Mafuiʻe i Haiti Faaalia ai le Faatuatua ma le Alofa

I le toetoe a tā le 5 i le afiafi o le aso 12 o Ianuari, 2010, na lagona ai e Evelina le gogolo e pei o se vaalele tele o le a lele, ma galulu atoa ai le laueleele. Na gāpāpā simā o fale e lata ane ma solofa ifo i lalo. Ina ua teʻa le galulu o le mafuiʻe, na aʻe Evelina i se mea maualuga ma tilotilo solo. E na o leo o tagata o loo faataiō ma feʻei sa ia lagonaina. Ma e pei o se ao le mafiafia o le pefu o loo alu aʻe mai i Port-au-Prince, le laumua o Haiti.

NA VAVE lava ona solofa ifo i lalo fale o le malo, faletupe, falemaʻi ma faleaʻoga. E silia i le 220,000 i latou mai talaaga eseese na maliliu ai. Ae e tusa ma le 300,000 i latou na manunuʻa ai.

O le toʻatele o ē na sao sa na o le saofafaʻi ma sioa, ona ua faaleagaina o latou fale. A o isi ua faatopetope ona laʻu ese mai faaputuga o mea o loo tanumia ai o latou tauaiga ma tuaoi. Ua leai se eletise ma ua vave mai foʻi le pō, ma na manaʻomia vave ai ni molī uila ma ni molīgaʻo.

I le aai o Jacmel, sa tanumia ai Ralphendy, o se tamaitiiti e 11 ona tausaga, i se fale na paʻū ma na umi se taimi o taumafai le ʻau laveaʻi e faasaoina mai o ia. Ona o tamaʻi mafuiʻe na lūlū mulimuli ane, sa fai ma tuu la latou galuega ina neʻi solofa ifo fogāfalealuga iā i latou. Ae e leʻi faafiti ai Filipo, o se misionare Molimau a Ieova, ona fai mai a ia, “E lē mafai ona ou tuua Ralphendy e oti ai i inā.”

Na taumafai Filipo ma le isi vaega e toʻatolu e faaofiofi atu i se tamaʻi avanoa i lalo o le fale o loo taatia mai ai Ralphendy, o loo tanumia ona vae. Na amata eli ese mai o ia i le vaeluāpō. O taimi uma lava e galulu ai, e latou te lagona atu ai le gāpāpā o fogāfale i luga aʻe. E tā ifo le 5:00 i le vaveao, e tusa lea ua silia ma le 12 itula talu ona lūlū le mafuiʻe, ae faasaoina loa Ralphendy.

E faanoanoa ona e leʻi mafai ona faasaoina ola o nisi. Sa matuā faaleagaina le aai o Léogâne, ma o Roger ma lona atalii matua o Clid na faasaoina ae na maliu ai lona atalii laʻitiiti o Clarence ina ua paʻū lo latou fale. O Clana le avā a Roger, sa mafai lava ona tautala mai e ui o loo tanumia lona ulu. Sa taumafai Roger ma lana uō e faasaoina mai o ia. Sa valaau mai si fafine “Faavave! Ua ou vaivai! Ua tau lē mafai ona ou mānava!” E tolu itula mulimuli ane, ae sii mai loa Clana i fafo, ua maliu.

Aso Lulu, Ianuari 13, Aso Lona 2

E faatoʻā iloa le tele o mea ua faaleagaina ina ua malama le taeao. E tele le vaega o Port-au-Prince na faaleagaina. Na lolofi mai le tele o faalapotopotoga ma tagata e fesoasoani ina ua faasalalau tala o le mataʻutia o le mafuiʻe. Na lagonaina foʻi le mafuiʻe e i latou e galulue i le ofisa o Molimau a Ieova i le Dominican Republic, e tusa ma le 200 maila (300 km) le mamao. Ina ua iloa e Molimau i Dominican, o le ogatotonu o le mafuiʻe e lata i Port-au-Prince, i le mea e nonofo ai le tasi vae tolu o le 9 miliona o tagata Haiti, sa amata loa ona fuafua la latou galuega fesoasoani.

Ua 150 tausaga talu ona lūlū se mafuiʻe tele i Haiti. O le māfuaaga lea na tau lē fausia ai ni fale e mafai ona tatalia mafuiʻe, ae na o fale e mafai ona tatalia afā ma lologa. O lea, na lē mafai e le tele o fale simā ona tatalia le mafuiʻe, o lona malosi e 7.0 i le fua mafuiʻe. Peitaʻi, o le ofisa o Molimau a Ieova i Haiti lea na māeʻa ona fausia i le 1987, na fuafuaina ia mafai ona tatalia mafuiʻe. E ui ina tulata i le itu sasaʻe o Port-au-Prince, ae e aunoa ma se mea na faaleagaina.

