Lomiga Faale-Tusi Paia I LE INITANETI
Lomiga Faale-Tusi Paia
I LE INITANETI
Faa-Samoa
ā
  • ā
  • ē
  • ī
  • ō
  • ū
  • ʻ
  • TUSI PAIA
  • LOMIGA
  • SAUNIGA
  • yp mata. 36 itu. 289-295
  • E Faapefea Ona Ou Pulea La‘u Masani o le Matamata TV?

Leai se vitiō o maua i lenei vaega.

Faamalie atu na iai se faalētonu i le kopiina o le vitiō.

  • E Faapefea Ona Ou Pulea La‘u Masani o le Matamata TV?
  • Fesili ua Fesili Mai ai Talavou—Tali e Aogā
  • Tamaʻi Ulutala
  • Mataupu e Taitutusa
  • E Mafai Faapefea Ona Ou Puleaina Laʻu Matamata?
  • Le Auala e Pulea ai le Matamata TV
    Ala Mai!—2007
  • O Fao e le TV Lou Taimi?
    Ala Mai!—2007
Fesili ua Fesili Mai ai Talavou—Tali e Aogā
yp mata. 36 itu. 289-295

Mataupu 36

E Faapefea Ona Ou Pulea Laʻu Masani o le Matamata TV?

MO LE toʻatele, o talavou ma ē matutua, o le matamata TV ua iʻu ina avea o se mea mataʻutia ua puleaina ai. Ua faaalia i suʻesuʻega e faapea, e oo ane ina atoa le 18 tausaga o se talavou Amerika, ae ua uma ona ia faaaluina ni itula e 15,000 e matamata ai i le TV! Ma o lena matuā puleaina, ua manino mai ina ua taumafai ni tagata sa matuā fai ma a latou masani le matamata TV e taofia lea masaniga.

“E toetoe lava lē mafai ona ou teteeina le televise. O le taimi lava e ki ai, e lē mafai ona ou toe alu ese, E lē mafai ona ou toe tapēina. . . . Pe a ou tau aapa atu e tapē, e alu ese le malosi mai loʻu lima. Ona ou nofo ai lava lea iinā ma matamata mo le tele o ni itula.” Po o se faamatalaga ea mai se talavou e leʻi matua le mafaufau? E leai, o le faamatalaga lenei mai se faiaʻoga na te aʻoaʻoina le gagana Peretania i se kolisi! Ae mafai foʻi ona avea talavou ma ē puleaina e le TV. Seʻi mātau ni manatu mai nisi o ē na malilie e auai i le mataupu “Leai se TV i le Vaiaso Atoa”:

“O loo oʻu fesagaʻi ma le lotovaivai . . . Ua valea loʻu ulu.”—Susana e 12 ona tausaga.

“Ailoga e mafai ona ou taofia lea masani. Ua matuā alu lava loʻu ulu i le TV.”—Lina e 13 ona tausaga.

“Na matuā mataʻutia omiga na oo mai. Sa faaauau pea ona oso aʻe loʻu manaʻo. O le taimi e sili ona faigatā o taimi ia o le po i le va o le valu ma le sefulu.”—Lui e 11 ona tausaga.

E lē o se mea la e ofo ai, o le toʻatele o talavou na aafia, sa latou faamanatuina le faaiʻuina o le “Leai se TV i le Vaiaso Atoa” i le toe nanati atu loa e ki le TV. Ae na i lo le avea o se mea e ʻata i ai, ua avea le puleaina e le TV ma auala e aumaia ai ni faafitauli. Seʻi manatu i nisi o na faafitauli:

Ua faasolo ina paʻū togi: Ua lipotia mai e le National Institute of Mental Health (U.S.) e faapea, o le tele o le matamata TV e mafai ona oo atu ai i le “maualalo o ni tulaga e ausia i le aʻoga, aemaise lava i le faitautusi.” Ua faapea atili mai le tusi The Literacy Hoax: “O aafiaga a le televise i le fanau o le faatupuina aʻe ai lea o se mafaufauga faapea, o le aʻoaʻoina o mea e tatau ona faigofie, e lē manaʻomia ai ni taumafaiga, ma e faafiafiaina ai.” O lea ua manatu ai lē o loo puleaina e le TV faapea o le taumafai e suʻesuʻe ma faia meaaʻoga o se gaoioiga mamafa.

