Ia Faaeteete i le Leai o se Faatuatua

“Le au uso e, ia outou, neʻi ai i so outou le loto leaga ma le le faatuatua, tou te o ese ai i le Atua soifua.”—EPERU 3:12.

1. O le ā le mea moni e faateʻia ai ua tatou uaʻi atu i ai mai upu a Paulo i Kerisiano i Eperu?

PAGĀ se manatu taufaamataʻu—o tagata sa olioli muamua i se faiā totino ma Ieova e mafai ona tuputupu aʻe ia i latou se “loto leaga” ma ‘ō ese ai mai le Atua soifua’! Ma e maeu lenei lapataiga! O upu nei a le aposetolo o Paulo sa faasino atu, e lē i tagata lē talitonu, ae i tagata o ē ua tuuina atu o latou ola ia Ieova e faavae aʻe i le faatuatua i le taulaga togiola a Iesu Keriso.

2. O ā fesili e manaomia ona tatou talanoaina?

² E mafai faapefea e se tasi o loo iai i se tulaga faamanuiaina faaleagaga ona tuputupu aʻe ai se “loto leaga ma le le faatuatua”? O le mea moni, e mafai faapefea e se tasi o lē na tofo i le alofa ma le agalelei foaifua o le Atua ona alu ese ma le loto i ai mai ia te ia? Ma pe mafai ea ona tupu lenei mea i so o se tasi o i tatou? O ni manatu nei e tatau ona mafaufau loloto i ai, ma e talafeagai ai ona tatou sailia le mafuaaga o lenei lapataiga.—1 Korinito 10:11.

Aisea ua Fai ai Lea Fautuaga Malosi?

3. Faamatala mai tulaga o mea na aafia ai Kerisiano o le uluai senituri o ē sa i totonu o Ierusalema ma vaipanoa latalata ane.

³ E foliga mai na tusi atu Paulo i Kerisiano Eperu i Iutaia i le 61 T.A. Na taʻua e se alii tusitala o talafaasolopito e faapea, o le taimi lena “sa leai se filemu po o se saogalemu mo so o se tagata mafaufau lelei, ma faamaoni, pe i le aai o Ierusalema po o se isi lava vaipanoa i le itumalo atoa.” O se taimi o le solitulafono ma faiga sauā, na māfua ona e lē gata sa iai le vaegaʻau sauā a Roma, le faafia loto tetele o tagata maelega Iutaia (Zealots) o ē sa tetee i pulega a Roma, ae atoa foi ma gaoioiga solitulafono a tagata gāoi o ē na latou faaaogā taimi o fevesiaiga e faia ai a latou gaoioiga solitulafono. O nei mea uma na faigata tele ai mo Kerisiano, o ē sa taumafai malosi ia lē maileia i na mea. (1 Timoteo 2:1, 2) O le mea moni, ona o lo latou tulaga solitū, sa manatu ai nisi ia i latou faapea o ni tagata e lē ola e talafeagai ai ma le olaga masani, ua oo lava ina faapea o loo faatautee atu i le pulega. Sa masani ona faileagaina Kerisiano, ma na latou mafatia ai i le faoa o a latou mea totino.—Eperu 10:32-34.

4. O ā omiga faalotu na omia ai Kerisiano Eperu?

⁴ Na fetaiai foi Kerisiano Eperu ma omiga ogaoga faalotu. O le maelega o soo faamaoni o Iesu ma māfua ai le vave faateleina o le faapotopotoga Kerisiano na faapogaia ai le lotovale ma le lotoa o tagata Iutaia—ae maise lava o latou taʻitaʻi lotu. Sa latou faia so o se mea e mafai ina ia faaleaga ma faasauā ai i soo o Iesu Keriso.a (Galuega 6:8-14; 21:27-30; 23:12, 13; 24:1-9) E tusa lava pe sa iai nisi Kerisiano na sao mai sauaga matautia, ae sa teena ma tauemua i latou e tagata Iutaia. Na inosia le Faa-Kerisiano faapea o se lotu fou e lē o iai se tulaga matagofie o le tapuaiga faa-Iutaia, e leai se malumalu, e lē o iai le faiva faaositaulaga, e leai ni tausamiga, e leai ni taulaga aloaia, ma isi mea faapena. E oo lava i lo latou taʻitaʻi, o Iesu, na fasiotia e pei o se pagota ua taʻusalaina. Ina ia faatinoina la latou lotu, sa tatau i Kerisiano ona ia i latou le faatuatua, le lototele, ma ia tutumau.

