fai o outou ofu ma nofosauni,*+ ia mumū pea a outou molī,+ 36 ma ia pei outou o tagata ua faatalitali i le toe foʻi mai+ o lo latou matai mai i le faaipoipoga.+ O lea, pe a taunuu le matai ma tuʻituʻi mai, ona latou tatala atu loa lea iā te ia. 37 E fiafia na pologa pe a taunuu mai lo latou matai, ma maua mai o loo latou mataala! E moni, ou te fai atu iā te outou, o le a ia faia ona ofu e auauna atu ai, ma fai atu iā i latou e taooto e aai; ona alu ane lea o ia ma auauna atu iā i latou. 38 E fiafia i latou pe a taunuu mai o ia i le leoleoga lona lua,* po o le leoleoga lona tolu,* ma maua mai i latou o loo nofosauni! 39 Ae ia outou iloa lenei mea, pe ana iloa e le tagata o le aiga le itula o le pō e sau ai le gaoi, semanū e na te lē tuua lona fale ia gaoia.+ 40 O le mea lea ia outou nofosauni ai, auā o le itula tou te lē manatunatu ai, e sau ai le Atalii o le tagata.”+

41 Ona fai mai lea o Peteru iā te ia: “Le Alii e, po o e fetalai mai i lenei talafaatusa i tagata uma, pe e na o i matou?” 42 Ua fetalai atu le Alii: “O ai foʻi le auauna pule e faamaoni ma faautauta,* o lē ua tofia e lona matai e vaavaaia lana ʻautautua,* ma avatu a latou meaʻai e talafeagai i le taimi tatau?+ 43 E fiafia lenā pologa pe a sau lona matai, ma maua mai o loo faapea ona ia fai! 44 E moni ou te fai atu iā te outou, e na te tofia o ia e vaavaaia ana mea uma. 45 Ae afai e faapea ifo lenā pologa i lona loto, ‘Ua tuai mai loʻu matai,’ ma amata ai ona ia fasi i auauna tane ma auauna fafine, ua ʻai ma inu ma ua onā,+ 46 e sau le matai o lenā pologa i le aso na te leʻi faatalitalia ma le itula na te leʻi iloa, ona ia matuā faasala lea iā te ia ma tofia o ia faatasi ma tagata lē faamaoni. 47 O le pologa na iloa lelei le finagalo o lona matai ae leʻi nofosauni pe faia mea na faatonuina ai o ia,* e matuā sasaina i tā e tele.+ 48 A o lē na te leʻi iloa ma ua ia faia mea e tatau i ai le sasa, e itiiti ana tā. E moni, o lē na avatu i ai mea e tele, e faatalitalia mai iā te ia mea e tele, a o lē e tuuina atu i ai le pule i le vaaiga o mea e tele, e faatalitalia mai iā te ia mea e sili atu ona tele.+

49 “Ua ou sau e tutu le afi i le lalolagi, ma o le ā la se isi mea ou te toe manaʻo i ai pe afai ua uma ona tutu? 50 O le mea moni, e iai le papatisoga e tatau ona papatisoina ai aʻu, ma o le a ou mafatia ai seʻia oo ina faaiʻuina!+ 51 Po ua outou manatu ea ua ou sau e avatu le filemu i le lalolagi? Ou te fai atu iā te outou, e leai, a o fevaevaeaʻiga.+ 52 Auā e amata atu nei ona fevaevaeaʻi ni tagata se toʻalima i se aiga; e tetee le toʻatolu i le toʻalua, ma e tetee foʻi le toʻalua i le toʻatolu. 53 E fevaevaeaʻi i latou, o le tamā i lona atalii ma le atalii i lona tamā, o le tinā i lana tama teine ma le tama teine i lona tinā, o le tinā i le avā a lana tama tama e faapena foʻi le avā i le tinā o lana tane.”+

54 Ona ia toe fetalai atu lea i le motu o tagata: “Pe a outou vāai atu ua alu aʻe le ao i le itu i sisifo, ona outou faapea mai lea, ‘O le a agi mai se matagi malosi,’ ma e taunuu lava. 55 Pe a outou iloa foʻi ua agi mai se matagi mai le itu i saute, ona outou faapea mai lea, ‘O le a oo mai le lāmala,’ ma e taunuu lava. 56 O outou tagata faafiaamiotonu, ua outou iloa mātau foliga o le lalolagi ma le lagi, ae aiseā ua outou lē iloa ai mātau lenei taimi patino?+ 57 Aiseā ua outou lē faamasino ai foʻi iā te outou lava i le mea ua tonu? 58 O se faataʻitaʻiga, pe a oulua ō i se alii pule ma sē ua molia oe i le tulafono, ia taumafai e faalelei la oulua finauga manū o loo lua iai i le ala, ina neʻi tuuina atu e ia o oe i le faamasinoga, ona tuuina atu lea o oe e le faamasino i le leoleo, ma lafoina ai oe e le leoleo i le falepuipui.+ 59 Ou te fai atu iā te oe, e te lē magalo lava mai i le falepuipui seʻia e totogi atu tupe uma.”*

13 I lenā taimi, ua iai nisi ua faamatala mai iā te ia e uiga i tagata Kalilaia, o ē na faafefiloi e Pilato o latou toto ma toto o a latou taulaga. 2 Ua tali atu o ia iā i latou: “Pe e tou te manatu ua sili atu ona agasala nei tagata Kalilaia nai lo o isi tagata Kalilaia uma, ona ua latou mafatia i nei mea? 3 Ou te fai atu iā te outou, e leai; ae afai tou te lē salamō, e faapena foʻi ona faaumatia outou uma.+ 4 Pe e tou te manatu foʻi, ua sili atu ona agasala i latou e toʻa 18 na paʻū i ai le ʻolo o Seloa ma feoti ai, nai lo o isi tagata uma o nonofo i Ierusalema? 5 Ou te fai atu iā te outou, e leai; ae afai tou te lē salamō, e faapena foʻi ona faaumatia outou uma.”

6 Ona ia faamatala atu lea o lenei talafaatusa: “Na totō e se tagata le laau o le mati i lona togāvine, ma ua alu atu o ia e saʻili mo ni ona fua, ae leai se mea na maua.+ 7 Ua fai atu o ia i lē galue vine, ‘Ua tolu nei tausaga o oʻu sau e suʻe se fua o lenei mati, ae e leʻi maua ai lava se mea. Inā tuu ia i lalo! Aiseā e maʻimau ai fua le eleele e tū ai?’ 8 Ua tali mai o ia, ‘Le Alii e, tuu ai pea ia mo se isi tausaga, seʻi oʻu eliina faataamilo ma tuu i ai faalelei eleele.* 9 Afai e fua mai ai ni fua i le lumanaʻi, ua lelei lea; ae afai e leai, ona e tuuina loa lea i lalo.’”+

10 Ua aʻoaʻo atu o ia i se tasi o sunako i le Sapati. 11 Faauta! Ua iai i inā se fafine ua 18 tausaga o maʻi ona o se temoni, ua faanoʻunoʻu ma ua lē mafai ona toe tū saʻo o ia. 12 Ina ua silasila atu Iesu iā te ia, ona faapea atu lea: “Le mafine e, ua faamālōlōina lou maʻi.”+ 13 Ua faaee atu ona aao iā te ia, ona tū saʻo ai loa lea o ia, ma amata ona ia faamamaluina le Atua. 14 Ae ua ita le pule o le sunako ina ua faamālōlō e Iesu le fafine i le Sapati, ma ua fai atu i le motu o tagata: “E ono aso e tatau ona galulue ai;+ ia ō mai i na aso e faamālōlō ai outou, ae aua le faia i le aso Sapati.”+ 15 Ae ua tali atu le Alii iā te ia: “O outou o tagata faafiaamiotonu,+ pe e lē taʻitasi ea outou ma tatala i lana povi poʻa, po o lana asini mai i le fale o manu ma taʻitaʻi atu e faainu i le aso Sapati?+ 16 O lenei fafine o le afafine o Aperaamo, ma ua 18 tausaga o saisaitia e Satani. Pe e lē tatau ea la ona tatalaina o ia i le aso Sapati?” 17 Ua ia fetalai i nei mea, ona māsiasi ai lea o ē na tetee iā te ia. Ae ua olioli le motu o tagata i mea ofoofogia uma ua ia faia.+

18 O lea, ua ia faapea atili atu: “E faapeʻī le Malo o le Atua, ma o le ā se mea ou te faatusaina i ai? 19 Ua faatusaina le Malo i se fatu o le sinapi, na ave e se tagata ma totō i lona togālaau. Ua oo ina tupu ma avea ma laau, ma ua ofaga i ai manufelelei o le lagi i ona lālā.”+

20 Ona ia toe fetalai atu lea: “O le ā se mea ou te faatusaina i ai le Malo o le Atua? 21 Ua faatusaina le Malo i se mea faafefete, na ave e se fafine ma palu faatasi ma fua tetele se tolu o le falaoamata,* seʻia oo ina fefete ai le paluga atoa.”+

22 Ona malaga atu lea o ia ma aʻoaʻo atu i lea aai ma lea aai, i lea nuu ma lea nuu, ma faaauau atu ai lana malaga i Ierusalema. 23 Ua faapea mai se tagata iā te ia: “Le Alii e, pe e toʻaitiiti tagata e faaolaina?” Ua ia fetalai atu iā i latou: 24 “Ia outou faamalolosi ma finafinau e ulu atu i le faitotoʻa vāitiiti,+ auā ou te fai atu iā te outou, e toʻatele e saʻili ina ia ulu atu i ai ae e lē mafai. 25 Pe a tulaʻi le tagata o le aiga ma loka le faitotoʻa, e tou te tutū i fafo ma tuʻituʻi ma faapea atu, ‘Lau susuga e, ia e tatala mai le faitotoʻa iā i matou.’+ Ae o le a tali mai o ia iā te outou, ‘Ou te lē iloa outou.’ 26 Ona outou faapea mai lea, ‘Na matou aai ma feinu i ou luma, ma na e aʻoaʻo atu foʻi i o matou ala tetele.’+ 27 Peitaʻi, o le a fai atu o ia, ‘Ou te lē iloa outou. Inā ō ese ia mai iā te aʻu, o outou o ē e faia amioga leaga!’ 28 O i inā o le a outou tagiauē ai ma lilivau o outou nifo, pe a outou iloa Aperaamo, Isaako, ma Iakopo, ma perofeta uma i le Malo o le Atua, ae lafoina outou i fafo.+ 29 E ō mai foʻi tagata mai i le itu i sasaʻe ma le itu i sisifo, mai i mātū ma saute, e taooto e aai i le laoai i le Malo o le Atua. 30 Faauta! o i latou o ē e mulimuli o le a muamua, a o ē e muamua o le a mulimuli.”+

31 I lenā lava itula, ua ō mai ai nisi o le ʻau Faresaio ma faapea mai iā te ia: “Inā alu ese ia mai i inei, auā o loo manaʻo Herota e fasioti oe.” 32 Ae ua ia fetalai atu iā i latou: “Ia ō atu ma fai atu i lenā alope,* ‘Faauta! ua ou tulia temoni ma faamālōlōina maʻi i le asō ma taeao, ma o le a ou faamāeʻaina i le aso lona tolu.’ 33 Ae e tatau ona ou alu i le asō, ma taeao, ma le isi aso, auā e lē tatau ona fasiotia se perofeta i fafo atu o Ierusalema.+ 34 Ierusalema e, Ierusalema e, o lē na fasiotia le ʻauperofeta ma fetogi i maa ē na aauina atu iā te ia.+ Ua tele lava loʻu manaʻo e faapotopoto faatasi lau fanau, e pei ona ofaofata‘i e se moa lana toloaʻi i lalo o ona apaʻau! Peitaʻi, ua outou lē mananaʻo i ai.+ 35 Faauta! Ua tuulafoaʻiina e le Atua lo outou fale.+ Ou te fai atu iā te outou, tou te lē toe vāai mai lava iā te aʻu seʻia outou faapea ane: ‘E manuia lē e maliu mai i le suafa o Ieova!’”*+

14 I se tasi Sapati, ua ulufale atu ai Iesu i le fale o se alii pule o le ʻau Faresaio e taumafa ai, ma ua latou tulimataʻi uma o ia. 2 Faauta! Ua i ona luma se tagata ua maua i le maʻi fulafula. 3 Ua fesili atu Iesu iā i latou uma e atamamai i le Tulafono ma le ʻau Faresaio: “Pe e taga i le tulafono ona faamālōlō i le Sapati pe leai?”+ 4 Ae ua lē tali mai i latou. Ona ia tago atu lea i le tagata maʻi, ua faamālōlō ma tuu atu o ia e alu. 5 Ona ia fetalai atu lea iā i latou: “O ai se tasi o outou, pe afai e paʻū sona atalii po o sana povi poʻa i se vaieli+ i le aso Sapati, pe e lē vave ea ona ia tago atu ma ave aʻe i luga?”+ 6 Ae ua lē mafai ona latou tali ane.

