Na Latou Faia le Finagalo o Ieova
Faamaonia le Avea o se Samaria ma Tuaoi Lelei
I ASO o Iesu, sa iloagofie ai le feainaiga i le va o Iutaia ma Nuu Ese. I le gasologa o taimi, na oo ai ina faaaofia i le Tulafono faa-Iutaia (Mishnah) se tulafono e faasa ai fafine Isaraelu ona fesoasoani atu i le faafanauina o ē lē ni Iutaia, talu ai o le fesoasoani lea i le aumaia o se isi tagata o Nuu Ese i le lalolagi.—Abodah Zarah 2:1.
Sa sili atu ona vavalalata tagata Samaria i tagata Iutaia nai lo Nuu Ese, i faiga faalotu ma le ituaiga. Peitai, na vaai foi Isaraelu ia i latou na o ni tagata ese. Na tusi le aposetolo o Ioane: “E leai ni mea e feaveai a Iutaia ma Samaria.” (Ioane 4:9) O le mea moni, na aʻoaʻo e le Talmud e faapea “o se fasifalaoa e avatua e se Samaria i se Iutaia e sili ona lē mamā nai lo le fasi puaa o se manu inosia.” O nisi Iutaia sa oo ina latou faaaogaina le faaupuga “Samaria” e avea o se faaupuga e taʻufaatauvaaina ai ma faalumaina ai.—Ioane 8:48.
O le iloaina o lea tulaga, ua aʻoaʻoina mai ai se lesona i upu a Iesu i se tamaloa o lē sa masani lelei ma upu o le tulafono a Iutaia. Na faalatalata atu le tamaloa ia Iesu ma fesili atu: “Le aʻoaʻo e, se a se mea ou te faia ina ia ou maua ai le ola faavavau?” I le tali, na faauaʻi atu ai o ia e Iesu i le Tulafono a Mose, lea ua faatonuina ai ia ‘alofa atu ia Ieova ma lou loto atoa, agaga atoa, malosi atoa, ma le manatu atoa,’ ma ia ‘alofa atu foi i lē lua te tuaoi, ia pei o oe lava ia te oe.’ Na fesili atu loa le aʻoaʻo tulafono ia Iesu: “O ai foi le tagata ma te tuaoi?” (Luka 10:25-29; Levitiko 19:18; Teuteronome 6:5) E tusa ai ma manatu o le ʻau Faresaio, o le faaupuga “tuaoi” sa faatatau atu na o ē o loo tausia aganuu faa-Iutaia—e mautinoa lava e lē o Nuu Ese po o Samaria. Afai sa manatu lenei aʻoaʻo tulafono suesue vale e faapea e lagolagoina e Iesu lena manatu, sa faateʻia la o ia.
Se Samaria Alofa Mutimutivale
Na tali e Iesu le fesili a le tamaloa e ala i le taʻuina atu o se tala faatusa.a Na ia faapea atu: “O le tasi tagata na alu ifo mai Ierusalema i Ieriko.” O le mamao i le va o Ierusalema ma Ieriko e tusa e 14 maila (23 kilomita). O le ala e fesootai ai nei aai e lua e tele pioga ma papa maamaai na iai, e faafaigofie ona lalafi, osofai, ma sosola ai le au gaoi. I le tulaga la na iai, o le tagata faimalaga i le tala faatusa a Iesu “[na] maua o ia e tagata fao mea; ua latou toeseina ona ofu, ma fasi ia te ia, ua latou o, ua tuua o ia, ua tāli oti.”—Luka 10:30.
Na faapea atu Iesu: “Ua soona alu ifo le tasi ositaulaga i lea ala; ua iloa atu ia te ia, ona ui ane lea o ia i le tasi itu ala. Ua faapea foi le sa Levī, ua oo i lea mea, ua alu ane, ma matamata ai; ona ui ane foi lea o ia i le tasi itu ala.” (Luka 10:31, 32) O ositaulaga ma sa Levī o aʻoaʻo o le Tulafono—e aofia ai le tulafono o le alofa i tuaoi. (Levitiko 10:8-11; Teuteronome 33:1, 10) E mautinoa lava la, sa sili atu nai lo isi tagata uma ona tatau ona la lagonaina le uunaiga ina ia fesoasoani i le tagata faimalaga ua manuʻa.
