E Mulimuli Mai i Aso Faigatā se Lumanaʻi Matagofie

“O aso e gata ai e oo mai ai aso e sili ona faigatā.”—2 TIMOTEO 3:1.

PO UA e faalogo ma molimauina nisi o mea e faanoanoa ai e pei ona taʻua i lalo?

● O se faamaʻi mataʻutia ua tele soifua ua maʻimau ai.

● O se oge ua maliliu ai le faitau selau o tagata.

● E faitau afe ua maliliu ma leai ni fale ona o se mafuiʻe tele.

O le a iloiloina ni faamaoniga o mea ua tutupu i itulau o loo mulimuli mai. O le a e iloa ai foʻi, ua leva ona valoia i le Tusi Paia nei mea i le vaitaimi ua taʻua o “aso e gata ai.”a

Atonu ua e vaaitino i nisi o nei tulaga faigatā. O lea, ua fuafuaina nei mataupu ina ia e maua ai le faamoemoe ma o le faataunuuina o nei valoaga e ono, e faamaonia ai e lē o toe umi se taimi o totoe o “aso e gata ai.” O le a talanoaina foʻi i nei mataupu nisi o manatu masani e faatatau i nei faamaoniga, ma māfuaaga lelei e talitonu ai, o loo iai se lumanaʻi e sili ona lelei.

[Faaopoopoga i lalo]

Valoaga 1. Mafuiʻe

“O le a iai foʻi mafuiʻe tetele.”​—LUKA 21:11.

● O Uini, e 16 masina le matua, sa toso mai i fafo o se fale na malepe i se mafuiʻe i Haiti. Sa lagona atu e se ʻau fai lipoti a le TV o loo lipotia lenei mala si ana ōiōi mai. Na faasaoina o ia ae na maliliu uma ona mātua.

O LE Ā UA FAAALIA E MEA MONI? Iā Ianuari 2010, ina ua lavea Haiti i se mafuiʻe e 7.0 le malosi, e tusa ma le 250,000 tagata na maliliu ai, ma le 1.3 miliona ua leai ni fale. E ui ina mataʻutia le mafuiʻe i Haiti, ae a itiiti mai, e 18 isi mafuiʻe tetele na lūlū i le lalolagi atoa, mai iā Aperila 2009 e oo iā Aperila 2010.

O LE Ā LE MANATU MASANI? E lē faapea ua tele mafuiʻe, ae ua faigofie ona tatou iloa ona ua iai masini faaonapōnei.

PE E SAʻO LENĀ MANATU? Iloilo le mea moni lenei: E lē o taʻua mai i le Tusi Paia le aofaʻi o mafuiʻe i aso e gata ai. Peitaʻi, na taʻua o le a iai foʻi “mafuiʻe tetele i lea mea ma lea mea,” e avea ma vala mataʻina o lenei taimi faapitoa o le talafaasolopito.—Mareko 13:8; Luka 21:11.

O LE Ā SOU MANATU? Po o tatou vaaia ni mafuiʻe tetele e pei ona valoia i le Tusi Paia?

E lē na o mafuiʻe e faamaonia ai ua tatou ola i aso e gata ai. E lē na o le pau lea o se valoaga ua faataunuuina. Seʻi iloilo le valoaga lona lua.

[Ata i le itulau 4]

“E matou [ʻau suʻesuʻe i mafuiʻe] te taʻua ia mea o mafuiʻe tetele, ae e taʻua e tagata o mala mataʻutia.”​—KEN HUDNUT, US GEOLOGICAL SURVEY.

[Ata i le itulau 4]

© William Daniels/Panos Pictures

Valoaga 2. Oge

“O le a iai foʻi oge.”—MAREKO 13:8.

● Na sulufaʻi atu se tamāloa i le nuu o Quaratadji i Niger. Na ō mai foʻi mai nuu maotua ona tauaiga, uso ma tuafāfine ona ua leai ni meaʻai. Peitaʻi, o loo taoto le tamāloa i luga o se fala na o ia. Aiseā ua ia faaesea ai o ia? Sa faamatala mai e Sidi, le alii tāua o le nuu e faapea, “E faigatā iā te ia ona tilotilo atu o fia aai mai si ona aiga.”

O LE Ā UA FAAALIA E MEA MONI? I le lalolagi aoao, pe ā ma le 1 mai le 7 tagata e lē lava mea taumafa i aso taʻitasi. E sili atu ona faigatā i atunuu i le vaega i saute o Aferika, lea e 1 mai le 3 e matuā matelāina i le leai o ni taumafa. Ina ia malamalama i nei fuainumera, mafaufau i se aiga o se tamā, tinā, ma se pepe. A faapea e na o le toʻalua tagata e lava i meaʻai o iai, o ai la e lē ʻai? O le filifiliga lenā o loo feagai ma nei aiga i aso taʻitasi.

