Mamā Tau Amio o le Matagofie o Talavou
“Le taulealea e, ina olioli ia i lou tama itiiti, . . . ma ia e savali i ala ua e loto i ai, ma mea e vaai i ai ou mata; a ia e iloa e faamasinoina oe e le Atua, ona o na mea uma.”—FAILAUGA 11:9.
1, 2. (a) O le ā e finagalo i ai Ieova mo talavou? (e) Aiseā e valea ai le tuliloaina o so o se mea lava e fetaui i lou loto ma ou mata?
“O LE TALAVOU, le loto aasa, ma le muʻamuʻa, e pei o aso o le tau e totogo ai mea. Na i lo o le faitio . . . e uiga i le puupuu o o latou taimi, ia taumafai e olioli ai.” O le tusi mai lea a se tagata tusisolo Siamani i lona 19 o senituri. O na upu lapatai ia te outou le au talavou o loo tagitagi mai ai pea na upu sa tusia i le faitau afe o tausaga muamua lava i le tusi o le Tusi Paia o Failauga: “Le taulealea e, ina olioli ia i lou tama itiiti, ia fiafia foi lou loto i aso o lou taulealea [o se tama itiiti po o se teine itiiti], ma ia e savali i ala ua e loto i ai, ma mea e vaai i ai ou mata.” (Failauga 11:9a) O lea e lē faapea e lē o silafia e Ieova le Atua po o ā mea e fetaui ma faanaunauga o talavou. E finagalo o ia ina ia outou olioli i le atoaga o le malosi ma le tiotio o o outou talavou.—Faataoto 20:29.
2 Peitai, pe o le uiga o lenei mea e mafai ona e tuliloaina po o le ā lava se auala e fiafia i ai lou loto ma lelei i le vaai a ou mata? Ia mamao lava! (Numera 15:39; 1 Ioane 2:16) Ua faaauau ona faapea mai le tusi: “A ia e iloa e faamasinoina oe e le Atua ona o na mea uma [o taumafaiga ua e filifilia e faamalie ai ou faanaunauga].” (Failauga 11:9e) Ioe, e lē mafai ona e solaese mai iʻuga o au gaoioiga; o talavou, e pei foi o tagata matutua, e tatau ona gauai atu i le faamasinoga a Ieova.—Roma 14:12.
3, 4. (a) Aiseā ia tausisia ai se tulaga maualuga o le mamā tau amio? (e) O le ā le omiga ua ia te oe ina ia leiloa ai lou tulaga mamā ma le Atua, ma o ā fesili ua mapuna aʻe?
3 O le mauaina o le faamasinoga fiafia a Ieova o le a taʻitaʻiina atu ai e lē gata i le ola e faavavau ae i se faiā totino vavalalata ma le Atua i le taimi nei. Ae peitai, e tatau ona e tausisia se tulaga maualuga o le mamā tau amio. Ua taʻu mai faapea e le Salamo 24, fuaiupu e 3 e oo i le 5: “O ai ea se alu ae i le mauga o Ieova? O ai se tumau i lona afioaga paia? O le ua i ai lima mamā, ma le loto mamā; o le ua le naunau lona loto i le mea faatauvaa, ma ua le tauto faaʻoleʻole. Na te maua le manuia mai ia Ieova, ma le amiotonu mai le Atua o lona faaolataga.” Ioe, e matagofie outou i le silafaga a Ieova pe a tou te tausisia le mamā tau amio.
4 Peitai, e iai pea se omiga ia te outou ina ia leiloa lo outou tulaga mamā ma le Atua. A o agaʻi atu nei aso e gata ai i lo latou iʻuga, o loo iai se mala o amioga lē mamā ma taaʻiga lē mamā. (2 Timoteo 3:1-5) Sa leʻi faapea ona aupito sili ona tele le iai i aso ua mavae o le luʻi mo talavou ina ia tausisia le tulaga mamā tau amio. Pe o e manuia i le faafetaiaia o le luʻi? Pe o le a faaauau ona e faia faapea?
