Aafiaga e Fā o le Teteʻa

Ina ua uma se iloiloga o mea ua leaga, ona filifili lea o ē ana le fale—pe tala i lalo pe tuu ai pea.

PO O faapena lau faaipoipoga? Atonu ua lē faamaoni lau paaga iā te oe, po ua tupu soo lua feeseeseaʻiga ma lē maua ai sou fiafia i la oulua mafutaga. Afai o le tulaga lenā, e te ono faapea ifo iā te oe, ‘ua leai se alofa’ pe ʻsa lē tatau ona ma nonofo’ pe ʻe lē iloa pe aiseā na ma faaipoipo ai.’ Pe e te mafaufau foʻi faapea, ʻAtonu e sili ona ma teteʻa.’

Ia mafaufau lelei, a o leʻi vave fai sau faaiʻuga e tatala lau faaipoipoga. E lē faapea e aveesea faafitauli pe a tatala le faaipoipoga. I le isi itu, ua na ona tulaʻi mai ai o isi faafitauli. I lana tusi, The Good Enough Teen, na lapataʻi mai Dr. Brad Sachs e faapea: “O ulugalii o loo taumafai e teteʻa, e mafaufau i tulaga lelei o le a iai pe a teteʻa—le mou vave atu o taimi faigatā ma vevesi, ae suia i tulaga toʻafimālie, ma le fiafia. Ae e lē mafai ona maua sea tulaga e pei lava ona lē maua se faaipoipoga e atoatoa ona lelei.” E tāua le matuā malamalama lelei i aafiaga e iai pe a teteʻa.

Le Manatu o le Tusi Paia i le Teteʻa

E lē o se mataupu māmā i le Tusi Paia le teteʻa. E silasila Ieova le Atua i le teteʻa o se gaoioiga e faaʻoleʻole, ma e inosia e ia le faateʻa o se paaga e aunoa ma se māfuaaga tatau ona ua manaʻo i se isi paaga. (Malaki 2:13-16) O le faaipoipoga o se feagaiga e faavavau. (Mataio 19:6) O le tele o faaipoipoga ua malepelepe ona o ni nai mea laiti, lea sa mafai ona faasaoina pe ana fefaamagaloaʻi paaga.—Mataio 18:21, 22.

E na o le tasi lava le māfuaaga ua faataga ai e le Tusi Paia le teteʻa ma toe faaipoipo—o le feusuaʻi lea ma se tagata e lē o lau paaga. (Mataio 19:9) O lea la, pe a e iloa ua lē faamaoni lau paaga iā te oe, ua iā te oe le aiā e tatala ai le faaipoipoga. E lē tatau ona taumafai isi e faamalosi oe e talia o latou manatu, ma e lē o le fuafuaga foʻi lea o lenei mataupu o le taʻu atu iā te oe le mea e fai. O le iʻuga, o oe lava o le a feagai ma aafiaga o le teteʻa; o lea, e tatau lava ona fai lau lava filifiliga.—Kalatia 6:5.

E ui i lea, ua taʻua i le Tusi Paia: “A o le tagata e iai le utaga mamao, e na te iloilo lelei ona laasaga.” (Faataoto 14:15) E tusa foʻi po ua iā te oe māfuaaga faale-Tusi Paia e fai ai se teteʻaga, e lelei ona e mafaufau lelei i mea e aafia ai i lenā gaoioiga. (1 Korinito 6:12) Ua faapea mai Tavita mai i Peretania: “Ua manatu nisi e tatau ona vave fai se faaiʻuga. Ae ona ua ou oo i le tigā o le teteʻa, ou te taʻutino atu e manaʻomia se taimi e mafaufau lelei ai a o leʻi faia lenā tulaga.”a

Seʻi o tatou iloiloina ni faafitauli se fā e manaʻomia ona e mafaufau lelei i ai. A o faia lenei iloiloga faamolemole mātau mai, e leai ma se tasi o i latou na tatala lana faaipoipoga o taʻua i lenei mataupu o faapea mai sa sesē sana filifiliga na fai. Ae peitaʻi, ua iloa mai i a latou faamatalaga nisi o faafitauli e masani ona aliaʻe i ni masina, po o ni tausaga foʻi talu ona teteʻa.

1 Faafitauli Tau Tupe

Na iloa mulimuli ane e Monalisa e sau mai Italia ua 12 tausaga talu ona faaipoipo, o loo fai ni faiga faapouliuli a lana tane ma se teine e la te faigaluega faatasi. Ua faapea mai o ia, “Ou te iloa ane ua ono masina le tō a le teine.”

