O Loo Galue le Faa-kerisiano—I le Lotolotoi o Fevesiaiga

NA FAAFUASEI lava ona amata faafitauli i se tasi aso ia Aperila 1994. Na pa ai se vaalele ma maliliu ai peresitene o Burundi ma Rwanda. I na o ni nai itula ae ua aafia Rwanda atoa i faiga sauā e matuā gatete ai. I le sili laitiiti atu i le na o le tolu masina, ae ua silia ma le 500,000 tagata Rwanda—o tane, fafine, ma tamaiti—na maliliu ai. Na taʻua e nisi tagata lea vaitaimi e faapea, “o le tafiesea o se ituaiga o tagata.”

O le ʻafa o tagata e 7.5 miliona o loo aināina Rwanda, na sosola ese. Na aofia ai i lenei vaega le 2.4 miliona o ē sulufai atu i atunuu tuaoi. Sa avea lea o se solaaga aupito i toatele ma aupito vave a tagata sulufai i le talafaasolopito o aso nei. Sa vave lava ona faatutuina ni toagalauapi mo tagata sulufai i Sāʻia (ua avea nei o le Democratic Republic o Congo), Tanzania, ma Burundi. O nisi o nei toagalauapi—e aupito sili ona tetelē i le lalolagi—na nonofo ai le tusa ma le 200,000 tagata.

I na tagata sulufai, sa iai le toatele o Molimau a Ieova, o ni tagata e naunau i le filemu, o ē o loo faatatauina mataupu silisili o le Tusi Paia i o latou olaga. Po o fea lava le atunuu latou te nonofo ai, e latou te tausisia le matuā solitu ma faatatauina le mataupu silisili o loo faataatia mai i le Isaia 2:4: “Ona latou tuʻi ai lea i a latou pelu e fai ma uamea o suotosina, o latou tao foi e fai ma polo e teu aʻi vine; e le sii atu le pelu e le tasi nuu i le tasi nuu, latou te le toe aʻoaʻo foi i taua.” Ua lauiloa Molimau a Ieova i le lalolagi aoao o se vaega faalotu e lē o faia sana vaega i le taumafaiga e tafiesea isi ituaiga o tagata i Rwanda.

Na fetalai Iesu Keriso e faapea, o ona soo e “le ni o le lalolagi i latou.” Ae peitai, ona o loo iai i latou “i le lalolagi,” e lē mafai ai la ona latou sosola ese mai fevesiaiga a atunuu. (Ioane 17:11, 14) I le vaitaimi o le tafiesea o isi ituaiga i Rwanda, na maliliu ai ni Molimau e toʻa 400. Pe tusa ma le 2,000 Molimau ma tagata e fiafia i le feau o le Malo na oo ina avea ma tagata sulufai.

Po o le uiga o le lē avea o ni o o le lalolagi e faapea ai o le a lē gaoioi Molimau a Ieova pe a oo mai mala? E leai. Ua faapea mai le Afioga a le Atua: “Afai ua le ofu se uso po o se tuafafine, ua leai foi sana mea e ʻai i lea aso ma lea aso, a fai atu so outou ia te i latou, ‘Ina o ia outou ma le manuia, ia mafanafana, ma ia maoona,’ a ua le foai atu ia te i latou ni mea e tatau i le tino, se a lona aoga? E faapea foi le faatuatua, pe afai e le i ai galuega, e mate lava ia ina ua na o ia.” (Iakopo 2:15-17) O le alofa i tuaoi e uunaia ai foi Molimau e fesoasoani atu ia i latou o ē e latou te lē lolotu faatasi.—Mataio 22:37-40.

E ui lava o loo moomoo Molimau a Ieova i le lalo-lagi aoao e fesoasoani atu i o latou uso talitonu o loo fesagai ma mala i Rwanda, ae o le faia o fesoo-taiga mo le faasoaina atu o fesoasoani mo mala, sa tofia atu lea i Europa i Sisifo. I le tau mafanafana o le 1994, na faanatinati atu ai se aufaigaluega tauofo o Molimau mai Europa ina ia fesoasoani atu i o latou uso ma tuafāfine Kerisiano i Aferika. Sa faatutuina ai ni toagalauapi ua faamaopoopo-ina lelei ma ni falemai lē tumau e latalata mo tagata sulufai o Rwanda. Sa aveina atu e ala i vaalele po o vaa laʻu uta le anoanoai o lavalava, ie mafanafana, meaʻai, ma lomiga faale-Tusi Paia ia i latou. E sili atu i le 7,000 tagata puapuagatia—e toetoe lava faatoluina le faitau aofai o Molimau a Ieova i Rwanda i lena taimi—na maua ai aogā mai taumafaiga o fesoasoani laveai. E oo atu ia Tesema o le tausaga lava lena, ua faitau afe tagata sulufai e aofia ai ma le toatele o Molimau a Ieova na toe foi atu i Rwanda ina ia toe fausia o latou fale ma toe faaleleia o latou olaga masani.