Leaga le faitautusi: O anafea le taimi mulimuli na e tago ai i se tusi ma faitau mai lava i le itulau muamua e oo i le itulau mulimuli? Na tagi talatala mai se sooupu mo le Faalapotopotoga a Tagata e Faatauina Tusi i Siamani i Sisifo e faapea: “Ua avea i tatou o se malo o ni tagata e na ona ō atu lava i o latou aiga pe a manava galuega, ma tau tulemomoe i luma o le televise. Ua faasolo ina mou atu lo tatou fiafia e faitautusi.” E tai faapena foʻi se lipoti mai Ausetalia e faapea: “O itula taʻitasi ia sa masani ona faitautusi ai, o le a matamata ai se tamaitiiti Ausetalia mo le fitu itula i le televise.”

O loo mou atu le olaga faaleaiga: Na tusi mai se fafine Kerisiano: “Talu ai le faateleina o le matamata TV . . . sa ou matuā lagona ai le tuua toʻatasi ma le vavae ese. Sa pei o [loʻu] aiga uma o ni tagataese.” Po o faapena ea foʻi ona e iloa ua itiiti se taimi o loo outou faifaimea faatasi ai ma lou aiga talu ai le TV?

Paiē: Talu ai e lē o manaʻomia ni gaoioiga i le matamata TV, ua manatu ai nisi “atonu e taʻitaʻia atu ai i le faatalitalia e [se talavou] faapea o [ona] manaʻoga o le a faamalieina e aunoa ma ni taumafaiga, ma lē sogasogā ai i le feagai ai ma le olaga.”

Aumea atu ai i taaʻiga lē mamā: O nisi televise ia e maua uma ai alaata eseese (cable television networks), ua aumaia ai ata o faiga lē mamā faaleituaiga i totonu o le aiga. Ma o polokalame masani ua saunia mai ai se matamataga faifai pea o ata o taavale lavevea, o pomu pāpā, o tagata o loo tatui i naifi, o taugafana, ma taugakarate. E tusa ai o se tasi suʻesuʻega e faapea, e oo ane ina atoa le 14 tausaga o se talavou i le Iunaite Setete, ae ua uma ona ia molimauina le fasiotia o ni tagata e toʻa 18,000 o loo faaali mai i le TV, faapea foʻi ma tauaʻifusuga ma le faaleagaina o meatotino.

Na molimauina e le tagata suʻesuʻe Peretania o William Belson e faapea, o tamaiti o ē o loo matuā fiafia i ata o faiga sauā i le TV e foliga mai ua sili atu ona ono “faatinoina faiga sauā matuiā.” Na ia taʻua foʻi faapea, o faiga sauā i le TV e mafai ona faatupuina ai le “faia o upu masoā ma le faaaogāina o gagana matagā, le agaga faatavā i taaloga, le faamataʻu atu o ni faiga sauā i le isi tamaitiiti, le tusitusia o faaupuga i puipui, [ma le] taʻeiina o faamalama.” E ui atonu e te manatu e te lē o aafia ai i na taaʻiga, ae ua iloa i le suʻesuʻega a Belson e faapea, o le matamata i faiga sauā i le TV sa leʻi “suia ai manatu o tamaiti agaʻi” i faiga sauā. O le matamata pea i faiga sauā e foliga mai ua faasolosolo mālie ai lava ina faaleagaina tapulaa o o latou mafaufauga loloto ia e tetee atu ai i faiga sauā.

Ae o le mea e sili atu ona manatu mamafa i ai, o le aafiaga lea e mafai e le puleaina e faiga sauā a le TV, ona aafia ai le faiā a se tasi ma le Atua o lē ‘ʻinoʻino i so o se tasi o loo fiafia i faiga sauā.’—Salamo 11:5.