Ina ua mavae se taimi o nonofo eseese, ona manatu loa lea o Monalisa ua tatau ona teteʻa. Na ia faapea mai: “Na ou taumafai lava e faalelei si o ma aiga, ae na faaauau ona lē faamaoni laʻu tane.” Na manatu Monalisa ua ia faia se filifiliga saʻo. Ae na ia faapea mai: “O le taimi lava na ma nonofo eseese ai, na ou oo ai i faigatā o le lē lava o le faasoa. I nisi o taimi e leai saʻu meaʻai i le afiafi. E na o saʻu ipu susu e inu.”

E faapena foʻi le tulaga na oo iā Maria mai Sepania. Na ia faapea mai: “E lē aumaia e laʻu tane na iai muamua se tupe, ma e tatau ona ou faigaluega ina ia totogi ai aitalafu na iai. Sa tatau foʻi ona ou alu ese mai se fale lelei ae nofo i se tamaʻi fale mautotogi i se vaipanoa e lē saogalemu.”

Ua faaalia e tulaga e pei ona taʻua, o le teteʻa e masani ona oo ai i se avā ia faigatā ogaoga tau tupe. Ua faaalia i se suʻesuʻega na faia i Europa mo le fitu tausaga e faapea, a o siitia i le 11 pasene tupe maua a tamāloloa ina ua mavae ona tatala faaipoipoga, ae o le faaitiitia foʻi lenā i le 17 pasene o tupe maua a fafine. Na faapea mai Mieke Jansen lea na faauluulu i ai suʻesuʻega na fai: “E faigatā i nisi o fafine lea tulaga ona e manaʻomia ona tausia a latou fanau, suʻe se galuega a o taumafai e onosaia faalogona tigā o le tatala o le faaipoipoga.” Na taʻua i le nusipepa, Daily Telegraph a Lonetona e faapea, e tusa ai ma faamatalaga a nisi o lōia, o na tulaga ua “toe mafaufau ai tagata a o leʻi faia se teteʻaga.”

Le mea e ono tupu: Pe a teteʻa, e ono faaitiitia lau tupe maua. E te ono alu ese. Ma pe afai e iā te oe le aiā faaletulafono e tausia ai tamaiti, e ono faigatā ona tausia oe faapea ma mea e manaʻomia mo le fanau.—1 Timoteo 5:8.

2 Faafitauli o le Tausia o le Fanau

Ua faapea mai se fafine i Peretania e igoa iā Sieni: “Na matuā faateʻia aʻu ina ua lē faamaoni laʻu tane. E lē gata i lea, na ou matuā mafatia lava, i loʻu iloa o lea ua manaʻo e tuua i matou.” Na teteʻa Sieni ma lana tane. E talitonu pea o ia o loo saʻo lana filifiliga ua fai, ae na ia taʻutino mai: “O se tasi o luʻi sa ou fesagaʻia, o le faia lea o tiute faatamā ma tiute faatinā. E tatau ona ou faia filifiliga uma e tulaʻi mai.”

E faapena foʻi le tulaga o se fafine Sepania e igoa iā Kisela ua tatala lana faaipoipoga. Ua ia faapea mai: “Na ou maua le aiā atoatoa faaletulafono e tausia ai laʻu tama tama e 16 ona tausaga. Ae o le matua ua iai laʻu tama, ou te leʻi sauni e tausi na o aʻu. Ou te tagi i le ao ma le pō. Ua ou lagona loʻu lē taulau o se tinā.”

O i latou e aiā tutusa i le tausia o tamaiti e feagai ma le isi faafitauli, o le talanoaina lea ma le paaga ua teteʻa o mataupu maʻaleʻale e pei o taimi e ave ai tamaiti e le tasi o le paaga, le totogia ma le faatonuina o tamaiti. Ua faapea mai se fafine i le Iunaite Setete e igoa iā Kirisitina ua tatala lana faaipoipoga: “E lē faigofie le galulue faatasi ma le paaga ua teteʻa. E tele ituaiga o faalogona e oo iā te oe, ma afai e te lē faaeteete, e te faaaogā ai lau tama ina ia maua ai mea e te manaʻo ai.”

Le mea e ono tupu: O fuafuaga mo le tausia o tamaiti ua faatulaga mai le faamasinoga, atonu e lē o le mea lenā e te manaʻo ai. Pe afai e te lua aiā tutusa i le tausia o la oulua fanau, atonu e lē o fetuutuunaʻi lē na avea muamua ma au paaga e tusa ai ma mea na taʻua muamua e pei o le asiasi atu i tamaiti, le lagolagosua tau tupe, ma isi mea faapena.