O LE Ā LE MANATU MASANI? E lava ma totoe taumafa e maua mai i le laueleele mo tagata uma, pe a lelei ona faasoasoa.

PE E SAʻO LENĀ MANATU? E moni, ua sili atu ona tele taumafa ua maua mai le ʻaufaifaatoʻaga nai lo o le taimi muamua. E tatau foʻi i malo ona faasoasoaina lelei taumafa ina ia foʻia ai lenei faafitauli. Peitaʻi, e ui ua autausagā o taumafai, ae e leʻi taulau lava.

O LE Ā SOU MANATU? Po ua faataunuuina le Mareko 13:8? E ui i le maoaʻe o le atamai faaonapōnei, ae faamata o lava ai taumafa mo le lalolagi aoao?

E masani ona muamua mai mafuiʻe ma oge i isi faafitauli, e māfua ona o se isi vala o le faailoga o aso e gata ai.

[Ata i le itulau 5]

“E sili atu i le tasi o vae tolu o tamaiti e maliliu i le niumonia, manava tatā ma isi faamaʻi, e mafai ona faasaoina pe ana lelei le taumafa.”​—ANN M. VENEMAN, O LĒ SA FAATONU SILI MUAMUA O LE UN CHILDREN’S FUND.

[Ata i le itulau 5]

© Paul Lowe/Panos Pictures

Valoaga 3. Faamaʻi

“O le a iai foʻi . . . faamaʻi mataʻutia.”​—LUKA 21:11, Contemporary English Version.

● O Bonzali, o se alii ofisa o le soifua mālōlōina i se atunuu i Aferika o loo fetauaʻi ona tagata. E itiiti se mea na mafai ona ia faia e togafitia ai ē e galulue i maina i lona nuu, ua faasolo ina maliliu i le faamaʻi o le Marburg.a Na tuai ona maua se fesoasoani mai le malo, ma e taunuu atu le fesoasoani i le fā masina mulimuli ane, ua maliu Bonzali. Na pisia o ia mai i ē sa ia taumafai e laveaʻi.

O LE Ā UA FAAALIA E MEA MONI? O nisi o faamaʻi e sili ona mataʻutia, o faamaʻi e aafia ai le māmā (e pei o le niumonia), ma isi faamaʻi e iai le manava tatā, HIV/AIDS, fatafata vaivai, ma le malalia. I le 2004, e tusa ma le 10.7 miliona tagata ua maliliu ona o nei faamaʻi. I se isi faaupuga, i se tausaga e tasi, e taʻi tolu sekone ma maliu le tagata e toʻatasi.

O LE Ā LE MANATU MASANI? Talu ai o loo faatupulaʻia pea le faitau aofaʻi o le lalolagi, ua tele ai foʻi faamaʻi ma i latou o aafia ai.

PE E SAʻO LENĀ MANATU? Ua matuā faatupulaʻia le faitau aofaʻi o le lalolagi. Ae e faapena foʻi le atamai o tagata e suʻesuʻe, pulea ma togafitia faamaʻi. Pe e lē tatau ea la ona faaitiitia faamaʻi? E lē o le tulaga lenā o loo iai.

O LE Ā SOU MANATU? Faamata o mafatia tagata i ni faamaʻi mataʻutia e pei ona valoia mai i le Tusi Paia?

Ua matuā mafatia le faitau miliona o tagata ona o mafuiʻe, oge, ma faamaʻi. E faitau miliona foʻi ua mafatia ona o isi tagata, talu ai ua faileagaina e ē sa tatau ona puipuia i latou. Mātau valoaga a le Tusi Paia i mea o le a tutupu.

[Faaopoopoga i lalo]

[Ata i le itulau 6]

“O se mea mataʻutia pe a ʻai oe e se leona, ae e mataʻutia foʻi aafiaga leaga e oo iā te oe faapea ma isi, ona o se siama.”​—MICHAEL OSTERHOLM, O SĒ E SUʻESUʻE I FAAMAʻI.

[Ata i le itulau 6]

© William Daniels/Panos Pictures

Valoaga 4. Leai Se Lotoaiga

“E avea tagata ma ē e . . . lē lotoaiga.” —2 TIMOTEO 3:1-3.

● Na faapea mai Chris o se sui o le ofisa o toomaga mo ē sauāina i Uelese i Mātū. “Ou te manatua se tamaʻitaʻi na sulufaʻi mai, ua ou lē iloa ona ua matuā leaga ona foliga ona o le fasiga o ia. Ae ona o le mafatia tele o nisi fafine, ua lē mafai ai ona pupula saʻo mai.”

