TALAAGA O LE SOIFUAGA
Na ʻFaasaʻo e Ieova Oʻu Ala’
NA FESILI mai se uso talavou, “O le ā le mau e te fiafia ai a?” Na vave ona ou tali atu, “O le Faataoto e 3 fuaiupu e 5, 6 lea e fai mai: ʻIa e faatuatua iā Ieova ma lou lotoatoa, ae aua le faalagolago i lou lava malamalama. Ia e manatua o ia i ou ala uma, ona ia faasaʻoina lea o ou ala.’” Ioe, na faasaʻoina moni lava e Ieova oʻu ala. E faapefea?
O LE TAʻITAʻIGA A OʻU MĀTUA NA OU UIA AI LE ALA SAʻO
Na aʻoaʻoina e oʻu mātua le upu moni a o leʻi faaipoipo i le vaitausaga o le 1920. Na ou fanau i le amataga o le 1939. I Egelani a o oʻu laʻititi na matou ō faatasi ma oʻu mātua i sauniga faa-Kerisiano, ma na matuā ou fiafia lava i le Aʻoga Faatiokarate. E lē galo iā te aʻu laʻu lauga muamua, na ou tū ai i se pusa ina ia ou au ai i luga o le pulelaa. O le ono lenā o oʻu tausaga, ma na matuā ou tete lava a o oʻu vaai atu i isi talavou i le aofia.
Talaʻiga i magāala ma oʻu mātua
Na tā e loʻu tamā i se pepa se taulimaga faigofie ou te faaaogāina i le talaʻiga. O le valu o oʻu tausaga, o le taimi muamua lenā na ou faia ai na o aʻu laʻu fale i le talaʻiga. Na matuā ou fiafia lava ina ua faitau e le tagata e ona le fale laʻu taulimaga, ma na ia talia fiafia le tusi “Let God Be True”! Na ou tamoʻe atu ma taʻu i loʻu tamā. Na ou maua le olioli i talaʻiga ma sauniga, ma na fesoasoani iā te aʻu e atiaʻe ai se faanaunauga e auauna faataimi atoa iā Ieova.
Na faalolotoina loʻu fiafia i upu moni o le Tusi Paia ina ua faia e loʻu tamā se tusiga o Le Olomatamata mo aʻu. O le taimi lava e taunuu mai ai i le meli le olomatamata, ou faitauina loa. Na faalolotoina ai loʻu maufaatuatuaina o Ieova ma uunaʻia ai aʻu e tuuina atu iā te ia.
I le 1950, na auai lo matou aiga i se tauaofiaga e taʻua o le Theocracy’s Increase Assembly i Niu Ioka. O le matua o le Aso Tofi, Aokuso 3 o le “Missionary Day.” I lenā aso, na fai ai e le uso o Carey Barber lea na mulimuli ane avea ma sui o le vaega pule le lauga o le papatisoga. Ina ua faia e le uso fesili e lua mo le ʻaupapatiso i le faaiʻuga o lana lauga, na ou tū i luga ma ou tali atu, “Ioe!” Ua 11 oʻu tausaga i le taimi lenā ae ua ou iloa ua ou uia se laasaga tāua. Ae na ou fefe e oso i totonu o le vai ona ou te lē iloa aau. Na ave aʻu e le uso laʻititi o loʻu tamā i totonu o le vai, ma faamautinoa mai e aua ou te popole. Na vave lava ona uma loʻu papatisoga ae e leʻi paʻi oʻu vae i le taʻele o le vai. Na sii atu aʻu ma papatiso e le isi uso, ae sii mai aʻu i fafo o le vai e le isi uso. Talu mai lenā aso tāua, na faaauau pea e Ieova ona faasaʻo oʻu ala.
LAʻU FILIFILIGA E MAUFAATUATUAINA IEOVA
Ina ua uma aʻu aʻoga, na ou manaʻo ou te paeonia, ae na uunaʻia aʻu e oʻu faiaʻoga ou te alu i le Iunivesite. Na ou lolo atu i uunaʻiga a faiaʻoga ma na ou alu loa i le Iunivesite, ae na ou vave iloa, e lē mafai ona ou tumau i le upu moni ma uaʻi atu i le aʻoga i le taimi e tasi. O lea, na ou filifili ai e tuua le aʻoga. Na ou tatalo iā Ieova e faatatau i le mataupu, ma na ou faia se tusi faamavae e faamatala atu ai ma le faaaloalo le māfuaaga o le a ou nofo ai ma le Iunivesite i le faaiʻuga o le tausaga muamua. O loʻu maufaatuatuaina atoatoa o Ieova, na amata ai loa laʻu paeonia.
