Sa Faamaopoopoina e Paulo Meaalofa Fesoasoani mo le ʻAupaia
E AUPITO i sili lava ona tāua manaʻoga faaleagaga i Kerisiano moni. Peitaʻi ane, e tāua foʻi ia i latou le manatu mamafa mo le lelei faaletino o isi. E masani lava ona latou saunia fesoasoani mo ē ua oo i ai faigatā. E uunaʻia Kerisiano e le alofa faaleuso e fesoasoani atu i aumea talitonu ua manaʻomia se fesoasoani.—Ioane 13:34, 35.
O le alofa o le aposetolo o Paulo mo ona uso ma tuafāfine faaleagaga na uunaʻia ai o ia e faamaopoopoina se aoaoga i faapotopotoga i Akaia, Kalatia, Maketonia ma le itumalo o Asia. Na faapefea ona iai lenei manaʻoga? Sa faapefea ona faamaopoopoina le polokalame tau fesoasoani? O le ā le tali mai sa iai? Ma aiseā tatou te naunau ai i le mea sa fai iinā?
Le Tulaga sa Iai le Faapotopotoga i Ierusalema
Ina ua mavae le Penetekoso 33 T.A., sa nonofo ai pea i Ierusalema mo sina taimi tagata Iutaia ma tagata liulotu mai i le tele o vaipanoa o ē na avea ma soo i le Penetekoso ina ia aʻoaʻoina atili e faatatau i le faatuatua moni. Sa fesoasoani atu ma le fiafia aumea tapuaʻi ina ia tauave ni faigatā sa iai ona o lena nonofo umi. (Galuega 2:7-11, 41-44; 4:32-37) Atonu o fevesiaʻiga i le vā o tagata o le atunuu lava latou, na tulaʻi mai ai se isi manaʻoga a o faapogaia e tagata Iutaia lotonuu ma ni vaega o tagata faatupu vevesi ni fouvalega ma faiga sauā. Peitaʻi, ina ia faamautinoa e lē o iai se soo o Keriso o aunoa ma ni meataumafa, sa faia ai tufatufaga i aso taʻitasi i fafine ua oti a latou tane, o ē sa manaʻomia se fesoasoani. (Galuega 6:1-6) Sa sauāina le faapotopotoga e Herota, ma i le taulotoaʻiga o le 40 e oo i le 50 T.A., na mafatia ai Iutaia i se oge. Pe a tuu atu i tulaga o soo o Iesu, o nei mea uma lava atonu na iʻu ai i mea ia sa taʻua e Paulo o “tiga,” “puapuaga,” atoa ma le “vetega o a [latou] oloa”—Eperu 10:32-34; Galuega 11:27–12:1.
E oo ane i le 49 T.A. o loo faalētonu pea le tulaga o mea. O le māfuaaga lena, ina ua uma ona talia o le a agaʻi atu le talaʻiga a Paulo i tagata o Nuu Ese, sa uunaʻia o ia e Peteru, Iakopo, ma Ioane ina “manatua o e matitiva.” O le mea lena sa taumafai malosi Paulo e fai.—Kalatia 2:7-10.
Faamaopoopoina o le Aotelega
Sa vaavaaia e Paulo le tupe sa aoina mo Kerisiano matitiva i Iutaia. Pe tusa o le 55 T.A., na ia taʻu atu ai i uso i Korinito: “A o le aotelega mo le au paia, pei ona ou poloai atu i ekalesia i Kalatia, ia faapea foi outou ona fai. O le aso muamua o lea vaisapati ma lea vaisapati, ia outou taitasi ma tuu ane ai ni ana mea, ia faatatau mea e teu ma lona manuia . . . Ona ou auina atu lea ma le tusi o i latou e filifilia e outou, latou te momoli atu i a outou mea alofa i Ierusalema.” (1 Korinito 16:1-3) Na faapea mai Paulo i le tausaga mulimuli ane, na auai ai foʻi Akaia ma Maketonia i le polokalame tau fesoasoani. Ae ina ua oo atu i Ierusalema i latou sa momolia le fesoasoani, sa iai foʻi ma i latou mai le itumalo o Asia e faaalia ai sa iai foʻi se sao o faapotopotoga mai i lena vaipanoa.—Galuega 20:4; 2 Korinito 8:1-4; 9:1, 2.