7 Ona ia faamatala atu lea i ē na valaaulia se talafaatusa, ina ua ia mātauina ua latou filifilia nofoaga sili mo i latou.+ Ua ia fetalai atu iā i latou: 8 “Pe a valaaulia oe e se tasi i le ʻaiga o se faaipoipoga, aua e te taoto i le nofoaga sili.+ Auā atonu na valaaulia foʻi se tasi e sili atu ona tāua nai lo o oe. 9 Ona ō atu ai lea o lē na valaauliaina oe ma lē na ia valaaulia, ma faapea atu iā te oe, ‘Seʻi nofo atu le alii nei i le nofoaga lenā.’ Ona e alu ai lea ma le māsiasi i le nofoaga e aupito i maulalo. 10 Ae pe a valaaulia oe, ia e alu ma taoto i le nofoaga e aupito i maulalo. O lea, pe a sau lē na ia valaaulia oe, o le a faapea atu, ‘Laʻu uō e, ia e alu atu i le nofoaga sili.’ Ona faaaloalogia ai lea o oe i luma o mālō uma.+ 11 Auā o sē na te faaeaina o ia lava, e faamaulaloina o ia, a o sē e faamaulalo iā te ia lava, e faaeaina o ia.”+

12 Ua ia fai atu foʻi i le tagata na valaauliaina o ia: “Pe a e faia se taumafataga i le aoauli po o le pō, aua e te valaauliaina au uō, ou uso, aiga, po o ou tuaoi mauʻoa. Auā atonu latou te toe valaaulia foʻi oe ma toe totogi mai iā te oe. 13 Ae a e faia se taumafataga, ia e valaaulia ē e matitiva, o ē e pipili, o ē e pipi‘o o latou vae, ma ē e tauaso;+ 14 ma o le a e fiafia ai, auā e lē mafai ona latou toe totogi mai iā te oe. Ae e tauia oe i le toetutū+ mai o ē e amiotonu.”

15 Ina ua faalogo atu se tasi o mālō i nei mea, ona ia faapea mai lea iā Iesu: “E fiafia o lē e ʻai* i le Malo o le Atua.”

16 Ua fetalai atu Iesu iā te ia: “Ua faia e se tagata se taumafataga tele i le pō,+ ma ua ia valaauliaina ai tagata e toʻatele. 17 Ua ia auina atu lana pologa i le itula e faia ai le taumafataga i le pō, ma faapea atu i ē ua valaaulia, ‘Ō mai loa, auā o lea ua saunia mea uma.’ 18 Ae ua tofu i latou uma ma le faamolemolega e fai mai.+ Ua faapea mai iā te ia lē na muamua, ‘E faamalie atu e lē mafai ona ou alu atu; ona na ou faatauina se fanua ma e tatau ona ou alu seʻi vaai i ai.’ 19 Ae ua faapea mai le isi, ‘E faamalie atu e lē mafai ona ou alu atu, ona ua uma ona faatau mai aʻu povi e sefulu ma e tatau ona ou alu e vaai pe e lelei.’+ 20 Ae ua faapea mai le tasi, ‘E lē mafai ona ou alu atu, ona o lea faatoʻā uma ona ou faaipoipo.’ 21 Ona sau lea o le pologa ma faamatala mai nei mea uma i lona matai. Ona matuā ita ai lea o ia, ma faapea atu i lana pologa, ‘Ia e alu atu faavave i ala tetele ma ala vāiti o le aai, ma aumai i inei o ē e matitiva, o ē e pipili, o ē e tauaso ma ē e pipi‘o o latou vae.’ 22 Mulimuli ane, ua faapea mai le pologa, ‘Le Alii e, ua uma ona faia o mea na e fetalai mai ai, ae o loo tele pea avanoa.’ 23 Ona fai atu lea o le matai i le pologa, ‘Ia e alu atu i auala i fafo atu o le aai, ma faatauanau atu i tagata e ō mai, ina ia tumu ai loʻu fale.+ 24 Auā o le mea moni, e leai se tasi mai i tagata na valaaulia muamua e ʻai i laʻu taumafataga+ o le pō.’”

25 Ua malaga faatasi o ia ma le motu o tagata, ona ia faliu lea ma fetalai atu iā i latou: 26 “Afai e sau se tasi iā te aʻu ae e lē ʻinoʻino* i lona tamā, o lona tinā, o lana avā, o lana fanau, o ona uso ma tuafāfine, e oo foʻi i lona lava ola,+ e lē mafai ona avea o ia ma oʻu soo.+ 27 E lē mafai ona avea se tasi ma oʻu soo, pe a lē amoina e ia le laau e faapuapuagatia ai* o ia ma mulimuli mai iā te aʻu.+ 28 Auā afai e manaʻo se tasi o outou e fau se ʻolo, e lē muamua ea ona nofo o ia i lalo ma faitau tupe o le a faaalu, ina ia iloa ai po ua lava mea e faauma ai? 29 A lē faia faapea, e ono faataatia e ia le faavae ae lē mafai ona faauma, ona tauemu uma ane lea i ai o ē o vaavaai i ai, 30 ma faapea ane: ‘O le tagata lenei na amata ona ia fauina le ʻolo, ae ua lē mafai ona faaumaina.’ 31 Afai foʻi e alu atu se tupu e faafetaiaʻi le isi tupu i se taua, e lē muamua ea ona ia nofo i lalo ma talanoa ma isi pe e mafai e lana ʻautau e toʻa 10,000, ona tau ma le tupu o loo faasagatau mai iā te ia ma lana ʻau e toʻa 20,000? 32 Ae afai e lē mafai ona ia faia faapea, ona ia aauina atu lea o ni sāvali a o mamao lava, ma talosaga atu mo le filemu. 33 I se tulaga taitutusa, ia outou mautinoa, e lē mafai ona avea se tasi o outou ma oʻu soo pe afai e lē tuua ana mea uma.+

34 “O le mea moni, e lelei le masima, ae afai e magalo, o le ā se mea e mafai ona toe faamāi ai?+ 35 E lē toe aogā mo le eleele po o se faalelei eleele. O le a lafoaʻia e tagata. O lē ua iai taliga, inā faalogo mai ia o ia.”+

15 Ua faapotopoto uma mai pea iā te ia le ʻauaolafoga ma ē e agasala, ina ia faalogologo atu iā te ia.+ 2 Ona tomumumu lea o le ʻau Faresaio ma le ʻautusiupu e faapea: “Ua talia e lenei tagata ē e agasala, ma aai faatasi ma i latou.” 3 Ona ia faamatala atu lea o lenei talafaatusa iā i latou: 4 “Afai e iai se tasi o outou e iai ni mamoe se 100 ma ua leiloa le tasi, pe e lē tuua ea e ia le 99 i le toafa, ae alu atu e saʻili mai le mamoe ua sē seʻia maua?+ 5 Pe a maua lea mamoe, ona ia amoina lea i ona tauʻau ma le olioli. 6 Pe a oo o ia i le fale, ona ia faapotopoto mai lea o ana uō ma ona tuaoi, ma faapea atu, ‘Inā tatou olioli ia faatasi ma aʻu, auā ua ou maua laʻu mamoe na leiloa.’+ 7 O lea, ou te fai atu iā te outou, e sili atu ona olioli le lagi ona o le tagata agasala e toʻatasi ua salamō,+ nai lo o tagata amiotonu e toʻa 99 e lē o manaʻomia ona salamō.

8 “E faapea foʻi se fafine e iai ni tupe siliva* e sefulu. Afai e leiloa se tupe* se tasi, pe e lē tutu ea e ia le molī, ma salu lona fale, ma suʻe māeʻaeʻa seʻia oo ina maua e ia? 9 Pe a ia maua le tupe,* ona ia faapotopoto mai lea o ana uō* ma tuaoi, ma faapea atu, ‘Inā tatou olioli ia faatasi ma aʻu, auā ua ou maua le tupe siliva* na leiloa.’ 10 I se tulaga taitutusa, ou te fai atu iā te outou, e olioli agelu a le Atua pe a salamō se tagata agasala e toʻatasi.”+

11 Ona ia fetalai atu lea: “Sa iai se tagata e toʻalua ona atalii. 12 Ona fai atu lea o le uii i lona tamā, ‘Loʻu tamā e, ia e aumai iā te aʻu le vaega o le tofi lea e tatau ona ou mauaina.’ Ona ia vaeluaina lea o ana mea iā i laʻua. 13 Ina ua mavae ni nai aso, ona aoao ai lea e le uii o ana mea uma, ua alu malaga i se atunuu mamao, ma ua faamaʻimau ai ana mea e ala i le ola i se olaga soonafai. 14 Ina ua uma ana mea uma, ona tupu ai lea o se oge tele i lenā atunuu, ma ua mativa ai o ia. 15 Ua oo lava ina alu atu o ia ma nofo i se tagata o lenā atunuu, ona auina atu ai lea o ia e le tagata i lona fanua e tausi lana lafu puaa.+ 16 Ua manaʻo foʻi o ia e ʻai i mea e aai ai puaa, ae ua leai se tasi e avatua se mea iā te ia.

17 “Ina ua toe atamai o ia, ona ia faapea ifo lea, ‘E toʻatele le ʻaufaigaluega a loʻu tamā o loo aai i falaoa e tele, a o lenei o le a ou oti i loʻu fia ʻai! 18 O le a ou tulaʻi ma ou toe foʻi atu i loʻu tamā ma faapea atu: “Loʻu tamā e, ua ou agasala i le Atua* atoa ma oe. 19 E lē toe aogā ona taʻua aʻu o sou atalii. Ia avea aʻu ma se tasi o au tagata faigaluega.”’ 20 Ona tulaʻi lea o ia ma alu atu i lona tamā. Ua iloa mamao atu o ia e lona tamā, ona mutimutivale ai lea o lona alofa, ma ua tamoʻe atu ma fusi o ia,* ma sogi lemū atu iā te ia. 21 Ona faapea mai lea o le atalii i lona tamā, ‘Loʻu tamā e, ua ou agasala i le Atua atoa ma oe.+ E lē toe aogā ona taʻua aʻu o sou atalii.’ 22 Ae ua fai atu le tamā i ana pologa, ‘Ia faavave! Aumai se ofu talaloa e sili ona lelei ma faaofu ai o ia, ma tuu se mama i lona lima, ma fai ni ona seevae. 23 Ia aumai foʻi le tamaʻi povi peti ma fasi, seʻi o tatou aai ma olioli ai, 24 auā o loʻu atalii lenei na oti, ae ua toe ola mai;+ na leiloa o ia, ae ua toe maua.’ Ona latou olioli ai lea.

25 “O le taimi lea o loo i le fanua lona atalii matua; ina ua sau o ia ma ua latalata mai i le fale, ua ia faalogoina ai musika ma faigāsiva. 26 Ona ia valaau atu lea i se tasi o auauna ma fesili atu po o ā la mea e fai. 27 Ua fai mai le auauna iā te ia, ‘Ua sau lou uso, ma ua fasi e lou tamā le tamaʻi povi peti, auā ua toe foʻi mai o ia ma le manuia.’* 28 Ae ua ita o ia ma ua musu e alu i le fale. Ona sau ai lea o lona tamā i fafo ma ʻaiʻoi mai iā te ia. 29 Ua tali ane o ia i lona tamā, ‘Seʻi vaai! Ua tele tausaga o oʻu nofo pologa iā te oe ma ou te leʻi solia lava sau poloaʻiga. Ae e te leʻi aumaia lava se tamaʻi ʻoti ma aʻu e matou te olioli ai ma aʻu uō. 30 Ae o le taimi lava na taunuu mai ai lou atalii sa ia faamaʻimauina au ʻoa faatasi ma fafine talitane, ona e fasia lea o le tamaʻi povi peti mo ia.’ 31 Ona faapea atu lea o lona tamā iā te ia, ‘Si oʻu atalii e, o loo ta faatasi pea, ma o aʻu mea uma lava, o au mea foʻi ia. 32 Ae ua tatau ona tatou fiafia ma olioli auā o lou uso lenei na oti, ae ua toe ola mai; na leiloa foʻi, ae ua toe maua.’”

16 Ua ia fetalai atu foʻi i ona soo: “Na iai se tagata mauʻoa e iai sana auauna pule, na tuuaʻia i le faatalalē i le tausiaina o ʻoa a lona matai. 2 Ona ia aami atu lea iā te ia ma faapea atu, ‘O le ā lenei mea ua ou faalogo ai iā te oe? Ia aumai faamaumauga o mea na e pule ai, auā e te lē toe pule i le aiga.’ 3 Ona faapea ifo lea o lenā auauna iā te ia lava, ‘O le ā se mea ou te faia, auā o le a faateʻa aʻu e loʻu matai mai i le avea ma auauna pule? E lē lava loʻu malosi e eli ai le palapala, ou te mā foʻi e ʻaisi. 4 Ia! O lea la ua ou iloa le mea ou te faia ina ia talia ai aʻu e tagata i o latou fale, pe a faateʻa aʻu mai i le avea ma auauna pule.’ 5 Ona valaau atu lea o ia i tagata o loo nofo aitalafu i lona matai, ma faapea atu i lē na muamua, ‘E fia mea o e aitalafu ai i loʻu matai?’ 6 Ua fai ane le tagata aitalafu, ‘E 100 paita* o suāuu olive.’ Ona fai atu lea o le auauna iā te ia, ‘Ia e tago i le maliega tusitusia lea o lau aitalafu, ma e nofo i lalo ma tusi vave ai, e 50.’ 7 Ua fai atu o ia i le isi tagata, ‘Ae ā oe, e fia mea o e aitalafu ai?’ Ua fai mai o ia, ‘E 100 kori* o saito.’ Ona fai atu lea o le auauna iā te ia, ‘Tago i lau maliega tusitusia ma tusi ai, e 80.’ 8 Ona faamālō atu lea o le matai i le auauna pule, auā e ui e lē amiotonu, ae ua ia gaoioi ma le atamai aogā;* auā e sili atu le atamamai o tagata o lenei faiga o mea* nai lo o tagata o le malamalama,+ e tusa ai o le auala e feagai ai ma o latou lava tupulaga.