3 Aafiaga o le Teteʻa iā te Oe

O Mareko mai i Peretania, e lē na o le faatasi ona lē faamaoni lana avā iā te ia. Na ia faapea mai: “O le taimi lona lua na tupu ai, na matuā ātu loʻu loto ina neʻi toe tupu foʻi.” Na teteʻa Mareko ma lana avā, ae na pipii pea lona loto iā te ia. Ua ia faapea mai: “Pe a fai mai e ni tagata ni faamatalaga lē lelei i le fafine, e latou te manatu o loo fesoasoani mai; ae leai. E tumau pea loʻu alofa iā te ia.”

O Tavita lea na taʻua muamua, sa faapena foʻi ona matuā mafatia ina ua iloa ua feoaʻi lana avā ma se isi tamāloa. Ua ia faapea mai: “Na matuā ou lē talitonu lava i le mea ua tupu, na ou manaʻo e ma te nonofo pea i lo ma olaga atoa ma si a ma fanau.” Na filifili Tavita e teteʻa, ae o lea tulaga na oo ai ni manatu lē mautonu iā te ia e faatatau i lona lumanaʻi. Ua ia faapea mai: “Ou te mafaufau pe e iai se isi e alofa moni iā te aʻu, ae pe faamata e toe tupu lenei mea pe a ou toe faaipoipo, ona ua ou lē talitonuina se tagata.”

Pe a tatala lau faaipoipoga, e tele faalogona eseese o le a oo iā te oe. I se tasi itu, atonu o loo e alofa pea i lenā tagata lea sa lua nonofo ma avea oulua ma tino e tasi. (Kenese 2:24) Ae i le isi itu, atonu o loo tigā pea lou loto ona o le mea ua tupu. Na faapea mai Kisela e pei ona taʻua i luga: “E ui lava ua tuanaʻi ni tausaga talu mai le mea na tupu, ae e te lagona le fenuminumiaʻi, le faalumaina, ma lē iloa le mea e fai. E tele ni taimi fiafia e toe tau i ai lou mafaufau, ma e faapea ifo ai: ʻSa masani ona fai mai iā te aʻu e lē mafai ona ola e aunoa ma aʻu. Pe na pepelo i lenei taimi atoa na ma nonofo ai? Aiseā na tupu ai lenei mea?’”

Le mea e ono tupu: Atonu e iai pea lagona ita ma le lē malie i faiga leaga a lau paaga iā te oe. I nisi taimi atonu e lofia oe i lagona faanoanoa.—Faataoto 14:29; 18:1.

4 Aafiaga o le Teteʻa i Fanau

Ua faapea mai Iose o se tamā mai Sepania ua teteʻa ma lana avā: “Na tau pē loʻu fatu. Ae o le taimi sili ona faigatā, ina ua ou iloa ane o le tamāloa lea ua faapouliuli ma laʻu avā o le tane a loʻu tuafafine. Pau lava le mea na oo mai o le fia oti.” Na iloa ane e Iose, o loo aafia foʻi faalogona o lana fanau tama e lua tausaga o le tasi ae fā le isi, ona o amioga a lo la tinā. Ua ia faapea mai: “E lē mafai ona la malamalama pe talia le mea ua tupu. E la te leʻi malamalama i le māfuaaga ua nonofo ai lo la tinā ma le tane a loʻu tuafafine, ma le māfuaaga ua matou ō ese ai ma nonofo ma loʻu tuafafine ma loʻu tinā. Pe a ou alu i se mea, e la te fesili mai, ʻO le ā le taimi e te sau ai?’ pe la te fai mai foʻi, ʻAua le tuua i maʻua Tamā!’”

E masani ona lē tau le mafaufau i tamaiti pe a fai se teteʻaga. Ae ā pe afai e lē lelei le va o mātua? Po o le a “sili atu mo tamaiti” le teteʻa? I tausaga talu ai nei na fefinauaʻi ai tagata i lenā manatu, aemaise lava pe afai e lē o ni faafitauli matuiā ua māfua ai le teteʻa. Ua faapea mai le tusi, The Unexpected Legacy of Divorce: “O le toʻatele o tagata o loo lē fiafia a latou faaipoipoga e teteʻi i lo latou iloa ane o loo fiafia pea le fanau. E latou te lē popole pe momoe eseese Mama ma Papa, o le mea tāua le nonofo faatasi pea.”

O le mea moni, e iloa lelei e tamaiti feeseeseaʻiga o mātua, ma o nei tulaga e iai aafiaga i mafaufau ma loto o le fanau. Ae peitaʻi, o le mafaufau faapea o le teteʻa e sili atu mo le fanau, o se mea sesē tele lea. Na tusi Linda J. Waite ma Maggie Gallagher i le la tusi, The Case for Marriage: “O le faatulagaga o le faaipoipoga ua fesoasoani i mātua e faia ai pea aʻoaʻiga talafeagai i fanau lea e faigofie ona talia e tamaiti, e tusa lava pe lē lelei le faaipoipoga.”