5. Aisea na manaomia tele ai mo Kerisiano i Iutaia ona tumau i le mataala faaleagaga?

⁵ E ese mai na mea uma, o Kerisiano Eperu na iai i Iutaia, na ola i latou i se taimi sili ona tāua i le talafaasolopito o lena atunuu. O le tele o mea na fetalai i ai lo latou Alii, o Iesu Keriso, o le a faailogaina ai le iuga o le faiga o mea faa-Iutaia, ua uma ona tutupu. Sa lei mamao ese atu le iuga. Ina ia faasaoina, sa tatau i Kerisiano ona tumau i le mataala faaleagaga ma ia nofo sauni e ‘sosola atu i mauga.’ (Mataio 24:6, 15, 16) Pe sa ia i latou ea le faatuatua ma le malosi faaleagaga na manaomia e gaoioi vave ai, e pei ona sa faatonuina ai e Iesu? E foliga mai sa iai ni masalosaloga.

6. O le ā sa vave manaomia e Kerisiano i Iutaia?

⁶ A o faagasolo le sefulu tausaga mulimuli a o lei oo ina tafiesea le faiga aoao o mea faa-Iutaia, sa manino mai le iai o Kerisiano Eperu i lalo o omiga matuia mai totonu ma fafo o le faapotopotoga. Sa latou manaomia ni faalaeiauga. Ae sa latou manaomia foi ni fautuaga ma taiala e fesoasoani ia i latou ia iloa ai o le ala na latou filifilia o le ala saʻo ma sa lei iuvale lo latou puapuaga ma mea na latou onosaia. O se mea e fiafia ai, auā na fesagaia e Paulo le luʻi i lena taimi, ma fesoasoani ai ia i latou.

7. Aisea e tatau ai ona tatou naunau i mea na tusi atu ai Paulo i Kerisiano Eperu?

⁷ O mea na tusia e Paulo i Kerisiano Eperu e tatau ona tatou matuā naunau fiafia i ai. Aisea? Auā o loo tatou ola i se vaitaimi e tutusa atu i o latou taimi. I aso taitasi o loo tatou lagonaina ai omiga mai le lalolagi o loo pulea e Satani. (1 Ioane 5:19) Ua faataunuuina i o tatou aso valoaga a Iesu ma le ʻau aposetolo e faatatau i aso e gata ai ma “le faaiuiuga o le faiga o mea.” (Mataio 24:3-14, NW; 2 Timoteo 3:1-5; 2 Peteru 3:3, 4; Faaaliga 6:1-8) E ese mai nei mea uma, tatou te manaomia ona mataala pea faaleagaga ina ia tatou “sao mai ia mea uma ua tāli oo mai.”—Luka 21:36.

O Lē e Sili Atu i lo Mose

8. I le taʻua o mea o loo faamauina i le Eperu 3:1, o le ā sa uunaia e Paulo ona uso Kerisiano e fai?

⁸ I le taʻuaina o se manatu tāua, na tusi ai Paulo: “Ina mafaufau ia i le aposetolo ma le ositaulaga sili ua taʻutaʻuina e i tatou, o Iesu lea.” (Eperu 3:1) Ina ia “mafaufau” o lona uiga “ia manino lelei le iloa . . . , ia malamalama atoatoa, ia iloilo ma le faaeteete.” (Vine’s Expository Dictionary of Old and New Testament Words) O lea, sa uunaia e Paulo ona uso talitonu ina ia faia se taumafaiga filigā ina ia talisapaia moni le matafaioi na faatinoina e Iesu i lo latou faatuatua ma le faaolataga. O le faia o lenei mea o le a faamalosia ai la latou filifiliga e tutū mausalī i le faatuatua. O le ā la le matafaioi a Iesu, ma aisea e tatau ai ona tatou “mafaufau” ia te ia?

