Savavali i le Mataʻu ia Ieova
“A o savavali i le mataʻu ia Ieova ma i le faamafanafana mai o le agaga paia, sa faatoateleina ai pea [le faapotopotoga].”—GALUEGA 9:31, “NW.”
1, 2. (a) O le ā na tupu ina ua ulu atu le faapotopotoga Kerisiano i se vaitaimi o le filemu? (e) E ui ina faatagaina e Ieova sauaga, ae o le ā le isi mea ua ia faia?
SA FESAGAʻI se soʻo ma se tofo aupito silisili. Pe o le a ia tumau i le faamaoni i le Atua? Ioe, o le mea moni lena! Sa savali o ia ma le mataʻu i le Atua, ma le gatete i Lē na Faia o ia, ma o le a oti o ia o se molimau faamaoni a Ieova.
2 O lena tausi faamaoni mataʻu i le Atua o Setefano, “o le tagata ua tumu i le faatuatua ma le Agaga Paia.” (Galuega 6:5) O le fasiotia o ia sa uunaia atu ai se galu o sauaga, ae mulimuli ane na ulu atu ai le faapotopotoga i Iutaia atoa, Kalilaia, ma Samaria i se vaitaimi o le filemu ma sa atiina aʻe ai faaleagaga. E lē gata i lea, “a o savavali i le mataʻu ia Ieova ma i le faamafanafana mai o le agaga paia, sa faatoateleina ai pea.” (Galuega 9:31, NW) I le avea o ni Molimau a Ieova i aso nei, e mafai ona tatou mautinoa faapea o le a faamanuia i tatou e le Atua e tusa lava pe tatou te maua le filemu po o sauaga, e pei ona faaalia i le Galuega mataupu e 6 e oo i le 12. O lea, seʻi o tatou savavali i le mataʻu ma le migao i le Atua pe a sauaina pe ia faaaogā so o se mapusaga mai sauaga mo aʻoaʻiga faaleagaga ma ia sili atu ai ona tiotio i le auaunaga ia te ia.—Teuteronome 32:11, 12; 33:27.
Faamaoni Seia Oo i le Iʻuga
3. O le ā le faafitauli na foiaina i Ierusalema, ma na faapefea?
3 E tusa lava pe mapuna aʻe faafitauli i taimi o le filemu, ae o le maopoopo lelei e mafai ona fesoasoani e foia ai ia faafitauli. (6:1-7) Sa faitio tagata Iutaia tautatala i le gagana Eleni i Ierusalema faapea ua lē amanaiaina o latou fafine ua oti a latou tane i le tufatufaina o meaʻai i aso taitasi ona o le manatu faaʻauʻau i tagata Iutaia talitonu o ē tautatala i le gagana Eperu. Ae sa mafai ona foia lenei faafitauli ina ua tofia e aposetolo ni tane se toafitu e vaaia “lenei faiva.” O se tasi o i latou ia o Setefano.
4. O le ā le uiga faaalia o Setefano i moliaga sese?
4 Ae peitai, sa leʻi pine ae fesagaʻi Setefano mataʻu i le Atua ma se tofotofoga. (6:8-15) Sa tutū aʻe nisi tane ma finau atu ia Setefano. O nisi o i latou o tagata o le “sunako o Lipetino,” atonu o Iutaia ia na puʻe faatagataotauaina e Roma ma mulimuli ane faasaolotoina po o pologa o ē na avea ma Iutaia faatoʻā liliu ina ua uma ona faasaolotoina. Ona o le lē mafai ona faatusaina atu lo latou poto i le atamai ma le agaga lea na mafai ai e Setefano ona tautala atu, ona tuuina atu ai lea o ia e ona fili i le au Saneterini. O i inā na fai atu ai ni molimau pepelo e faapea: ‘Na matou faalogo i lenei tagata o faapea o le a faaumatia e Iesu le malumalu ma suia tu na tuuina mai e Mose.’ Peitai, e oo lava i ē na tetee ia te ia sa mafai ona latou iloa atu faapea o Setefano e leai se mea sese na ia faia ae o ona mata, ua foliga mai peiseai o fofoga o se agelu, o se ave feau a le Atua o loo mautinoa lona lagolagoina o ia. Maeu le eseese mai o latou mata, ua matuā feita ma faatumuina i mea leaga auā ua tuuina atu i latou lava ia Satani!