I le aso na sosoo ai, ua avea le ofisa i Haiti ma nofoaga autū mo galuega laveaʻi. Talu ai ua faalētonu fesootaʻiga i isi atunuu e ala i telefoni ma imeli, e faalua ona malaga atu i taavale le ʻaufaigaluega i le nuu tuaoi o Dominican Republic, e auina atu lipoti. O le taimi lea na gasolo atu ai i le ofisa o le lālā i Haiti le faitau selau o ē na manunuʻa, o nisi e tigāina. Na avatu le toʻatele o nisi i falemaʻi o loo lelei pea i lenā vaipanoa, ma na vave ona tumutumu falemaʻi i ē na manunuʻa.

Na fola solo i falemaʻi tagata lavevea, o loo lavatoto ma faataitaiō. Sa iai i inā ma Marla, o lē e valu itula o tanumia i lalo o se fale na paʻū. Ua leai se faalogona i ona vae. Sa eli aʻe o ia e ona tuaoi ma avatu i le falemaʻi. Na suʻe o ia e Eveni, o se fomaʻi Molimau mai le Dominican Republic, ona e lē o iloa po o fea le falemaʻi ua ave i ai.

E tusa ma le 24 itula talu ona uma le mafuiʻe, ma ua toe pō foʻi. Sa taulaalaa Eveni i luga o tino o tagata oti i fafo o se tasi falemaʻi i le tau saʻiliga o Marla. Sa tatalo lē leoa o ia ma tauvalaau le igoa o Marla. Mulimuli ane sa ia lagona atu se leo o faapea mai, “O aʻu lenei!” ma iloa atu ai Marla o loo ataata mai iā te ia. Na teʻi o ia ma fai atu, “O le ā le mea ua e ataata ai?” Sa tali mai Marla, “Auā o lea ua ma faatasi ma loʻu tuagane faaleagaga.” Sa lē mafai ona taofia loimata o Eveni.

Aso Tofi, Ianuari 14, Aso Lona 3

Sa galulue faatasi le ofisa autū o Molimau a Ieova i Amerika ma ona lālā i Kanata, le Dominican Republic, Falani, Siamani, Guadeloupe, Martinique ma isi lālā, i taumafaiga e faaaogā lelei mea ua maua, i felaʻuaʻiga, fesootaʻiga, tupe ma uso e avatuina le fesoasoani. E 78 fomaʻi Molimau a Ieova na ō mai e fesoasoani, faatasi ai ma le toʻatele o le ʻautauofo. E tā ifo le 2:30 i le vaveao, ua taunuu i Haiti le loli muamua mai i le lālā i Dominican, ma le uta e tusa ma le 15,000 pauna (e tusa ma le 6,804 kilo) o mea taumafa, vai inu, vai laau, ma isi mea na manaʻomia.

Ina ua taunuu le uta muamua i lenā taeao, sa faamaopoopo loa e le ʻauuso i le lālā o Haiti mea mo le tufatufaina atu. Sa ufiufi e le ʻauuso le uta o meaʻai ina ia aua neʻi iloa e tagata o loo gaoia meaʻai, ma toe faatau atu. Na galulue uso tauofo i le ao ma le pō e vaevae meaʻai ma faavasega mo aiga ma tagata taʻitoʻatasi. I masina mulimuli ane, sa tufaina atu ai e Molimau a Ieova e aunoa ma se totogi, le silia i le miliona pauna (e sili atu 450,000 kilo) o mea na faameaalofa mai, e aofia ai ma le 400,000 taumafataga.

Aso Faraile, Ianuari 15, Aso Lona 4

E oo ane i le aoauli, ua taunuu le toʻa 19 o fomaʻi, tausimaʻi, ma isi Molimau a Ieova e galulue i lea matātā mai i le Dominican Republic ma Guadeloupe. Sa vave ona latou faatutū nofoaga mo fesoasoani muamua. Na togafitia ai i inā ma le toʻatele o tamaiti mai le nofoaga e tausi ai tamaiti ua mātuaoti. Na foaʻi foʻi e Molimau na tauofo meaʻai ma tapoleni mo tamaiti. Na fai mai Étienne le pule o le nofoaga e tausi ai tamaiti, “Ou te faafetai atu i Molimau a Ieova. Ou te lē iloa po o le ā le mea o le a fai pe ana leai i latou.”

