Mataupu 25

Taaloalo i Totogasā—O le ā se Mataʻutia o Iai?

“O loo oʻu tau mānatu pe o se measesē i le silafaga a le Atua le taaloalo i totogasā. Po o le a iai ea ni ona aafiaga i loʻu tino po o loʻu mālōlōina faalemafaufau i le lumanaʻi ma pe a oo ina ou faaipoipo?”—Sa taʻua faapea e Melisa e 15 tausaga lona matua.

O NEI manatu ua faapopoleina ai le toʻatele o talavou. O le ā le māfuaaga? Ua taatele le faiga o le taaloalo i totogasā. Sa lipotia mai le 97 pasene o tama ma e sili atu i le 90 pasene o tamaʻitaʻi e oo atu i le 21 o latou tausaga ua taaloalo i totogasā. E lē gata i lea, o lenei masaniga ua tuuaʻia mo ituaiga o faamaʻi eseese—o maʻi lafetoga ma faamaʻimata, le maʻi māliu ma maʻi tau i le mafaufau.

O i latou o loo faia suʻesuʻega faafomaʻi i le luasefulu senituri ua latou lē o toe faatulaʻi maia na talitonuga taufaapopole. O le mea moni, o fomaʻi i aso nei ua talitonu faapea e leai se maʻi o le tino e māfua mai i le taaloalo i totogasā. Ua faaopoopo mai le ʻau suʻesuʻe o William Masters ma Virginia Johnson e faapea “e leai ni faamaoniga maumaututū faafomaʻi o faapea mai ai, o le taaloalo i totogasā, po o le ā lava le tele e faia ai, o le a maua ai i maʻi o le mafaufau.” Peitaʻi ane, o loo iai nisi aafiaga leaga! Ma o le toʻatele o talavou Kerisiano ua iai lo latou popole i lea masaniga. Sa tusi se tasi talavou e faapea: “Pe a ou lolo atu i loʻu [taaloalo i oʻu totogasā], ou te lagona ua pei lava ua ou lē taulau ia Ieova le Atua. Ou te matuā lagona lava le lotovaivai i nisi o taimi.”

Ae o le ā moni lava taaloalo i totogasā? O le ā lona mataʻutia, ma aiseā ua matuā faigatā ai i le toʻatele o talavou ona latou taofia lenei mea ua fai ma masani?

Le Māfuaaga ua Faigofie ai Ona Aafia Talavou

O le taaloalo i totogasā, o le loteloteina lea ma le loto i ai e le tagata o ona lava itutino sā ina ia faagaee ai faalogona faaleituaiga. A o faagasolo le taimi o le malaulau o le talavou, e faasolo atu ina malolosi faanaunauga faaleituaiga. E faamatuu atu e le tino homone malolosi ia e iai o latou aafiaga i totoga faafanautama. Ona iloa ai lea e se talavou faapea o nei totoga ua mafaia nei ona aumaia ai ni faalogona e faafiafiaina ai. Ma i nisi o taimi e mafai ona oo i se talavou faalogona malolosi faaleituaiga e tusa lava pe lē o mafaufau i feusuaʻiga.

Mo se faataʻitaʻiga, o le lē mautonu e aumaia e popolega eseese, fefe, po o le ita e mafai ona aafia ai neura o le tino o se tama ma e mafai ona māfua ai faagaeega faaleituaiga. O le faatupuina aʻe o le sua faafanautama e mafai ona ala aʻe ai se tama ma lagona ona faanaunauga malolosi faaleituaiga. Pe atonu foʻi o le alu ese mai le tino o sua faafanautama i le po, lea e masani ona faia ma se miti e faatatau i faiga faaleituaiga. E faapena foʻi i nisi teine talavou, e mafai ona oo ia i latou lagona faagaeeina faaleituaiga e aunoa ma le mafaufau i ai. O le toʻatele e oo i ai faalogona malolosi faaleituaiga a o toeitiiti lava fai le maʻi masina pe i le taimi faatoʻā uma atu ai.

O lea afai ua oo ia te oe na faagaeega, e leai se mea o sesē ia te oe. O le uiga masani lenei o le tino o se talavou. O ia faalogona, e tusa lava po ua matuā malolosi, e lē tutusa ma le taaloalo i totogasā, ona e tele lava ina teʻi ua oso ifo e aunoa ma le fuafuaina. Ma a o faasolo ina e matua, o le loloto o nei faalogona fou o le a faaitiitia.

Peitaʻi, o le fia iloa, ma le fou o nei faalogona, ua taʻitaʻiina atu ai nisi o talavou e loteloteina ma le loto i ai, po o le taaloalo foʻi, i o latou totogasā.