Le Taua i Congo

I le 1996, na pa ai se taua i le vaega i sasaʻe o le Democratic Republic of Congo. O lenei vaipanoa, e tuaoi ai Rwanda ma Burundi. Na toe sasao ai foi le toso teine ma le fasioti tagata. I le lotolotoi o le felelei solo o pulufana ma le susunuina o aai, na sosola ese ai foi tagata mo le fia faasaoina o o latou ola. Na puea ai faamanu i ofaga Molimau a Ieova i lea fevesiaiga, ma e tusa ma le 50 na maliliu ai. O nisi na feoti i pulufana na felelei solo. O isi na fasiotia ona e mai se vaega o se isi ituaiga, pe na fasiotia sese ona sa manatu o ni fili. O se tasi nuu sa nonofo ai ni Molimau e 150, na faaumatia i le afi. I isi nuu e anoanoai fale ma nisi o Maota o le Malo na susunuina. I le faoa o o latou fale ma mea totino, na sosola atu ai Molimau i isi vaipanoa ma na fesoasoani atu i ai uso tapuai iina.

Ina ua mavae le taua, na mulimuli mai ai le matelaina ona ua faaleagaina fua o faatoaga, o meaʻai na faasaoina ua gaoia, ma na taofiofia le faaooina atu o fesoasoani laveai. O meaʻai o loo mafai ona maua e matuā taugata lava. I le nuu o Kisangani, i le amataga o Me 1997, o le tau o le lua pauna (1 kilokalama) pateta, e tusa ma le tolu talā, e matuā sili mamao atu nai lo o le mea e mafai ona gafatia e le toatele o tagata. O le toatele, sa na o le tasi lava le ʻaiga sa mafai ona latou maua i le aso. O le mea moni, na mulimuli mai ai faamaʻi i le lē lava o meaʻai. O le lē lava o meaʻai paleni ua faavaivaia ai le tino ua lē mafai ai ona tetee atu le fiva malalia, manava tatā, ma faafitauli o le manava. Sa sili ona puapuagatia ma feoti ai tamaiti ona o le leai o ni meaʻai paleni lelei.

Fuafuaina o le Manaoga

Sa vave lava ona toe tali atu Molimau a Ieova i Europa i le manaoga. Ia Aperila 1997, na aauina atu ai i se vaalele se aufaigaluega laveai o Molimau e aofia ai ni fomai se toalua ma ni vailaau ma tupe. I Goma, na faamaopoopoina ai e Molimau i le atunuu ni komiti mo fesoasoani laveai e fuafuaina le tulaga ina ia mafai ai ona tuuina vave atu le fesoasoani. Na tilofaia e le aufaigaluega le aai ma vaipanoa o loo siomia ai. Na aauina atu foi ni sāvali ina ia maua mai ni lipoti mai nofoaga e sili atu ona mamao. Na maua mai foi ni faamatalaga mai Kisangani, e tu i le mamao e sili atu ma le 600 maila (1,000 kilomita) i sisifo o Goma. Sa fesoasoani uso mai lea lava vaipanoa i le faasoaina atu o fesoasoani laveai i Goma, o iina o loo nonofo ai le tusa ma le 700 Molimau.

Na faapea mai se tasi o toeaina Kerisiano i Goma: “Sa matuā faagaeetia lava i matou i le vaai atu i o matou uso o ō mai mai le mea mamao e fesoasoani ia i matou. A o lei ō mai i latou, sa matou fesoasoani atu le tasi i le isi. Sa tatau ona sosola ese uso mai nuu maotua e ō atu i Goma. O nisi ua leai ni fale, ma ua tuua o latou fanua. Na matou talia i latou i o matou aiga ma tufa atu i ai o matou lavalava ma, po o le ā lava sina meaʻai sa ia i matou. Sa itiiti lava sina mea na mafai e i matou lava ona faia. O nisi o i matou sa pagatia ona o le lē lava o meaʻai paleni.