5. O ā manatu na faia e Setefano a o molimau atu?
5 Ina ua fesiligia e le Faitaulaga Sili o Kaifa, ona tuuina atu ai lea e Setefano se molimau ma le lē fefe. (7:1-53) O lona toe iloiloina o le talafaasolopito o Isaraelu na faaalia ai faapea na fuafuaina e le Atua e faataatia ese le Tulafono ma le auaunaga i le malumalu ina ua afio mai le Mesia. Sa matauina e Setefano faapea o Mose, o lē laveai sa manatu i ai tagata Iutaia uma ina ia faamamaluina, na teena e tagata Isaraelu, e pei lava ona iai i lea aso latou te leʻi talia Lē na aumaia le laveaiga sili. E ala i le faapea mai e lē afio le Atua i fale e faia i lima, na faaali atu ai e Setefano faapea o le malumalu ma ana faiga tau i le tapuaiga o le a mavae ese. Ae ona o ē na faamasinoina o ia e lē matataʻu i le Atua pe mananao ina ia iloa Lona finagalo, na faapea atu ai Setefano: ‘O outou tagata ua maaa, ua outou teena pea lava le agaga paia. O ai so le au perofeta e leʻi sauā i ai o outou augā tamā? Na latou fasiotia ē na muai valoia mai le afio mai o Lē Amiotonu, o ia lea ua outou faalataina, ma fasiotia nei.’
6. (a) A o leʻi oo i lona maliu, o le ā le mea na tupu e faamalosia ai le faatuatua na ia Setefano? (e) Aiseā sa mafai ai e Setefano ona fai atu ma le tonu: “Le Alii e Iesu, ia e talia mai loʻu nei agaga”?
6 O le faamatalaga na faia ma le lē fefe e Setefano na taʻitaʻiina atu ai i le fasiotia o ia. (7:54-60) Na matuā feita faamasino i lenei faaalialia o lo latou nofo sala i le maliu o Iesu. Ae maeu le faamalosia o le faatuatua o Setefano ina ua ia ‘tepa aʻe i le lagi ma iloa atu le mamalu o le Atua ma Iesu o loo tu i Lona itu taumatau’! Ua fesagaʻi nei Setefano ma ona fili ma le mautinoa faapea ua ia faia le finagalo o le Atua. E ui lava e leai ni faaaliga e iloa e Molimau a Ieova, ae e mafai ona ia i tatou se mamalu faapena e tuuina mai e le Atua pe a sauaina. A o amata ona fetogia Setefano e ona fili i maa i fafo atu o Ierusalema, na ia faatoga atu: “Le Alii e Iesu, ia e talia mai loʻu nei agaga.” Sa tonu lenei mea auā sa tuuina atu e le Atua le pule ia Iesu e toe faatutuina ai isi i le ola. (Ioane 5:26; 6:40; 11:25, 26) Ina ua tootuli i ona vae, na alaga ai Setefano: “[Ieova] e, aua e te tuuina atu lenei agasala ia te i latou.” Ona moe ai lea o ia i le oti e pei o se maturo, ma pei foi ona sa faia e le toatele talu mai lena taimi, e oo lava i aso nei.
Ua Salalau atu le Tala Lelei ona o Sauaga
7. O le ā na iʻu i ai ona o sauaga?
7 O le maliu o Setefano e mautinoa lava na iʻu i le faasalalauina ai o le tala lelei. (8:1-4) O sauaga, na salalau atu ai le au soʻo uma i Iutaia ma Samaria seʻi vaganā ai le au aposetolo. O Saulo, o lē na faamaonia na ia faapogaia le fasiotia o Setefano, na faaleagaina le faapotopotoga e pei o se manu feai, i le ulufale atu i lea fale ma lea fale ma tatoso mai soʻo o Iesu ma tuuina i le falepuipui. Peitai a o talaʻi atu pea le au soʻo ua salalau atu, o le fuafuaga a Satani ina ia taofia tagata matataʻu o ē folafola le Malo o le Atua e ala i le sauaina o i latou, sa lē taulau. I aso nei foi, o sauaga ua masani lava ona salalau atu ai le tala lelei pe ua avea foi o se mea e uaʻi atu ai i le galuega talaʻi o le Malo.