Le Luʻi ua Tou Fesagaʻi
5. O ā aafiaga lē mamā ua faigata ai ona tausisia se tulaga mamā i luma o le Atua?
5 O auala o faafiafiaga ua osofaia ai talavou i mea ua tuleiese ai le mea ua tonu, ae faaviiviia le mea ua matuā sili ona lē mamā. Mo se faaaʻoaʻoga, i le tatalaina o se faasologa o ata o faiga matuā sauā, na tusi ai se tasi tagata e faitio i ata: “O le masani a lenei ata, o le faaalia feauauai mai lea o mea tutupu tetele o faiga tau i feusuaiga mataʻutia, fasioti tagata mataʻutia, ma upu masoā mataʻutia. Afai na te faataatia ni matatiʻa o tagata e matamata ai, o le a faamanatuina ai se tasi o paʻū maulalo tele o le . . . manao i tifaga.” E faaopoopo atu i na tifaga o pese o loo iai fatuga e viiviia ai le matuā faaalia o faiga tau i feusuaiga e lē masani ai ma polokalama o televise e viiviia ai feusuaiga e lē faalenatura. Pe mafai ona e faaalialia oe lava i na tusitusiga ma ata ua fai ma sui “o le ulavale paʻū maulalo” ma tausisia lou tulaga mamā i luma o le Atua? (1 Peteru 4:4, NW) E pei ona fai mai ai le faataoto: “E ave ea e se tasi le afi i lona fatafata, a e le mu ai ona ofu?”—Faataoto 6:27.
6. O le ā le omiga ua fesagaʻi ma talavou mai a latou tupulaga?
6 O le omiga ia te oe ina ia leiloa lou tulaga mamā i le Atua e sau foi mai se isi puna—o au tupulaga. Na auē se teine o le lalolagi e 17 tausaga faapea: “Sa ou faia se feusuaiga mo le uluai taimi ona o mafuaaga sese uma lava: auā sa tauanau aʻu e laʻu uo tama ma ona sa ou manatu o loo faia e tagata uma.” E leai se tasi e manao ina ia taliē i ai. O se faalogona masani lava le manao ina ia manaomia e isi. Ae afai e te faia se tulaga mo le amio mamā faale-Tusi Paia, atonu o le a amusia oe e isi talavou. O le faanaunau ina ia ofi atu i totonu, ina ia maua le talileleia mai e au tupulaga, e mafai ona tuu ai oe i lalo o le omiga e faia se mea ua e iloa e sese.—Faataoto 13:20.
7. Aiseā ua faigata faapitoa ai mo talavou le tau faasaga i taaʻiga lē mamā, ae o le ā ua faaalia ai e le faitau afe o tagata talavou o le faalapotopotoga a Ieova i latou lava?
7 O le tau faasaga i nei taaʻiga e faigataae maise lava i le ‘malaulau o le talavou,’ pe a malolosi uunaiga tau i feusuaiga. (1 Korinito 7:36) E lē tioa ona faia e se tasi faalapotopotoga suesue le faaiʻuga: “O se mea e lē masani ai mo se tagata talavou e leʻi atoa le 19 tausaga lona leʻi faia o se feusuaiga a o leʻi faaipoipo.” Peitai, e faitau afe outou tagata talavou i le faalapotopotoga a Ieova ua tou faaalia o outou e ese. O loo manuia outou i le fesagaʻi ai ma le luʻi ma tausisia pea le mamā tau amio.
8. Aiseā ua faataga ai e nisi talavou Kerisiano uiga lē mamā tau amio a le lalolagi e pipisi atu ia i latou, ma faatasi ma le ā le iʻuga?