“Ae peitai, o uso mai Europa, na aumaia tupe na mafai ai ona matou faatauina meaʻai ia sa faigata ona maua, ma sa matuā taugata foi. Na oo mai meaʻai i se taimi sili ona talafeagai, talu ai o le toatele sa leai ni meaʻai i o latou aiga. Sa matou faasoasoaina atu meaʻai i Molimau atoa ma ē e lē ni Molimau. Ana faapea e lē taunuu mai le fesoasoani e pei ona sa iai, semanū e toatele atu foi nisi e feoti, ae maise lava tamaiti. Na faasaoina e Ieova ona tagata. Sa matuā faafiafiaina i latou e lē ni Molimau. E toatele tagata na faia ni faamatalaga lelei e uiga i lo tatou autasi ma le alofa. Na faailoa mai e nisi e faapea, o la tatou lotu o le lotu moni.”

E ui lava sa mafai ona faatau mai meaʻai i le atunuu ma tuuina atu vailaau, ae sa manaomia atili nisi mea. Sa manaomia ni lavalava ma ie mafanafana, faapea ma le tele o ni meaʻai ma vailaau. Sa manaomia foi se fesoasoani i le toe fausiaina o fale o aiga na faaleagaina.

Na Foai Atu ma le Matamau Tagata

Na toe faaalia foi e le auuso i Europa le naunau e fia fesoasoani. Na faailoa atu e le ofisa o le lālā o Molimau a Ieova i Louviers i Falani le valaau i faapotopotoga i Rhône Valley faapea ia Normandy, ma se vaega o Pale e uiga i mea e manaomia mo fesoasoani laveai. Iinei na faatinoina ai le tasi mataupu silisili faale-Tusi Paia: “O le ua itiiti ana saito e lulu, e itiiti foi ana e selesele mai; a o le ua tele ana e lulu, e tele foi ana e selesele mai. Ia taitoatasi ma foai e pei ona filifili i lona loto; aua ma le tiga, aua foi ma le faatauanauina; auā e alofa le Atua i le ua foai ma le loto mālie.”—2 Korinito 9:6, 7.

E faitau afe na puea ma le olioli le avanoa e faia ai ni foai. O pusa ma taga o lavalava, seevae, ma isi mea na laʻu atu i Maota o le Malo, ona aauina atu lea i le ofisa o le lālā o Molimau a Ieova i Falani. Iina, e toʻa 400 le aufaigaluega tauofo na nofo sauni e faia se sao i le isi laasaga o le faagaoioia lea o le fuafuaga mo “Fesoasoani i Sāʻia.” A o masaa atu le tele o foai tauofo i totonu, na faavasegaina loa e lenei aufaigaluega tauofo, na gaugau, ma fafao lavalava i to-tonu o pusa na faatutuina e taʻi 30 i luga o se pailate. O tamaiti foi latou, sa mafaufau i o latou uso ma tuafāfine laiti i Aferika ma sa foai atu mea taalo—o taavale taalo mananaia, o moa vili, o pepe taalo, ma pea taalo. O nei mea na fafao faatasi atu ma mea e manaomia mo le ola. I lona tuufaatasiga, e iva pusa taʻi 40 futu (12 mita) le uumi na faatutumuina ma aauina atu i Congo.

O le ā le tele o le fesoasoani na aauina atu i Aferika i Saute ona o le fesoasoani a le faitau afe o Molimau i Peleseuma, Falani, ma Suisilani? E oo ane ia Iuni i le 1997, ua oo atu le aofai o fesoasoani i le 1,100 pauna (500 kilo) o vailaau, 10 tone o masi e tele ai le polōtini, 20 tone o isi meaʻai, 90 tone o lavalava, 18,500 pea seevae, ma le 1,000 o ie mafanafana. Na aauina atu foi ma lomiga faale-Tusi Paia. na matuā talisapaia lava nei mea uma, na avea o se faamafanafanaga i tagata sulufai ma fesoasoani atu ai ia te i latou ina ia onosaia o latou puapuaga. E toetoe lava 1,000,000 tālā Amerika le tau o le faatupeina o na mea. O na meaalofa tauofo o ni faailoaga ia o le autasi ma le fealofani faaleuso ia i latou o loo auauna ia Ieova.