‘Faagaeega Faalemafaufau’

Ua faamatala mai i le Tusi Paia se tama talavou o lē sa fetaiaʻi ma se fafine talitane. Ua ia sogi atu i le tama ma faapea atu: “Ina ta fiafia lava i le fealofani.” O lea, o le ā le mea ua tupu? “Ua mulimuli loa o ia ia te ia, e pei o le povi ua alu a fasia.” (Faataoto 7:7-22) O le mea moni, o le malosi o faalogona alofa o lenei talavou sa lē ona o gaoioiga a homone o lona tino, ae ona o mea sa ia vaai ma faalogo i ai.

E tutusa foʻi ma le mea sa taʻua e se tasi o talavou e faapea: ‘O le māfuaaga atoa o loʻu faafitauli o le taaloalo i totogasā e māfua mai i mea ou te tuuina i loʻu mafaufau. Ou te matamata i polokalame i TV e iai amioga lē mamā, ae i nisi taimi o polokalame e totogia faapitoa (cable TV) lea e faaali mai ai tagata o loo telenonoa. O ia vaaiga e matuā faateʻia ai ma e mau pea i le mafaufau. E toe alu aʻe i loʻu mafaufau, e aumaia ai le faagaeega lea e faapogaia ai le taaloalo i totogasā.’

Ioe, e masani lava, o mea e faitau ai se tasi, matamata ai, po o le faalogo i ai, atoa ma mea e talanoa i ai ma mafaufau loloto i ai, o le a faaosofia ai le taaloalo i totogasā. E pei ona faailoa mai e se tamaʻitaʻi ua 25 ona tausaga: “E foliga mai e matuā faigatā ona ou tuua lea masaniga. Peitaʻi, e masani ona ou faitauina tusi o loo faamatala ai ni faigauō, ma ua atili ai ona faatupulaʻia le faafitauli.”

O se “Vailaau Faafilemu”

O le mea na tupu i lenei tamaʻitaʻi talavou, ua faaalia ai ma le mautinoa le māfuaaga sili ua matuā faigatā ai ona tuu lenei amioga. Ua ia fai mai atili: “E masani ona ou taaloalo i totogasā ina ia faamatuu atu ai le lagona omia, lagona lē toʻa, po o popolega. O le faafiafiaina i na faalogona mo sina taimi puupuu sa pei o se meainu a lē ua pulea e le ava malosi lea e faatoʻafilemu ai ona neura.”

Ua tusi mai tagata suʻesuʻe o Suzanne ma Irving Sarnoff e faapea: “I nisi tagata o le taaloalo i totogasā e mafai ona avea o se amioga latou te liliu atu i ai mo se mapusaga i so o se taimi lava e teena ai, po o le popole foʻi i se mea. Peitaʻi, o nisi latou te faia e pei o se mea e sola i ai i nisi taimi, pe a latou i lalo o faalogona sili ona matuitui o mafatiaga.” E foliga mai, ua liliu atu nisi i lenei amioga pe a lē fiafia, mafatia, tuua toʻatasi, po o le matuā omia lava; ona avea loa lea o le faamalieina e le tagata lava ia o ona tuʻinanau tau feusuaʻiga e pei o se “vailaau faafilemu” e faagalo ai o latou faafitauli.

O ā Fa a le Tusi Paia?

Sa fesili se talavou: “Po o le taaloalo i totogasā o se agasala e lē faamagaloina?” O le taaloalo i totogasā e lē o taʻua lava i le Tusi Paia.a O lenei masaniga sa taatele i tagata e tautatala i le gagana Eleni i taimi o le Tusi Paia, ma e iai ni upu faa-Eleni sa faaaogā e faamatala ai lea amioga. Ae leai ma se tasi o nei upu o faaaogāina i le Tusi Paia.

Talu ai e lē o taʻusalaina tuusaʻo e le Tusi Paia le taaloalo i totogasā, po o le uiga ea la e lē āfaina? E matuā leai lava! E ui e lē o tuufaatasia ma agasala matuiā e pei o le faitaaga, ae o le taaloalo i totogasā e mautinoa o se amioga lē mamā. (Efeso 4:19) O mataupu silisili o le Afioga a le Atua ua faailoa mai ai faapea, e ‘aogā ia te oe’ pe afai e teena malosi lenei amioga lē mamā.—Isaia 48:17.