Leiloa ma Toe Maua Mai

Ina ua lūlū le mafuiʻe, na tilotilo atu Islande e fitu ona tausaga i le faamalama o lo latou fale, ma iloa atu ai pou molī ua gaui ma uila o loo feemo mai ai. Na solofa i lalo puipui o le fale ma tanumia ai o ia. Na gau ai lona vae ma manuʻa tigāina ai. Ina ua sii ese o ia, sa faanatinati loa ona ave e lona tamā o Johnny i se falemaʻi i le Dominican. Ona toe avatu lea o ia i se vaalele i se falemaʻi i Santo Domingo, le laumua o Dominican. Ae ina ua telefoni atu Johnny i le falemaʻi, na taʻu mai e lē o iai Islande.

E lua aso o saʻili e Johnny Islande, ae e leʻi maua. Ona sa auina atu Islande i se isi falemaʻi, ma o i inā na lagona atu ai e se tagata e tauofo i le falemaʻi o tatalo Islande iā Ieova. (Salamo 83:18) Na fesili atu le tagata iā Islande, “E te alofa iā Ieova?” Na tali Islande ma loimata “Ioe.” Na faamāfanafana atu le tagata e faapea, “Aua e te popole, o le a fesoasoani Ieova iā te oe.”

Na talosaga atu Johnny i le ofisa o Molimau a Ieova i Dominican Republic mo se fesoasoani i le saʻilia o Islande. Sa ofo mai se Molimau e igoa iā Melani e fesoasoani e suʻe Islande. Sa tuufesili Melani i se tasi o falemaʻi, ma na lagona mai e le tagata tauofo lea sa faalogo o tatalo Islande. Sa ia faasino Melani i le mea o iai Islande. E leʻi umi, ae toe faatasia loa Islande ma lona aiga.

Nofoaga o Taotoga ma Toe Faafoʻisia le Malosi

O le toʻatele o ē na manunuʻa, e leʻi maua pe itiiti foʻi ni togafitiga na faia i ai a o leʻi oo atu i le nofoaga e togafiti ai le ʻau manunuʻa i le ofisa o Molimau i Haiti, ma ua amata ona papala o latou manuʻa. E pau lava le togafitiga e mafai i ai i le tele o taimi, o le tipiese o le vaega ua papala, ina ia faasaoina ai o latou ola. I uluaʻi aso talu ona mavae le mafuiʻe, e leʻi lava mea e faaaogā i taotoga, vailaau, faapea foʻi ma vaigase. E oo lava i fomaʻi na faigatā foʻi iā i latou lea tulaga. Sa faapea mai se fomaʻi, “Maʻimau pe ana aveesea e le Atua mai i loʻu mafaufau vaaiga ma mea na ou faalogo i ai.”

O le vaiaso lona lua talu ona mavae le mafuiʻe, na taunuu ai fomaʻi Molimau mai Europa, o ē e iai le poto masani faatasi ma meafaigaluega e faia ai taotoga faigatā o loo manaʻomia vave. Na faia e fomaʻi taotoga e 53 ma le faitau afe o togafitiga eseese. O se Molimau e igoa iā Wideline e 23 tausaga, sa taunuu i Port-au-Prince i le aso a o leʻi lūlū le mafuiʻe. Na lavea lona lima taumatau ona o le mafuiʻe, ma na tipi motu ai i le falemaʻi i lenā vaipanoa. Mulimuli ane, sa avatu o ia e ona tauaiga i se falemaʻi e lata iā i latou i Port-de-Paix, ae e fai lava si mamao. Sa faasolo ina leaga lona manuʻa ma sa lē ano le falemaʻi iā te ia ona e faapea e lē toe aogā i ai ni togafitiga.

Ina ua logotala i ai fomaʻi Molimau, sa latou malaga atu loa mai Port-au-Prince e togafitia o ia ma toe aumai mo nisi togafitiga. Ina ua vāai isi tagata mamaʻi ua ō atu le aiga faaleagaga o Wideline, sa latou patipati. Ua faigofie iā Wideline ona faamasani i suiga i lona olaga, ona o le fesoasoani a lona aiga ma le faapotopotoga.