9 “Ou te fai atu foʻi iā te outou: Ia outou faia ni uō mo outou e faaaogā ai ʻoa o le amiolētonu,+ auā pe a lē toe aogā ia mea, o le a latou taliaina ai outou i nofoaga e tumau e faavavau.+ 10 O le tagata e faamaoni i nai mea itiiti, e faamaoni foʻi o ia i mea e tele, a o le tagata e amiolētonu i nai mea itiiti, e amiolētonu foʻi o ia i mea e tele. 11 O lea, pe afai e tou te lē faamaoni e tusa ai ma ʻoa o le amiolētonu, o ai la o le a tuuina atu iā te outou le ʻoa moni e vaavaaia? 12 Afai foʻi e tou te lē faamaoni i le vaaia o mea a isi, o ai la e na te avatua iā te outou mea ua tatau mo outou?+ 13 E lē mafai ona pologa se tasi i ni matai se toʻalua; auā e ʻinoʻino o ia i le tasi ae alofa atu i le isi, pe e pipii atu i le tasi ae manatu faatauvaa i le isi. E lē mafai ona outou pologa i le Atua atoa ma ʻOa.”+

14 Ina ua faalogo ane le ʻau Faresaio o ē e naunau i tupe i nei mea uma, ona latou aamu ai lea iā te ia.+ 15 Ona ia fetalai atu lea iā i latou: “Ua outou taʻuamiotonuina outou lava i luma o tagata,+ ae ua silafia e le Atua o outou loto.+ Auā o le mea e faasilisilia i manatu o tagata, o le mea lenā e inosia i le silafaga a le Atua.+

16 “Na iai le Tulafono ma Perofeta seʻia oo mai iā Ioane. Na amata mai i lenā taimi ona folafola atu le tala lelei o le Malo o le Atua, ma ua tausinio tagata eseese uma ina ia sao atu i ai.+ 17 E moni, e faigofie ona mavae atu le lagi ma le lalolagi, ae e faigatā ona mavae atu se vaega o se mataʻitusi o le Tulafono e aunoa ma le faataunuuina.+

18 “O sē e faateʻa i lana avā ma faaipoipo i se isi, ua mulilua o ia, ma o sē e faaipoipo atu i le fafine ua faateʻaina e lana tane, ua mulilua foʻi o ia.+

19 “Na iai se tagata mauʻoa e masani ona ofu i ofu violē ma le ʻie lino, ua olioli o ia i aso uma i se olaga tamaoaiga. 20 Ae e masani ona faanofo i le faitotoʻa o lona pā, se tagata ʻaisi e igoa iā Lasalo, ua lilofia i papala, 21 ma ua manaʻo o ia e ʻai i mea e toʻulu ifo mai i le laulau a le tagata mauʻoa. E ō ane foʻi taʻifau ma etoeto i ona papala. 22 O lea, a o faagasolo aso, ona oti ai lea o le tagata ʻaisi, ma ua ave o ia e agelu ma tuu i autafa o Aperaamo.*

“Ua oti foʻi le mauʻoa ma ua tanu o ia. 23 Ua tepa aʻe o ia i luga mai i le Tuugamau* o loo faapuapuagatia ai, ua ia iloa mamao atu Aperaamo ma Lasalo o loo i ona autafa.* 24 O lea, ua ia valaau atu ai ma faapea atu, ‘Loʻu tamā e Aperaamo, ia e alofa mutimutivale mai iā te aʻu, ma ia auina mai Lasalo e fufui le tumutumu o lona tamatamaʻilima i le vai, ma faamālū ai loʻu laulaufaiva. Auā ua ou pagatia i le mumū o lenei afi.’ 25 Ae ua faapea mai Aperaamo, ‘Loʻu atalii e, ia e manatua foʻi, na e maua le tele o mea lelei a o e ola, a o Lasalo na ia maua mea leaga. Peitaʻi, o lea ua ia maua se olaga lelei i inei, a o lenā ua e pagatia. 26 E lē gata i nei mea uma, ae ua iai foʻi se vanu tele i lo tatou vā. E lē mafai la ona sao atu i latou o i inei e fia ō atu i inā, e lē mafai foʻi ona sao mai outou i inā iā i matou.’ 27 Ona fai atu lea o le tagata mauʻoa, ‘Afai la o lenā, ou te talosaga atu iā te oe le tamā e, ina ia auina atu o ia i le aiga o loʻu tamā, 28 ina ia avatu se molimau māeʻaeʻa i oʻu uso e toʻalima, ina neʻi o latou ō mai foʻi i lenei nofoaga e puapuagatia ai.’ 29 Ae ua fai mai Aperaamo, ‘O loo iā i latou Mose ma le ʻau Perofeta; e tatau ona latou faalogo i ai.’+ 30 Ona ia fai atu lea, ‘Loʻu tamā e, Aperaamo, e leai. Afai e alu atu se tasi mai i ē ua oti iā i latou, o le a latou salamō.’ 31 Ae ua fai mai o ia iā te ia, ‘Afai latou te lē faalogo iā Mose+ ma le ʻau Perofeta, e latou te lē talitonu foʻi la pe a toetū mai se tasi mai le oti.’”

17 Ua fetalai atu o ia i ona soo: “E lē mafai ona lē oo mai o mea e tausuai ai. Peitaʻi, oi talofa i lē e māfua ai! 2 E lelei pe a nonoa se maa e olo ai saito i lona ua, ma lafo o ia i le sami, nai lo o lona faia o se mea e tausuai ai se tasi o i latou nei e faatauvaa.+ 3 Ia outou uaʻi atu iā te outou lava. Afai ua faia e sou uso se agasala, ia e aʻoaʻi atu iā te ia,+ ma afai e salamō o ia, ia faamagalo i ai.+ 4 E tusa lava pe e agasala faafitu o ia iā te oe i le aso, ma ua foʻi faafitu mai iā te oe ma faapea mai, ‘Ua ou salamō,’ ia e faamagalo iā te ia.”+

5 Ona fai mai lea o aposetolo i le Alii: “Ia e faatuputeleina lo matou faatuatua.”+ 6 Ona fetalai atu lea o le Alii: “Afai e pei lo outou faatuatua o le fatu o le sinapi, tou te fai atu i lenei laau o le sukamina, ‘Ia liaʻiina ma totō i le sami!’ ma o le a usitaʻi mai lava iā te outou.+

7 “O ai se tasi o outou e iai sana pologa e suatia le fanua pe leoleoina le lafu, e faapea atu iā te ia pe a sau mai le fanua, ‘Sau loa i le laulau e ʻai’? 8 Pe e lē faapea atu ea o ia i le pologa, ‘Ia sauni se mea e fai ai laʻu meaʻai o le pō, ma ia fai lou ofu kuka ma auauna mai iā te aʻu seʻia uma ona ou ʻai ma ou inu, ona e ʻai ai lea ma e inu’? 9 E na te lē talisapaia mea ua faia e le pologa, auā o mea lava ia e tatau ona fai e le pologa. 10 O lea, pe a uma ona outou faia o mea uma ua tofia atu e tou te faia, ona outou faapea ane lea: ‘O i matou o ni pologa e lē aogā. O mea ua matou faia, o mea ia e tatau ona matou faia.’”+

11 A o malaga atu o ia i Ierusalema, ua ui atu o ia i le tuaoi o Samaria ma Kalilaia. 12 Ua oo atu o ia i se tasi nuu, ona latou fetaui ai lea ma ni tagata lepela se toʻasefulu o loo tutū mamao mai.+ 13 Ua latou alalaga ma faapea mai: “Iesu e, le Faiaʻoga, ia e alofa mutimutivale mai iā i matou!” 14 Ua ia silafia atu i latou, ona ia fetalai atu lea: “Ia ō ma faaali atu outou i ositaulaga.”+ Ua latou ō, ona faamamāina ai lea o i latou.+ 15 Ina ua iloa e se tasi o i latou ua faamālōlōina o ia, ona ia toe foʻi mai lea ma vivii leotele atu i le Atua. 16 Ua faapaʻū faō o ia i vae o Iesu ma faafetai mai iā te ia; ma o ia o se Samaria.+ 17 Ua tali atu Iesu: “Na faamamāina uma le toʻasefulu, a ea? A o fea la o iai le isi toʻaiva? 18 Pe e leai ea se isi o i latou ua toe foʻi mai e vivii i le Atua, ae ua na o lenei tagata mai nuu ese?” 19 Ua ia fetalai atu iā te ia: “Inā tulaʻi ia ma e alu, auā ua e malosi ona o lou faatuatua.”+

20 Ina ua fesili mai le ʻau Faresaio iā te ia, po o afea e oo mai ai le Malo o le Atua,+ ua ia tali atu iā i latou: “E lē oo mai le Malo o le Atua i se auala mataʻina. 21 E lē faapea ane foʻi tagata, ‘Vaai o loo i inei!’ pe ‘O loo i ilā!’ Auā faauta, o loo i lo outou lotolotoi le Malo o le Atua.”+

22 Ona ia fetalai atu lea i le ʻausoo: “O le a oo mai aso e tou te mananaʻo ai e fia vāai i se aso se tasi o le Atalii o le tagata, ae e tou te lē vāai i ai. 23 O le a fai atu tagata iā te outou, ‘Vaai ua i ilā!’ pe ‘Vaai ua i inei!’ Aua tou te ō atu i ai pe mulimuli atu iā i latou.+ 24 Auā e pei ona emo mai o le uila, ma susulu atu mai i le tasi itulagi i le isi itulagi, e faapena foʻi le Atalii o le tagata+ i lenā aso.*+ 25 Peitaʻi, e tatau ona oo muamua puapuaga e tele iā te ia, ma teena o ia e lenei tupulaga.+ 26 E lē gata i lea, e pei o aso o Noa,+ o le a faapena foʻi aso o le Atalii o le tagata:+ 27 na latou aai, na latou feinu, na faaipoipo alii ma tamaʻitaʻi, seʻia oo lava i le aso na ulu atu ai Noa i le vaa,+ ma na oo mai le Lolo ma faaumatia ai i latou uma.+ 28 E pei foʻi ona faia i aso o Lota:+ na latou aai, na latou feinu, na faatau mai ma faatau atu, na latou totō ma fau fale. 29 Ae i le aso na alu ese ai Lota mai i Sotoma, ona totō ifo ai lea o le afi ma le teiō* mai i le lagi, ma faaumatia ai i latou uma.+ 30 E faapena foʻi le aso e faaalia mai ai le Atalii o le tagata.+

31 “I lenā aso, o lē o loo i luga o le fale ae o loo iai ni ana mea i totonu o le fale, aua neʻi alu ifo o ia e ave na mea; ma o lē o loo i le fanua, e lē tatau ona toe foʻi i mea o i tua. 32 Ia outou manatua le avā a Lota.+ 33 O sē e fia faasaoina lona ola, e lē maua e ia, a o sē e faamaʻimau lona ola, e faasaoina o ia.+ 34 Ou te fai atu iā te outou, i lenā pō, e taooto ai tagata e toʻalua i le moega e tasi; e avea le tasi ae tuulafoaʻia le isi.+ 35 E olo faatasi foʻi fafine e toʻalua i le mea e olo ai saito; e avea le tasi ae tuulafoaʻia le isi.” 36* —— 37 Ua latou tali mai iā te ia: “Le Alii e, o fea o le a tupu ai lenei mea?” Ona ia fetalai atu lea iā i latou: “O le mea e iai le tino, o le mea foʻi lenā e potopoto i ai aeto.”+

18 Ona faamatala atu lea e Iesu i le ʻausoo o se talafaatusa i le manaʻomia ona latou tatalo e lē aunoa, ma ia aua le faavaivai.+ 2 Ua ia faapea atu: “I se tasi aai, sa iai se faamasino e lē mataʻu i le Atua, ma e lē faaaloalo i tagata. 3 Na iai foʻi i lenā aai se fafine ua oti lana tane, na alu atu pea iā te ia ma faapea atu, ‘Ia e faia le faamasinogatonu mo aʻu ona o lē ua molia aʻu i le tulafono.’ 4 O lea, e ui na musu le faamasino mo sina taimi, ae mulimuli ane ua ia faapea ifo, ‘E ui ina ou lē mataʻu i le Atua pe faaaloalo i se tagata, 5 ae ona o le faalavelave mai pea o lenei fafine ua oti lana tane, o le a ou faia ai le faamasinogatonu mo ia, ina neʻi sau soo o ia ma iʻu ai ina ou fiu.’”*+ 6 Ona fetalai atu lea o le Alii: “Po ua outou faalogo ea i le mea ua fai mai ai le faamasino, e ui ina amiolētonu? 7 O lea la, pe e lē faia ea e le Atua le faamasinogatonu mo ē ua ia filifilia, o loo alalaga atu iā te ia i le ao ma le pō,+ a o onosaʻi mai pea o ia iā i latou?+ 8 Ou te fai atu iā te outou, e vave ona ia faia le faamasinogatonu mo i latou. Ae pe a sau le Atalii o le tagata, pe e na te maua ea lenei faatuatua* i le lalolagi?”