8 Peitai, e faanoanoa e faapea atu, e iai nisi o talavou Kerisiano ua faatagaina uiga lē mamā o le lalolagi e pipisi atu ia i latou. A o latou faapea mai e alolofa i le mea ua lelei, ae latou te lē o inoino i le mea ua leaga; pe, e lē o lava lo latou inoino i ai. (Salamo 97:10) I nisi tulaga, e foliga mai ua oo ina latou alolofa i ai. E pei ona fai mai le Salamo 52:3: “Ua sili lou manao i le leaga, a e itiiti i le lelei; ua sili lou manao i le tala pepelo, a e itiiti i le upu tonu.” Ua mamao lava le alu a nisi ua oo ai ina teena tuusaʻo le taʻitaʻiga mai le faalapotopotoga a Ieova i mea na e pei o le faia o tuugatala, faafiafiaga, ma i mea tau amio. O le iʻuga, ua masani lava ona latou aumaia ai le faalumaina ia i latou ma o latou mātua. Ua leiloa ai foi lo latou matagofie i le silafaga a le Atua.—2 Peteru 2:21, 22.
Fesoasoani i le Faafetaiaia o le Luʻi
9. O le ā ua manaomia e faafetaiaia ai le luʻi ina ia tumau i le mamā tau amio?
9 E mafai faapefea ona e faafetaiaia le luʻi ina ia tumau i le mamā tau amio? Na fesili le faisalamo i le fesili lava lena: “E faapefea ea ona faamamāina e le taulealea o lona ala?” Ona ia toe tali mai lea: “Ona ua tausi i ai e tusa ma lau afioga.” (Salamo 119:9) Ioe, tou te manaomia taʻiala mai le Afioga a le Atua. Ma ua silasila i ai lo tatou Tamā alofa faalelagi faapea ua saunia e lana faalapotopotoga na taʻiala e fesoasoani ia te outou e tetee i omiga lē mamā o lenei lalolagi.
10, 11. (a) O ā lomiga ua sauniunia e fesoasoani ai i tagata talavou ina ia tumau i le mamā tau amio? (e) Ua faapefea ona fesoasoani i nisi talavou le faasologa o mataupu “Young People Ask . . . ”? (i) Ua faapefea ona aogā totino ia te oe le faasologa o mataupu “Young People Ask . . . ”?
10 I le faagasologa o tausaga na saunia ai ni lomiga ma le manatu faapitoa lava i talavou, e pei o le tusi Your Youth—Getting the Best out of It. Talu mai le 1982, ua aumaia ai e le faasologa o mataupu “Young People Ask . . . ” i le mekasini o le Awake! le tele o fautuaga e fesoasoani ai i na mataupu e pei o tusiata i faiga faaleituaiga lē mamā, tala fatu i faigauo, ma amioga tatau i taimi o faigauo. Pe ua fesoasoani moni na faamatalaga i tagata talavou? Seʻi manatunatu i se faaaʻoaʻoga. O le tele o mataupu i lena faasologa ua talanoaina ai le faiga o le taaloalo i totogasa, e faaalia ai faapea o lena uiga masani e faaosoina ai ‘faanaunauga faaleituaiga’ ma e faigofie ona faapogaia ai le paʻu atu o se tasi i amioga lē mamā faaleituaiga.a (Kolose 3:5) Sa ofoina mai ni manatu aogā i le pe faapefea ona tau faasaga i lea masani ma pe faapefea ona fesagaʻi ai ma le toe paʻū atu i le faia o lea. I le tali atu i ia mataupu, na tusi atu ai nisi talavou: “Sa ia te aʻu le faafitauli o le taaloalo i totogasa talu mai ona 12 oʻu tausaga. Lenei ua ou 18, ma ua faasolosolo lemu atu ona foia, faafetai atu i a outou mataupu.” “Ona ua ou talia nei le fautuaga o loo aumaia i nei mataupu, ua ou iloa ai ua ou iai i se tulaga sili ona lelei o le mafaufau. Ua sili atu ona mamā oʻu faalogona na i lo o le taimi muamua.”