O LE Ā UA FAAALIA E MEA MONI? I se nuu i Aferika, e 1 mai le 3 fafine na faia i ai feusuaʻiga faifaamalosi a o lāiti. O se suʻesuʻega i lenā nuu na iloa ai, e manatu le silia ma le 30 pasene o tane, e lē afāina le faaoolima i ā latou avā. Peitaʻi, e lē na o fafine o loo sauāina i aiga. O se faataʻitaʻiga, i Kanata, e toeitiiti toʻa 3 mai le 10 tamāloloa na sauāina e a latou avā.

O LE Ā LE MANATU MASANI? Ua leva ona iai sauāga i aiga, ae o lea faatoʻā ano i ai tagata i aso nei.

PE E SAʻO LENĀ MANATU? E leʻi leva talu ona mātaulia le faateteleina o sauāga i aiga. Ae pe ua faaitiitia ai ea sauāga ona ua faaalia i lumamea lenei tulaga? E leai, ae ua faateteleina pea le leai o se lotoaiga.

O LE Ā SOU MANATU? Po ua faataunuuina le 2 Timoteo 3:1-3? Pe moni o le toʻatele o tagata ua lē o toe alolofa i o latou aiga?

O le valoaga lona lima o loo faataunuuina, e aofia ai lo tatou lalolagi. Mātau faamatalaga a le Tusi Paia e faatatau i lenei mataupu.

[Ata i le itulau 7]

“Ua faamaonia o sauāga i aiga o se solitulafono ogaoga e tupu soo ae e lē lipotia. I se fua faatatau, e tusa e faa-35 ona fasi se fafine e lana tane, ona faatoʻā lipoti lea i leoleo.”​—TALA A SE SUI MAI I LE OFISA O LE TOOMAGA MO Ē E SAUĀINA I AIGA, I UELESE.

Valoaga 5. Faaleagaina Le Lalolagi

ʻO le a faafanoina e le Atua i latou o loo faaleagaina le laueleele.’—FAAALIGA 11:18.

● E faigaluega Pili i le aoina o le kaleve mai i niu o Kpor i Nigeria. Ina ua masaa se suāuu tele i le mulivai o le Niger, e tele mea totō ma meaola i le sami na faaleagaina ai. Na fai mai o ia: “Ua pepē uma ai iʻa, leaga ai o matou tino ma vaitafe. Ua leai foʻi ma saʻu galuega.”

O LE Ā UA FAAALIA E MEA MONI? Ua fai mai nisi tagata popoto, e 6.5 miliona tone o otaota e tafe atu i le sami i tausaga taʻitasi. E tusa ma le ʻafa o na otaota e fai i le uga, ma e tele ni tausaga ona faatoʻā pala lea. E lē gata ina faaleagaina e tagata le laueleele, ae ua soona faaaogā foʻi alāmanuia. Ua iloa mai i suʻesuʻega, e tausaga ma masina e lima ona faatoʻā mafai lea ona toe faafoʻi e le laueleele mea na faaaogā e tagata i le tausaga e tasi. O le tala a le pepa Ausetalia o le Sydney Morning Herald, “Afai e faatuputupulaʻia pea le aofaʻi o tagata ma le soona faaaogā o alāmanuia, e oo atu i le 2035, ua toe manaʻomia se isi lalolagi.”

O LE Ā LE MANATU MASANI? E maua lava e tagata se auala e foʻia ai faafitauli, ma faasaoina ai le lalolagi.

PE E SAʻO LENĀ MANATU? E tele tagata ma faalapotopotoga o loo taumafai malosi e faailoa mai faafitauli ua oo i lo tatou siʻosiʻomaga. Ae ua faaauau pea ona faaleagaina e tagata le lalolagi.

O LE Ā SOU MANATU? Pe faamata e manaʻomia ona faalaa mai le Atua e faasao lo tatou paneta, e pei ona Ia folafola mai?

E lē gata i valoaga e lima ua uma ona talanoaina, ae ua valoia foʻi e le Tusi Paia ni mea lelei o le a tutupu i aso e gata ai. Seʻi o tatou iloilo se faataʻitaʻiga.

[Ata i le itulau 8]

“Iā te aʻu, ua pei ua avea loʻu fanua manaia ma faatafuna.”​—TALA A ERIN TAMBER, E NOFO I LE GULF COAST I AMERIKA, INA UA MASAA LE SUĀUU I LE FAGALOA O MEKISIKŌ I LE 2010.

[Ata i le itulau 8]

Pe e Tuuaʻia le Atua?

Talu ai o loo valoia i le Tusi Paia tulaga leaga ua iai i le lalolagi, po o lona uiga la e tuuaʻia le Atua i o tatou mafatiaga? E maua tali e faamalieina ai i le mataupu e 11 o le tusi, O ā Aʻoaʻoga Moni a le Tusi Paia? lomia e Molimau a Ieova.