Tufatufaina Atu i Congo

Ina ua amata ona taunuu atu meaalofa i Congo, na ō atu ai ni uso se toalua ma le tuafafine e toatasi mai Falani ina ia galulue faatasi ma le komiti mai lea lava vaipanoa i le faasoaina atu o ia fesoasoani. Na faapea mai Joseline e uiga i le loto faafetai na faaalia e Molimau i Congo: “E tele ni tusi na matou maua na faaalia ai le loto faafetai. Na foai mai e se tasi tuafafine mativa ia te au se mea na faia i se maa lanu meamata. O isi na latou aumai ia i matou ni o latou ata. A o matou faamavae atu, na feasogi mai tuafāfine ia te au, ma fusi atu aʻu, ma fetagisi. Sa ou tagi foi. E toatele lava na faapea mai, ‘E lelei Ieova. E manatu mai Ieova ia i matou.’ O lea na latou iloa ai o le Atua lava e ao ona avatu i ai le faafetai mo nei meaalofa. Ina ua matou tufatufaina atu meaʻai, na vivii atu uso ma tuafāfine ia Ieova e ala i le usuina o pese o le Malo. Sa o se mea na faagaeetia ai i matou.”

O se fomai e suafa ia Loic, o se tasi o le aufaigaluega. E toatele na lolofi atu i le Maota o le Malo ma faatalitali ai ma le onosai mo le taimi e oo mai ai le faasologa ia i latou mo le vaaia o o latou maʻi. I le manao e faia se sao, na faia ai e se tasi tuafafine mai Congo ni tonati se 40 ma foai atu faameaalofa ia i latou na faatalitali mo le fia vaaia o le fomai. Talu ai e tusa ma le 80 i latou na faatalitali, o lea na tofu le tagata ma le ʻafa tonati.

Fesoasoani i Ē e Lē o ni Molimau

O lenei fesoasoani alofa mo tagata, sa lei tuuina atu mo na o Molimau a Ieova. Sa aogā foi mo isi tagata e lē o ni Molimau a Ieova e pei ona maua ai e le toatele o isi tagata i le 1994. Ua talafeagai lelei lenei mea ma le Kalatia 6:10, lea o loo faapea mai: “O lenei, ia tatou agalelei, ia faatatau i mea e tutupu i lea aso ma lea aso, i tagata uma lava, aemaise i le aiga o le faatuatua.”

Na tufatufa atu e Molimau ia vailaau ma lavalava i nisi o aʻoga maulalo, ma se nofoaga mo tamaiti ua mātua oti e latalata ane i Goma. O le nofoaga mo tamaiti ua mātua oti, o loo iai tamaiti e toʻa 85. I se malaga na faia muamua atu e fuafuaina le tulaga, na asiasi atu ai le aufaigaluega mo fesoasoani tauofo i lea nofoaga ma folafola atu i ai o le a latou aumaia le 50 pusa masi e tele ai le polōtini mo i latou, pusa lavalava, 100 ie mafanafana, vailaau, ma mea taalo. Sa laina tamaiti i le malae ma usu a latou pese mo le au asiasi. Na sosoo ai ma lo latou talosaga faapitoa atu—pe mafai ona maua sa latou polo soka ina ia mafai ai ona latou taaalo soka?

I ni nai vaiaso mulimuli ane, na faataunuu ai e le aufaigaluega mo fesoasoani laveai la latou folafolaga o le faaooina atu o a latou sapalai. I le matuā fiafia ona o le limafoai ma e ala i le mea na ia faitauina i le lomiga faale-Tusi Paia na tuuina atu ia te ia, na taʻua ai e le faatonu o le nofoaga mo tamaiti ua mātua oti e faapea, ua agaʻi atu nei ina avea o ia o se tasi o Molimau a Ieova. Ma pe na tuuina atu i tamaiti se polo soka? “E leai,” o le tali mai lea a Claud, le sooupu o le aufaigaluega mo le faasoaina o fesoasoani mai Falani. “Na matou tuuina atu ia i latou ni polo soka se lua.”