9. Aisea na faasino atu ai Paulo ia Iesu faapea o se “aposetolo” ma se “ositaulaga sili”?

⁹ Na faatatau atu e Paulo faaupuga “aposetolo” ma le “ositaulaga sili” ia Iesu. O le “aposetolo” o se tasi lea ua aauina atu, ma iinei o loo faauiga le aposetolo i le auala o loo faaaogā e le Atua e fesootai ai ma tagata. O le “ositaulaga sili” o lē e mafai ona ui atu ai tagata ina ia faalatalata atu i le Atua. O nei sauniuniga e lua e matuā manaomia mo le tapuaiga moni, ma ua faaataina mai e Iesu nei tulaga uma e lua. O ia lē na aauina mai le lagi e aʻoaʻo i tagata le upu moni e uiga i le Atua. (Ioane 1:18; 3:16; 14:6) O Iesu foi o lē na tofia e avea o le Ositaulaga Sili moni i le faatulagaga o le malumalu faaleagaga a Ieova mo le faamagaloina o agasala. (Eperu 4:14, 15; 1 Ioane 2:1, 2) Pe afai tatou te talisapaia moni faamanuiaga e mafai ona tatou maua e ala mai ia Iesu, o le a tatou maua la le lototele ma le maumauai e tutū mausalī ai i le faatuatua.

10. (a) Na faapefea ona fesoasoani Paulo i Kerisiano Eperu ina ia latou talisapaia le silisili atu o le Faa-Kerisiano nai lo le tapuaiga faa-Iutaia? (e) O le ā le upu moni aoao na sii mai e Paulo e faamausalīina ai lona manatu?

¹⁰ Ina ia faamamafa le tāua o le faatuatua faa-Kerisiano, na faia ai e Paulo se faatusatusaga o Iesu ma Mose, o lē na manatu i ai tagata Iutaia o le perofeta sili mai o latou augātamā. Pe ana mafai e Kerisiano Eperu ona malamalama ma le loto atoa i le mea moni e sili atu Iesu nai lo Mose, o le a leai la se mafuaaga latou te masalosalo ai i le silisili atu o le Faa-Kerisiano nai lo le tapuaiga faa-Iutaia. Na taʻua e Paulo faapea e ui sa faitaulia Mose o lē sa faatuatua i ai le tausiga o le “aiga” o le Atua—le nuu, po o le faapotopotoga, o Isaraelu—ae ua na o ia o se tautua, po o se auauna faamaoni. (Numera 12:7) Peitai, o Iesu o ia o le Alo, o le matai o le aiga. (1 Korinito 11:3; Eperu 3:2, 3, 5) Ina ia faamausalīina lona manatu, na sii mai ai e Paulo le upu moni aoao lenei: “Auā e taitasi fale ma saunia e se tasi; a o le na te saunia mea uma lava o le Atua lea.” (Eperu 3:4) E leai se tasi o le a tetee mai i le manatu, o le Atua e sili atu nai lo so o se isi lava, auā o ia o Lē na Faia, po o Lē na Foafoaina, mea uma. O le manatu talafeagai la, talu ai o Iesu o ia o lē na galulue faatasi ma le Atua, e tatau ai ona sili atu o ia nai lo o isi uma foafoaga, e aofia ai ma Mose.—Faataoto 8:30; Kolose 1:15-17.

11, 12. O le ā na uunaia e Paulo Kerisiano Eperu e taofi mau atu i ai “ia mausalī seia oo i le iuga,” ma e mafai faapefea ona tatou faatatauina ana fautuaga?

¹¹ O le mea moni, sa iai Kerisiano Eperu i se tulaga taʻuleleia tele. Na faamanatu atu e Paulo ia i latou faapea sa latou “tofutofusia i le valaau mai le lagi,” o se faaeaga sa ao ona faapelepeleina e sili atu nai lo se isi lava mea na ofoina mai e le tapuaiga faa-Iutaia. (Eperu 3:1) Atonu o upu a Paulo na lagona ai e na Kerisiano faauuina le faafetai ona ua latou iai i le avanoa mo se tofi fou nai lo le lagona o le faanoanoa ona o lo latou lafoaia o mea sa fesootai atu ma lo latou tofi faa-Iutaia. (Filipi 3:8) I le uunaia o i latou e taofi mau i lo latou faaeaga ae ia lē manatu māmā i ai, na faapea mai Paulo: “O Keriso o le Alo o ia sa faamaoni e pule i le aiga o le [Atua]. O le aiga i tatou o Ia, pe afai tatou te matuā taofi mau i lo tatou saolotoga e tautala ai ma lo tatou mitamita i le faamoemoe ia mausalī seia oo i le iuga.”—Eperu 3:6, NW.

