UA FESILI MAI TALAVOU

E Faapefea Ona Faaitiitia Loʻu Lapoʻa?

Pe e manaʻomia moni lava ona faaitiitia loʻu lapoʻa?

Ua faapea mai nisi talavou e mananaʻo e faaitiitia lo latou lapopoʻa. Peitaʻi . . .

E toʻatele ua sili atu ona popole i le vaaiga i o latou tino nai lo o latou soifua mālōlōina. Ina ia vave faaitiitia le lapopoʻa, ua faamisi e nisi ʻaiga o le aso pe inu foʻi fualaau e faaitiitia ai le lapoʻa. E masani lava ona lē taulau na auala ma o nisi taimi e iai lamatiaga.

“O nisi teine ua lē aai ina ia vave ai ona paeee. Ae o le faia o lenā mea, e ono faaleagaina ai o latou tino ma e umi se taimi e toe foʻi ai i se lelei.”—Hailey.
O le toʻatele o i latou e popole i o latou tino lapopoʻa, e lē tatau ona popole. O loo mananaia lava o latou tino, ae atonu ua latou manatu ua lapopoʻa ona ua latou faatusatusaina i latou i a latou uō, po o le ituaiga paee lea e faalauiloa i lomiga, televise ma le Initaneti.

“Ina ua 13 oʻu tausaga, na ou faatusatusaina loʻu tino i tino o aʻu uō. Na ou manatu o le a sili atu ona fiafia aʻu uō iā te aʻu pe a ou paee e pei o se tuāniu e pei o i latou.”—Paola.

Ae o nisi talavou e lē o manaʻomia moni lava ona faaitiitia lo latou lapopoʻa ona e lē o lapopoʻa. E tusa ai ma se lipoti mai i le Faalapotopotoga o le Soifua Mālōlōina i le Lalolagi (WHO) . . .

I le lalolagi aoao, e tusa ma le 340 miliona talavou i le va o le 5 ma le 19 tausaga ua ova lapopoʻa.
I le 1975, e na o le 4 pasene o i latou i le va o le 5 i le 19 tausaga na ova lapopoʻa. Ae e oo ane i le 2016, ua 18 pasene ua ova lapopoʻa.
O le tele o atunuu i le lalolagi, ua matuā toʻatele ua maua i le tino puta nai lo o tagata ua ova paeee.
Ua toʻatele tagata ua maua i le tino puta i atunuu e vaivai le tamaoaiga. E oo lava i aiga e maua ai tagata ua paee ona o le lē lava o meaʻai paleni e tausi ai o latou soifua mālōlōina, e maua ai tagata tino puputa.

O le ā le auala sili e faaitiitia ai le lapoʻa?

O lē fea o auala nei e te faaaogāina?

Faamisi ʻaiga o le aso.
Ia faamalositino ma taumafa i meaʻai paleni.
Inu fualaau e faaitiitia ai le lapoʻa.

Tali saʻo: Auala 2: Ia faamalositino ma taumafa i meaʻai paleni.

O le faamisi o ʻaiga po o le lē toe ʻaina o se ituaiga meaʻai, atonu e vave ona faaitiitia ai lou lapoʻa. Ae atonu e lē lelei mo lou soifua mālōlōina na auala, ma o le a vave ona e toe lapoʻa pe a e toe foʻi i lau ʻai masani.

Ae pe a fai ma ou sini le ola mālōlōina, o le a fiafia ou foliga ma e lagona ai o loo e soifua mālōlōina. Na tusi Dr. Michael Bradleya: “O le auala e sili ona lelei, soifua mālōlōina ma umi ona aogā e mafai ona maua . . . pe a sui le auala e te ola ai e ala i le faia o mea e te maua ai le soifua mālōlōina i aso uma.” O le ā le manatu tāua? Pe afai e manaʻomia ona faaitiitia lou lapoʻa, aua e te manatu o le tipi o le ʻai e mafai ona faaitiitia ai lou lapoʻa ae ia taumafai e sui le auala e te ola ai.

Auala e fai ai

Ua taʻu mai e le Tusi Paia iā i tatou ia ‘pulea a tatou amio,’ o lea, e aofia ai ma le pulea o mea e masani ona tatou aai ai. (1 Timoteo 3:11) O loo taʻua maʻoti foʻi i le Tusi Paia e ʻalofia le soona ʻai tele. (Faataoto 23:20; Luka 21:34) Ina ia tatou faatatauina na mataupu silisili, ia taumafai e mulimuli i fautuaga nei ina ia e soifua mālōlōina ai:

Ia iloa po o le a e aofia i meaʻai paleni.

E lē manaʻomia ona alu uma lou malosi, taimi ma le mafaufau e iloa ai meaʻai paleni uma, ae o le iai o se tomai itiiti i meaʻai paleni o le a aogā tele iā te oe ina ia iloa ai meaʻai paleni e te taumafa ai. O le ʻai i meaʻai paleni, o le auala sili lea e maua ai se tino paleni.
Ia faamalositino e lē aunoa.