8. (a) O le ā na tupu e avea o se iʻuga o le talaʻiga na faia i Samaria? (e) Na faaaogā faapefea e Peteru le ki lona lua lea na tuu atu e Iesu ia te ia?
8 O le faievagelia o Filipo sa alu atu i Samaria “ua talaʻi atu Keriso.” (8:5-25) Sa salalau atu le olioli tele i lena aai a o folafola atu le tala lelei, tulia agaga leaga, ma faamaloloina tagata. Na aauina atu e aposetolo i Ierusalema Peteru ma Ioane i Samaria, ma ina ua la tatalo ma faaee o la lima i luga o i latou na papatisoina, ona maua ai lea e soʻo fou le agaga paia. O se tagata fou faatoʻā papatiso e igoa ia Simona o lē sa fai mea faataulaitu muamua na taumafai na te faatau mai lenei pule, ae na fai atu Peteru: ‘Ia fano oe ma lau ario. E lē o saʻo lou loto i luma o le silafaga a le Atua.’ I le taʻu atu ina ia salamō ma faatoga atu ia Ieova mo le faamagaloga, sa ia aioi atu ai i le au aposetolo ina ia tatalo mo ia. O lenei mea e ao ona uunaia ai i latou uma lava o ē matataʻu ia Ieova ina ia tatalo mo le fesoasoani tauatua e leoleomaluina ai le loto. (Faataoto 4:23) (Mai lenei mea na tupu na maua mai ai le upu “simone,” “o le faatau mai po o le faatau atu o se tofiga faalotu po o le filifilia o aʻoaʻo.”) Sa molimau atu Peteru ma Ioane i le tele o nuu i Samaria. I lea, i Samaria, na faaaogā ai e Peteru le ki lona lua na tuuina atu e Iesu ia te ia e tatala ai le faitotoʻa o le poto ma le avanoa e ulu atu ai i le Malo faalelagi.—Mataio 16:19.
9. O ai le Aitiope lea na molimau atu i ai Peteru, ma aiseā na mafai ai e le tamaloa ona papatiso?
9 Ona avatu lea e le agelu a le Atua ia Filipo se tofiga fou. (8:26-40) I se kariota o loo malaga i luga o le auala mai Ierusalema e oo atu i Kasa, na tietie ai se “eunuka,” o se ofisa e pule i oa a le tupu fafine o Aitiope o Kanake. E lē o ia o se eunuka faaletino, sa faasaina mai i le faapotopotoga Iutaia, ae sa alu atu o ia i Ierusalema e tapuai ai o se tagata liliu ua peritomeina. (Teuteronome 23:1) Sa iloa atu e Filipo le eunuka o faitau mai i le tusi o Isaia. Ina ua valaaulia o ia i luga o le kariota, na talanoa atu ai Filipo i le valoaga a Isaia ma “folafola ia te ia o le tala lelei ia Iesu.” (Isaia 53:7, 8) Sa leʻi pine ae alaga le Aitiope: “Faauta, o le vai; se a ea se mea e vaoia ai aʻu e aua le papatisoina o aʻu?” E leai se mea na taofia ai, talu ai sa ia iloa e uiga i le Atua ma ua faatuatua loa ia Keriso. O lea na papatisoina ai e Filipo le Aitiope, o lē na mulimuli ane alu atu i lona ala ma le olioli. Pe o iai se mea o taofia oe mai le papatisoina?
Ua Faaliliuina Lē sa Faasauā i Tagata
10, 11. O le ā na tupu ia Saulo o Taso i le ala i Tamaseko ma mulimuli ane ai?