¹² Ioe, ina ia faasaoina Kerisiano Eperu mai le faaiuiuga na faaloloi ane o le faiga o mea faa-Iutaia, sa manaomia ona latou taofi mau i lo latou faamoemoe ua foaiina mai e le Atua ia “mausalī seia oo i le iuga.” O le mea foi lena e ao ona tatou faia i aso nei pe afai tatou te fia faasaoina mai le iuga o lenei faiga o mea. (Mataio 24:13) E lē tatau ona tatou faataga popolega o le olaga, uiga faalēano mai o tagata, po o tatou lava faanaunauga lē lelei atoatoa, tatou te faaletonu ai i lo tatou faatuatua atu i folafolaga a le Atua. (Luka 21:16-19) Ina ia iloa le auala e mafai ona tatou faamalosia ai i tatou lava, seʻi o tatou uaʻi atu i isi upu atili a Paulo.

“Aua Tou te Faamaaa i o Outou Loto”

13. O le ā le lapataiga na aumai e Paulo, ma na faapefea ona ia faatatauina le Salamo 95?

¹³ Ina ua maeʻa ona talanoaina le tulaga taʻuleleia o Kerisiano Eperu, ona aumai lea e Paulo le lapataiga lenei: “Pei ona fetalai mai ai le Agaga Paia, O le aso nei afai tou te faalogo ai i lona siufofoga, aua tou te faamaaa i o outou loto, pei ona faia i le finauga i le aso o le faaonoono i le vao.” (Eperu 3:7, 8) Na sii mai e Paulo upu o le Salamo e 95, ma mafai ai ona ia faapea mai ua “fetalai mai ai le Agaga Paia.”b (Salamo 95:7, 8; Esoto 17:1-7) Ua faagaeeina e le Atua le Tusi Paia e ala i lona agaga paia.—2 Timoteo 3:16.

14. Na faapefea ona tali atu le fanauga a Isaraelu i mea na faia e Ieova mo i latou, ma aisea?

¹⁴ Ina ua faasaʻoloto mai le faapologaina i Aikupito, na foaiina atu ai i le fanauga a Isaraelu le mamalu sili o le ulu atu i se faiā faalefeagaiga ma Ieova. (Esoto 19:4, 5; 24:7, 8) Ae nai lo le faaalia o le talisapaia mo mea na faia e le Atua mo i latou, sa lei umi ae latou gaoioi ma le fouvale. (Numera 13:25–14:10) Na faapefea ona tupu o lena mea? Na faasino atu Paulo i le mafuaaga: le faamaaaina o o latou loto. Ae faapefea ona maaa ni loto sa muai mataalia ma tali lelei i le Afioga a le Atua? Ma o le ā e tatau ona tatou fai e puipuia mai ai i lenei mea?

15. (a) Ua faapefea ona ‘lagonaina le siufofoga o le Atua lava ia,’ i taimi ua teʻa ma taimi nei? (e) O ā fesili e manaomia ona tatou fesiligia ai i tatou lava e faatatau i le ‘siufofoga o le Atua’?

¹⁵ Na amata e Paulo lana lapataiga i se faamatalaga “afai tou te faalogo ai i lona siufofoga.” Na fetalai le Atua i ona tagata e ala atu ia Mose ma isi perofeta. Ona fetalai lea o Ieova ia i latou e ala atu i lona Alo, o Iesu Keriso. (Eperu 1:1, 2) I aso nei, ua tatou maua le Afioga atoa faagaeeina a le Atua, le Tusi Paia. Ua ia i tatou foi “le auauna faamaoni ma le mafaufau,” ua tofia e Iesu e saunia mai “mea e ʻai [faaleagaga] i ona itu aso.” (Mataio 24:45-47) O lea, o loo fetalai mai ai pea le Atua. Ae po o tatou faalogo ea? Mo se faaaoaoga, o faapefea ona tatou tali atu i fautuaga e faatatau i laei ma teuga po o filifiliga i faafiafiaga ma musika? Po o tatou “faalogo,” lona uiga, ia uaʻi atu ma usiusitai i mea o loo faalogo i ai? Pe afai o la tatou masani le fai faamolemolega pe teena le fautuaga, o lona uiga ua tatou tuuina atu i tatou lava i le lamatiaga iloagatā o le faamaaaina o o tatou loto.