11 E alu ai se taimi tele e faitau ma suesue i na faamatalaga, ae o le faia faapea e mafai ona fesoasoani ia te oe e tumau ai i le mamā tau amio. Pe o e faaaogāina atoatoa na mataupu ua lomia? I le tali atu i le mataupu i le “Young People Ask . . . ” o le “Feusuaiga Faaleituaiga a o Leʻi Faaipoipoina—Aiseā e Lē Tatau Ai? (Sex Before Marriage—Why Not?)”b na tusi mai ai se tasi teine talavou, o se tagata aʻoga o le Tusi Paia, i le taimi lea e faapea: “Ua ou iloa faalogona o le leaga, le agasala, ma le fuā e mapuna aʻe ina ua uma se feusuaiga faaleituaiga a o leʻi faaipoipoina, ma ua ou matuā faanoanoa tele ai. Ou te faafetai ia Ieova i aso taitasi mo lona talia mai ma lana faamagaloga. O la outou mataupu, ou te faamoemoe o le a fesoasoani i isi a o leʻi o latou faia le mea na ou faia. E matuā tiga lava. Ua ou malamalama nei i le mafuaaga e finagalo ai Ieova le Atua ina ia tatou ‘taumamao mai le faitaaga.’”—1 Tesalonia 4:3.
12. O le ā o le a uunaia i tatou ina ia mananao e faafiafia Ieova?
12 Ua aumaia ai i tatou e lenei i se isi mea o le a fesoasoani ia te oe ina ia faafetaiaia le luʻi ma le manuia: E ao ona e talisapaia faapea o Ieova o le Pule Silisili ese i le Vateatea ma e ao ona usiusitai i ai. (Faaaliga 4:11) Peitai, i le taimi lava e tasi, o ia o le Tamā alofa faalelagi, ma o loo teu i lona finagalo ō tatou faanaunauga sili ona lelei. (Faataoto 2:20-22; Isaia 48:17) Ua fuafuaina ana tulafono e puipuia ai i tatou, ae lē o faasāsā ai ma le lē manaomia i tatou. O le usiusitai atu i ai o le ala lea i le atamai. (Teuteronome 4:5, 6) O le malamalama manino i le pogai ua maumauai ai Ieova i le mamā tau amio o le a fesoasoani ia te oe e iloa ai le matagofie moni o loo iai ma o le a uunaia ai oe e manao e faafiafia o ia.—Salamo 112:1.
13. O le a faapefea ona e faamatala faapea o le tulafono a Ieova e faasaina ai le faitaaga ua iai o tatou faanaunauga sili ona lelei i lona finagalo?
13 Manatunatu i le mea moni faapea ua faatapulaa e le Atua feusuaiga i le faaipoipoga ma ua matuā faasaina lava le faitaaga. (Eperu 13:4) Pe ua taofia mai ai oe mai se mea lelei ona o le usiusitai i lenei tulafono? Pe o le a faia e le Tamā alofa faalelagi se tulafono e faoa mai ai ia te oe le olioli i le olaga? E mautinoa e leai! Vaai i mea o loo tutupu i olaga o au tupulaga o ē e lē amanaia le tulafono tau amio a le Atua. O maʻitaga e leʻi manaomia e masani ona taʻitaʻiina ai i latou i le faapaʻū tama, pe atonu o ni faaipoipoga a o leʻi oo ina matutua. I le tele o tulaga, ua uiga ai i le tausia aʻe o se tamaitiiti e aunoa ma se tane. Ae lē gata i lea, o talavou o ē faia le faitaaga ua ‘agasala i latou i o latou lava tino’ ma ua maua ai i latou i faamaʻi pipisi mai faiga faaleituaiga. (1 Korinito 6:18) Ma afai e faia e se talavou ua tuuina atu ia Ieova le faitaaga, e mafai ona matuā tiga aafiaga o le itu tau i faalogona. O le taumafai e natia le tiga faifai pea o se loto fuatiaifo ua agasala e mafai ona faapogaia ai le tino vaivai ma le lē maua o se moe i po. (Salamo 32:3, 4; 51:3) Pe ua lē manino ea la, o le tulafono a Ieova e faasaina ai le faitaaga ua fuafuaina ina ia puipuia ai oe? Ua iai se aogā tele i le tausisia o le mamā tau amio!