9 Ua ia faamatala atu foʻi lenei talafaatusa i nisi ua faatuatua iā i latou lava, e manatu iā i latou lava o ni tagata amiotonu ma e vaai maulalo i isi: 10 “E toʻalua ni tamāloloa ua ō aʻe i le malumalu e tatalo ai, o le tasi o le Faresaio, a o le isi o le aolafoga. 11 Ua tū le Faresaio ma tatalo e faapea, ‘Le Atua e, ou te faafetai atu iā te oe ona ua ou lē pei o isi tagata uma, o ē e faia mea faapiʻopiʻo, o ē e amiolētonu, o ē e mulilulua, ma ua ou lē pei foʻi o lenei aolafoga. 12 E faalua ona ou anapogi i le vaiaso, ma ou te avatu le sefuluaʻi o mea uma ou te maua.’+ 13 Ae ua tū mamao mai le aolafoga, ma e leʻi mafai ona tepa aʻe ona mata i le lagi, ae ua tatuʻi pea lona fatafata ma faapea atu, ‘Le Atua e, ia e alofa mai* iā te aʻu le tagata agasala.’+ 14 Ou te fai atu iā te outou, na alu lenei tagata i lona aiga, ua sili ona amiotonu o ia nai lo o le Faresaio.+ Auā o sē na te faaeaina o ia lava, e faamaulaloina o ia, a o sē e faamaulalo iā te ia lava, e faaeaina o ia.”+

15 Ona aumaia lea e tagata o a latou pepe iā te ia, ina ia paʻi ane o ia iā i latou; ae ina ua vāai atu i ai le ʻausoo, ona latou vavao lea o i latou.+ 16 Peitaʻi, ua valaau atu Iesu ina ia aumai pepe iā te ia ma faapea atu: “Tuu ai pea tamaiti e ō mai iā te aʻu, ae aua le taofia i latou, auā ua fai le Malo o le Atua ma tofi o ē e pei o nei tamaiti.+ 17 E moni ou te fai atu iā te outou, o sē na te lē taliaina le Malo o le Atua e pei o se tamaitiiti, e lē ulu atu lava i ai o ia.”+

18 Ua fesili mai se tasi alii pule iā te ia: “Le Aʻoaʻo lelei e, o ā ni mea e tatau ona ou faia ina ia ou maua ai le ola e faavavau?”+ 19 Ua fetalai atu Iesu iā te ia: “Aiseā ua e taʻua ai aʻu e lelei? E leai se tasi e lelei ua na o le toʻatasi, o le Atua lea.+ 20 Ua e iloa poloaʻiga: ‘Aua le mulilua,+ aua le fasioti tagata,+ aua le gaoi,+ aua le molimau pepelo,+ ia e āva i lou tamā ma lou tinā.’”+ 21 Ua fai mai le tamāloa iā te ia: “Ua ou tausia na mea uma talu mai loʻu talavou.” 22 Ua uma ona faalogo Iesu i lenā mea, ona ia fetalai atu lea iā te ia: “E tasi lava le mea lenā e te lē o faia: Ia faatau atu au meafaitino uma lava ma tufatufa atu i ē e matitiva, ona e maua ai lea o ʻoa i le lagi, ona e sau ai lea ma mulimuli mai iā te aʻu.”+ 23 Ua faalogo o ia i lenei mea, ona matuā tigā ai lea o lona loto, auā e matuā mauʻoa o ia.+

24 Ua silasila atu Iesu iā te ia ma fetalai atu: “E matuā faigatā lava mo ē e tele tupe ona ulu atu i le Malo o le Atua!+ 25 E moni, e sili ona faigofie ona sao o se kamela i le pū o le nila, nai lo o le sao atu o se tagata mauʻoa i le Malo o le Atua.”+ 26 Ua faapea mai i latou ua faalogo i ai: “Pe e iai la se isi e mafai ona faaolaina?”+ 27 Ua ia fetalai atu: “O mea e lē mafaia e tagata, e mafaia e le Atua.”+ 28 Ae ua fai mai Peteru: “Faauta, ua matou tuua a matou mea uma ae mulimuli atu iā te oe.”+ 29 Ua fetalai atu o ia: “E moni ou te fai atu iā te outou, o sē e tuua le fale, le avā, o uso, o mātua, po o le fanau, ona o le Malo o le Atua,+ 30 e maua e ia le tele o mea i le taimi nei, ma le ola e faavavau i le lumanaʻi.”+

31 Ona ia ave lea o le toʻa 12 ma fetalai atu iā i latou: “Faauta! O le a tatou ō aʻe i Ierusalema, ma e faataunuuina ai mea uma ua tusia e perofeta, e faatatau i le Atalii o le tagata.+ 32 Auā e tuuina atu o ia i tagata o nuu ese,+ ma latou te tauemu+ ma faileagaina o ia, ma tuufeanu iā te ia;+ 33 ma pe a uma ona sasa tigāina,+ ona latou fasiotia lea o ia, ae e toe faatūina o ia i le aso lona tolu.”+ 34 Peitaʻi, latou te leʻi malamalama i le uiga o nei mea, auā ua natia nei upu mai iā i latou, ma e latou te leʻi malamalama i mea ua ia fetalai i ai.

35 A o latalata atu Iesu i Ieriko, ua iai se tagata ʻaisi e tauaso o loo nofo i tafatafa o le auala.+ 36 Ina ua ia faalogo o loo savavali ane le motu o tagata, ona ia fesili lea po o le ā le mea o loo tupu. 37 Ua latou taʻu atu iā te ia: “O Iesu le Nasareta lea e maliu ane!” 38 Ona alaga mai lea o ia: “Iesu e, le Alo o Tavita, ia e alofa mutimutivale mai iā te aʻu!” 39 Ae ua matuā vavao o ia e i latou ua muamua atu, ma fai atu e soia le pisa, ae ua atili ai ona ia alaga: “Le Alo e, o Tavita, ia e alofa mutimutivale mai iā te aʻu!” 40 Ona tū lea o Iesu ma fai atu ina ia aumai iā te ia le tamāloa. Ina ua latalata mai, ona fesili atu lea o Iesu iā te ia: 41 “O le ā se mea e te manaʻo ou te faia mo oe?” Ua fai mai le tagata tauaso: “Le Alii e, ia e toe faapupula oʻu mata.” 42 Ona fetalai atu lea o Iesu iā te ia: “Ia pupula ou mata; ua e malosi ona o lou faatuatua.”+ 43 Ona pupula loa lea o ona mata, ma ua mulimuli atu iā te ia+ ma faamamaluina le Atua. O i latou uma foʻi ua vāai i lenei mea, ua vivii atu i le Atua.+

19 Ua ulu atu o ia i Ieriko ma ua ui atu i le aai. 2 E iai i inā se tagata e igoa iā Sakaio; o ia o se aolafoga sili, ma e mauʻoa. 3 Ua matuā naunau o ia e fia vaai iā Iesu, ae e leʻi mafai ona ia iloa atu Iesu ona o le motu o tagata, auā e puupuu o ia. 4 O lea, ua tamoʻe muamua atu ai o ia ma aʻe i le laau o le sukamoru, ina ia iloa atu ai Iesu, auā ua toeitiiti ona alu ane lea o ia i inā. 5 Ina ua oo atu Iesu i inā, ona tepa aʻe lea o ia ma fetalai atu: “Sakaio e, sau vave ia i lalo, auā e tatau ona ou nofo i lou fale i le asō.” 6 Ona alu ifo faavave lea o ia i lalo, ma ua ia talia ma le olioli Iesu e avea ma ana mālō. 7 Ina ua latou vāai i lenei mea, ona latou tomumumu lea e faapea: “Ua alu o ia e nonofo ma le tagata agasala.”+ 8 Ae ua tulaʻi Sakaio ma faapea mai i le Alii: “Le Alii e, faauta! ou te avatu le ʻafa o aʻu mea uma i tagata matitiva, ma o mea foʻi na ou aveesea faamalosi mai i se tasi,* ou te toe taui atu e ta‘ifā.”+ 9 O lea, ua fetalai atu ai Iesu iā te ia: “O le aso nei, ua oo mai ai le faaolataga i lenei aiga, auā o oe foʻi o le atalii o Aperaamo. 10 Auā ua sau le Atalii o le tagata e saʻili ma faaolaina i latou ua leiloloa.”+

11 A o faalogologo ona soo i nei mea, ona ia faamatala atu lea o se isi talafaatusa, auā ua latalata o ia i Ierusalema, ma ua manatu i latou o le a faaalia mai loa le Malo o le Atua.+ 12 Ona ia fetalai atu lea: “E iai se alii mamalu ua malaga i se nuu mamao+ ina ia maua le tofi o se tupu, ona toe foʻi mai ai lea. 13 Ua valaau atu o ia i ana pologa e toʻasefulu, ma avatu i ai mina* e sefulu ma fai atu iā i latou, ‘Ia ō e fai ai ni a outou pisinisi seʻia ou sau.’+ 14 Ae ua ʻinoʻino ona tagatānuu iā te ia ma aauina atu ni sāvali e mulimuli atu iā te ia ma faapea atu, ‘Matou te lē mananaʻo e fai lenei tagata ma o matou tupu.’

15 “Mulimuli ane, ua toe foʻi mai o ia ina ua maua le tofi o le tupu,* ona ia aami lea i ana pologa na ia tuuina atu i ai tupe,* ina ia iloa ai po o ā ni mea ua latou maua mai i a latou pisinisi.+ 16 Ua sau lē na muamua ma faapea mai, ‘Le Alii e, ua maua isi mina e sefulu mai i au mina.’+ 17 Ona ia faapea atu lea iā te ia, ‘Mālō lava, le pologa lelei e! Talu ai ua e faamaoni i sina mea itiiti, o lea, ia e pule i aai e sefulu.’+ 18 Ona sau lea o le lona lua, ua faapea mai, ‘Le Alii e, ua maua isi mina e lima mai i au mina.’+ 19 Ua ia faapea atu foʻi iā te ia, ‘Ia e pule foʻi i aai e lima.’ 20 Ae ua sau le isi pologa ma faapea mai, ‘Le Alii e, o lau mina lea, na ou tago afīfī i le ʻie. 21 Auā na ou fefe iā te oe ona o oe o se tagata faigatā; e te aveina le mea e te leʻi teuina, ma e te selesele foʻi le mea e te leʻi lūlūina.’+ 22 Ona ia faapea atu lea iā te ia, ‘Le pologa leaga e, ou te faamasinoina oe ona o au lava upu. Ua e iloa lelei o aʻu o le tagata faigatā, ou te aveina mea ou te leʻi teuina, ma ou te selesele le mea ou te leʻi lūlūina, a ea?+ 23 Aiseā la na e lē tuuina ai laʻu tupe* i le faletupe? Pe a ou sau, ona ou maua ai lea o laʻu tupe atoa ma lona pasene.’

24 “Ua faapea atu le matai iā i latou o loo tutū ai, ‘Ia aveese le mina mai iā te ia ma avatu i lē ua iai mina e sefulu.’+ 25 Ae ua latou fai mai iā te ia, ‘Le Alii e, o loo iā te ia mina e sefulu!’ 26 Ua ia faapea atu: ‘Ou te fai atu iā te outou, o sē ua iai mea, e foaʻiina atu nisi mea iā te ia, a o sē ua leai se mea, e oo lava i mea ua iā te ia, e aveesea ia.+ 27 Ia outou aumai foʻi oʻu fili o ē e lē mananaʻo e fai aʻu ma o latou tupu, ma ia fasioti i latou i oʻu luma.’”

28 Ua uma ona ia fetalai atu i nei upu, ona maliu atu lea o ia ma alu aʻe agaʻi i Ierusalema. 29 A o latalata atu Iesu i Petefake ma Petania i le mauga e taʻua o le mauga o Olive,+ ona ia aauina atu lea o ona soo e toʻalua,+ 30 ma faapea atu: “Ia oulua ō i le nuu lea o loo vaai atu i ai, ma pe a lua taunuu i ai, o le a oulua maua ai se tamaʻi asini o loo nonoa, e leʻi tiʻetiʻe ai lava se tagata. Ia tatala ma aumai. 31 Afai e fai ane se tasi iā te oulua, ‘Aiseā ua lua tatala ai le asini?’ ia oulua fai atu i ai, ‘E manaʻo i ai le Alii.’” 32 Ona la ō lea ma maua ai e pei ona ia fetalai atu ai iā i laʻua.+ 33 A o la tatalaina le tamaʻi asini, ua fesili ane ē e ona le asini iā i laʻua: “Aiseā ua oulua tatala ai le tamaʻi asini?” 34 Ae ua la fai atu: “E manaʻo i ai le Alii.” 35 Ona la aumai ai lea o le tamaʻi asini iā Iesu, ua fofola o latou ofu tele i luga o le asini ma faatiʻetiʻe ai Iesu.+

36 A o alu atu o ia, ua latou fofola o latou ofu tele i le ala.+ 37 Ina ua latalata atu o ia i le auala e alu ifo mai i le mauga o Olive, ona olioli ai lea ma vivii leotetele i le Atua le ʻausoo uma e toʻatele, ona o galuega mamana uma na latou vāai i ai 38 ma faapea ane: “E manuia lē ua maliu mai o se Tupu i le suafa o Ieova!* Ia iai le filemu i le lagi, ma le mamalu i lē e afio i mea maualuluga!”+ 39 Peitaʻi, ua fai mai iā te ia nisi o le ʻau Faresaio mai i le motu o tagata: “Le Aʻoaʻo e, ia aʻoaʻi atu i ou soo.”+ 40 Ae ua tali atu o ia: “Ou te fai atu iā te outou, afai e lē alalaga mai nei tagata, e alalaga mai lava maa.”

41 Ina ua latalata atu o ia, ua ia silasila atu i le aai, ona tagi ai lea+ 42 ma faapea atu: “Maʻimau pe ana e iloa i lenei aso mea e maua ai le filemu, a o lenei ua natia mai i lau vaai.+ 43 Auā o le a oo mai aso e fau ai e ou fili se pā e maamaʻai ona tumutumu e siʻo ai oe, ma faapuapuaga iā te oe mai i itu uma.+ 44 O le a latou olopalaina oe ma lau fanau i le eleele,+ ma e latou te lē tuua se maa e tiʻetiʻe i luga o se isi maa,+ auā e te lē iloa le taimi e asiasia ai oe.”