Iā Iulai i le 1957 na amata ai loa laʻu auaunaga faataimi atoa i le taulaga o Wellingborough. Na ou talosaga i uso i le Peteli i Lonetona mo se uso paeonia agavaa e ma te galulue faatasi. Na avea le uso o Bert Vaisey ma fesoasoani iā te aʻu. Na fesoasoani lona maelega iā te aʻu e faia ai se faasologa lelei mo le galuega talaʻi. E na o tuafāfine e toʻaono, le uso o Vaisey ma aʻu le faapotopotoga. O le sauniuni ma le faia o sao i sauniga uma, na ou maua ai le avanoa e faamalosia ai loʻu maufaatuatuaina o Ieova ma faailoa atu ai loʻu faatuatua.
Na faafalepuipui aʻu mo sina taimi ona na ou teena le auai i vaegaʻau, ae ina ua toe tatala aʻu na ma feiloaʻi ai ma le tuafafine o Barbara o se paeonia faapito. Na ma faaipoipo i le 1959, ma na ma lotomalilie e auauna i so o se mea lava e tofia i ai i maʻua. Na muamua tofia i maʻua i Lancashire i mātū i sisifo o Egelani. Iā Ianuari 1961, na valaaulia ai aʻu ou te auai mo se masina i le Aʻoga o le Faiva o le Malo i le Peteli i Lonetona. Na faateʻia aʻu ina ua uma le aʻoga, ae tofia aʻu mo le galuega femalagaaʻi. E lua vaiaso na ou maua ai se toleniga mai i se ovasia matagaluega agavaa i le aai o Birmingham ma na mafai ona auai ai ma Barbara. Ina ua uma lenā, ona ma toe foʻi lea i lo ma tofiga i nuu maotua o Lancashire ma Cheshire.
E LEʻI SESĒ LOʻU MAUFAATUATUAINA O IEOVA
A o alu le ma faigāmālōlōga iā Aokuso 1962, na ma maua ai se tusi mai le ofisa o le lālā na aumai ai ni pepa talosaga mo le aʻoga i Kiliata. Ina ua uma ona ma tatalo e faatatau i le mataupu, na ma faatumuina loa pepa talosaga ma toe vave lafo atu i le ofisa o le lālā. I le lima masina mulimuli ane ai, na ma malaga atu ai loa i Brooklyn i Niu Ioka e auai i le vasega lona 38 o le aʻoga Kiliata, o se aʻoga faale-Tusi Paia e 10 masina le umi.
Na aʻoaʻoina i matou i le aʻoga i Kiliata e faatatau i le Afioga a le Atua, lana faalapotopotoga faapea lo tatou ʻauuso. E tele mea na ma aʻoaʻoina mai i isi na matou aʻoʻoga faatasi, e ui e na o le 23 tausaga o Barbara ae 24 oʻu tausaga i lenā taimi. O se faaeaga iā te aʻu le galulue faatasi i aso uma ma se tasi o faiaʻoga, le uso o Fred Rusk. O se tasi o lesona tāua na faamatilatila e le uso, o le avatu lea o fautuaga talafeagai e faavae mai i le Tusi Paia. O uso na faia lauga i le aʻoga, na aofia ai uso agavaa e pei o Nathan Knorr, Karl Klein ma Frederick Franz. E tele foʻi mea na matou aʻoaʻoina mai i le faaaʻoaʻoga lotomaulalo a le uso o A. H. Macmillan. O ana lauga na matou malamalama ai i le taʻitaʻiga a Ieova i taimi o tofotofoga mai i le 1914 i le amatamataga o le 1919.
SUIA TOFIGA
Ina ua lata ina uma le aʻoga, na taʻu mai e le uso o Knorr iā i maʻua ma Barbara o lea ua tofia i maʻua e auauna i Burundi i Aferika. Na ma ō atu vave i le potu tusi a le Peteli ma suʻe i le tusi tausaga, pe toʻafia ni tagata talaʻi i Burundi i lenā taimi. Na faateʻia i maʻua i le lē maua o ni faamaumauga mo lenā atunuu. O le mea moni, o le a ma malaga atu i se atunuu e itiiti so ma iloa i ai ma e leʻi talaʻia muamua. Na faapopoleina i maʻua, ae o a ma tatalo faatauanau na ma toʻafilemu ai.