10 I le taimi lea, sa saili ai Saulo ia faamalosia soʻo o Iesu e faafitia lo latou faatuatua i lalo o faamataʻuga o le faafalepuipuiina po o le fasiotia. (9:1-18a) O le ositaulaga sili (e foliga mai o Kaifa) na avatu ia te ia ni tusi i sunako i Tamaseko e faatonuina ai o ia ina ia fusifusia mai i Ierusalema tane ma fafine o loo au atu i “lena lotu” [“Le Ala”], po o le ituaiga o olaga e faavae i le faaaʻoaʻoga a Keriso. Ae peitai, pe tusa o le tu tonu o le la e latalata i Tamaseko, na oo mai ai se malamalama mai le lagi ma fesili mai se leo: “Saulo, Saulo e, se a le mea ua e saua mai ai ia te au?” Sa lagona e i latou na faatasi ma Saulo “le siufofoga” ae sa leʻi malamalama i le mea na fetalaia. (Faatusatusa Galuega 22:6, 9.) O lena vaega o le faaaliga o Iesu faamamaluina sa lava ma totoe e faatauasoina ai Saulo, ae sa faaaogā e le Atua le soʻo o Anania e toe faapupulaina o ia.
11 Ina ua uma lona papatisoga, ona avea ai lea o lē sa muai avea ma faasauā i tagata ma taulaʻiga o sauaga. (9:18e-25) Sa mananao tagata Iutaia i Tamaseko e fasiotia Saulo. Ae peitai, i le po, na tuutuu ifo ai o ia e le au soʻo i se avanoa i le pa, atonu i se ato tele na lalagaina e faia i maea po o tuaia sautualua. (2 Korinito 11:32, 33) O le avanoa atonu sa o se faamalama o le fale o se tasi o le au soʻo na fausia i totonu o le pa puipui. Sa lē o se gaoioiga palaai ina ia alofia ai fili ma talaʻi atu ai pea.
12. (a) O le ā na tupu ia Saulo i Ierusalema? (e) Na faapefea ona faagasolo le faapotopotoga?
12 I Ierusalema, sa fesoasoani ai Panapa i le au soʻo e talia Saulo e avea o se uso talitonu. (9:26-31) I inā sa finau atu ai ma le lē fefe Saulo i Iutaia e tautatala i le gagana Eleni, o ē sa taumafai foi e fasiotia o ia. I le iloaina o lenei mea, na ave ai o ia e le au uso i Kaisareia ma auina ese atu o ia i Taso, i lona nuu moni i Kilikia. Ona ulu atu loa lea o le faapotopotoga atoa i Iutaia, Kalilaia, ma Samaria, i se vaitaimi o le ‘fifilemu ma ua atiina aʻe ai’ faaleagaga. A o ‘savavali i le mataʻu ia Ieova ma i le faamafanafanaga a le agaga paia, sa faatoateleina ai pea le faapotopotoga.’
Ua Avea Tagata o Nuu Ese ma Ē Talitonu!
13. O ā vavega na faia e le Atua Peteru ina ia mafai ona ia faatinoina i Lita ma Iopa?
13 Sa tele foi galuega a Peteru. (9:32-43) I Lita (ua avea nei o Lota) i le Fanua Laugatasi o Sarona, sa ia faamaloloina ai Ainea o lē sa pe lona tino. O lenei faamalologa na pogai ai le liliu atu o le toatele i le Alii. I Iopa, na maʻi tele le soʻo pele o Tapita, (Toreka) ma maliu ai. Ina ua taunuu atu Peteru, sa faaali atu ia te ia e fafine ua oti a latou tane ni ofu na faia e Toreka, ma na foi atonu o loo latou ofuina. Sa ia toe faafoisia Toreka i le ola, ma ina ua salalau le tala i lenei mea, sa oo ina talitonu le toatele. I Iopa, na nofo ai Peteru i le fale o Simona lē e faia ni mea i paʻu manu, o lē o lona fale sa latalata i le sami. O tagata o ē faia ni mea i paʻu o manu latou te faavai paʻu o manu i le suasami ma uu i le tipolo a o leʻi valuvalueseina fulufulu. O paʻu manu sa suia e avea ma paʻu [leather] e ala i le faaenaenaina i se sua mai nisi o laau faapitoa.