45 Ona ulufale atu lea o ia i le malumalu ma tutuli i fafo ē ua faia fefaatauaʻiga,+ 46 ma faapea atu: “Ua tusia, ‘E avea loʻu fale ma fale tatalo,’+ ae ua outou faia ma ana o ē e faomea.”+

47 Ua aʻoaʻo atu pea o ia i le malumalu i aso taʻitasi. Ae ua saʻili e le ʻaufaitaulaga sili, o le ʻautusiupu, ma alii o le nuu se auala e fasiotia ai o ia;+ 48 ae e latou te leʻi maua se auala e fai ai faapea, auā ua matuā naunau tagata uma e fia faalogologo iā te ia.+

20 I se tasi o aso, a o aʻoaʻo e ia tagata i le malumalu, ma folafola atu le tala lelei, ona ō mai ai lea o le ʻaufaitaulaga sili, o le ʻautusiupu, ma le ʻautoeaina, 2 ua faapea mai iā te ia: “Ia e taʻu mai iā i matou, o le pule a ai ua e faia ai nei mea? O ai foʻi na tuuina atu le pule iā te oe?”+ 3 Ua ia tali atu iā i latou: “E iai foʻi le mea lea ou te fia fesili atu ai iā te outou, ma ia outou tali mai: 4 Pe e mai i le lagi ea pe e mai i tagata* le papatisoga a Ioane?” 5 Ae ua latou talatalanoa ma faapea ane: “Afai tatou te fai atu, ‘E mai i le lagi,’ ona ia faapea mai lea, ‘Aiseā la ua outou lē talitonu ai iā te ia?’ 6 Ae afai tatou te faapea atu, ‘E mai i tagata,’ o le a fetogia i tatou e tagata uma i maa, auā ua latou talitonu o Ioane o se perofeta.”+ 7 Ona latou tali mai lea e latou te lē iloa pe mai i fea. 8 Ona fetalai atu lea o Iesu iā i latou: “Ou te lē taʻuina atu foʻi la iā te outou, po o le pule a ai ua ou faia ai nei mea.”

9 Ona fetalai atu lea o ia i tagata i lenei talafaatusa: “E iai se tagata sa totō sona togāvine,+ ona ia lisi atu lea i ē e galulue vine, ae malaga i nuu mamao mo se vaitaimi.+ 10 Ua oo i le taimi o le seleselega, ona ia auina atu lea o se pologa i ē e galulue vine, ina ia maua mai ai ni fua mai i le togāvine. Peitaʻi, na latou fasia o ia, ma ina ua uma, ona latou tuliesea lea o ia e aunoa ma se mea.+ 11 Ua ia toe auina atu le isi pologa iā i latou. Ua latou fasi foʻi ma faalumaina* o ia, ma tuliese e aunoa ma se mea. 12 Ua ia toe auina atu foʻi le lona tolu; ae ua latou faamanuʻalia foʻi o ia ma tuliese. 13 Ona faapea ifo ai lea o lē e ana le togāvine, ‘O le ā se mea e tatau ona ou faia? O le a ou auina atu loʻu atalii pele.+ E lē taumatea e latou te āva iā te ia.’ 14 Ina ua iloa atu o ia e ē galulue vine, ona latou taupulepule lea ma faapea ane le tasi i le isi, ‘O le suli lenei. Seʻi o tatou fasiotia o ia, ina ia fai ai mo i tatou le tofi.’ 15 O lea, na latou lafo ai o ia i tua o le togāvine ma fasioti iā te ia.+ O le ā la le mea o le a faia e lē e ana le togāvine? 16 O le a sau o ia ma fasiotia nei tagata galulue vine, ma lisi atu le togāvine i isi.”

Ina ua latou faalogo atu i lenei mea, ona latou faapea mai lea: “Aua lava neʻi tupu lenā mea!” 17 Ae ua silasila atu o ia iā i latou ma faapea atu: “O le ā la le uiga o lenei mea ua tusia: ‘O le maa lea na tuulafoaʻiina e tufuga, ua avea ma maa tulimanu sili’?+ 18 E nutililii le tagata e paʻū i luga o lenei maa.+ Ae o sē e paʻū i ai le maa, e nutipalaina o ia.”

19 Ua iloa e le ʻautusiupu ma le ʻaufaitaulaga sili ua ia faatatau atu le talafaatusa iā i latou, ona latou lamalama lea e puʻe iā te ia i lenā taimi; ae ua fefefe i latou i tagata.+ 20 Ua latou tulimataʻia o ia, ona latou totogi faalilolilo lea o ni tagata e ō atu e peiseaʻī o ni tagata amiotonu, ina ia latou maua se mea e maileia ai o ia i ana upu,+ ina ia molia ai o ia i le malo ma le kovana. 21 Ua latou fesili mai iā te ia: “Le Aʻoaʻo e, matou te iloa e moni au upu ma au aʻoaʻoga, ma e te lē faailoga tagata foʻi, ae e te aʻoaʻoina le ala o le Atua e tusa ma le upu moni: 22 Pe e taga i le tulafono* ona matou totogi atu lafoga iā Kaisara pe e leai?” 23 Ae ua ia silafia lo latou faaʻoleʻole ma fetalai atu iā i latou: 24 “Ia faaali mai iā te aʻu se tenari.* O ai e ona le ata ma le igoa lea?” Ua latou tali mai: “O Kaisara.” 25 Ua ia fetalai atu iā i latou: “O lea la, ia totogi atu mea a Kaisara iā Kaisara,+ a o mea a le Atua ia avatu i le Atua.”+ 26 O lea, ua lē mafai ai ona latou maua se mea e molia ai o ia i luma o tagata, ae ua matuā maofa i lana tali, ma ua lē magagana ai i latou.

27 Ae ua ō mai nisi o le ʻau Satukaio, o ē e faapea mai e leai se toetū+ ma fesili mai iā te ia:+ 28 “Le Aʻoaʻo e, na tusi mai Mose iā i tatou, ‘Afai e oti se tagata ae tuua lana avā e leai se fanau, e ao ona faaipoipo atu lona uso i lana avā ina ia maua ai se fanau mo lona uso.’+ 29 O lenei, sa iai le ʻauso e toʻafitu, na faaipoipo lē e muamua ma ua oti o ia, ae e leai sana fanau. 30 E faapea foʻi le uso lona lua, 31 ma le uso lona tolu, seʻia oo lava i le uso lona fitu. Ae ua feoti i latou uma ae e leai ni fanau. 32 Mulimuli ane ua oti foʻi le fafine. 33 O lea la, i le toetū, o ai o i latou nei o le a fai ma ia le avā? Auā na faaipoipo uma le toʻafitu iā te ia.”

34 Ona faapea atu lea o Iesu iā i latou: “Ua faaipoipo fanau a tagata o lenei faiga o mea,* 35 a o i latou ua agavaa e maua le olaga i le lumanaʻi ma le toetū mai i le oti, e lē faaipoipo i latou.+ 36 O le mea moni, e lē toe feoti i latou, auā e pei i latou o agelu, ma e avea ma fanau a le Atua ona e toetutū mai i latou. 37 E tusa ai ma le toetutū mai o ē ua oti, e oo lava iā Mose na ia faailoaina mai e ala i le tala i le laau tuitui, ina ua ia taʻua Ieova* o ‘le Atua o Aperaamo, o le Atua o Isaako, ma le Atua o Iakopo.’+ 38 O ia o le Atua o ē e ola, ae lē o ē ua oti, auā o loo latou feola uma iā te ia.”*+ 39 Ua tali mai nisi o le ʻautusiupu: “Le Aʻoaʻo e, ua tonu au fetalaiga.” 40 Auā ua latou lē lototetele e toe fesili mai iā te ia i se mea e tasi.

41 Ona ia fetalai atu lea iā i latou: “E faapefea ona latou fai mai o Keriso o le atalii lea o Tavita?+ 42 Auā ua faapea mai Tavita i le tusi o le Salamo, ‘Ua fetalai ane Ieova* i loʻu Alii: “Ia e nofo i loʻu itu taumatau 43 seʻia ou faia ou fili ma mea e tū ai ou vae.”’+ 44 O lea, ua taʻua o ia e Tavita o le Alii; e faapefea la ona avea o ia ma ona atalii?”

45 A o faalogologo uma ane tagata, ona fetalai atu lea o ia i le ʻausoo: 46 “Ia outou faaeteete i le ʻautusiupu o ē e mananaʻo e feoaʻi solo ma o latou ofu talaloa, ma e fiafia i faafeiloa‘iga aloaʻia i nofoaga faitele,* ma nofoa pito i luma i sunako, ma nofoaga sili i faigaʻai,+ 47 o i latou ia ua faoa fale o fafine ua oti a latou tane, ma faauumi a latou tatalo faalialiavale.* E sili atu ona ogaoga* lo latou faasalaga.”

21 Ua tepa aʻe o ia ma silafia ai tagata mauʻoa o loo lafo a latou meaalofa i mea e teu ai tupe.+ 2 Ua silafia foʻi e ia se fafine mativa ua oti lana tane, ua lafo i ai ni tupe iti se lua.*+ 3 Ona fetalai atu lea o ia: “E moni ou te fai atu iā te outou, e sili atu mea ua lafo e lenei fafine mativa ua oti lana tane, nai lo o i latou uma.+ 4 Auā o i latou uma, ua lafo atu nisi o mea mai i a latou tupe e tele, a o le fafine mativa, ua ia lafo atu tupe uma ua iā te ia e ola ai.”+

5 Mulimuli ane, a o talatalanoa nisi e faatatau i le malumalu ma le matagofie o lona teuteuina i maa lelei ma mea ua tuuina atu i le Atua,+ 6 ona ia faapea atu lea: “O nei mea ua outou vāai atu i ai, e oo mai aso e lē toe tiʻetiʻe ai le isi maa i luga o le isi maa, ae e soloia i lalo.”+ 7 Ona latou fesili mai lea iā te ia: “Le Aʻoaʻo e, o afea e oo mai ai ia mea, ma o le ā foʻi le faailoga e iloa ai o le a taunuu nei mea uma?”+ 8 Ua ia fetalai atu: “Ia faaeteete ina neʻi faasesēina outou,+ auā e toʻatele o le a ō mai i loʻu igoa ma faapea ane, ‘O aʻu o ia,’ ma ‘Ua latalata mai le taimi atofaina.’ Aua tou te mulimuli atu iā i latou.+ 9 Aua foʻi neʻi outou atuatuvale pe a outou faalogo i taua ma fouvalega. Auā e lē oo faafuaseʻi mai le iʻuga, seʻi vaganā ua taunuu muamua nei mea uma.”+

10 Ona ia fetalai atu lea iā i latou: “O le a siitaua atu isi atunuu i isi atunuu,+ ma isi malo i isi malo.+ 11 O le a iai foʻi mafuiʻe tetele, o oge ma faamaʻi i lea mea ma lea mea; o le a iai foʻi vaaiga e matataʻu ai,+ ma faailoga tetele i le lagi.

12 “Ae a o leʻi tutupu nei mea uma, o le a puʻea ma sauāina outou e tagata,+ e tuuina atu outou i sunako ma falepuipui, e molia foʻi outou i luma o tupu ma kovana ona o loʻu igoa.+ 13 O le a iʻu ina maua ai le avanoa e tou te molimau atu ai. 14 O lea, ia outou maumauaʻi ina ia aua neʻi outou muaʻi manatunatu i se upu e tou te tali atu ai,+ 15 auā ou te tuuina atu upu ma le atamai iā te outou, ma e lē mafai ai e ē uma e faasagatau ona tetee pe finau mai.+ 16 O le a tuuina atu* foʻi outou e o outou lava mātua, o uso, o aiga, ma uō; e latou te fasiotia foʻi nisi o outou,+ 17 ma o le a inosia foʻi outou e tagata uma ona o loʻu igoa.+ 18 Ae e lē paʻū lava se lauulu o o outou ulu.+ 19 O lo outou tumau, e faasaoina ai o outou ola.+

20 “Peitaʻi, pe a outou iloa ua siʻosiʻomia Ierusalema e ʻautau,+ ona outou iloa ai lea ua lata lona faatafunaina.+ 21 O lea, o ē o i Iutaia, inā sosola atu ia i mauga,+ o i latou o i totonu o le aai, ia ō ese, ma aua neʻi toe foʻi atu i le aai i latou o i tua. 22 Auā o ia aso e faaoo atu ai le faamasinoga,* ina ia taunuu ai mea uma ua tusia. 23 Oi talofa i fafine totō ma ē failele i na aso!+ Auā e tele mafatiaga o le a oo i le laueleele ma le toʻasā e oo i nei tagata. 24 E paʻuʻū i latou i le pelu, ma taʻitaʻiina atu faapagota i nuu uma;+ e solia foʻi Ierusalema e nuu ese seʻia faataunuuina taimi atofaina o nuu ese.+

25 “E iai foʻi faailoga i le lā, le masina, ma fetu,+ e atuatuvale foʻi atunuu o le lalolagi ma fememeaʻi ona o le ū o le sami ma le sousou. 26 E matapogia foʻi tagata ona o le fefefe ma le faatalitali i mea e oo mai i le lalolagi uma, auā e lūlūina mea malolosi i le lagi. 27 Ona latou vaaia lea o le Atalii o le tagata+ ua sau i le ao ma le mana ma le mamalu tele.+ 28 Ae pe a amata ona tutupu o nei mea uma, ia tutū i luga ma ia ea i luga o outou ulu, auā ua latalata ona laveaʻiina outou.”