Faaosofia le “Tuʻinanau Atu i Faiga Faaleituaiga”

Ua faalaeiau mai le Tusi Paia: “O lenei, ia outou fasiotia o outou itutino e tusa i le . . . tuʻinanau atu i faiga faaleituaiga.” (Kolose 3:5, NW) O le “tuʻinanau atu i faiga faaleituaiga” e lē o faatatau atu i lagona masani faaleituaiga ae i faalogona malolosi faaleituaiga ua lē mafai ona pulea. O ia ‘tuʻinanauga i faiga faaleituaiga’ e mafai ona taʻitaʻiina atu ai se tasi i gaoioiga matagā, e pei ona faamatalaina e Paulo i le Roma 1:26, 27.

Ae pe lē o “fasiotia” ai ea e le taaloalo i totogasā na faalogona? E leai, e pei ona taʻua e se tasi talavou: “Pe a e taaloalo i totogasā, ua taulaʻi atu ai lou mafaufau i faanaunauga sesē, ma ua na ona faateleina ai o lou faananau atu mo na mea.” E masani lava o moomooga i amioga lē mamā e faaaogā e faatupulaʻia ai le fiafiaga faaleituaiga. (Mataio 5:27, 28) O lea la, pe a iai se tasi i tulaga ua fetaui lelei, e faigofie tele ona paʻū atu ai i le faia o feusuaʻiga. Sa tupu lenei mea i se tasi o talavou, sa faapea mai: “I se tasi taimi, sa ou manatu faapea o le taaloalo i totogasā e mafai ona aveesea ai faalogona lē lelei, e aunoa ma loʻu aafia ai i se tamaʻitaʻi. Peitaʻi ua ou faatupu aʻe ai se faanaunauga malosi e faia faapea.” Sa ia faia le faitaaga. E lē o se mea e ofo ai, o se suʻesuʻega i le atunuu atoa ua faaalia ai o le toʻatele o tamaiti talavou sa latou taaloalo i totogasā sa faapea foʻi ona latou faia le faitaaga. Ua sili aʻe i le 50 pasene lo latou faitau aofaʻi na i lo i latou na faatumauina lo latou tulaga mamā!

E Leaga ai le Mafaufau ma Faalogona

O le taaloalo i totogasā e mafai foʻi ona faamautūina ai i le mafaufau ni uiga leaga. (Faatusatusa i le 2 Korinito 11:3.) Pe a taaloalo i totogasā, ua lofia ai le tagata i le faafiafiaina o ona lava faalogona i lona tino—ua matuā manatu faapito ai lava ia te ia. Ua faaesea ai faiga faaleituaiga mai le alofa, ma ua tuua ai i se tulaga maulalo ina ia faamatuu atu ai lagona omia. Peitaʻi sa fuafuaina e le Atua ia faanaunauga faaleituaiga e faamalieina i feusuaʻiga faaleituaiga—o se faailoaga o le alofa i le va o le tane ma lana avā.—Faataoto 5:15-19.

O le tagata e taaloalo i totogasā e ono tele ina vaai i tagata o le isi ituaiga ua na o ni mea mo faiga faaleituaiga—o mea e faaaogā mo le faamalieina faaleituaiga. O uiga sesē ua aʻoaʻoina e le taaloalo i totogasā e faaleagaina ai le “agaga” o se tasi, po o uiga autū faalemafaufau. I nisi o tulaga, o faafitauli e māfua mai i le taaloalo i totogasā e tumau pea ona iai e tusa lava pe ua uma ona faaipoipo! E iai la māfuaaga lelei ua faapea mai ai le Afioga a le Atua: “O lenei, le au pele e, . . . ia tatou faamamā ia te i tatou i mea uma e leaga ai le tino atoa ma le agaga.”—2 Korinito 7:1.

Se Vaaiga Paleni i Faalogona Nofosala

O le tele o talavou, e ui ina taulau i le tele o taimi i le manumalo mai lenei masaniga leaga, ae i nisi taimi ua latou toe lolo atu foʻi i ai. O le mea e lelei ai, o le Atua e alofa mutimutivale. “Auā le Alii e, o oe e lelei, ma ua e faamagalo sala,” o le upu lea a le faisalamo. (Salamo 86:5) Pe a lolo atu se Kerisiano i le taaloalo i totogasā, e masani ona faasalaina ai o ia e lona lava loto. Peitaʻi, ua taʻua e le Tusi Paia faapea “ua sili lava le Atua i o tatou loto, ua silafia foi e ia mea uma.” (1 Ioane 3:20) E lē na o a tatou agasala e silasila i ai le Atua. O le tele o lona atamai ua mafai ai e ia ona lagona ma le alofa a tatou faatoga maumauaʻi mo le faamagaloina. E pei ona tusia e se tasi o tamaʻitaʻi talavou: “Ua ou lagona le nofosala, peitaʻi o le iloaina faapea o Ieova o le Atua e tele lona alofa ma e mafai ona ia malamalama i loʻu loto, ma silafia aʻu gaoioiga ma faanaunauga uma, ua taofia ai aʻu mai le matuā lagonaina o le lotovaivai pe a ou lē taulau i nisi o taimi.” Afai e te tetee atu i le faanaunauga o le taaloalo i totogasā, e te lē ono faia ai foʻi le agasala matuiā o le faitaaga.