14. (a) O ai Konelio? (e) O le ā sa moni e tusa ai o tatalo a Konelio?
14 I lena taimi (36 T.A.), sa iai se taualumaga mataʻina i se isi mea. (10:1-8) I Kaisareia sa nofo ai se tagata tuutoina o Nuu Ese o Konelio, o se taʻitaʻi ʻau o le toaselau a Roma. Sa faauluulu ia te ia “le ʻau a Italia,” e manino mai sa faia aʻe i tagata fou o le vaegaau mai tagatanuu o Roma ma tagata saoloto i Italia. E ui lava sa mataʻu Konelio i le Atua, ae sa lē o ia o se tagata liliu Iutaia. I se faaaliga, na taʻu atu ai e se agelu ia te ia faapea o ana tatalo ua “o ae . . . o fai ma faamanatuga i luma o le Atua.” E ui lava sa leʻi tuuina atu Konelio ia Ieova, ae na ia maua le tali i lana tatalo. Ae sa ia feau atu mo Peteru, e pei ona faatonu ai e le agelu.
15. O le ā na tupu a o tatalo Peteru i le taualuga o le fale o Simona?
15 I le taimi lea, sa iloa ai e Peteru se faaaliga a o tatalo i le tumutumu o le fale o Simona. (10:9-23) I le vaaiga puaoa, sa ia vaaia ai o tuutuu ifo mai le lagi se mea e pei o se ie afu ua faatumulia i manu vaefa e lē mamā, mea fetolofi, ma manu felelei. Ina ua faatonuina o ia e fasi ma ʻai, ae na fai atu Peteru na te leʻi ʻaina lava se mea e lē mamā. “O mea ua faamamāina e le Atua, aua e te taʻua e sa,” na taʻu atu ai ia te ia. Sa lē mautonu Peteru i le faaaliga, ae sa ia mulimuli atu i le taʻitaʻiga a le agaga. I lea, sa ō atu ai o ia ma uso Iutaia e toaono faatasi ma le au malaga a Konelio.—Galuega 11:12.
16, 17. (a) O le ā na taʻu atu e Peteru ia Konelio ma i latou uma sa faapotopoto ai i lona fale? (e) O le ā na tupu a o tautala pea Peteru?
16 Ua latalata nei i le taimi o le a faalogo ai uluai tagata o Nuu Ese i le tala lelei. (10:24-43) Ina ua taunuu Peteru ma lana au malaga i Kaisareia, sa faatalitali mai Konelio, o ona aiga, ma ana uo mamae. Na faapaʻū atu Konelio i vae o Peteru, ae na teena ma le loto maulalo e le aposetolo sea uiga faatapuai. Sa ia tautala atu i le pe na faapefea ona faauuina e Ieova Iesu i le agaga paia ma le mana e avea ai ma Mesia ma faamatala atu faapea o i latou uma e tuu atu lo latou faatuatua ia te ia e maua le faamagaloga o agasala.
17 Sa gaoioi loa Ieova. (10:44-48) A o leʻi tautala atu Peteru, na liligi ifo e le Atua le agaga paia i luga o na tagata talitonu o Nuu Ese. I lea taimi ma i inā, na fanauagagaina ai i latou e le Atua ma na faagaeeina ai e tautala i gagana ese ma faamamaluina o ia. I lea, sa papatisoina ai ma le tatau i latou i le suafa o Iesu Keriso. O lea o i inā na faaaogā ai e Peteru le ki lona tolu e tatala ai i tagata matataʻu i le Atua o Nuu Ese le faitotoa o le poto ma i le avanoa e ulu atu ai i le Malo faalelagi.—Mataio 16:19.
18. O le ā le tali mai a uso i Iutaia ina ua faamatala atu e Peteru faapea o tagata o Nuu Ese na “papatisoina . . . i le Agaga Paia”?