E Mafai Faapefea Ona Ou Puleaina Laʻu Matamata?

E lē o le uiga o lenei mea faapea, e tatau ona manatu o le TV o se mea e leaga lava i taimi uma. Ua faasino mai e le tusitala o Vance Packard e faapea: “E tele mea o loo faaalia i le televise a le Iunaite Setete e mafai ona aogā . . . E masani ona iai polokalame i le afiafipo o loo iai ni atapuʻe e sili ona matagofie o loo faaalia mai ai olaga tau i le natura—e faasolo mai i gaoioiga a peʻa, o beaver, o bison, e oo atu i gaoioiga a sue. Ua faaalia i televise musika matagofie o ballet, opera, ma musika fai faaili. E lelei tele le TV i le faaalia mai o ni mea tāua o loo tutupu . . . E iai taimi e faaali mai ai i le TV ata o ni tala e mafai ona aʻoaʻoina mai ai ni mea aogā.”

E ui i lea, e oo lava i le tele naʻuā o mea lelei e mafai foʻi ona faaleagaina ai. (Faatusatusa i le Faataoto 25:27.) Ma afai e te iloa o loo faafaigatā ia te oe ona tapēina ni ata lē lelei, e lelei la ona manatua upu a le aposetolo o Paulo: “O le a ou lē faatagaina so o se mea e faapologaina ai o aʻu.” (1 Korinito 6:12, Today’s English Version) E mafai la faapefea, ona e saʻoloto mai le faapologaina e le TV ma puleaina ai lau matamata?

Ua mātauina e le tusitala o Linda Nielsen e faapea: “O le puleaina totino e amata mai le iloa ona faataatitia ni sini.” Muamua, ia iloiloina au masaniga o loo iai i le taimi nei. Ia faaalu se vaiaso e te mātauina lelei ai po o ā ata o loo e matamata ai ma le tele o le taimi o loo e faaaluina i aso taʻitasi e matamata ai le TV. Po o e kiina ea i le minute lava e te taunuu ai i le fale? O le ā le taimi e te tapēina ai? E fia ata o loo taʻua o ata e “tatau ona matamata ai” i vaiaso taʻitasi? E ono faateʻia oe i iʻuga e maua mai.

Ona e tagaʻi totoʻa lea i ata o loo e matamata i ai. Ua fesili mai le Tusi Paia: “E le faamasino ea e le taliga i upu? e le tofotofo ea foi e le gutu i ana mea e ʻai?” (Iopu 12:11) O lea, ia faaaogā le faautauta (faatasi ai ma fautuaga a ou mātua) ma ia iloilo po o ā ata e matuā talafeagai ona matamata i ai. O nisi latou te muaʻi filifilia lava po o ā ata o le a latou matamata i ai, ona ki tonu lea o le TV i na o ata lava na! O isi e matuā maumauaʻi lava, i le faatulagaina o tulafono ina ia leai se TV i vaiaso o loo aʻe ai aʻoga, po o le matamata i le TV i le na o le tasi le itula i le aso.

Ae faapefea pe afai o se matuā faaosoosoga le tūtū mai o le TV e tusa lava pe lē o kiina? O le auala lenei na foʻia ai e se tasi aiga le faafitauli: “E teu le matou TV i le fogafale pito lava i lalo lea e teu ai le gasu ma meafaigaluega (basement) ina ia matuā aveese ai lava mai le vaai atu i ai . . . Pe a tuu iinā, ona tau lē faaosoosoina ai lea i le uiga lea ua masani ai o le ulu atu loa i totonu o le fale ona ki loa lea o le TV. A e fia matamata e fai sau malaga faapitoa lava i lalo iinā ina ia e matamata ai.” O le teu o le tou TV i le kapoti teu lavalava, po o le tau ina seʻi ese o le palaka, atonu e maua mai foʻi ni āuga lelei.