Na taʻua e le lomiga o le Watchtower o Setema 1, 1959: “Tatou te [ono] tautevateva ma paʻūū i le tele o taimi i nisi o amioga leaga sa iai muamua, ua fai si mauaa, na i lo le mea o tatou manatu i ai. . . . Aua le lotovaivai. Aua neʻi e faapea ua e faia se agasala e lē mafai ona faamagaloina. O le manatu tonu lava lena o loo manaʻo Satani ia iai ia te oe. O le mea moni faapea ua e lagona le faanoanoa ma le lē fiafia ia te oe lava o se faamaoniga lena e iloa ai, e mafai ona e foʻia le faafitauli. Aua lava neʻi e faavaivai i le liliu atu ma le lotomaulalo ma le naunautaʻi i le Atua, ma saʻilia lana faamagaloga, lana faamamāina ma lana fesoasoani. Faalatalata atu ia te ia e pei ona faalatalata atu o se tamaitiiti i lona tamā pe a oo i faafitauli, e tusa lava po o le ā le tele e te faalatalata atu ai i le vaivaiga lava lena e tasi, ma o le a avatua ma le alofa e Ieova ia te oe le fesoasoani ona o lona agalelei faifua, ma afai e te faamaoni, o le a ia avatua ia te oe se lotofuatiaifo mamā.”

E mafai faapefea ona mauaina lena “lotofuatiaifo mamā”?

[Faamatalaga faaopoopo]

Fesili mo Talanoaga

◻ O le ā le taaloalo i totogasā, ma o ā nisi o manatu sesē e faatatau i ai?

◻ Aiseā e lagona soo ai e talavou faanaunauga malolosi faaleituaiga? Pe te manatu ea e leaga lenei mea?

◻ O ā mea e faaosofia ai le manaʻo ia taaloalo i totogasā?

◻ Pe faaleagaina se talavou i le taaloalo i totogasā?

◻ O le ā le mataʻutia o lea agasala o le taaloalo i totogasā? O le ā le silasila a Ieova i se talavou o loo tetee atu i ai, e ui lava atonu o loo iai faafitauli i le foʻiaina?

[Faamatalaga faaopoopo i le itulau i le itulau 200]

E lagona e nisi le uunaʻiga ina ia latou taaloalo i totogasā pe a i lalo o omiga po ua lē mautonu, tuua toʻatasi, po o le mafatia

[Faamatalaga faaopoopo i le itulau 202]

‘O le māfuaaga atoa o loʻu faafitauli o le taaloalo i totogasā e māfua mai i mea ou te tuuina i loʻu mafaufau’

[Faamatalaga faaopoopo i le itulau 204]

‘Pe a ou lolo atu i loʻu taaloalo i totogasā, ou te lagona ua pei lava ua ou lē taulau ia Ieova le Atua’

[Ata i le itulau 198]

E ui atonu e faatupuina e le taaloalo i totogasā ni lagona malolosi o le nofosala, ae o le tatalo ma le naunautaʻi mo le faamagaloga a le Atua ma galue malosi ia aveesea lea amioga e mafai ona avatua ai i se tasi se lotofuatiaifo lelei

[Ata i le itulau 203]

O ata, tusi, ma faaaliga i TV e faaosofia ai faanaunauga faaleituaiga, e masani lava ona ‘faagaee ai le mafaufau’ ina ia taaloalo i totogasā

Mataupu 26

Taaloalo i Totogasā—E Mafai Faapefea Ona Ou Teena le Uunaʻiga?

“O SE masaniga e matuā malosi tele,” o le tala lea a se tama talavou o lē sa tauivi ma le taaloalo i totogasā mo le 15 tausaga. “E mafai ona avea o se masaniga e pei foʻi lava o masaniga ia e mafai ona mauaina mai i so o se vailaau faasāina po o le ava malosi.”

Peitaʻi, sa leʻi faatagaina e le aposetolo o Paulo ona faanaunauga e fai ma pule sauā. Na i lo lea, sa ia tusi mai: “A ou te faatoilaloina loʻu nei tino [tuʻinanauga faaletino], ma aʻu fai ai ma pologa.” (1 Korinito 9:27) Sa pule Paulo ia te ia lava! O se taumafaiga foʻi faapena o le a mafai ai e so o se tasi ona saʻoloto mai le taaloalo i totogasā.