Na fou mea uma, o le tau, le aganuu ma le gagana. Na tatau ona ma aʻoaʻoina le gagana Falani. Na ma fesagaʻia foʻi se luʻi o le saʻilia o se mea e nonofo ai. E lua aso talu ona ma taunuu, ae asiasi atu Harry Arnott na matou aʻoʻoga faatasi i le aʻoga Kiliata. Na ui mai Harry i Burundi e agaʻi atu i lona tofiga i Zambia. Na fesoasoani le uso e suʻe se ma fale lea na avea ma o ma uluaʻi fale o ni misionare. E leʻi umi ae tetee mai tagata o le malo e lē iloa Molimau a Ieova. A o amata ona ma fiafia i lo ma tofiga, ae faailoa mai e le malo e lē mafai ona ma nonofo i le atunuu e aunoa ma se pemita faigaluega. O se faanoanoaga iā i maʻua le tuua o Burundi ae ma ō i Uganda.
O lo ma maufaatuatuaina o Ieova na ma lē soona popole ai ina ua ma taunuu i Uganda e aunoa ma ni visa. Na faamatala e se uso mai Kanata na galue i Uganda i le mea na tele ai le manaʻoga o ma tulaga i le ofisa o femalagaaʻiga, ma tuu mai ai ni masina iā i maʻua e talosaga atu ai mo se pemita nofomau. O lenā mea, na ma iloa ai le fesoasoani a Ieova iā i maʻua.
Na matuā ese lava le tulaga o mea i lo ma tofiga fou. Ua talaʻia le feʻau o le Malo i Uganda, ae e na o le toʻa 28 Molimau i le atunuu atoa. E toʻatele tagata e tautatala i le gagana faa-Peretania i le oganuu. Ae na vave ona ma iloa e tatau ona ma aʻoaʻoina se gagana se tasi mai i le tele o gagana e tautatala ai tagata o le atunuu, ina ia fesoasoani ai i tagata fiafia e agaʻigaʻi i luma. Na amata ona ma talaʻi i Kambala le laumua o Uganda, lea e toʻatele ai tagata e tautatala i le gagana Luganda. Na ma filifili loa e aʻo lenā gagana. E leʻi umi ae lelei le ma faa-Luganda lea na matuā aogā i le ma galuega talaʻi. Na amata ai ona ma malamalama lelei i manaʻoga faaleagaga o ma tagata aʻoga. Na faigofie foʻi iā i latou ona faamatala mai o latou faalogona i mea ua latou aʻoaʻoina.
O ISI MALAGA
O la ma talaʻiga i Uganda
Na ma fiafia i le saʻilia o tagata lotomaulalo o ē na talileleia le upu moni. Ae na faateleina lo ma fiafia ina ua ma maua se faaeaga e ma te leʻi faatalitalia, o le auauna i le galuega femalagaaʻi i le atunuu atoa. Na tofia i maʻua e le lālā i Kenya e saʻili ni oganuu talafeagai e galulue ai paeonia faapito. E tele taimi na ma tofo ai i le agaga talimālō o tagata e leʻi feiloaʻi muamua i ni Molimau a Ieova. Na latou faafeiloaʻi ma le māfana i maʻua ma saunia foʻi meaʻai.
Na toe sui foʻi le isi nofoaga na ou malaga i ai. E lua aso na ou malaga ai i le nofoaafi mai i Kambala i le uafu i Mombasa i Kenya, ona ou alu lea i le vaa i Seychelles o ni nuu e i le vasa Initia. E tele taimi na ma malaga faatasi ai ma Barbara i asiasiga i Seychelles mai i le 1965 i le 1972. I lenā taimi, e na o le toʻalua tagata talaʻi i lea nofoaga mamao na faia aʻe ai se vaega, ma na mulimuli ane avea o se faapotopotoga. O isi malaga, na ou asiasi ai i uso i Eritrea, Aitiope, ma Sudan.
Na suia faafuaseʻi faiga faapolotiki i Uganda ina ua fāoa faamalosi e le vaegaʻau le malo. Na matuā faigatā le tulaga o mea i le tausaga na sosoo ai, ma na ou iloa ai le atamai o le usitaʻi i le faatonuga “Ia totogi atu mea a Kaisara iā Kaisara.” (Mare. 12:17) Na iai le taimi na faatonuina ai tagata ese uma na nonofo i totonu o Uganda, ina ia lesitala o latou igoa i se ofisa o leoleo e lata ane i o latou fale. Na vave ona matou usitaʻia lenā faatonuga. I ni nai aso mulimuli ane ai i Kambala, na taofi ai e ni leoleo nanā la ma taavale ma le isi misionare. Na matuā ma fefefe lava. Na latou tuuaʻia i maʻua o ni sipai ma ave maʻua i le ofisa autū o leoleo. Na ma faamatala i ai o i maʻua o ni misionare e tausia le filemu. E leʻi faalogo mai ina ua ma fai atu ua uma ona ma lesitala. Na ave i maʻua e ni fitafita faaauupegaina i le ofisa o leoleo lea e latalata i le fale o misionare. Maʻeu lo ma fiafia ona na iloa e le leoleo o loo tiute, ua uma ona ma lesitala! E iloa e le leoleo maʻua ma na ia faatonuina loa fitafita e faasaʻoloto i maʻua.