16. O le ā se tasi auala e mafai ona faamaaaina ai o tatou loto?

¹⁶ E mafai foi ona faamaaaina o tatou loto pe afai tatou te sosola ese mai le faia o mea e mafai ma e tatau ona tatou fai. (Iakopo 4:17) E ui i mea uma na faia e Ieova mo le fanauga a Isaraelu, ae sa lē taulau ona latou faaalia le faatuatua, sa latou fouvale ia Mose, na filifili e talitonu i le lipoti leaga e faatatau i tagata Kanana, ma mumusu e ulu atu i le Nuu Folafolaina. (Numera 14:1-4) O lea na poloai ai Ieova e faapea e 40 tausaga o le a latou iai i le vaomatua—o se umi e matuā lava mo tagata lē faatuatua o lena augatupulaga e feoti ai. I lona ʻinoʻino ia i latou, na fetalai ai le Atua: “Ua sese pea lava i o latou loto, ua le iloa e i latou oʻu ala; ona ou tauto ai lea i loʻu ita, Latou te le sao atu lava i loʻu malologa.” (Eperu 3:9-11) Po o tatou iloa mai se lesona i lenei mea mo i tatou?

Se Lesona mo i Tatou

17. E ui sa vāai tagata Isaraelu i galuega mamana a Ieova ma faalogo i ana folafolaga, ae aisea na leai ai so latou faatuatua?

¹⁷ O le tupulaga o tagata Isaraelu lea na ō ese mai Aikupito na vāai o latou lava mata ma faalogo o latou lava taliga i galuega mamana ma folafolaga a Ieova. Peitai, sa lei iai so latou faatuatua e mafai e le Atua ona taitaiina ma le saogalemu i latou i le Nuu Folafolaina. Aisea? “Ua le iloa e i latou oʻu ala,” na fetalai ai Ieova. Na latou iloa mea na fetalai i ai Ieova ma faia, ae sa latou lei faatupuina se mautinoa ma se faatuatua i lona tomai e tausia ai i latou. Na sili atu lo latou manatu mamafa i o latou manaoga totino ua itiiti ai so latou manatu atu i ala ma fuafuaga a le Atua. Ioe, sa lei iai so latou faatuatua i lana folafolaga.

18. E tusa ai ma upu a Paulo, o le ā le gaoioiga e iu ai i “le loto leaga ma le le faatuatua”?

¹⁸ O isi upu atili nei i Kerisiano Eperu e tutusa lelei le faatatauina mai ia i tatou. “Le au uso e, ia outou, neʻi ai i so outou le loto leaga ma le le faatuatua, tou te o ese ai i le Atua soifua.” (Eperu 3:12) Na pāʻia e Paulo le autū o mataupu i le faasino mai faapea o “le loto leaga ma le le faatuatua” o iuga na pe a “o ese [mai] le Atua soifua.” Muamua atu i lenei tusi, na ia taʻua ai le “teʻa ese” ona o le leai o se naunau i mea ua faalogologo i ai. (Eperu 2:1) Peitai ane, o le upu Eleni sa faaaogā mo le “o ese” e faauiga i “le tū ese mai” ma e fesootai i le upu “aposetasi.” E faaalia ai le faia ma le loto i ai ma le malamalama lelei, o se tetee, le alu ese, ma le faamaamulu ese, faatasi ai ma se uiga ʻinoʻino.