[Ata i le itulau 8]

Ata a le U.S. Coast Guard

Valoaga 6. Talaʻiga i le Lalolagi Aoao

“O le a talaʻiina atu lenei tala lelei o le malo i le lalolagi atoa.”—MATAIO 24:14.

● E nofo Vaiatea i se motu o Tuamotu i le Pasefika. Pe ā ma le 80 motu ʻamu i Tuamotu, e sili atu i le 310,000 maila faatafafā (802,900 km faatafafā) lona telē, ae e na o le 16,000 tagata e nonofo ai. Peitaʻi sa mafai ona oo atu Molimau a Ieova e talatalanoa iā Vaiatea ma ona tuaoi, ona e naunau e faaoo atu le tala lelei o le Malo o le Atua i tagata uma, po o fea lava e nonofo ai.

O LE Ā UA FAAALIA E MEA MONI? Ua oo atu le feʻau o le Malo i tuluʻiga uma o le lalolagi. I le 2010, e 1.6 piliona itula na faaaluina e Molimau a Ieova i le folafolaina atu o le tala lelei i atunuu e 236. E tusa lenā ma le 30 minute e faaaluina e Molimau uma i le talaʻiga i aso taʻitasi. E silia ma le 20 piliona lomiga faale-Tusi Paia na lomia ma tufatufaina atu e Molimau i tausaga e sefulu ua mavae.

O LE Ā LE MANATU MASANI? Ua autausagā o talaʻia le tala lelei o le Tusi Paia.

PE E SAʻO LENĀ MANATU? E moni e toʻatele na talaʻia le feʻau mai i le Tusi Paia, ae e na o sina taimi na faia ai, ma e leʻi soo ai le lalolagi atoa. E ese ai Molimau a Ieova ona e maopoopo le auala o loo latou faataunuuina ai le talaʻiga, ma ua oo atu lenei feʻau i le faitau selau miliona o tagata i le lalolagi atoa. O loo latou faia pea le galuega talaʻi, e ui i teteega ogaoga mai i pulega e sili ona malolosi ma sauā i le talafaasolopito o tagata.a (Mareko 13:13) E lē totogia foʻi Molimau a Ieova e talaʻi pe e faatau atu a latou lomiga, ae e latou te ofoina atu lo latou taimi. E faatupeina la latou galuega i meaalofa tauofo.

O LE Ā SOU MANATU? Po o talaʻia le “tala lelei o le malo” i le lalolagi atoa? Po o lona uiga, e tatou te maua se lumanaʻi fiafia pe a faataunuuina lenei valoaga?

[Faaopoopoga i lalo]

[Ata i le itulau 9]

ʻPo o le ā lava le umi e faataga ai e Ieova e faaauau pea ona tatou talaʻia ma le maelega le tala lelei o le Malo i so o se auala, ina ia oo atu ai i tagata uma.’​—TUSI TAUSAGA A MOLIMAU A IEOVA—2010.

Ua Lata Mai Se Olaga E Sili Ona Lelei!

“Ua toeitiiti lava ona lē toe iai lea o le tagata amioleaga . . . A o ē e agamalu, e fai mo i latou le lalolagi, e matuā faafiafiaina foʻi i latou ona o le tele o le filemu.”​—SALAMO 37:10, 11.

E MAUTINOA o loo e fia vaai i le faataunuuga o lenā valoaga. O loo iai faamaoniga e talitonu ai, e lē o toe umi ona taunuu lea.

Ua manino mai i valoaga o le Tusi Paia i mataupu ua mavae atu, o loo tatou ola i “aso e gata ai.” (2 Timoteo 3:1-5) Na faagaeeina e le Atua ē na tusia le Tusi Paia, e valoia na mea ina ia tatou maua ai le faamoemoe. (Roma 15:4) Ua tatou iloa mai i faataunuuga o na valoaga, e lē o toe umi ona aveesea lea o o tatou puapuaga.

O le ā e sosoo ma aso e gata ai? O le a pule mai le Malo o le Atua. (Mataio 6:9, 10) Mātau mai faamatalaga a le Tusi Paia i tulaga o le lalolagi i lenā taimi:

● O le a lava taumafa. “O le a tele saito i le laueleele; o le a fau ma soloi i tumutumu o mauga.”​—Salamo 72:16.

● E lē toe iai ni faamaʻi. “E lē fai mai foʻi se tasi ua nofo ai: ʻOu te maʻi.’”​—Isaia 33:24.

● O le a toe faafouina le lalolagi. “O le a olioli le toafa ma le laueleele ua leai se vai, o le a fiafia foʻi le fanua laugatasi o le toafa ma e fua mai e pei o le lili.”​—Isaia 35:1.

O nisi na o valoaga i le Tusi Paia ua toeitiiti faataunuuina. Aiseā e lē fesili ai i Molimau i le māfuaaga ua latou mautinoa ai ua lata mai se olaga e sili ona lelei?