I na aso, e matou te matuā popole lava i poloka a le vaegaʻau aemaise lava pe a taofi mai i matou e fitafita onanā. O taimi na e matou te tatalo ai, ma e matou te lagonaina le toʻafilemu a o faataga i matou e ō ma le saogalemu. O le mea e faanoanoa ai ona i le 1973, na faatonuina ai misionare uma e tuua Uganda.
Lolomiina o La Tatou Faiva o le Malo i le lālā i Abidjan, Côte d’Ivoire
Na sui lo ma tofiga i Côte d’Ivoire i Aferika i Sisifo. Na toe iai foʻi nisi fetuunaʻiga, o le aʻoaʻoina o se aganuu fou, toe tautatala i le gagana Falani i taimi uma ma faamasani i le nonofo faatasi ma isi misionare e eseese o latou talaaga. Ae na matou iloa foʻi le taʻitaʻiga a Ieova i le vave tali mai o tagata lotomaulalo ma faamaoni i le tala lelei. Na ma iloa foʻi, o lo ma maufaatuatuaina o Ieova na ia faasaʻoina ai o ma ala.
Na faafuaseʻi ona aafia Barbara i le kanesa. E ui e tele taimi na ma malaga ai i Europa mo togafitiga faapitoa o Barbara, ae i le 1983 na ma iloa ai e lē mafai ona toe faaauau lo ma tofiga i Aferika. O se mea na matuā ma faanoanoa ai.
SUIA LE TULAGA O MEA
Na faateteleina le kanesa o Barbara a o ma auauna i le Peteli i Lonetona ma iʻu lava ina maliu ai. Na telē le fesoasoani a le aiga Peteli iā te aʻu. Na fesoasoani mai se ulugalii iā te aʻu e fesagaʻia le tulaga o mea ua iai, ma faaauau ona maufaatuatuaina pea Ieova. Mulimuli ane na ma feiloaʻi ma Ann o se tuafafine e faigaluega tausavali i le Peteli. Na auauna o se paeonia faapito, ma o lona alofa mo Ieova na faaalia ai o ia o se tagata faaleagaga. Na ma faaipoipo i le 1989 ma auauna ai i le Peteli i Lonetona talu mai lenā taimi.
O maʻua ma Ann i le Peteli fou i Peretania
E mai i le 1995 i le 2018, na ou maua ai le faaeaga o le auauna o se sui o le ofisa ulu (lea na taʻua muamua o le ovasia o le sone) e asiasi i le pe ā ma le 60 atunuu eseese. I na asiasiga, na ou vaaia ai faamaoniga o le faamanuia a Ieova i ana auauna i so o se tulaga.
I le 2017 na ou toe asiasi ai i Aferika. Maʻeu loʻu fiafia ina ua ma ō ma Ann i Burundi mo le taimi muamua, ma na ma maofa i le toʻatele o tagata ua maua le upu moni i lenā atunuu! I le oganuu na ou talaʻi ai i le 1964, ua tū ai nei se fale Peteli matagofie ma ua silia ma le 15,500 tagata talaʻi i lenā atunuu.
Na matuā ou fiafia lava ina ua ou mauaina le faasologa o atunuu ou te asiasi ai i le 2018. O se tasi o atunuu na iai i le lisi o Côte d’Ivoire. Na pei ua ou toe foʻi i loʻu aiga ina ua ma taunuu i Abidjan le laumua o Côte d’Ivoire. A o oʻu autilo i le lisi o le telefoni a le Peteli po o ai e nofo i le potu lea e matou te sosoo, na ou vaaia ai le igoa o se uso ou te masani ai o Sossou. Ou te manatua na auauna le uso o se ovasia o le aai a o oʻu iai i Abidjan. Ae na sesē loʻu manatu, o le atalii lea o Sossou.
E faamaoni Ieova i ana fetalaiga. E ui i le tele o faigatā na ou fesagaʻia, ae ua ou iloa pe a tatou maufaatuatuaina atoatoa Ieova, e na te faasaʻoina moni lava o tatou ala. O lea, e tatou te matuā naunau ai e mulimuli i le ala saʻo lea o le a matuā faamalamalamaina i le lalolagi fou.—Faata. 4:18.