E leai se tasi sa faamalosia ina ia foaʻi e sili atu i mea na te gafatia. Na i lo lena, sa fai faatatau ina ia fesoasoani mea faasili a isi i le matitiva o le ʻaupaia i Ierusalema ma Iutaia. (2 Korinito 8:13-15) Sa taʻu atu e Paulo: “Ia taitoatasi ma foai e pei ona filifili i lona loto; aua ma le tiga, aua foi ma le faatauanauina; auā e alofa le Atua i le ua foai ma le loto mālie.”—2 Korinito 9:7.
Sa avatu e le aposetolo i uso i Korinito ia māfuaaga lelei e matamau ai. Sa ‘faamativaina Iesu ona o i latou, ina ia faatamaoaigaina’ i latou faaleagaga. (2 Korinito 8:9) E mautinoa lava, o le a latou mananaʻo e faaaʻoaʻo i lona agaga foaʻi. E lē gata i lena, ona o le Atua sa faatamaoaigaina i latou i le “matamau uma,” sa talafeagai ai la ona latou fesoasoani e saunia manaʻoga o le ʻaupaia.—2 Korinito 9:10-12.
Uiga Faaalia o i Latou na Foaʻi Atu
E anoanoaʻi mea e mafai ona tatou aʻoaʻoina e faatatau i le foaʻi tauofo, e ala i le iloiloina o le uiga faaalia sa ia i latou na foaʻi atu i le polokalame fesoasoani mo le ʻaupaia i le uluaʻi senituri. E lē na o le manatu mamafa i aumea tapuaʻi ia Ieova e matitiva, sa faaalia ai i le aotelega. Sa faaalia ai foʻi le iai o se noataga faaleuso i le vā o Kerisiano Iutaia ma Kerisiano o Nuu Ese. O le ofoina atu atoa ma le taliaina o meaalofa, sa faaalia ai le autasi ma le faauōga i le vā o nei tagata Iutaia ma Nuu Ese. Sa latou fetufaaʻi i mea faaletino atoa ma mea faaleagaga.—Roma 15:26, 27.
Atonu e leʻi valaauliaina e Paulo i le amataga ia Kerisiano i Maketonia ina ia fai so latou sao—sa matuā matitiva lava foʻi lo latou tulaga. Peitaʻi, sa latou ‘matuā aioi mai’ mo le faaeaga e foaʻi ai. Auā, e ui lava sa “tofotofoteleina i latou i puapuaga,” sa latou foaʻi ma le olioli e “sili . . . i a latou mea”! (2 Korinito 8:1-4) E foliga mai o lo latou tofotofoga tele sa aofia ai ni moliaga e faapea sa latou faia se tapuaʻiga e lē faaletulafonoina e Roma. O lea la, e manino mai le iai ia i latou o lagona alofa mo o latou uso i Iutaia, o ē na mafatia foʻi i faigatā faapena.—Galuega 16:20, 21; 17:5-9; 1 Tesalonia 2:14.
E ui lava sa faaaogā e Paulo le maelega o uso Korinito mo le aotelega e faalaeiau ai i uso Maketonia, ae na iʻu ina mou ese atu lea maelega mai Korinito. O lea la ua sii mai e le aposetolo le matamau o uso i Maketonia e faamalosiau ai i uso i Korinito. Sa ia manatu e talafeagai ona faamanatu ia te i latou e faapea, e ao ona faamāeʻaina le mea sa latou amataina i le tausaga muamua atu. O le ā le mea na tupu?—2 Korinito 8:10, 11; 9:1-5.
O Tito na uluaʻi amataina le aotelega i Korinito, ae e foliga mai o faafitauli na tutupu na taofia ai ana taumafaiga. Ina ua uma se talanoaga ma Paulo i Maketonia, sa toe foʻi atu loa Tito ma le isi toʻalua ina ia faamalosia le faapotopotoga i Korinito ma faamāeʻaina le aotelega. Sa ono faauiga sesē e nisi faapea o loo taumafai Paulo e faaaogāsesēina uso i Korinito. Atonu o le māfuaaga lenei na ia aauina atu ai tane e toʻatolu e faaumaina le aotelega ma na avatu foʻi ni faamatalaga lelei faatatau i ia uso. “O loo faaeteete i matou i lenei mea, neʻi taʻuleagaina i matou e se tasi i lenei faulai o mea matou te auauna i ai,” o le faamatalaga lena a Paulo. Auā “o loo sauniuni mea matagofie, e le na o luma o le Alii, a e atoa ma luma o tagata.”—2 Korinito 8:6, 18-23; 12:18.