Le mea e ono tupu: E ogaoga āuga o le teteʻa i lau fanau, aemaise lava pe a e lē faalaeiauina i latou ia iai se faiā lelei ma lau paaga na iai muamua.—Tagaʻi i le pusa “Lē Mautonu.”

Na talanoaina i lenei mataupu vala e fā e lelei ona iloiloina, pe afai e te mafaufau e fai se teteʻaga. E pei ona taʻua muamua, afai ua lē faamaoni lau paaga iā te oe, o oe la e faia le filifiliga. Po o le ā lava lau filifiliga e fai, ia e malamalama lelei i āuga e tulaʻi mai ai. Ia iloa faafitauli o le a lua fesagaʻi, ma nofosauni e taulimaina.

Pe a uma ona iloiloina lea tulaga, atonu e te lagona o le mea lelei e fai o le galue e faaleleia lau faaipoipoga. Ae pe mafai ona fai lenā mea?

[Faaopoopoga i lalo]

[Pusa i le itulau 6]

“LE AIĀ TATAU A LE TAMAITIITI”

“Ina ua lima oʻu tausaga, sa iai se taimi na fai ai se faapouliuli a loʻu tamā ma lana failautusi, ma teteʻa ai loa oʻu mātua. Na la faia mea uma e tausia ai aʻu e tusa ai ma tulaga na iai na aso. Na la faamautinoa mai iā te aʻu e ui e lē o toe alofa le tasi i le isi, ae o loo la alolofa pea iā te aʻu, ae ina ua nofo loʻu tamā i lona lava fale i le isi itu o le taulaga, na la tausia pea aʻu i mea na ou manaʻomia.

“I le lua tausaga mulimuli ane ai, ae faaipoipo loa loʻu tinā, ma ma tuua ai loa le atunuu. Talu mai lenā taimi, na seāseā oʻu vaai i loʻu tamā. I le iva tausaga ua teʻa e na o le faatasi ona ou vaai i loʻu tamā. E leʻi vaai o ia i loʻu tuputupu aʻe, ma e leʻi vaai i laʻu fanau e toʻatolu, seʻi vaganā ai tusi na ou faamatalaina ai, faapea ma ata na ou lafo i ai. E lē iloa e laʻu fanau loʻu tamā.

“Na ou ola aʻe i se aiga ua teteʻa mātua, ma e leai ma se maʻila o loʻu tino e iloa. Ae o loʻu loto o loo tumu i le ita, loto mafatia, ma le leai o se filemu ae ou te lē o iloa le māfuaaga. Ou te lē o toe faatuatuaina ni tamāloloa. Ina ua silia i le 30 oʻu tausaga, na fesoasoani mai ai se uō ua matua iā te aʻu e iloa le māfuaaga o loʻu loto ita ma amata ai loa ona ou tuu mālie ese atu.

“O le teteʻa o oʻu mātua na lē maua ai le aiā tatau a le tamaitiiti—o lagona o le saogalemu ma le malupuipuia. O le lalolagi ua tumu i le lē alofa, ma mea e mataʻu ai, ae o le aiga ua avea ma puipuiga lea e maua ai e le tamaitiiti lagona faapelepele ma le māfana. O aiga ua malepelepe, ua solofa foʻi i lalo le pā malosi na puipuia ai.”—Diane.

[Pusa i le itulau 7]

“LĒ MAUTONU”

“Na teteʻa oʻu mātua ina ua 12 oʻu tausaga. I se tasi o itu, ua ou mapu. Ua sili atu ona filemu lo matou aiga; ma ua ou lē toe faalogo i le femisaaʻi. Ae e eseese lava oʻu lagona.

“Ina ua teteʻa oʻu mātua, sa ou manaʻo ia lelei pea lo matou va, ma sa ou taumafai ia tutusa pea loʻu alofa iā i laʻua. Ae po o le ā lava laʻu mea e fai, ou te lagona loʻu lē mautonu. Sa faapea mai loʻu tamā e mafaufau o ia o loo taumafai loʻu tinā e upuesea aʻu ia ou lē toe fiafia iā te ia. Sa ou taumafai pea e faamautinoa atu iā te ia e lē o taumafai loʻu tinā ia ou mafaufau faapena. Sa lē mautonu foʻi loʻu tinā. Na ia faapea mai, e popole neʻi oʻu faalogo i tala lē lelei a loʻu tamā e faatatau iā te ia. Na oo ina ou lagona ua lē mafai ona ou toe talanoa atu i se tasi o i laʻua i oʻu faalogona o iai, ona ou te lē manaʻo e faatigā i laʻua. O lea la, mai le 12 o oʻu tausaga faasolo mai ai, sa ou natia oʻu faalogona sa iai.”—Senora.