“Ia Sauniunia Lou Mafaufau mo Gaoioiga”

O le toʻatele e taaloalo i totogasā ina ia faateʻa ese atu ai omiga ma popolega. Ae peitaʻi, o le taaloalo i totogasā, o se amioga faatamaitiiti lea e tali atu ai i faafitauli. (Faatusatusa i le 1 Korinito 13:11.) E sili atu ona lelei le faaaogā o le “mafaufau” ma taulima le faafitauli. (Faataoto 1:4) Pe a foliga mai ua lofia i faafitauli ma faanoanoaga, ona ‘tuuina atu loa lea ia te ia [le Atua] o mea uma tou te popole ai.’—1 Peteru 5:6, 7.

E faapefea pe afai ua faafuaseʻi ona e vaaia po o le faalogo i se mea e faagaeeina ai faaleituaiga? Ua fautua mai le Tusi Paia: “Ia sauniunia lou mafaufau mo gaoioiga; ia pulea totino.” (1 Peteru 1:13, New International Version) Ia malosi lou mafaufau ma teena mafaufauga lē mamā. O le a lē pine ae toe mou atu le faagaeega.

E ui i lea, e matuā faigatā lava ona teena mafaufauga leaga aemaise pe afai ua tuua na o se tasi i le po. Ua fautua mai se tamaʻitaʻi talavou: “O le mea sili e fai o le matuā alu ese ma le moega ma faapisi i se galuega, atonu ia faia sina taumafataga māmā, ina ia liliu atu ai lou mafaufau i isi mea.” Ioe, ia faamalosia oe e ‘manatunatu i mea uma ua moni, o mea uma ua taʻuleleia, o mea uma ua tonu, o mea uma ua mamā, o mea uma ua matagofie, ma mea uma ua logoleleia.’—Filipi 4:8.

Pe a faafaigatā ona e moe, taumafai e faataʻitaʻi i le tupu faamaoni o Tavita, o lē na tusi mai: “A ou manatua oe [le Atua] i loʻu moega, ou te mafaufau ia te oe i leoleoga i itu po.” (Salamo 63:6) O le faamalosia o lou mafaufau e manatunatu i le Atua ma ona uiga e masani lava ona taofia ai tuʻinanauga. E aogā foʻi pe afai e faaauau pea ona e mafaufau pe faapefea le silasila a le Atua i lenei amioga lē mamā.—Salamo 97:10.

Ia Faia Gaoioiga e Puipuia Ai

Sa tusia e se tagata atamai na faagaeeina: “O le ua faautauta, na te iloa atu le leaga, ma lafi ai; a o e ua faigofie, e o atu pea i latou, ona faasalaina ai lea.” (Faataoto 22:3) E mafai ona faaalia lou faautauta e ala i le manatunatu muamua. Mo se faataʻitaʻiga, pe afai ua e iloa o le auai i nisi o gaoioiga, le laʻeiina o ofu fufusi, po o le taumafaina o ni ituaiga o meaʻai ua māfua ai ona faagaeeina oe faaleituaiga, e sili la pe a matuā teena na mea. Mo se faataʻitaʻiga, o le ava malosi e mafai ona faaitiitia ai lagona taofiofi, ma faafaigatā ai le pulea e le tagata o ia lava. E lē gata i lea, ia ʻalofia e pei ona ʻaloese mai se mala, so o se mataupu, polokalame i televise, po o ata tifaga e faaosofia ai tuʻinanauga. Sa tatalo le faisalamo: “Ia e liliueseina oʻu mata neʻi ou vaai i mea le aoga.”—Salamo 119:37.

O gaoioiga e puipuia ai e mafai foʻi ona faia mo taimi patino na ua e ono lamatia ai. Atonu e iloa e se tamaʻitaʻi talavou, e sili atu ona malolosi ona faanaunauga faaleituaiga i ni taimi patino o le masina. Atonu o se tasi o loo tigā tau faalogona po o le mafatia foʻi. Ua lapataʻi mai le Faataoto 24:10: “Afai e te faavaivai i le aso vale, ua itiiti lava lou malosi.” O lea ia ʻalofia le tuua na o oe mo se taimi umi. Faatulaga ni gaoioiga ati aʻe na o le alu uma ai lou mafaufau i le fuafuaina o ni auala e fesagaʻia ai na gaoioiga, ma itiiti ai se avanoa e tosina atu ai i mafaufauga lē mamā.