O le mea e mālie ai, a o faaali mai e talavou ia na fai a latou vaega i le “Leai se TV i le Vaiaso Atoa” e ui ina sa ‘pagatia i latou,’ ae na latou mauaina ai foʻi ni mea lelei e mafai ona suitulaga i le TV. Sa manatua e se tasi teine e faapea: “Sa fai a ma talanoaga ma loʻu tinā. Na oo ina avea o ia o sē e sili atu ona ou fiafia i ai, auā o lea ua lē toe vaeluaina e le TV loʻu uaʻi atu ia te ia.” O le isi teine na faaaluina lona taimi i lona taumafai e faataʻitaʻi ona kuka. Na oo foʻi ina iloa e se tama talavou e igoa ia Iasoni faapea, e mālie atu “le alu i le paka na i lo le TV,” po o le alu e fagota, faitau se tusi, pe tafao i le matafaga.

O le mea na tupu ia Ueni (tagaʻi i le faaopoopoga i le matua “Sa Pulea Aʻu e le TV”) ua faataʻitaʻia mai ai, o le isi ki i le puleaina o le matamata TV o le iai lea o “mea e tele e faia i le galuega a le Alii.” (1 Korinito 15:58, NW) O le a e iloa ai foʻi, o le vavalalata atu i le Atua, le suʻesuʻeina o le Tusi Paia faatasi ma le fesoasoani a le tele o lomiga matagofie o loo maua i le taimi nei, ma le tele o mea e te faia i le galuega a le Atua o le a fesoasoani ia te oe ina ia e manumalo mai le puleaina e le TV. (Iakopo 4:8) E moni, o le faatapulaa o lau matamata TV o le a e misia ai nisi o polokalame e te fiafia patino i ai. Ae aiseā e faaalu ai lou taimi atoa i le TV, i le matuā mataʻitūina o polokalame taʻitasi uma? (Tagaʻi i le 1 Korinito 7:29, 31.) E sili atu ona lelei lou ‘faatoilaloina’ o oe lava e pei ona faia e le aposetolo o Paulo, o lē na faapea mai: “Ou te faatoilaloina loʻu nei tino, ma aʻu fai ai ma pologa.” (1 Korinito 9:27) Pe lē sili atu ea ona lelei lena na i lo le avea ma pologa a le TV?

Fesili mo Talanoaga

◻ Aiseā e mafai ai ona taʻua le matamata TV o se mea ua puleaina nisi talavou?

◻ O ā nisi o āuga leaga e ono faaleagaina ai ona o le tele o le matamata TV?

◻ O ā nisi o auala e puleaina ai le matamata TV?

◻ O le ā e mafai ona e faia e suia ai le matamata TV?

[Faamatalaga faaopoopo i le itulau 295]

“O loo oʻu fesagaʻi ma le lotovaivai . . . Ua valea loʻu ulu.”—Susana e 12 ona tausaga, o lē sa auai i le “Leai se TV i le Vaiaso Atoa”

[Pusa i le itulau 292]

‘Sa Pulea Aʻu e le TV’—Se Faatalatalanoaga

Le Faifesili: E fia ou tausaga i le taimi na matuā pulea ai oe e le TV?

Ueni: Pe tusa o le sefulu o oʻu tausaga. O le taimi lava ou te papaʻi mai ai i le fale ua tuua le aʻoga, ki loa ma le TV. Muamua lava, ou te matamata i ata komi (cartoon) ma polokalame a tamaiti. E sosoo mai ma tala fou, . . . ona ou alu loa lea i le umukuka e suʻe saʻu meaʻai. Pe a uma lena, ona ou toe foʻi mai lea i le TV e matamata seʻia oo lava ina ua ou fia moe.

Le Faifesili: Ae o fea le taimi e te faaaluina e tafafao ai ma au uō?

Ueni: O laʻu uō le TV.

Le Faifesili: Lona uiga la e leai lava sou taimi e te taalo ai?