19. E faapefea i le lē taulau ona faalogo i fautuaga ona taitaia atu ai i āuga matuia? Faataitai mai.

¹⁹ O le lesona la, pe a oo ina fai ma a tatou masani le lē taulau ona ‘faalogo i lona siufofoga,’ i le lē amanaiaina o fautuaga mai ia Ieova e ala mai lana Afioga ma le vasega o le auauna faamaoni, e lē umi ae oo ina fefeu, ma maaa o tatou loto. Mo se faaaoaoga, atonu ua fai sina ova atu ma tulaga faatapulaaina le mafana ua iai se alii ma se tamaitai e lei faaipoipo. E faapefea pe afai la te lē amanaiaina le tulaga ua iai? Po o le a puipuia ea e lena mea i laua mai le toe faia o mea na la fai, po o le na ona sili atu ai ona faigofie mo i laua le toe faia foi? E faapena foi, pe a ofoina mai e le vasega o le auauna ni fautuaga i le manaomia ona filifili lelei i a tatou musika ma faafiafiaga, ma isi mea faapena, po o tatou talia ea ma le loto faafetai ma faia ni fetuutuunaiga i mea ua talafeagai i ai? Na faalaeiauina i tatou e Paulo ina ia “aua le lafoaiina le faapotopotoina o i tatou.” (Eperu 10:24, 25) E ui lava i lenei fautuaga, ae o loo iai lava i nisi uiga faalēpopole i sauniga faa-Kerisiano. Latou te ono manatu faapea o le misia o nisi sauniga po o le iai o ni sauniga patino e lē ō i ai, e matuā leai lava se afaina.

20. Aisea e tāua ai ona tatou talilelei atu i fautuaga faale-Tusi Paia?

²⁰ Pe afai tatou te lē talilelei atu i le “siufofoga” o Ieova, lea o loo manino ona faaalia mai i le Tusi Paia ma lomiga faale-Tusi Paia, o le a lē umi ae tatou “o ese ai i le Atua soifua.” O le amata ona tau lē amanaiaina o fautuaga e faigofie ona oo ina matuā faaitiitia, faitioina, ma teena ai loa na fautuaga. Pe afai e lē faasaʻoina, o le a iu ai i “le loto leaga ma le le faatuatua,” ma e masani ona faigata tele le tau toe faaleleia mai lena tulaga. (Faatusatusa i le Efeso 4:19.) Ua tonu ai le tusi mai a Ieremia: “E sili le faaʻoleʻole o le loto i mea uma, ma ua matuā leaga lava; po o ai na te mafaia ona iloa?” (Ieremia 17:9) Ona o lenei mafuaaga, na uunaia ai e Paulo ona uso talitonu Eperu: “Ia outou fefaamafanafanai i lea aso ma lea aso, manū o taʻua o le aso nei, ina neʻi loto maaa so outou i le pepelo o le agasala.”—Eperu 3:13.

21. O le ā ua uunaia i tatou uma lava e fai, ma o ā faamoemoe tatou te maua?

²¹ Maeu lo tatou fiafia ona o loo fetalai mai pea Ieova ia i tatou i aso nei, e ala mai lana Afioga ma lana faalapotopotoga! Ua tatou loto faafetai auā o loo faaauau pea ona fesoasoani mai “le auauna faamaoni ma le mafaufau” ia i tatou ina ia “taofi mau lava i lo tatou muai faatuatua e oo i le gataaga.” (Eperu 3:14) O le taimi lenei mo i tatou e talilelei atu ai i le alofa ma le taitaiga a le Atua. A o tatou faia faapea, e mafai ona tatou olioli ai i le isi folafolaga matagofie a Ieova—o le ‘ulu atu lea i’ lona malologa. (Eperu 4:3, 10) O le mataupu lena na sosoo ona talanoaina e Paulo ma Kerisiano Eperu, ma o le mataupu foi lena o le a tatou talanoaina i le mataupu o loo sosoo mai.

[Faaopoopoga i lalo]

E Mafai Ona E Faamatala?

◻ Aisea na tusi atu ai e Paulo se fautuaga malosi i Kerisiano Eperu?

◻ Na faapefea ona fesoasoani atu Paulo i Kerisiano Eperu ina ia latou talisapaia faapea, sa ia i latou se mea e sili atu ona lelei nai lo le ola i le tapuaiga faa-Iutaia?

◻ E faapefea ona oo ina faamaaaina le loto o se tasi?

◻ O le ā e tatau ona tatou fai ina ia alofia ai le faatupuina o “le loto leaga ma le le faatuatua”?

[Ata i le itulau 10]

Po o e faaalia ea le faatuatua ia Iesu, le Mose Sili?