29 Ona ia faamatala atu lea iā i latou o se talafaatusa: “Ia mātau le laau o le mati ma isi laau uma.+ 30 Pe a outou vāai ua fuga mai, ona outou iloa lea ua latalata i le tau māfanafana. 31 E faapea foʻi outou, pe a outou vāai ua tutupu nei mea, ia outou iloa ua latalata mai le Malo o le Atua. 32 E moni ou te fai atu iā te outou, e lē mavae atu lenei tupulaga seʻia taunuu mea uma.+ 33 E mavae atu le lagi ma le lalolagi, ae e lē mavae lava aʻu upu.+

34 “Ae ia outou uaʻi atu iā te outou lava, ina neʻi faamamafaina o outou loto i le ʻai tele, ma le inu tele,+ ma le popole i mea o le olaga nei,+ neʻi oo faafuaseʻi mai lenā aso iā te outou 35 e pei o se mailei.+ Auā e oo mai iā i latou uma o nonofo i le lalolagi atoa. 36 O lea la, ia mataala pea,+ ma ia faatoga atu i taimi uma,+ ina ia outou sao mai ai i nei mea uma e ao ona oo mai, ma ia tutū i luma o le Atalii o le tagata.”+

37 I le ao, e aʻoaʻo atu ai o ia i le malumalu, ae i le pō, e alu atu ai o ia ma nofo i le mauga ua taʻua o le mauga o Olive. 38 E ō mai foʻi tagata uma i le taeaopō i le malumalu, e faalogologo iā te ia.

22 Ua latalata+ i le Tausamiga o Falaoa e Lē Faafefeteina, ua taʻua o le Paseka.+ 2 Ua saʻili foʻi le ʻaufaitaulaga sili ma le ʻautusiupu i se auala sili e latou te fasiotia ai o ia,+ ona o lo latou fefefe i tagata.+ 3 Ona ulu lea o Satani iā Iuta o lē ua taʻua o le Sekara, o se tasi o le toʻa 12,+ 4 ma ua alu atu o ia ma talatalanoa i le ʻaufaitaulaga sili ma taʻitaʻiʻau o le malumalu, i se auala e faalataina ai Iesu iā i latou.+ 5 Ona latou olioli ai lea ma ua malilie e avatu iā te ia tupe siliva.+ 6 Ua malie i ai Iuta, ona amata loa lea i lenā taimi ona ia saʻili se avanoa lelei e faalataina ai Iesu iā i latou, ae e lē o iai le motu o tagata.

7 Ua oo mai le aso o le Tausamiga o Falaoa e Lē Faafefeteina, lea e masani ona latou fasi ai se manu mo le Paseka;+ 8 ona aauina atu lea e Iesu o Peteru ma Ioane ma faapea atu: “Ia oulua ō ma sauni se mea tatou te aai ai le Paseka.”+ 9 Ua la fai ane iā te ia: “O fea e te finagalo e ma te saunia ai le Paseka?” 10 Ua ia fetalai atu iā i laʻua: “Faauta! Pe a oulua ō atu i le aai, o le a outou fetaui ai ma se tamāloa o loo ave se faguvai. Ia mulimuli atu iā te ia i le fale e ulu atu i ai.+ 11 Ia oulua fai atu i le matai o le aiga, ‘Ua fai mai le Aʻoaʻo iā te oe: “O fea le potu e tali ai mālō ua saunia mo aʻu ou te ʻai ai le Paseka ma oʻu soo?”’ 12 Ona ia faasino atu lea iā te oulua se potu tele i luga, ua uma ona teu lelei. Ia oulua saunia mea uma i inā.” 13 Ua la ō, ma maua ai mea uma e pei ona ia fetalai atu ai iā i laʻua; ma ua la saunia ai mea mo le Paseka.

14 Ua oo i le afiafipō, ona taoto ai lea o ia e taumafa faatasi ma ona aposetolo.+ 15 Ua ia fetalai atu iā i latou: “Ua ou matuā naunau lava e ʻai lenei Paseka ma outou, a o leʻi oo i oʻu puapuaga. 16 Auā ou te fai atu iā te outou, ou te lē toe ʻai ai lava seʻia faataunuuina i le Malo o le Atua.” 17 Ua tago o ia i le ipu, ua faafetai, ona fetalai atu lea: “Inā fetagofi ia i le ipu ma faasolo ane iā te outou. 18 Auā ou te fai atu iā te outou, e amata atu nei ona ou lē toe inu i lenei uaina, seʻia oo mai le Malo o le Atua.”

19 Ua ia tago foʻi i le areto,+ ua fai le faafetai, ua vaevae ma avatu iā i latou, ma faapea atu: “O le faatusa lenei o loʻu tino+ ou te avatu mo outou.+ Ia faia pea lenei mea e fai ma faamanatuga iā te aʻu.”+ 20 Ua faapea foʻi ona ia fai i le ipu ina ua uma le talisuaga afiafi, ua ia fetalai atu: “O lenei ipu, o le faatusa lea o le feagaiga fou+ e ala i loʻu toto+ lea o le a faamaligiina mo outou.+

21 “Ae faauta! ua iai i le laulau lē e na te faalataina aʻu.+ 22 Auā o le mea moni, o loo faia e le Atalii o le tagata mea uma ua tusia e faatatau iā te ia;+ a o lē na te faalataina le Atalii o le tagata, oi talofa iā te ia!”+ 23 Ona latou talatalanoa lea po o ai moni o i latou o le a mafai ona faia lenei mea.+

24 Peitaʻi, ua latou fefinauaʻi foʻi po o ai o i latou e sili.+ 25 Ae ua ia fetalai atu iā i latou: “E pulepuletutū tupu o malo i tagata, ma o ē e pule i tagata, ua taʻua o Ē e Limafoaʻi.+ 26 Ae e lē faapena outou.+ O lē sili iā te outou, ia avea o ia ma lē aupito itiiti,+ ma o lē o loo taʻimua, ia avea o ia ma auauna. 27 Auā o ai e sili, o lē o loo ʻai* po o lē o loo auauna atu? Pe e lē o ia ea o loo ʻai?* A o lenei ua ou auauna atu iā te outou.+

28 “Peitaʻi, ua outou tumau iā te aʻu+ i taimi o oʻu puapuaga;+ 29 ma ua ou osia se feagaiga ma outou, e pei lava ona osia e loʻu Tamā se feagaiga ma aʻu mo se malo,+ 30 ina ia outou aai ma inu i laʻu laoai i loʻu Malo,+ ma nonofo i nofoālii+ e faamasino atu i ituaiga e 12 o Isaraelu.+

31 “Simona, Simona e, faauta! ua manaʻo Satani e lūlū iā te outou uma e pei o saito.+ 32 Ae ua ou faatoga atu mo oe, ina ia aua neʻi mou atu lou faatuatua;+ a o oe, pe a e toe foʻi mai, ia e faamalosi i ou uso.”+ 33 Ona fai mai lea o Peteru iā te ia: “Le Alii e, ua ou nofosauni ta te ō faatasi i le falepuipui atoa ma le oti.”+ 34 Ae ua ia fetalai atu: “Ou te fai atu iā te oe Peteru, a o leʻi vivini se toa i le asō, ae ua faatolu ona e faafiti e te lē iloa aʻu.”+

35 Ua fetalai atu foʻi o ia iā i latou: “Ina ua ou aauina atu outou e leai ni ato tupe, ni taga meaʻai, ma ni seevae,+ pe na outou matitiva ai ea?” Ua latou fai mai: “E leai!” 36 Ona ia fetalai atu lea iā i latou: “A o lenei, o lē ua iai se ato tupe, ia ave, faapea foʻi se taga meaʻai, ma o sē ua leai se pelu, ia faatau atu lona ofu tele ma faatau mai ai sana pelu. 37 Auā ou te fai atu iā te outou, e tatau ona faataunuuina iā te aʻu le mea ua tusia e faapea, ‘Ua faitaulia faatasi o ia ma tagata solitulafono.’+ Auā o loo faataunuuina lenei mea e faatatau iā te aʻu.”+ 38 Ona latou fai ane lea: “Le Alii e, faauta! o pelu nei e lua.” Ua ia fetalai atu iā i latou: “Ua lava na.”

39 Ina ua latou ō, ona alu atu lea o ia i le mauga o Olive e pei ona masani ai, ma ua mulimuli atu foʻi iā te ia le ʻausoo.+ 40 Ina ua latou taunuu i inā, ona fetalai atu lea o ia: “Ia outou tatalo e lē aunoa, ina ia aua neʻi outou lolo atu i faaosoosoga.”+ 41 Ua maliu teisi ese o ia mai iā i latou,* ua tootuli ma tatalo 42 e faapea: “Loʻu Tamā e, a e finagalo i ai, ia aveese lenei ipu mai iā te aʻu. Peitaʻi, e lē o loʻu loto, ae ia faia lou finagalo.”+ 43 Ona faaali mai lea o se agelu mai le lagi ma faamalosi iā te ia.+ 44 Ae ua matuā mafatia o ia ma ua atili ai ona tatalo faatauanau;+ ma ua sisina ifo lona afu e pei o ni ʻaluʻalu toto ua paʻuʻū i le eleele. 45 Ua tulaʻi o ia mai lana tatalo, ua alu atu i le ʻausoo ma maua i latou ua momoe, ua matuā vaivai ona o le faanoanoa.+ 46 Ua fetalai atu o ia: “Aiseā ua outou momoe ai? Inā tulaʻi ia ma tatalo pea, ina ia aua neʻi outou lolo atu i faaosoosoga.”+

47 A o fetalai Iesu, vaai foʻi! o le motu o tagata ma se tasi o le toʻa 12 e igoa iā Iuta, o loo taʻitaʻia mai i latou, ua ia sōsō mai ma sogi mai iā Iesu.+ 48 Ae ua fetalai atu Iesu iā te ia: “Iuta e, e te faalata ea le Atalii o le tagata i le sogi?” 49 Ua iloa atu e ē ua latou faatasi le mea o le a tupu, ona latou fai mai lea: “Le Alii e, pe matou te taia ea i latou i le pelu?” 50 Ona tā lea e se tasi o i latou le pologa a le ositaulaga sili, ma tipiesea ai lona taliga taumatau.+ 51 Ae ua tali atu Iesu: “Soia, ua lava lenā.” Ua tago atu o ia i le taliga o le pologa ma faamālōlō. 52 Ona fetalai atu lea o Iesu i le ʻaufaitaulaga sili, ma taʻitaʻiʻau o le malumalu, ma toeaina o ē ua ō mai iā te ia: “Po ua outou ō mai ea ma a outou pelu ma pouvai e puʻe iā te aʻu, e pei o se tagata faomea?+ 53 O aso taʻitasi na ou faatasi ai ma outou i le malumalu,+ ae tou te leʻi puʻeina aʻu.+ Ae o lo outou taimi lenei ma le pule a le pogisa.”+

54 Ona latou puʻe lea iā te ia ma taʻitaʻi ese atu+ ma avatu i le fale o le ositaulaga sili; ae ua mulimuli mamao atu Peteru.+ 55 Ua latou tafu se afi i le ogatotonu o le lotoā ma nonofo i lalo, ma ua nofo ai foʻi Peteru faatasi ma i latou.+ 56 Ae e iai se auauna teine, ua ia iloa atu Peteru o loo nofo i autafa o le afi, ona ia tilotilo atu lea iā Peteru ma faapea ane: “Sa faatasi foʻi lenei tagata ma ia.” 57 Ae ua ia faafiti ma faapea atu: “Suga, ou te lē iloa o ia.” 58 E leʻi leva ae toe iloa mai o ia e se isi tagata ma faapea mai: “O oe o se tasi o i latou.” Ae ua fai atu Peteru: “Sole, e leai.”+ 59 Ina ua mavae le pe ā o le itula, ona faapea mai lea o se isi tamāloa ma le maumauaʻi: “E moni, sa faatasi lenei tagata ma ia, auā o ia o se Kalilaia!” 60 Ae ua fai atu Peteru: “Sole, ou te lē iloa le mea o loo e fai mai ai.” A o tautala o ia, ae vivini loa le toa. 61 Ua faliu le Alii ma silasila saʻo atu iā Peteru, ma ua ia manatua ai le fetalaiga a le Alii iā te ia: “A o leʻi vivini le toa i le asō, ae ua faatolu ona e faafiti iā te aʻu.”+ 62 Ona alu lea o ia i fafo ma tagi masūsū.

63 Ona tauemu+ ai lea o tagata na puʻea Iesu ma tatuʻi iā te ia.+ 64 Ua latou ufiufi i ona fofoga ma fesili mai iā te ia: “Ia e vavalo mai! O ai na pōina oe?” 65 Ua faaauau foʻi ona latou upuleaga iā te ia.

