E te Silafia?
O ā isi mea inu malolosi e ese mai le uaina, na gaosia i taimi o le Tusi Paia?
▪E masani ona taʻua faatasi le ‘uaina ma le ʻava malosi’ i le Tusi Paia. (Teuteronome 14:26; Luka 1:15) O le upu “ʻava” e lē faatatauina i mea inu malolosi e maua mai i sua o laau na tunuina, ona faatoʻā fai lenā faiga i senituri mulimuli ane. Na faia meainu e iai le ʻava malosi mai fua o laau e pei o vine, mati, apu, fua o pama ma rimoni, faapea foʻi ma le meli.
O le mea moni o le faaupuga “ʻava malosi” e faasino foʻi i le pia. O le upu Eperu ua faaliliuina i le “ʻava malosi” e iai le fesootaʻiga ma le upu mai i le gagana anamua a Asuria-Papelonia, e faasino i le pia a Mesopotamia e fai mai i le karite. O lenā mea inu, e lē malosi tele, ae e onā ai lava pe a tago tele i ai. (Faataoto 20:1) O fagu ʻele e fai ai pia ma ata o tagata e faia pia, na maua i tia o Aikupito anamua. I Papelonia sa avea le pia o se mea inu i aso uma i maota o tupu, faapea foʻi aiga o tagata matitiva. Sa fiafia foʻi tagata Palesitina i mea inu faapena. I vaega eseese o Palesitina, na maua ai e tagata eli eleele ni sioki e iai faamamā i gutu, sa faaaogā e vai māmā ai le pia, ina neʻi laoa se isi i aputi o karite.
I aso o Paulo, aiseā na lamatia tele ai le faimalaga i nisi taimi o le tausaga?
▪Talu ai le malolosi o matagi, na matuā umi ai se taimi o taumafai se vaa na malaga ai le aposetolo o Paulo, e folau agaʻi i sisifo i le talafatai o Asia Itiiti. Ua taʻua i le Tusi Paia, na iai se taimi na ‘faigatā ai ona folau i luga o le vasa, auā ua mavae foʻi le anapogi i le aso o le togisala.’ Na taʻu atu e Paulo i le latou ʻaumalaga afai e faaauau pea le malaga, o le a tele mea e leiloloa ma faaleagaina ‘e lē gata i le uta ma le vaa, ae faapea foʻi ma o latou ola.’—Galuega 27:4-10.
O le anapogi i le Aso o le Togisala, na paʻū i le faaiʻuiʻuga o Setema po o le amataga o Oketopa. Na iloa e tautai folau o Roma, e masani ona saogalemu faigāmalaga e folau i le va o Me 27 e oo iā Setema 14. I le va o Setema 14 ma Novema 11, sa manatu i ai e lē saogalemu ona folau ai, ma mai iā Novema 11 e oo iā Mati 10, o se taimi lea e sili ona lamatia ai folauga. O se tasi o māfuaaga e pei ona manino mai i le mea na tupu i le malaga a Paulo, ona o le faalētonu o le tau. (Galuega 27:13-44) Sa fetaui le malaga ma afā mataʻutia, faapea le faigatā ona faatonutonu o latou vaa. Na punitia le la e ao ma lē mafai ai foʻi ona iloa atu fetu i le pō. Na faigatā tele ona iloa ni lamatiaga e ono oo mai ona o puao ma timuga.
[Ata i le itulau 23]
Foliga o fagu laau sa faia ai pia i Aikupito
[Ē Ana le Ata]
Erich Lessing/Art Resource, NY
[Ata i le itulau 23]
O se vaa laʻuoloa a Roma pe tusa o le 100-200 T.A.
[Ē Ana le Ata]
Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.