Na faaauau Iesu: “O le tasi Samaria ua alu lana malaga, ua oo atu i le mea o i ai o ia.” O le taʻuaina o le Samaria e mautinoa sa faaosofia ai le naunau fiailoa o le aʻoaʻo tulafono. Pe faamata o le a lagolagoina mai e Iesu le vaaiga lē saʻo e faatatau i lea ituaiga? I le tuufaafeagai, i le vaai atu i si tagata faimalaga ua pagatia, “ona mutimuti vale lea o [le] alofa” o le Samaria. Na fetalai Iesu: “Ua alu atu, ma fusifusi i ona manua, ua liligi foi i ai le suāuu ma le uaina; ua faatietie ia te ia i lana lava manu, ma taʻitaʻi ia te ia i le fale talimalo, ma tausi ia te ia.b O le taeao ua ia to ae ai tenari e lua, ma avatu i lē e pule i le fale talimalo, ua fai atu ia te ia, Ina e tausi ia te ia; ai se mea e te toe faatau ai, ou te taui atu ia te oe pe a ou toe sau.”—Luka 10:33-35.
Sa fesili atu loa Iesu i lē na fesiligia o ia: “O ai so latou nei o le toatolu ua fai ma tagata la te tuaoi ma le na maua e tagata fao mea?” Sa iloa e le aʻoaʻo tulafono le tali, ae sa foliga sa lei manao e fai atu “o le Samaria.” Nai lo lena na ia tali atu: “O le na alofa atu ia te ia.” Ona faapea atu loa lea o Iesu: “Ina alu ia, ma ia e faapea ona fai.”—Luka 10:36, 37.
Se Lesona mo i Tatou
O le tamaloa na fesiligiaina Iesu sa ia faia faapea i se taumafaiga ʻia faamaonia ai lona amiotonu.’ (Luka 10:29) Atonu na ia manatu o le a viiviia e Iesu lona tulaga faamaoni naʻuā i le tausiaina o le Tulafono faa-Mose. Ae o lea tagata na iai le uiga o le fiafaasilisilia o ia lava na manaomia ona ia aʻoaʻoina le moni o le faataoto a le Tusi Paia e faapea: “O ala uma o le tagata e tonu ia i lona lava manatu; a o Ieova, na te fuatia loto.”—Faataoto 21:2.
Ua faaalia i le tala faatusa a Iesu e faapea o le tagata e amiotonu moni o lē e lē gata ina usitai i tulafono a le Atua ae e faataitai foi i ona uiga. (Efeso 5:1) Mo se faaaoaoga, ua taʻu mai e le Tusi Paia ia i tatou e faapea “e le faailogaina tagata e le Atua.” (Galuega 10:34) Po o tatou faataitai ea i le Atua i lenei vala? O le tala faatusa faagaeeloto a Iesu ua faaalia ai o lo tatou alofa atu i o tatou tuaoi e tatau ona ia lē gata mai i va faaleatunuu, faaleaganuu, ma lotu. O le mea moni, ua faatonuina Kerisiano ina ia “agalelei, ia faatatau i mea e tutupu i lea aso ma lea aso, i tagata uma”—e lē na o tagata e tutusa tulaga i mea o le olaga nei, tutusa lanu e tupuga mai ai, po o le atunuu ma ia lē na o uso foi e tapuai faatasi.—Kalatia 6:10.
Ua tauivi Molimau a Ieova e mulimuli i lenei timaiga faale-Tusi Paia. Mo se faaaoaoga, pe a tutupu mala faalenatura, e faasafua atu la latou fesoasoani manaomia agaʻi i uso e tapuai faatasi atoa foi ma ē e lē ni Molimau.c E lē gata i lea, ua latou faaaluina faatasi le sili atu i le piliona itula i tausaga taitasi i le fesoasoani i tagata ina ia maua le malamalamaga saʻo o le Tusi Paia. O loo latou tauivi ina ia oo atu i tagata uma ma le feau o le Malo, auā o le finagalo lea o le Atua “ia faaolaina o tagata uma lava, ma ia oo ina iloa lelei le upu moni.”—1 Timoteo 2:4; Galuega 10:35.
[Faaopoopoga i lalo]
a O le tala faatusa e puupuu, o se tala e lē moni e maua mai ai se upu moni faaleagaga ma aʻoaʻoga lelei.
b O nisi o fale talimalo i aso o Iesu e foliga mai na lē gata ina saunia le mea e nofo ai ae atoa foi ma meaʻai ma isi auaunaga. Atonu o le ituaiga lea o fale e āpi ai na manatu i ai Iesu, auā o le upu Eleni o loo faaaogā iinei e ese mai le “fale e tali ai malo” lea e taʻua i le Luka 2:7.
c Mo ni faaaoaoga, tagai i Le Olomatamata o Tesema 1, 1996, itulau 3-8, ma Ianuari 15, 1998, itulau 3-7.