66 Ua oo i le taeao, ona faapotopoto mai lea o le ʻaufaitaulaga sili ma le ʻautusiupu, o i latou ia o toeaina o le nuu,+ ma ua latou tuuina atu o ia i le maota o le Faamasinoga Sili, ma faapea mai: 67 “Afai o oe o le Keriso, ia taʻu mai iā i matou.”+ Ae ua ia fetalai atu: “E tusa lava po ou te taʻuina atu, e tou te lē talitonu lava. 68 Afai foʻi ou te fesili atu iā te outou, tou te lē tali mai lava. 69 Peitaʻi, e amata atu nei ona nofo le Atalii o le tagata+ i le itu taumatau o le Atua malosi.”+ 70 Ona latou faapea mai lea: “Po o oe o le Alo o le Atua?” Ua fetalai atu o ia: “O lenā tonu lava ua outou fai mai ai.” 71 Ua latou fai ane: “Aiseā e tatou te toe manaʻomia ai fua nisi molimau? Auā o lea ua tatou faalogo atu i ana lava upu.”+

23 Ua tutū i luga le motu o tagata e toʻatele, ma avatu o ia iā Pilato.+ 2 Ua latou tuuaʻia foʻi o ia+ e faapea: “Ua faatupu e lenei tagata le fouvale i lo matou nuu, ma vavao le totogiina atu o lafoga iā Kaisara,+ ua ia faapea mai foʻi o ia o Keriso, o le tupu.”+ 3 Ona fesili mai lea o Pilato iā te ia: “Po o oe ea o le Tupu o tagata Iutaia?” Ua tali atu o ia: “O lenā tonu lava ua e fai mai ai.”+ 4 Ona fai atu lea o Pilato i le ʻaufaitaulaga sili ma le motu o tagata: “Ou te lē iloa se mea sesē na faia e lenei tagata.”+ 5 Ae ua finau mai i latou e faapea: “Ua ia faavevesi tagata i ana aʻoaʻoga i Iutaia atoa, e amata mai i Kalilaia seʻia oo mai i inei.” 6 Ua faalogo i ai Pilato, ona fesili ane lea po o Iesu o se tagata Kalilaia. 7 Ina ua ia iloa e sau Iesu mai i le itumalo o Herota,+ ona ia auina atu lea o ia iā Herota, o lē o loo iai foʻi i Ierusalema i na aso.

8 Ua vaai Herota iā Iesu, ona matuā olioli ai lea, auā ua leva ona fia vaai iā Iesu ona o le tele o tala na ia faalogo i ai e uiga iā te ia,+ ma ua fia vaai foʻi Herota i se faailoga e faia e Iesu. 9 Ua ia fesiligia o ia i le tele o fesili, ae ua lē tali atu lava o ia.+ 10 Peitaʻi, ua tutū atu pea le ʻaufaitaulaga sili ma le ʻautusiupu, ma matuā tuuaʻia o ia. 11 Ona faalumaina+ ai lea o ia e Herota ma ana fitafita, ma ula iā te ia+ i le faaofuina o ia i se ofu matagofie ma toe auina atu o ia iā Pilato. 12 I lea lava aso, ua toe lelei ai le vā o Herota ma Pilato, auā sa feitagaʻi muamua i laʻua.

13 Ona faapotopoto faatasi lea e Pilato o le ʻaufaitaulaga sili, o ē e taʻitaʻi, ma tagata, 14 ma faapea atu: “Ua outou aumaia lenei tagata iā te aʻu ma faapea mai ua faatupu e ia le fouvale i le nuu. Faauta! ua uma ona ou suʻesuʻeina o ia i o outou luma, ae e leai se mea ua ou maua i lenei tagata e faamaonia ai mea ua outou molia ai o ia.+ 15 O le mea moni, e leʻi maua foʻi e Herota se mea sesē iā te ia, auā ua ia toe auina mai o ia iā i tatou; faauta! e na te leʻi faia se mea e tatau ai ona oti. 16 O le mea lea, o le a ou faasalaina ai o ia+ ma faasaʻoloto iā te ia.” 17* —— 18 Ae ua alalaga mai tagata uma: “Ia fasioti* lenei tagata, ae faasaʻoloto mai Parapa iā i matou!”+ 19 (O ia lea na falepuipui ona o le fouvale i le aai ma le fasioti tagata.) 20 Ona toe valaau atu foʻi lea o Pilato iā i latou, auā ua manaʻo o ia ina ia faasaʻoloto Iesu.+ 21 Ae ua latou feʻei mai e faapea: “Ia tutuʻi o ia i luga o le laau! Ia tutuʻi o ia i luga o le laau!”+ 22 Ua fai atu faatolu o ia iā i latou: “Aiseā? O le ā se mea leaga ua faia e lenei tagata? Ou te lē iloa se mea ua ia faia ua tatau ai ona oti; o lea, o le a ou faasala o ia ma faasaʻoloto iā te ia.” 23 Ona latou matuā finau atu lea ma le leotetele ina ia fasiotia o ia, ma ua mālō o latou leo.+ 24 Ona fai atu lea o Pilato e fai le mea ua latou mananaʻo ai. 25 Ua ia faasaʻoloto le tagata na falepuipui ona o le fouvale ma le fasioti tagata, o lē na latou mananaʻo i ai, ae ua ia tuuina atu Iesu e tusa ma lo latou manaʻo.

26 A o latou taʻitaʻi ese atu o ia, ona latou taofia lea o le tagata Kurene e igoa iā Simona, e sau mai i nuu i tua, ma latou faaee atu iā te ia le laau e faapuapuagatia ai* ina ia amoina, ma mulimuli atu iā Iesu.+ 27 Ua mulimuli atu foʻi iā te ia le motu o tagata e toʻatele, ma fafine o loo taufaitagituʻi ma tagiauē ona o ia. 28 Ua faliu Iesu i fafine ma fetalai atu: “Tama fafine a Ierusalema e, aua tou te toe fetagisi ona o aʻu. Ae ia outou fetagisi ona o outou ma a outou fanau;+ 29 auā faauta! e oo mai aso e faapea ane ai tagata, ‘Amuia fafine pā, ma manava e leʻi fananau, ma susu e leʻi susuina!’+ 30 Ona latou alalaga atu lea i mauga, ‘Mafuli mai ia iā i matou!’ ma aʻega, ‘Ia tanumia i matou!’+ 31 Auā pe afai latou te faia nei mea i le laau ae o loo mata, o le ā le mea e tupu pe a mamae le laau?”

32 Ua taʻitaʻiina atu foʻi isi tamāloloa solitulafono e toʻalua, ina ia fasiotia faatasi ma ia.+ 33 Ua latou taunuu i le nofoaga ua taʻua o le Ulupoo,+ ma o i inā ua latou tutuʻia ai o ia i luga o le laau faatasi ma ē e solitulafono, o le tasi i lona itu taumatau, ma le isi i lona itu tauagavale.+ 34 Ae ua fetalai atu Iesu: “Loʻu Tamā e, ia e faamagalo iā i latou, auā ua latou lē iloa le mea ua latou faia.” Ua latou tufatufa foʻi ona ofu e ala i le faia o le vili.*+ 35 Ua tutū tagata ma vaavaai mai. Ae ua tauemu o ē e taʻitaʻi ma faapea mai: “Sa ia faaolaina isi; ia faaola la e ia o ia lava pe afai o ia o le Keriso a le Atua, o Lē ua Filifilia.”+ 36 Ua ula foʻi fitafita iā te ia, ma ua faalatalata ane e avatu le uaina oona+ 37 ma faapea ane: “Afai o oe o le Tupu o tagata Iutaia, ia e faaola iā te oe lava.” 38 Ua tusia foʻi i ona luga aʻe upu ia, “O le Tupu lenei o tagata Iutaia.”+

39 O le tasi o tagata solitulafono ua faatautau faatasi ma ia, ua ia fai mai upu lē mafaufau iā te ia+ e faapea: “Pe e lē o oe ea o le Keriso? Ia e faaola iā te oe lava ma i maʻua!” 40 Ae ua tali mai le tasi ma vavao iā te ia, ua faapea mai: “Pe e te lē mataʻu ea i le Atua, ina ua faasala faatasi i tatou? 41 Ua tonu lava lo ta faasalaga, auā ua tauia i taʻua e tusa ma mea na ta faia; ae e leai se mea sesē na faia e lenei tagata.” 42 Ona faapea mai lea o ia: “Iesu e, ia e manatua mai aʻu pe a e oo i lou Malo.”+ 43 Ua fetalai atu Iesu iā te ia: “E moni ou te fai atu iā te oe i le asō,* o le a ta faatasi ma oe i le Parataiso.”+

44 E oo ane i le pe tusa o le itula e ono,* ae ua pogisa le nuu atoa seʻia oo i le itula e iva,*+ 45 auā ua pouliuligia le lā; ona saeluaina+ ai lea o le ʻie puipui o le malumalu.+ 46 Ua alaga leotele Iesu ma faapea atu: “Loʻu Tamā e, ou te tuuina atu loʻu agaga i ou aao.”+ Ina ua uma ona ia fetalai i nei upu, ona maliu ai lea o ia.*+ 47 Ua vaai atu le taʻitaʻiʻau i le mea ua tupu, ona ia faamamaluina lea o le Atua ma faapea ane: “E moni, e amiotonu lenei tagata.”+ 48 Ua iloa atu nei mea sa tutupu e le motu o tagata o ē na ō atu e vāai i lenei mea mataʻutia, ona toe foʻi lea i o latou aiga ma tatuʻi i o latou fatafata. 49 Ua tutū mamao mai i latou uma o ē sa masani iā te ia. Na iai foʻi i inā fafine na ō mai faatasi ma ia mai i Kalilaia, ma na latou vaavaai atu i nei mea uma.+

50 Faauta! e iai se tagata e igoa iā Iosefa, o se sui o le Fono, ma o se tagata lelei ma amiotonu.+ 51 (E leʻi lagolagoina e lenei tagata la latou faufauga ma gaoioiga.) E sau o ia mai i Arimataia, o se aai o tagata Iutaia, ma o loo faatalitali o ia i le Malo o le Atua. 52 Ua alu atu lenei tagata iā Pilato ma talosaga atu mo le tino o Iesu. 53 Ona ia ave ifo lea i lalo o le tino,+ ua tāʻai i le ʻie lino lelei, ma tuu o ia i le tuugamau ua vane i le papa+ e leʻi tuuina ai muamua se tagata. 54 O le aso lea o le Sauniuniga,+ ma ua toeitiiti oo i le Sapati.+ 55 Ua mulimuli atu foʻi fafine na ō mai faatasi ma ia mai i Kalilaia, ua vaavaai i le tuugamau ma le teuina o lona tino,+ 56 ona latou toe foʻi lea ma sauniuni mea manogi ma suāuu manogi. Peitaʻi, ua latou mālōlō i le Sapati+ e tusa ai ma le tulafono.

24 I le vaveao o le uluaʻi aso o le vaiaso, ua latou ō atu ai i le tuugamau ma avatu mea manogi na latou saunia.+ 2 Ona latou iloa ai lea ua uma ona fuliesea le maa mai i le tuugamau,+ 3 ma ina ua latou ulu atu, e latou te leʻi maua ai le tino o le Alii o Iesu.+ 4 A o fememeaʻi i latou ona o lenei mea, faauta! ua tutū mai tamāloloa e toʻalua ua iila mai o la ofu. 5 Ua matataʻu fafine ma ua punonou i lalo, ona faapea atu lea o tamāloloa iā i latou: “Aiseā ua outou saʻilia ai i le tuugamau lē ua toe soifua mai?+ 6 E lē o i inei o ia ae ua toe faatūina. Manatua na ia fetalai atu iā te outou a o iai o ia i Kalilaia, 7 ma faapea atu e tatau ona tuuina atu le Atalii o le tagata i tagata agasala, ma e tutuʻia o ia i luga o le laau ma toetū mai i le aso lona tolu.”+ 8 Ua latou manatua ana fetalaiga,+ 9 ma ua toe foʻi mai mai i le tuugamau, ma taʻu atu nei mea uma i le toʻa 11 atoa foʻi ma isi.+ 10 O i latou ia, o Maria le Makatala, o Ioana, ma Maria le tinā o Iakopo. O isi fafine uma sa latou faatasi, ua latou taʻu atu foʻi nei mea i aposetolo. 11 Peitaʻi, latou te leʻi talitonu i fafine, auā ua pei o ni talafatu mea na latou faamatalaina.

12 Ua tulaʻi Peteru ma tamoʻe atu i le tuugamau, ua punou e tilotilo i totonu ma ua ia iloa ai, ua na o ʻie lino. Ona alu lea o ia ma taumānatu i le mea ua tupu.

13 Faauta! O le aso lava lenā o loo agaʻi atu ai le toʻalua o i latou i le nuu e taʻua o Emau, pe tusa e fitu maila* le mamao mai i Ierusalema. 14 Ua talatalanoa foʻi i laʻua i nei mea uma ua tutupu.

15 A o felafolafoaʻi ma talatalanoa i laʻua, ona faalatalata atu lea o Iesu ma savavali faatasi ma i laʻua, 16 ae e la te leʻi iloa o ia.+ 17 Ua fetalai atu o ia: “O ā ea mea o lua talatalanoa i ai a o lua savavali?” Ona la tutū lea ma o la mata ua faanoanoa. 18 Ua tali mai le tasi e igoa iā Kaleopa: “Po o oe o se tagata ese i Ierusalema ua e lē iloa ai* mea ua tutupu i nei aso?” 19 Ua fesili atu o ia: “O ā mea?” Ua la fai mai: “O mea e faatatau iā Iesu le Nasareta,+ o lē na faamaonia atu i luma o le Atua ma tagata o ia o se perofeta mamana, e ala i ana upu ma gaoioiga,+ 20 ma na faasalaina o ia i le oti+ e le ʻaufaitaulaga sili ma ē e taʻitaʻi, ma tutuʻi o ia i luga o le laau. 21 Ae na matou faamoemoe o lenei tagata o le a laveaʻiina Isaraelu.+ E lē gata i lea, ua tolu nei aso talu ona tutupu o nei mea. 22 Ae ua matou ofo ona o ni fafine sa iā i matou, na usupō i le mea o iai le tuugamau,+ 23 ae latou te leʻi mauaina lona tino. Na latou ō mai ma faapea mai na latou vāai foʻi i agelu, o ē na faapea mai ua soifua o ia. 24 Na iai foʻi nisi sa faatasi ma i matou na ō atu i le tuugamau,+ ma na latou maua ai mea e pei ona faamatalaina e fafine, ae e leʻi vāai foʻi i latou iā te ia.”