Ia mafaufau i mea e mafai ona e faia i aso uma e faagaoioi ai lou tino. O se faataʻitaʻiga, nai lo o le alu i se lifi, faaaogā le faasitepu. Nai lo o le taalo i taaloga vitiō, ia alu i fafo o lou fale e savali.
ʻAi meaʻai paleni nai lo o meaʻai e lē maua ai le soifua mālōlōina.

Ua faapea mai se talavou e igoa iā Sophia: “Ou te taumafai ia iai ni fualaau ʻaina ma fualaau faisua. O loʻu faia o le mea lenā, e lē faaosoosoina ai aʻu e ʻai meaʻai e lē lelei mo le soifua mālōlōina.”
Aua le ʻai faaatuatuvale.

O nisi tagata e vave tele la latou aai. O le māfuaaga lenā e latou te lē lagona ai le taʻu mai e o latou tino ua tatau ona lava. O lea, ʻai lemū. Ia mālōlō muamua a o leʻi toe asuina lau meaʻai. O le faia o lenā mea, o le a e iloa ai ua tatau ona lava lau ʻai.
Ia faaeteete le soona ʻai.

Ia faitau faamatalaga e pipii i meaʻai e te faatauina. Fesoasoani: O faguinu, keke ma aisakulimi ma meaʻai faapena, e mafai ona faatupu ai le tele o le gaʻo i le tino ma e faateteleina ai le lapoʻa.
Ia paleni.

Ua faapea mai Sara e 16 ona tausaga: “Na iai le taimi e pau le mea ou te mafaufau i ai po o le a le tele o le gaʻo o loo i laʻu meaʻai.” Aua le popole tele i ai. O nisi taimi e mafai lava ona e ʻai sina meaʻai manaia e ui e tele le gaʻo e maua ai.

Fesoasoani: Ia talanoa i lau fomaʻi i mea e te popole ai i lou lapoʻa. O le a tilofaʻia e lau fomaʻi mea e faatatau i lou soifua mālōlōina ma fesoasoani atu iā te oe e faatulaga se polokalame e lelei mo lou soifua mālōlōina.

Tala a isi talavou

“E faigofie lava ona tatou tosina atu i ituaiga tino e faalauiloa i lomiga, televise ma le Initaneti, ma e tatou te lagona le lē fiafia pe a faatusatusa i ai o tatou tino. O le mea moni, e lē tutusa uma le lapopoʻa ma le uumi o tatou tino. O le mea e sili ona tāua o le faia o le mea e mafai ina ia maua ai le soifua mālōlōina, ma e tatau la ona tatou fiafia i o tatou fuaitino.”—Nikki.

“Pe afai e lē faia saʻu faasologa o aʻu meaʻai e ʻai i le aso e uma ane ua ou ʻai i meaʻai e tele le gaʻo e maua ai, lea e lē lelei mo loʻu soifua mālōlōina ma e taugatā foʻi. Ou te fiafia foʻi e fai faamalositino e faamalosi ai le tātā o le fatu. E masani lava e uma ane ua faafouina loʻu malosi. Ae pe a leai saʻu faasologa e faamalositino, o le a ou faia la se isi mea.”—Lorenzo.

Autaluga: E faapefea ona faaitiitia loʻu lapoʻa?

Aua e te manatu o le tipi o le ʻai e mafai ona faaitiitia ai lou lapoʻa, ae ia taumafai e sui le auala e te ola ai. Ina ia faia faapea, taumafai e fai mea nei:

Ia iloa po o le a e aofia i meaʻai paleni. O le iai o se tomai itiiti i meaʻai paleni o le a aogā tele iā te oe ina ia iloa ai meaʻai paleni e te taumafa ai.
Ia faamalositino e lē aunoa. Ia mafaufau i mea e mafai ona e faia i aso uma e faagaoioi ai lou tino.
ʻAi meaʻai paleni nai lo o meaʻai e lē maua ai le soifua mālōlōina. Ia taumafai ia iai ni fualaau ʻaina ma fualaau faisua. O lou faia o le mea lenā, e lē faaosoosoina ai oe e ʻai meaʻai e lē lelei mo le soifua mālōlōina.
Aua le ʻai faaatuatuvale. Ia ʻai lemū. Ia mālōlō muamua a o leʻi toe asuina lau meaʻai. O le faia o lenā mea, o le a e iloa ai po ua tatau ona lava lau ʻai.
Ia faaeteete le soona ʻai. Ia faitau faamatalaga e pipii i meaʻai e te faatauina ma mātau le tele o le gaʻo o loo i le meaʻai.
Ia paleni. E moni e tatau ona e faaeteete i le tele o gaʻo o meaʻai e te ʻai ai, ae aua neʻi avea lenā ma mea e te soona popole tele ai i meaʻai uma e te ʻai ai.

a E mai i le tusi When Things Get Crazy With Your Teen.