Toagalauapi o Tagata Sulufai

Sa lei faatapulaaina le fesoasoani i Congo. O le faitau afe o tagata sulufai na sosola ese mai le tafā o le taua i se atunuu e latalata ane, o iina na vave lava ona faatutuina ai ni toagalauapi se tolu mo tagata sulufai. Na faimalaga atu foi iina Molimau i le fia iloa po o le ā se mea e mafai ona fai. Ina o saunia lenei lipoti, e tusa ma le 211,000 tagata sulufai na mafai ona nonofo ai iina, o le toatele lava e mai Congo. E tusa ma le 800 Molimau ma a latou fanau faapea ma tagata taitoatasi o ē o loo naunau fiafia i le tala lelei o le Malo. O le faafitauli na vave tulai mai i le toagalauapi, o le lē lava o meaʻai. I se tasi toagalauapi, o meaʻai na iai, sa lava mo na o le tolu aso, ma sa aofia ai ma ni pi ua tusa ma le tolu tausaga le leva.

E ui i lea, sa fiafia pea Molimau. E ui sa laiti ni lomiga faale-Tusi Paia, ae sa latou faia pea ni sauniga i le malae ina ia ati ae ai i latou faaleagaga. Sa pisi tele foi i latou i le talaʻiina o le tala lelei o le Malo o le Atua i isi i toagalauapi.—Mataio 24:14; Eperu 10:24, 25.

O le aufaigaluega o Molimau na tofia e faia suesuega, sa aofia ai ma se fomai. E ui lava sa faatapulaa e pule o le malo ni nai aso e asiasi atu ai i latou i toagalauapi taitasi, ae sa faia lava ni togafitiga faafomai. Na latou tuuina ai vailaau ma tupe i toeaina Kerisiano. I lea, sa mafai ai ona ola pea uso. Sa latou faamoemoe foi o le a vave ona toe taliu atu Molimau o i toagalauapi i o latou nuu moni.

Ae faapefea le lumanai? Na valoia e Iesu Keriso e faapea, o le a avea o tatou aso ma aso o fevesiaiga, o se taimi o le a faailogaina i taua ma oge. (Mataio 24:7) Ua iloa e Molimau a Ieova e faapea, e na o le Malo o le Atua o le a na faaiua mafatiaga o loo iai nei i le lalolagi. I le pulega a lea malo, o le a avea ai lo tatou aiga faalelalolagi ma parataiso o le filemu, e fau ma soloi mea, ma le fiafia e faavavau mo le fanau a tagata e usiusitai. (Salamo 72:1, 3, 16) I le taimi nei, ua folafola atu ai e Molimau le tala lelei o lena Malo faalelagi ma o le a faaauau foi ona fesoasoani atu i uso tapuai ma isi i taimi e manaomia ai se fesoasoani.

[Faamatalaga faaopoopo i le itulau 4]

Talu mai le 1994, na aauina atu ai e Molimau a Ieova i na o Europa lava le sili atu i le 190 tone o meaʻai, lavalava, vailaau, ma isi fesoasoani i vaega o le Great Lakes o Aferika

[Pusa i le itulau 6]

Ua Faatinoina le Alofa Faa-Kerisiano

O se tasi o i latou na auai ma le naunautai i le fuafuaga mo le “Fesoasoani i Sāʻia” i Falani, o Ruth Danner. A o laitiiti, na faafalepuipuiina ai o ia i nofoaga o faasalaga a Nasi ona o lona faatuatuaga faa-Kerisiano. Na faapea mai o ia: “Na matuā fiafia i matou e fai se mea mo o tatou uso ma tuafāfine i Aferika! Ae sa iai se mea na faaluaina ai loʻu fiafia. I le 1945, ina ua matou toe foi mai i o matou aiga mai Siamani, na matuā leai lava se mea na ia i matou. E oo lava i lavalava na matou oofu ai, na nonō mai i isi. Peitai, e lei pine lava, ae matou maua ni fesoasoani faaletino mai o tatou uso faaleagaga i Amerika. O lea, o lenei taumafaiga mo fesoasoani i Aferika, na mafai ai ona ou toe taui atu le agalelei na faaalia ia i matou i aso e tele ua mavae. Maeu se faaeaga o le avea o se vaega o lenei aiga toatele o uso o ē o loo faatinoina le alofa faa-Kerisiano!”—Ioane 13:34, 35.

[Ata i le itulau 7]

Ua lē pine—ae oo mai se parataiso o le a fau ai ma soloi mea mo tagata uma