25 Ona fetalai atu lea o ia iā i laʻua: “Pagā oulua o tagata lē faautauta ma o ē e faigatā ona talitonu i mea na taʻua e perofeta! 26 Pe e lē tatau ea ona tigāina le Keriso i nei mea uma+ ma ulu atu i lona mamalu?”+ 27 Ona ia faamatala atu lea o mea o i Tusitusiga Paia e faatatau iā te ia, e amata mai i tusi a Mose ma le ʻau Perofeta.+

28 Ua latalata atu i latou i le nuu o loo la ō atu i ai, ae ua peiseaʻī o le a faaauau pea ona alu o ia. 29 Ae ua la tauanau atu iā te ia e faapea: “Tatou nonofo auā ua leva le aso ma o le a pō.” Ona nofo lea o ia ma i laʻua. 30 A o taumafa o ia* faatasi ma i laʻua, ua tago o ia i le falaoa, ua faafetai, ona vaevae lea ma tufatufa atu iā i laʻua.+ 31 Ona la malamalama ai lea ma ua la iloa ai o ia; ae ua mou ese o ia mai iā i laʻua.+ 32 Ua fai atu le tasi i le isi: “Pe e leʻi mū ea o ta loto a o fetalai mai o ia iā i taʻua i le auala, ma faamatala manino mai Tusitusiga Paia?” 33 Ona tulaʻi loa lea o i laʻua ma toe foʻi i Ierusalema, lea na la maua ai o loo potopoto le toʻa 11 ma ē na latou faatasi, 34 ma ua latou faapea mai: “E moni, ua toetū le Alii ma na faaali atu o ia iā Simona!”+ 35 Ona la faamatala atu lea o mea na tutupu i le auala, ma na la iloa o ia ina ua ia vaevaeina le falaoa.+

36 A o talanoa i latou i nei mea, ona tū mai lea o ia i o latou luma ma fetalai atu: “Ia outou maua le filemu.”+ 37 Ae ona o lo latou matataʻu ma le fefefe, na latou manatu ai o loo latou vāai atu i se agaga. 38 Ona fetalai atu lea o ia: “Aiseā ua outou atuatuvale ai ma masalosalo o outou loto? 39 Ia vaavaai mai i oʻu lima ma oʻu vae; o aʻu lenei, ia paʻi mai ma vāai mai auā e leai se tino ma ni ivi o se agaga e pei ona outou vaavaai mai ai iā te aʻu.” 40 Ua ia faaali atu iā i latou ona lima ma ona vae a o ia fetalai atu i nei mea. 41 Ae e leʻi talitonu i latou ona ua olioli i latou ma ofo. Ona ia fetalai atu lea iā i latou: “Pe e iai sa outou meaʻai?” 42 Ua latou avatu iā te ia se fasi iʻa tunu, 43 ona tago lea o ia ma taumafa a o vaavaai atu i latou.

44 Ona ia fetalai atu lea iā i latou: “Ia manatua, a o ou iai faatasi ma outou,+ na ou fai atu e tatau ona faataunuuina mea uma ua tusia i le Tulafono a Mose, ma le ʻau Perofeta ma Salamo e faatatau iā te aʻu.”+ 45 Ona ia matuā faamatala atu lea iā i latou o Tusitusiga Paia, ina ia latou malamalama ai,+ 46 ma ua ia fetalai atu iā i latou, “O le mea lenei ua tusia: o le a tigāina le Keriso ma toetū mai i le oti i le aso lona tolu,+ 47 ma ona o lona suafa, o le a talaʻiina atu ai i atunuu uma+ le salamō mo le faamagaloina o agasala,+ e amata atu i Ierusalema.+ 48 E fai foʻi outou ma molimau i nei mea uma.+ 49 Faauta! Ou te auina mai iā te outou le mea na folafola mai e loʻu Tamā. Ae ia outou nonofo pea i le aai, seʻia outou maua le mana mai lugā.”+

50 Ona ia taʻitaʻiina atu lea o i latou i Petania, ua sii i luga ona aao ma faamanuia atu iā i latou. 51 A o ia faamanuia atu iā i latou, ona teʻa ese lea o ia mai iā i latou, ma ua aveina aʻe i le lagi.+ 52 Ua latou ifo iā te ia ma toe foʻi mai ma le olioli i Ierusalema.+ 53 Ua faaauau ona iai i latou i le malumalu, ma vivii atu i le Atua.+

Tagaʻi i le Uiga o Upu.

E faasino atu i le vasega o ositaulaga.

Tagaʻi i le Faa. A5.

Tagaʻi i le Faa. A5.

Tagaʻi i le Faa. A5.

Tagaʻi i le Faa. A5.

Po o le “mai lava i le manava o lona tinā.”

Tagaʻi i le Faa. A5.

Tagaʻi i le Faa. A5.

Po o le “faaaliga.”

Po o le “lana auaunaga i le lautele.”

Tagaʻi i le Faa. A5.

Po o le “o loo faamau.”

Tagaʻi i le Faa. A5.

Tagaʻi i le Faa. A5.

Po o le “leʻi feusuaʻi.”

Tagaʻi i le Faa. A5.

Tagaʻi i le Faa. A5.

Tagaʻi i le Faa. A5.

Tagaʻi i le Faa. A5.

Tagaʻi i le Faa. A5.

Tagaʻi i le Faa. A5.

Ele., “se nifo o le faaolataga.” Tagaʻi i le Uiga o Upu, “Nifo; Seu.”

Tagaʻi i le Faa. A5.

Tagaʻi i le Faa. A5.

Tagaʻi i le Faa. A5.

Tagaʻi i le Faa. A5.

Tagaʻi i le Faa. A5.

Tagaʻi i le Faa. A5.

Ele., “O tama uma na tatala ai le faaautama.”

Tagaʻi i le Faa. A5.

Tagaʻi i le Faa. A5.

Tagaʻi i le Faa. A5.

Ele., “mai lava i lona taupou.”

E faasino atu iā Iosefa ma Maria.

Tagaʻi i le Faa. A5.

Po o le “faaauau ona usitaʻi.”

E faasino atu iā Herota Anetipa. Tagaʻi i le Uiga o Upu.

Tagaʻi i le Uiga o Upu.

Tagaʻi i le Faa. A5.

Po o le “i le sauniuniga a le Atua mo le faaolataga.”

Po o le “tagata ua iai se isi ona ofu.”

Po o le “aoina.”

Po o le “faoa mea mai i se tasi.”

Po o le “i o outou totogi.”

Tagaʻi i le Faa. A5.

Po o “i le mea e sili ona maualuga.”

Tagaʻi i le Faa. A5.

Tagaʻi i le Faa. A5.

Tagaʻi i le Faa. A5.

Po o le “faamālōlōina.”

E faasino atu i le sami o Kalilaia.

Tagaʻi i le Faa. A5.

Po o le “ma ua taooto i latou e aai faatasi.”

E faasino atu i le nonō atu e aunoa ma se pasene.

Po o le “soo.”

Po o “le utupoto.”

Po o “le utupoto.”

Po o “le utupoto.”

Ele., “i luma o ou foliga.”

Ele., “Ua ili atu a matou fagufagu.”

Po o le “faasilisilia.”

Po o le “i ona iʻuga e oo i ai.”

Po o le “taoto Iesu e taumafa.”

Tagaʻi i le Faa. E14.

Pe atonu “Ua umi se taimi o taofiofia o ia e le temoni.”

Po o le “Ona toe faafoʻisia ai lea o lona malosi ola.”

Ele., “siliva.”

Po o “se isi ofu.”

E faasino atu iā Herota Anetipa. Tagaʻi i le Uiga o Upu.

Tagaʻi i le Uiga o Upu.

Ele., “auā ua taulaʻi atu ona fofoga.”

Tagaʻi i le Uiga o Upu.

Po o le “fusi ma ofo alofa atu.”

Po o “Heitisi.” Tagaʻi i le Uiga o Upu.

Tagaʻi i le Faa. A5.

Tagaʻi i le Faa. E14.

Po o “le mea e sili ona lelei.”

Ele., “falaoa.”

O se taʻu e faasino atu iā Satani.

Ele., “tamatamaʻilima.”

Po o le “ato e fua ai mea.”

Po o le “manino.” Ele., “faafaigofie.”

Sa masani ona fafano e le ʻau Faresaio ma isi tagata Iutaia o latou lima, e tusa ma a latou tū masani.

Ele., “i mea ua faoa.”

Po o “maketi.”

Po o “tuugamau e leʻi faailogaina.”

Tagaʻi i le Uiga o Upu.

Ele., “i asari e lua.” Tagaʻi i le Faa. E14.

Pe atonu “i luma o sunako.”

Ele., “se kupita e tasi” lea e 17.5 inisi le umi.

O le upu Eleni e faasino atu i se ituaiga o lelefua e ʻatiʻatia lavalava.

Ele., “Ia fusia o outou sulugātiti.”

E mai i le pe ā o le 9 i le pō agaʻi i le vaeluapō.

E mai i le vaeluapō agaʻi i le pe ā o le 3 i le vaveao.

Po o le “atamai.”

Po o “auauna o le aiga.”

Po o le “pe gaoioi e tusa ma lona finagalo.”

Ele., “kotane mulimuli.” Tagaʻi i le Faa. E14.

Ele., “otaota o manu.”

Ele., “fua o sea.” O le sea e tusa ma le 7.33 lita. Tagaʻi i le Faa. E14.

Tagaʻi i le Uiga o Upu.

Tagaʻi i le Faa. A5.

Ele., “ʻai i le falaoa.”

Po o le “e lē itiiti ifo lona alofa.”

Tagaʻi i le Uiga o Upu.

Ele., “tarakama.” Tagaʻi i le Faa. E14.

Ele., “tarakama.” Tagaʻi i le Faa. E14.

Tagaʻi i le Faa. E14.

Po o “uō fafine.”

Tagaʻi i le Faa. E14.

Ele., “lagi.”

Po o le “fusi i lona ua.”

Po o le “saogalemu.”

O le paita e tusa ma le 22 lita. Tagaʻi i le Faa. E14.

O le kori e tusa ma le 220 lita. Tagaʻi i le Faa. E14.

Po o le “gaoioi ma le faautauta.”

Tagaʻi i le Uiga o Upu.

Ele., “i le fatafata o Aperaamo.”

Po o “Heitisi.” Tagaʻi i le Uiga o Upu.

Ele., “o loo i lona fatafata.”

Ele., “i lona aso.”

O le elemeni samasama e faigofie ona mū e iai sona manogi malosi. O le upu Peretania, o le sulfur.

Tagaʻi i le Faa. A3.

Po o le “ma matuā tatuʻi iā te aʻu.”

Po o le “lenei ituaiga o faatuatua.” Ele., “le faatuatua.”

Po o le “ia e alofa mutimutivale mai.”

Po o le “aveesea faamalosi mai i se tasi e ala i tuuaʻiga pepelo.”

O le mamafa o le mina Eleni e 340 kalama, ma na manatu i ai e tusa lona tau ma le 100 tarakama. Tagaʻi i le Faa. E14.

Po o “le malo.”

Ele., “siliva.”

Ele., “laʻu siliva.”

Tagaʻi i le Faa. A5.

Po o le “tupuga mai i tagata.”

Po o le “faileagaina.”

Po o le “Pe e saʻo.”

Tagaʻi i le Faa. E14.

Tagaʻi i le Uiga o Upu.

Tagaʻi i le Faa. A5.

Po o le “i lana silafaga.”

Tagaʻi i le Faa. A5.

Po o “maketi.”

Po o le “faatagāfai.”

Po o le “mamafa.”

Ele., “ni kotane se lua.” Tagaʻi i le Faa. E14.

Po o le “faalataina.”

Po o le “Auā o aso ia o le tauimasui.”

Po o “lē o loo taoto e ʻai.”

Po o le “taoto e ʻai.”

Po o le “Ua maliu ese o ia mai iā i latou, e pe ā o le mamao pe a togi se maa.”

Tagaʻi i le Faa. A3.

Ele., “Ia aveese atu.”

Tagaʻi i le Uiga o Upu.

Tagaʻi i le Uiga o Upu.

E leʻi faaaogāina ni koma i le uluaʻi gagana Eleni. Ua tuu e lenei faaliliuga le koma pe a uma le upu “asō” e fua i le malamalamaga o loo iai i isi mau o le Tusi Paia e pei o le Ioa 20:17; Ga 1:1-3, 9; 10:40; 1Ko 15:20; Ko 1:18.

E faasino atu i le pe ā o le 12 i le aoauli.

E faasino atu i le pe ā o le 3 i le afiafi.

Po o le “ona tō ai lea o lana mānava.”

Pe ā ma le 11 kilomita. Ele., “e 60 setatio.” O le setatio e tusa ma le 185 mita. Tagaʻi i le Faa. E14.

Pe atonu “Pe e na o oe le tagata asiasi mai i Ierusalema, e lē o iloa?”

Po o le “A o taoto o ia e taumafa.”

    Lomiga Faa-Samoa (1971-2026)
    Log Out
    Log In
    • Faa-Samoa
    • Lafo Faamatalaga
    • Faapolokalame
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Aiāiga Faapitoa
    • Aiā Faaletulafono
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Log In
    Lafo Faamatalaga