Ueni: [o loo ʻata] E leai ni oʻu tomai tau taaloga afeleti. Talu ai o taimi uma lava ou te matamata ai i le TV, e lē taitai la ona ou aʻoaʻoina na tomai. E matuā leaga lava laʻu taalo pasiketipolo. E oo foʻi i a matou mataupu tau taaloga i le aʻoga, o aʻu lava e mulimuli filifilia i se taaloga. Ae ou te moomoo lava maʻimau pe ana ou aʻoaʻoina atili nisi oʻu tomai tau afeleti—e lē ina ia ou mimita solo ai, ae tau lava ina ia mafai ai ona ou maua sina fiafiaga.

Le Faifesili: Ae faapefea le tulaga o ou togi i le aʻoga?

Ueni: Sa ou feololo i le aʻoga tulagalua. Sa masani ona ou ala i le leva o le po e tau fai aʻu meaaʻoga. Ae sa sili atu ona faigatā i aʻoga maualuluga talu ai sa ou masani i le lē suʻesuʻe lelei.

Le Faifesili: Po ua matuā aafia oe i lou matamata i le TV?

Ueni: Ioe. O nisi taimi pe a matou faatasitasi ma ni tagata, na o le pau lava laʻu mea e fai o le silaloa atu ia i latou—e pei o oʻu matamata i se polokalame o taligafesili i le TV—ae leai ma saʻu tala e faia i le talanoaga. Ou te moomoo lava maʻimau pe ana lelei saʻu talanoa atu i tagata.

Le Faifesili: Ae, ua matuā ese lou lelei i lenei talanoaga. E manino mai o lena ua e manumalo i le puleaina o oe e le TV.

Ueni: Na amata ona ou puleaina laʻu matamata TV ina ua ou ulu i aʻoga maualuluga. . . . Sa ou saʻili atu mo le auaufaatasiga a talavou Molimau ma amata ona ou faia se agaʻigaʻi i luma faaleagaga.

Le Faifesili: Ae o le ā le sootaga a lena mea ma lou matamata i le TV?

Ueni: A o tuputupu aʻe loʻu talisapaia o mea faaleagaga, na ou iloa ai o le tele o polokalame sa masani ona ou matamata ai sa lē talafeagai mo Kerisiano. Na ou iloa ai foʻi le manaʻomia ona ou suʻesuʻeina atili le Tusi Paia ma ia sauniuni mo sauniga faa-Kerisiano. O lona uiga, ia faaitiitia mai le tele o loʻu matamata TV. Ae, sa leʻi faigofie. Sa masani ona ou naunau tele i ata komi na sa faaali mai i taeao o Aso Toonai. Ae teʻi ua valaaulia aʻu e se uso Kerisiano o le faapotopotoga ina ia ma galulue faatasi i le galuega talaʻi mai lea fale i lea fale i le taeao o se Aso Toonai. O iinā na motusia ai loa laʻu masani o le matamata TV i taeao o Aso Toonai. Ona iʻu ai lava lea ina ou matuā iloa le tatau ona faaitiitia laʻu matamata i le TV.

Le Faifesili: Ae ā aso nei?

Ueni: O le mea moni lava, o loo iai pea lena faafitauli ia te aʻu pe afai o loo ola le TV, e lē mafai ona uma saʻu mea o fai. O le tele lava la o le taimi ou te tapēina ai. O le mea moni, ua atoa ni masina talu ona leaga laʻu TV, ae ou te lē o popole lava e toe fai.

[Ata i le itulau 291]

O le matamata TV ua matuiā le puleaina ai o nisi

[Ata i le itulau 294]

Pe a tuu le televise i se nofoaga e faigatā ona oo atu i ai tagata, ona tau leai lea o se faaosoosoga ina ia kiina

    Lomiga Faa-Samoa (1971-2026)
    Log Out
    Log In
    • Faa-Samoa
    • Lafo Faamatalaga
    • Faapolokalame
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Aiāiga Faapitoa
    • Aiā Faaletulafono
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Log In
    Lafo Faamatalaga