Se Tauiviga Faaleagaga

O se tama e 27 ona tausaga o lē sa tauivi ma lenei masani talu mai le 11 o ona tausaga, na iʻu lava ina manumalo mai ai. Sa ia faamatala mai: “O se mataupu e aafia ai lou faasagatau atu i ai. Ou te faitauina le Tusi Paia, a itiiti mai o le lua mataupu i aso taʻitasi e aunoa ma le misia.” Sa ia faia lenei mea e lē aunoa, mo le sili atu i le tolu tausaga. Na fautua mai foʻi se isi Kerisiano: “A o e leʻi alu e moe, ia faitau se mea e fesootaʻi atu i mea faaleagaga. E tāua tele ona avea mea faaleagaga ma manatunatuga mulimuli o le aso. O le tatalo i lena lava taimi e mafai foʻi ona matuā fesoasoani mai.”

O le iai o “mea e tele e faia i le galuega a le Alii,” e pei o le aʻoaʻoina o isi i le Tusi Paia, e mafai foʻi ona fesoasoani. (1 Korinito 15:58, NW ) O se tasi tamaʻitaʻi sa ia manumalo mai le taaloalo i totogasā na faapea mai: “O se tasi o mea ua matuā fesoasoani ia te aʻu i le taimi nei e ʻalofia ai lenei amioga, o le avea lea ma se tagata talaʻi faataimi atoa, ua uaʻi uma atu ai loʻu mafaufau ma loʻu malosi e fesoasoani i isi ia maua se faiā talileleia ma le Atua.”

E ala i le tatalo mai le loto, e mafai foʻi ona e faatoga atu ai i le Atua mo le “matuā tele o le mana.” (2 Korinito 4:7) “Ia outou momoli atu o outou loto i luma [o le Atua].” (Salamo 62:8) Ua faapea mai se tasi tamaʻitaʻi talavou: “O le tatalo o se ʻolo lea e maua vave mai ai le malosi. O le tatalo i le taimi e oso mai ai le tuʻinanau, e aogā moni lava.” E lē gata i lea, i le ala aʻe ma le faagasologa o le aso atoa, ia faailoa atu au faaiʻuga i le Atua ma tatalo faatauanau mo le faamalosiau a lona agaga paia.—Luka 11:13.

Fesoasoani Mai Isi

Afai ua lē taulau au taumafaiga totino, talanoa atu i se tasi e mafai ona fesoasoani atu e pei o se matua, po o se toeaina Kerisiano. O tamaʻitaʻi talavou e mafai ona maua le fesoasoani i le talanoa atu i se fafine Kerisiano taʻumatuaina. (Tito 2:3-5) O se tama talavou o lē sa oo atu i le tulaga o le leai o se faamoemoe na faapea mai: “I se tasi afiafi sa ma talanoa na o i maʻua ma loʻu tamā e faatatau i ai.” Sa ia faailoa mai: “Sa matuā faigatā ona ou taʻu atu ia te ia. Sa ou tagi a o oʻu taʻuina atu ia te ia, sa matuaʻi oʻu mā lava. Peitaʻi o le a lē mafai ona galo ia te aʻu lana tala na fai mai. Faatasi ai ma se ʻataʻata faamautinoa mai i ona foliga, sa ia faapea mai: ‘Ua avea oe ma mea ou te mitamita tele ai.’ Sa ia iloa le faigatā tele o lea tulaga. E leai se upu e sili atu ona faagaeeina ai loʻu loto ma laʻu faaiʻuga.

“Sa faaali mai loa e loʻu tamā ia te aʻu ni mau e fesoasoani ia te aʻu faapea ou te leʻi matuā ʻleaga tele,’” sa faaauau pea le talavou, “ma sa aumai foʻi ma isi mau ina ia mautinoa ai ua ou malamalama i le matuiā o loʻu ala sesē. Sa ia faapea mai ia ‘tausia ia mamā la ta faatulagaga’ seʻia oo i se isi taimi, ona ta toe talanoaina ai lea. Sa ia faapea mai ia te aʻu e aua neʻi faavaivaia aʻu pe a teʻi ua ou toe faia, tau lava o le faaumiumi atu teisi o se vaitaimi mai le isi taimi na faia ai.” Ina ua foʻia atoatoa le faafitauli, sa faaopoopo mai le taulealea talavou: “O le iai o se isi e tufa atu i ai loʻu faafitauli ma fesoasoani mai ia te aʻu sa avea ma fesoasoani tele.”