Na lisi e Molimau a Ieova i le Dominican Republic ni fale mautotogi e avea ma nofoaga e fesoasoani ai i tagata ua manunuʻa. Sa galulue auauaʻi ai vaega eseese o Molimau e tauofo, o fomaʻi, o tausimaʻi, ma isi e iai matātā faapitoa i mea faapea. Sa latou fiafia e tausi nei tagata a o faasolo ina toe malolosi.

Faaalia le Faatuatua, Faamoemoe ma le Alofa

E na o le 6 mai i le 56 Maota mo Sauniga a Molimau a Ieova na faaleagaina i le vaipanoa sa lūlū ai le mafuiʻe i Haiti. Sa nonofo le toʻatele o Molimau ua faaleagaina o latou fale i Maota mo Sauniga e leʻi afāina, po o nofoaga taalaelae. Sa faigofie ona faamaopoopo Molimau a Ieova ona e masani ona faapotopoto i fonotaga.

Na faamatala e Jean-Claude, o se toeaina Molimau a Ieova, “Sa faaauau pea le polokalame faaleagaga a le faapotopotoga e pei ona masani ai, ma maua ai faalaeiauga mo ē lāiti ma ē matutua.” O le ā le iʻuga? Na faapea mai se tasi tamāloa, “Ua ou fiafia i le vaai atu o talaʻi pea Molimau a Ieova, auā ana matou lē vāai iā te outou, e matou te lagona ua sili atu ona faalētonu le tulaga o mea.”

Sa faamāfanafanaina tagata e Molimau a Ieova. Na taʻua e se Molimau, “O le toʻatele o tagata e matou te talanoa, e manatu o mafuiʻe o se faasalaga mai i le Atua. Na faamautinoa atu iā i latou, e lē o le Atua na māfua ai, ae o mala faalenatura. Na faitau i ai le Kenese 18:25. O loo taʻua ai e Aperaamo, e lē taitai ona finagalo le Atua e faaumatia faatasi ē amiolelei ma ē amioleaga. E faitau foʻi i ai le Luka 21:11. O loo valoia ai e Iesu mafuiʻe tetele i lenei taimi, ma faamatala i ai, e toeitiiti ona faatutūina mai lea e Iesu o ē e pele ua maliliu, ma aveesea puapuaga uma. E matuā faafetai mai tagata ona o lea faamatalaga.”a

Ae sa iai pea ni luʻitau. Na taʻua e Jean-Emmanuel, o se fomaʻi Molimau, “Ua uma atu le mafuiʻe, ae o lea foʻi e tau faaleleia faafitauli ona o le mafuiʻe. E lē gata ina tele faamaʻi eseese ua pepesi ona o le feomaʻi o tagata i nei nofoaga e lē mamā, ma tele ina susū i timuga, ae sa ootia foʻi tagata i faalogona ma mafaufauga sa faigatā ona faagalo.”

I ni nai vaiaso talu ona mavae le mafuiʻe, sa alu atu se uso Molimau i se nofoaga mo togafitiga, ona sa tigā lona ulu ma e leʻi lelei sana moe talu mai le mafuiʻe. Sa fesili atu le teine tausimaʻi o se Molimau, “Na lavea lou ulu i se mea?” Sa tali mai o ia e peiseaʻī e leai se mea o afāina, “E leai, vaganā ai si aʻu avā ua 17 tausaga talu ona ma faatasi, ua maliu. Ae e tatou te faatalitalia nei mea o le a tutupu, e pei ona fetalai i ai Iesu.”

Ina ua iloa e le tuafafine le māfuaaga moni o le faafitauli o le uso, sa faapea atu o ia, “Talofa e, o lenā ua leai si au paaga! E lē afāina lou tagi pe afai o e faanoanoa. Sa tagi foʻi Iesu ina ua maliu lana uō o Lasalo.” O le taimi lava lenā sa tagi masūsū ai loa le uso.

E silia i le 10,000 Molimau i lea nofoaga, ma e 154 Molimau sa maliliu ai i le mafuiʻe. E silia i le 92 pasene o ē e nonofo i Port-au-Prince, ua maliu le toʻatasi pe sili atu o lona aiga i le mafuiʻe. Na asiasi atu pea Molimau a Ieova e fesoasoani iā i latou o mafatia i le itu faaletino ma faalogona, ina ia iai se isi e latou te faatuatuaina, e mafai ona sasaa mai i ai o latou mafatiaga. E ui ina iloa e Molimau o loo mafatia, le faamoemoe e uiga i le toetū ma le parataiso o loo i le Tusi Paia, ae sa manaʻomia pea ni uso Kerisiano alolofa, e sasaa atu i ai o latou mafatiaga ma faamāfanafanaina ai.