18 Mulimuli ane, i Ierusalema, na finau atu ai i latou o ē lagolagoina le peritome ia Peteru. (11:1-18) Ae ina ua ia faamatala atu pe na faapefea ona “papatisoina . . . i le Agaga Paia” tagata o Nuu Ese, sa talia e ona uso Iutaia ma vivii ai i le Atua, i le faapea atu: “E moni, ua foai atu e le Atua i nuu ese le salamo e ola ai.” E ao foi ona tatou nofo sauni e talisapaia pe afai e faamanino mai le finagalo tauatua ia i tatou.
Ua Faavaeina se Faapotopotoga o Nuu Ese
19. Na faapefea ona taʻua le au soʻo o Kerisiano?
19 Ona faavaeina loa lea o le uluai faapotopotoga o Nuu Ese. (11:19-26) Ina ua salalau atu le au soʻo ona o sauaga na oo ia Setefano, sa ō atu nisi i Anetioka i Suria, le aai na iloga i tapuaiga lē mamā ma amioga iʻuvale. A o latou taʻu atu le tala lelei i tagata e tautatala i le gagana Eleni i inā, “sa ia te i latou le aao o [Ieova],” ma e toatele na oo ina talitonu. Sa aʻoaʻo ai i inā Panapa ma Saulo mo se tausaga, ma “na uluai taʻua foi le au soo o Kerisiano i Anetioka e ala i le taʻitaʻiga tauatua.” (NW) E lē taumatea na faatonuina e Ieova i latou ina ia taʻua faapea, talu ai o le upu Eleni khre·ma·tiʹzo, o lona uiga “ia taʻua e ala i le taʻitaʻiga tauatua,” ua faaaogāina pea faale-Tusi Paia e fesootai atu ai ma mea mai le Atua.
20. O le ā na muai valoia e Akapo, ma na faapefea ona tali atu le faapotopotoga i Anetioka?
20 Na ō mai foi perofeta matataʻu i le Atua i Anetioka mai Ierusalema. (11:27-30) O le tasi o Akapo, o lē na faailoa atu “mai le Agaga le oge tele o le a tupu i le lalolagi uma.” Sa faataunuuina lena valoaga i le taimi o le nofoaiga a le emeperoa Roma o Kalaotia (41-54 T.A.), ma ua faasino atu i ai e le tusitala o talafaasolopito o Josephus i lenei “oge tele.” (Jewish Antiquities, XX, 51 [ii, 5]; XX, 101 [v, 2]) I le uunaia e le alofa, na auina atu ai e le faapotopotoga i Anetioka se meaalofa i uso Iutaia sa iai le manaomia.—Ioane 13:35.
Ua Lē Taulau Sauaga
21. O le ā le gaoioiga na faia e Herota Akeripa I faasaga ia Peteru, ae faatasi ai ma le ā le iʻuga?
21 Na faaiʻuina le vaitaimi o le filemu ina ua amata ona sauāina e Herota Akeripa I tagata matataʻu o Ieova i Ierusalema. (12:1-11) Na fasiotia e Herota Iakopo i le pelu, atonu i le vavaeeseina o lona ao e avea o le uluai aposetolo na faamaturoina. I lona iloa faapea o lenei mea na faafiafiaina ai tagata Iutaia, ona faafalepuipui lea e Herota o Peteru. Atonu sa fusifusia le aposetolo i se fitafita i ona itu taitasi, a o le isi toalua sa leoleoina lona potu. Sa fuafua e Herota ina ia faaoo le oti ia te ia pe a mavae le Paseka ma aso o areto e lē faafefeteina (Nisani 14-21), ae sa talia tatalo a le faapotopotoga mo ia i le taimi tonu lava, e pei foi ona masani ona iai a tatou tatalo. Na tupu lenei mea ina ua faasaoloto faavavega e le agelu a le Atua le aposetolo.