Taulimaina o le Toe Faia

Ina ua uma ona galue mamafa i le foʻiaina o le faafitauli, sa toe paʻū atu se talavou i lona toe faia. Na ia taʻutino mai: “Sa pei ua taia aʻu e se mea mamafa. Sa ou lagona le lē toe aogā. Sa ou toe manatunatu faapea: ‘Ua ou matuā leaga lava. Ua lē o toe maua le finagalo malie o Ieova, o lea aiseā ou te saga faatigāina ai pea aʻu?’” Peitaʻi, o le toe faia, e lē faapea ai ua e faiaʻina i le taua. Sa taʻua e se teine e sefuluiva ona tausaga faapea: “Muamua lava, sa tupu e toetoe lava o po uma, peitaʻi ane sa amata ona ou faalagolago atu atili ia Ieova, ma faatasi ai ma le fesoasoani a lona agaga atonu pe na o le faaono ai nei ona ou lē taulau i le tausaga. E leaga lava oʻu faalogona pe a uma, ae o taimi taʻitasi ou te lē taulau ai ou te sauni ai, o le isi taimi e toe faaosoosoina ai aʻu, o le a sili atu loa loʻu malosi e teena ai.” O lea o loo faifai mālie lava ona ia manumalo i lana taua.

Pe afai o le a toe tupu, iloilo po o le ā na taʻitaʻiina atu ai i le faia. Ua faapea mai se talavou: “Sa ou toe tilofaʻia po o ā mea sa ou faitauina pe mafaufau i ai. E toetoe lava o taimi uma ou te iloaina ai le māfuaaga o loʻu lē taulau. I lena auala e mafai ai ona ou taofia le faia o lena mea ma faasaʻoina.”

O Taui o le Taua Lelei

Sa taʻua e se talavou o lē na manumalo i le taua o le taaloalo i totogasā: “Talu ona foʻiaina le faafitauli, ua mafai ona ou tausia se lotofuatiaifo mamā i luma o Ieova, ma o se mea ou te matuā faapelepele i ai e lē mafai ona faafesuiaʻia ma se isi mea!”

Ioe, o se lotofuatiaifo lelei, se lagona ua faaleleia ona ua taulau, le faamalosia atili mo amioga mamā, ma se faiā vavalalata ma le Atua, o taui uma na o se taua lelei e tetee atu ai i le taaloalo i totogasā. Sa taʻua e se tasi tamaʻitaʻi o lē na iʻu ina manumalo mai le taaloalo i totogasā: “Talitonu mai, o le manumalo i lenei masaniga o se mea ua matuā alu aogā i ai taumafaiga.”

Fesili mo Talanoaga

◻ Aiseā e mataʻutia ai le manatunatu pea i mea e faagaeeina ai faaleituaiga? O le ā e mafai ona faia e se talavou ina ia liliu atu ai lona mafaufau i se isi mea?

◻ O ā ni puipuiga e ao i se talavou ona faia e faaitiitia ai le faaosoosoga o le uaʻi atu i le taaloalo i totogasā?

◻ Aiseā e fesoasoani ai se taua faaleagaga?

◻ O le ā le matafaioi a le tatalo e faia i le foʻiaina o lenei masaniga?

◻ Aiseā e fesoasoani ai le talanoa atu i se tasi pe afai e iai se faafitauli i lenei tulaga?

[Pusa/Ata i le itulau 208]

O Tusiata Lē Mamā Faaleituaiga—Ua Avea ma Masaniga ma e Mataʻutia!

“O tusiata lē mamā faaleituaiga ua iai i so o se mea: e te savali atu i le alatele—o iinā o loo faaalia ai i le lautele i nofoaga e faatau ai nusipepa,” o le faamatalaga lena a Roni e 19 ona tausaga. “O nisi o a matou faiaʻoga latou te aumaia i le aʻoga, e faitau i a latou laulau a o faatali mo le isi vasega.” Ioe, e toʻatele tagata e eseese lo latou matutua, talaaga, ma tulaga tau aʻoaʻoga o ni tagata e naunau i le faitauina o tusiata lē mamā. Sa taʻua e se talavou e igoa ia Mareko faapea: “Pe a ou faitau i mekasini ma vaai i ata o teine e toeitiiti lava a telenonoa e matuā faagaeeina ai lava aʻu! . . . Ou te tulimataʻia lomiga fou o nei mekasini talu ai o le toe faitauina o mekasini tuai e lē aumaia ai ia te aʻu le uunaʻiga tutusa lea ou te fiafia ai. Ua avea ma masaniga.” Ae po o se masaniga lelei ea?