Le Momoliina Atu o le Meaalofa Fesoasoani
E oo ane i le tau e totogo ai mea i le 56 T.A., ua māeʻa ona faamaopoopoina le tupe o le aotelega mo le momoliina atu i Ierusalema. Sa fuafuaina e malaga faatasi Paulo ma i latou na tofia e ē na saunia le fesoasoani. Ua fai mai le Galuega 20:4, LF: “O lana au malaga e o ma ia, o Sopata le Perea, o le atalii ia o Purou; o Aritako ma Sekuno, o Tesalonia ia; ma Kaio le Teipe, ma Timoteo; i le ma Tuiko ma Tofimo, o Asia ia.” E aliali mai, sa latou malaga faatasi foʻi ma Luka, o lē atonu na fai ma sui o Kerisiano i Filipi. E foliga mai la, e toʻaiva tane sa auai i lenei faigamalaga.
Na taʻua e se tagata aʻoga e suafa ia Dieter Georgi e faapea, “Sa tatau ona telē le aofaʻiga o tupe na aoina mai, pe a fua atu i taumafaiga ma tupe faaalu na faia e Paulo ma le toʻatele o isi.” O i latou sa aafia ai sa auauna e lē gata ina ia faamautinoa le saogalemu ae atoa foʻi ma le puipuia o Paulo mai le ono tuuaʻia i le lē faamaoni. O i latou na auina atu sa fai ma sui o faapotopotoga o Nuu Ese i le ʻaupaia i Ierusalema.
Ina ua tuuvaa ese mai Korinito agaʻi i Suria, sa tatau ona taunuu le ʻaumalaga i Ierusalema i le taimi o le Paseka. Peitaʻi ane, na logotala i se taupulepulega e fasiotia Paulo ma na iʻu ai loa ina toe sui le faatatau. (Galuega 20:3) Atonu pe sa fuafua ona fili e fasiotia o ia a o folau atu i le vasa.
Na iai foʻi isi mea sa popole i ai Paulo. A o leʻi faimalaga Paulo, sa ia tusi atu i Kerisiano i Roma e tatalo ina ia ‘laveaiina o ia i e le faatuatua i Iutaia ma ia talileleia foi e le au paia lana feau i Ierusalema.’ (Roma 15:30, 31) E ui lava e mautinoa o le a talia ma le matuā lotofaafetai e le ʻaupaia le meaalofa, ae atonu sa manatu mamafa Paulo i faafitauli o le a iai i tagata Iutaia lava latou ona o lona taunuu atu.
E mautinoa lava sa manatunatu le aposetolo i ē matitiva. E ui e lē o taʻu maia e le Tusi Paia pe o anafea na tuuina atu ai le meaalofa, ae o le aveina atu o le meaalofa sa siitia ai le autasi ma mafai ai e Kerisiano o Nuu Ese ona faaali i a latou aumea talitonu Iutaia lo latou faafetai mo le tamaoaiga faaleagaga na maua mai ia i latou. O le oo atu o Paulo i le malumalu ina ua ia faatoʻā taunuu atu lava i Ierusalema, na faatupu ai se faanunununu ma māfua ai ona puʻeina faapagota o ia. Peitaʻi ona o lenei mea, na ia maua ai ni avanoa e molimau atu ai i kovana atoa ma tupu.—Galuega 9:15; 21:17-36; 23:11; 24:1–26:32.
A Tatou Meaalofa Fesoasoani i Aso Nei
Talu mai le uluaʻi senituri, ua tele lava suiga ua iai—ae o loo tumau pea mataupu silisili. O loo talafeagai pea ona logoina Kerisiano e uiga i manaʻoga tau tupe. So o se meaalofa fesoasoani latou te faia i ē o manaʻomia se fesoasoani, e ao ona fai faatauofo, ia faamalosia e le alofa i le Atua ma uso a tagata.—Mareko 12:28-31.
O le fua sa faatulaga ai le fesoasoani mo le ʻaupaia sa faia i le uluaʻi senituri, ua faaalia ai e faapea o le puleaina o nei ituaiga meaalofa e ao lava ona lelei ona faamaopoopoina ma taulimaina i se auala e matuā faamaoni. E moni o loo silafia e Ieova manaʻoga, ma na te faia sauniuniga mo ana auauna ina ia faaauau ai ona latou tufa atu le tala lelei o le Malo i isi e ui lava i faigatā. (Mataio 6:25-34) Peitaʻi, e mafai e i tatou uma lava ona fai la tatou vaega, po o le ā lava lo tatou tulaga tau tamaoaiga o iai. O le faia faapea, ‘o le ua i ai mea e tele o le a le tele naʻuā ana mea e toe, ma o le ua itiiti ana mea o le a leai se mea e mativa ai o ia.’ —2 Korinito 8:15.