22. O le ā na tupu ina ua alu atu Peteru i le fale o le tinā o Mareko, o Maria?
22 Sa leʻi pine ae taunuu Peteru i le fale o Maria (le tinā o Ioane Mareko), e foliga mai o le nofoaga sa fai ai sauniga faa-Kerisiano. (12:12-19) I le po, na mateia ai e le auauna teine o Rosa le leo o Peteru ae na tuu ai pea o ia i le faitotoa o loo loka. I le taimi muamua, atonu sa manatu le au soʻo faapea na auina mai e le Atua se avefeau faaagelu e fai ma sui o Peteru ma tautala atu i se leo e pei o lona leo. Ae peitai, ina ua latou talia o Peteru lea, ona ia fai atu lea ia i latou ina ia lipoti atu lona faasaoina ia Iakopo ma le au uso (atonu o le au toeaina). Ona ia tuua lea ma alu ese faalilolilo e aunoa ma le faailoa atu o le nofoaga o le a faataunuu i ai, ina ia alofia ai le lamatiaina o i latou po o ia foi i le tulaga o le a fesiligiaina ai. Sa lē manuia le sailiga a Herota mo Peteru, ma na faasalaina leoleo, atonu pe na oo lava ina faaoo i ai le oti.
23. Na faapefea ona faaiʻuina le pule a Herota Akeripa I, ma o le ā e mafai ona tatou aʻoaʻoina mai ai i lenei mea?
23 I le 44 T.A., na faafuaseʻi ai ona faaiʻuina le pulega a Herota Akeripa I i Kaisareia ina ua 54 tausaga lona matua. (12:20-25) Sa oo ia te ia se manao e fia tau faasaga i tagata Foinie o Turo ma Saitonu, o ē na faatogafalea lana auauna o Pāso e fuafua se faamasinoga ina ia mafai ai ona latou talosaga atu mo le filemu. I le “aso foi na atofaina” (o le tausamiga foi e faamamaluina ai Kalaotia Kaisara), na ofu ai Herota i ona ofu tautupu, nofoia le nofoa faamasino, ma amata ona faafeiloai atu i le lautele. I le tali atu na alalaga leotele le aofia: “O le siufofoga o se atua, a e le se leo o se tagata.” Ma le faafuaseʻi lava, na taia o ia e le agelu a Ieova “auā ua le avatu e ia le viiga i le Atua.” Sa ʻatiolaina Herota e anufe ma oti ai.’ Tau ina ia uunaia i tatou e lenei faaaʻoaʻoga lapatai e faaauau ai ona tatou savavali ma le mataʻu ia Ieova, i le alofia o le faamaualuga ma avatu ia te ia le viiga mo mea o faia e i tatou o ona tagata.
24. O le ā o le a faaalia e se mataupu i le lumanai e faatatau i le faatelega?
24 E ui lava i sauaga mai ia Herota, ae “ua tupu le afioga a le Atua [o Ieova] ma ua faateleina.” O le mea moni, e pei ona o le a faailoa mai e le mataupu i le lumanai, sa mafai ona faatalitalia e le au soʻo se isi faatelega atili. Aiseā? Talu ai sa latou “savavali i le mataʻu ia Ieova.”
O le a Faapefea ona E Tali?
◻ Na faaalia faapefea e Setefano sa mataʻu o ia ia Ieova, e pei ona iai i le tele o auauna a le Atua talu mai lena taimi?
◻ O le ā le āuga o le oti o Setefano na iai i le gaoioiga o le talaʻiga o le Malo, ma pe o iai se faatutusaga o lenei mea i ona po nei?
◻ Na faapefea ona avea lē sa faasauā i tagata o Saulo o Taso ma lē e mataʻu ia Ieova?
◻ O ai uluai tagata talitonu o Nuu Ese?
◻ Na faaalia faapefea e le Galuega mataupu e 12 faapea o sauaga e lē o taofia ai tagata o ē matataʻu ia Ieova?
[Ata i le itulau 16, 17]
O le malamalama na pupula mai le lagi ma le leo ua fesili mai: “Saulo, Saulo e, se a le mea ua e saua mai ai ia te au?”