O tusiata lē mamā faaleituaiga o loo iai se feʻau e faagaee ai: ‘O faiga faaleituaiga e patino lava mo na o le faamalieina ai o le tagata lava ia.’ O le tele lava ua faatumulia i toso teine ma faiga sauā faaleituaiga. O le toʻatele o i latou o loo matamata i ai ua latou iloa faapea o “faiga māmā” (soft-core) ua lē o toe faagaeeina ai ma ua latou saʻili atu ai i ata po o tifaga ia e sili atu ona inosia! E pei ona taʻua e Ernest van den Haag, o se polofesa fesoasoani i le Iunivesite o Niu Ioka e faapea: “O tusiata lē mamā faaleituaiga ua faaosoosoina ai i tatou e faaaogā isi tagata e avea o ni tino e fai i ai faiga faataugā mo le faafiafiaina o o tatou lava faalogona ma fiafiaga.”

O ata ma tusi lē mamā faaleituaiga ua aumaia ai se vaaiga lē saʻo, ua pei ai o se atua faiga faaleituaiga ma e masani ona taʻitaʻiina atu ai i faafitauli faalefaaipoipoga. Ua faamatala mai faapea e se avā talavou: “O le faitauina o tusi lē mamā faaleituaiga na faapogaia ai ona ma mananaʻo ma laʻu tane e faatino faiga matagā e lē masani ai o loo faaata mai i le tusi. O lenei mea ua taʻitaʻia atu ai i le lē faamalieina pea ma faanoanoaga i faiga faaleituaiga.” Sa faia se suʻesuʻega i le 1981 i le faitau selau o fafine, e tusa ai ma āuga o tusi lē mamā i faiga faaleituaiga i a latou faiā ma tane o loo latou faitauina foʻi na tusi. E toetoe o le ʻafa na lipotia mai faapea sa māfua ai faafitauli faigatā. Sa faaleagaina moni ai nisi o faaipoipoga po o faamau. Na faapea mai ma le faanoanoa se tasi avā: “Ou te manatu o manaʻoga ma faanaunauga o [laʻu tane] mo le faamalieina i feusuaʻiga ia e faaali mai i tusiata lē mamā faaleituaiga ua ou lagonaina ai loʻu lē toe aogā . . . O oʻu moomooga i le Atua ia avea aʻu o se fafine e faamalieina o ia, ae ua sili ia te ia na ata lē mamā o loo faaalia i laupepa, ma o ona manaʻoga ua faaleagaina ai se vaega o loʻu ola. . . . O tusiata lē mamā faaleituaiga e . . . lē o se alofa moni . . . E matagā, e sauā ma faaleagaina ai.”

Ae peitaʻi, o le mea e sili ona manatu mamafa i ai talavou Kerisiano, o le mea moni faapea, o tusiata lē mamā faaleituaiga e matuā lē fesoasoani lava i taumafaiga a se tasi ina ia tausia le mamā i le silafaga a le Atua. (2 Korinito 6:17–7:1) Ua faaalia i le Tusi Paia faapea “ona o le maaa o [o] latou loto” ua oo atu ai nisi i aso anamua ina “latou le lagona se mea” ma “ua tuuina atu i latou e i latou i le matāitu, e fai mea leaga uma lava ma le tuʻinanau i ai.” (Efeso 4:18, 19) Pe te manaʻo ea e oo i na mea leaga? Manatua, e ui lava e lē o faalausosoo ona matamata i tusiata lē mamā faaleituaiga ae mafai ona iai ni āuga o le lē toe galue o le lotofuatiaifo o se tasi. Ua taʻitaʻiina atu ai nisi Kerisiano talavou i le taaloalo i totogasā, ma le isi mea e sili atu ona leaga, o le faia ai o feusuaʻiga lē mamā faaleituaiga. O le mea la e sili ona atamai e fai, o le taumafai malosi e ʻalofia tusiata lē mamā faaleituaiga.

“O le tele o taimi e tau atu ai pea laʻu vaai i tusiata lē mamā faaleituaiga,” o le faamatalaga lea a le talavou o Tariu. “E faigatā lava la ona ʻalo ese ai oʻu mata pe afai o lea ua tau atu i ai laʻu vaai; peitaʻi ou te lē toe tepa faalua atu i ai.” Ioe, ia teena le vaai atu i le mea o loo faaali faalauaʻitele ai, ma ia aua neʻi faatagaina au uō i lau vasega e uunaʻia oe e vaavaai i ai. Sa manatu Kerena e 18 ona tausaga faapea: “Ona o se tagata lē lelei atoatoa ua faigatā ai loʻu taumafai e tuu tasi loʻu mafaufau i mea e mamā ma taʻuleleia. Pe o le a lē atili ai ea la ona faigatā le faia o lena mea pe afai ou te faitauina ma le loto i ai tusiata lē mamā faaleituaiga?”

[Ata i le itulau 206]

“O le tatalo o se ʻolo lea e maua vave mai ai le malosi. O le tatalo i le taimi e oso mai ai le tuʻinanau, e aogā moni lava”