Le Taimi Nei ma le Lumanaʻi

Na tusi Paulo: “E tumau nei mea e tolu, o le faatuatua, o le faamoemoe, ma le alofa; a o le aupito sili o nei mea, o le alofa lea.” (1 Korinito 13:13) O nei uiga e aogā i Molimau i Haiti e onosaia ai tulaga ua iai, e faalaeiau i isi, ma tepa taulaʻi ma le fiafia i le lumanaʻi. O le faatuatua, autasi, ma le alofa o le ʻauuso i isi atunuu ua auina mai ai pea le fesoasoani o manaʻomia. Na fai mai Petra, o se fomaʻi Molimau mai Siamani, “Faatoʻā ou vaaia lea o se faatinoga e faapea ona tele o le alofa. Na ou tagi ona o le fiafia, ae e lē o le faanoanoa.”

Ua taʻua i le Wall Street Journal, “a fua i se isi itu, [o le mafuiʻe i Haiti i le 2010], ua avea o se mala faalenatura ua sili ona faaleagaina ai se atunuu.” Talu mai lenā mafuiʻe, ua tele isi mala faalenatura ua māfua ona o tagata. Faamata e iai se taimi o le a lē toe iai ni mala? E mautinoa e Molimau a Ieova i le lalolagi atoa, ua lata ina faataunuuina e le Atua lana folafolaga i le Tusi Paia: “E na te soloiesea foʻi loimata uma i o latou mata, e lē toe iai se oti, po o se faanoanoa, po o se tagiauē, e lē toe iai foʻi se tigā. Auā ua mavae atu mea muamua.”—Faaaliga 21:4.

[Faaopoopoga i lalo]

[Faamatalaga faaopoopo i le itulau 13]

“E lē mafai ona ou tuua Ralphendy e oti ai i inā”

[Faamatalaga faaopoopo i le itulau 17]

“Ua ou fiafia i le vaai atu o talaʻi pea Molimau a Ieova”

[Pusa/Ata i le itulau 15]

FAUSIA FALE MO TAGATA NA AFĀINA I LE MAFUIʻE

E leʻi atoa se masina, ae ō atu Molimau e iai tomai faapitoa i le fauina o fale, e faamautinoa po o saogalemu fale e toe nonofo ai aiga. E toʻatele na manaʻomia ni fale e nonofo ai mo sina taimi, a o tau suʻe ni fale e nonofo mau ai.

Sa faamatala e Ioane, o se tasi mai le ofisa o le lālā i Haiti, “Sa matou fauina ni fale e pei o fale na fauina e faalapotopotoga laveaʻi i le lalolagi aoao, e tutusa le tetelē ma fale sa nonofo ai le toʻatele, e lē taugatā ma e faigofie ona fau. Na malu ai tagata mai le timu ma le matagi, ma e lē solofa i lalo ma tanumia ai le aiga pe a toe lūlū sina tamaʻi mafuiʻe.” A o leʻi atoa le tolu vaiaso talu le mafuiʻe, na fausia ai fale lē tumau e uso tauofo Haiti ma uso mai i isi atunuu.

Na alalaga fiafia tagata ina ua vāai o laʻu mai e loli vaega o fale ua uma ona sauni e faapipii. Na taʻua e se tasi i le ofisa o tiute a o kilia mai i tua mea faufale, “Na muamua lava taunuu mai Molimau a Ieova mai atunuu tuaoi, e fesoasoani i tagata. E latou te faatinoina moni le alofa, ae lē na o upu.” I ni nai masina talu le mafuiʻe, na fausia ai e Molimau fale e 1,500 mo tagata ua leai ni o latou fale.

[Faafanua i le itulau 12]

HAITI

PORT-AU-PRINCE

Léogâne

Ogatotonu o le mafuiʻe

Jacmel

DOMINICAN REPUBLIC

[Ata i le itulau 14]

Marla

[Ata i le itulau 14]

Islande

[Ata i le itulau 14]

Wideline

[Ata i le itulau 16]

O loo ō atu se vaega o Molimau a Ieova Haiti e faamāfanafana i latou na lavevea i le mafuiʻe

[Ata i le itulau 16]

O loo togafitia e se fomaʻi se tamaitiiti i le nofoaga mo ē manunuʻa, na faatū e Molimau a Ieova