14. E tusa ai ma le manatu faapea o se puipuiga le faaipoipo a o talavou, faamatala pe tatau faapefea ona tatou manatu i upu a Paulo i le 1 Korinito 7:9 ma le 7:36.
14 E ioeina, e lē faigofie ona pipii atu i tulafono maumauai a le Atua i amioga mamā. Ona o lenei, ua faaiʻua ai e nisi talavou faapea o le puipuiga e sili ona lelei o le faaipoipo lea a o latou iai pea i o latou tausaga talavou. ‘E moni lava,’ ua latou fai mai ai, ‘pe ua lē faapea mai le 1 Korinito 7:9: “Peitai afai latou te le lavā oono, ia fai avā ma nofotane i latou, auā e lelei ona fai avā, a e leaga ona mu”?’ Peitai, o lena manatu e papaʻu. E lē o faasino atu upu a Paulo i tagata talavou ae o i latou o ē ua ‘pasia le malaulau o le talavou.’ (1 Korinito 7:36) I le tele o tulaga o i latou o iai pea i le malaulau o le talavou e leʻi lava le matutua tau i faalogona ootia ma le faaleagaga e fesagaʻi ai ma omiga ma tiute tauave e aumaia e le faaipoipoga. Ua lipotia mai e le Journal of Marriage and the Family: “O tagata e vave ona faaipoipo, e maualalo le faamalieina tau faaipoipoga latou te tofo i ai ona e leʻi lava ni a latou sauniuniga mo le faatinoga o le avega tauave tau faaipoipoga. O le leaga o le faatinoga o le avega tauave e faaitiitia ai le faamalieina, lea i le tuufeagai ai e iʻu i le taʻitaʻiina atu i le maluelue o le faaipoipoga.” O le tali la e, lē o le faaipoipo a o talavou, ae o le tausisia o le mamā a o nofofua seia oo ina e atiina aʻe uiga manaomia uma e faia ai se faaipoipoga manuia.
Tausia Pea Oe ia Mamā!
15. O ā taumafaiga malolosi e manaomia pe afai o le a e tumau i le mamā tau amio?
15 Na tusi le aposetolo o Paulo: “O lenei, ia outou fasiotia o outou itu tino o i le lalolagi, o le faitaaga, o le amio leaga, o le faamatāitu.” (Kolose 3:5) Ioe, e manaomia ni taumafaiga malolosi; e tatau ona e filifili maumauai e tumau i le mamā tau amio. I le faaopoopo mai i le veape ua taʻua o le “fasiotia,” ua faapea mai The Expositor’s Bible Commentary: “Ua faaalia ai faapea e lē na o le tau ina tatou taofiofia pe pulea gaoioiga leaga ma uiga. E tatau ona tatou soloiesea, matuā faaumatia atoatoa le ala tuai o le olaga. O le ‘fasiotia aʻiaʻi’ e mafai ona faamatala ai lona malosi. . . . Ua faaalia uma mai i le uiga o le veape ma lona malosi se gaoioiga matuā faamalosi, ma le tiga o le maumauai totino.”—Faatusatusa le Mataio 5:27-30.
16. Ina ia tumau i le mamā tau amio, aiseā e ao ai ona e galue mamafa ina ia tumau pea i le mamā faalemafaufau, ma e mafai faapefea ona e manuia i le faia faapea?
16 Peitai, e mafai faapefea ona e “fasiotia aʻiaʻi” pe ‘soloiesea’ gaoioiga ma uiga lē mamā tau amio? Na matuā oo Iesu i le aa o le faafitauli ina ua ia fetalai: “E alu ae mai le loto o le tagata o le manatu leaga, o le mulilua, o le faitaaga, . . . o le manumanu.” (Mareko 7:21, 22) O le fatu faafaatusa e aofia ai uiga o mafaufauga, lea e ala ai ona aufaatasi ma “manatu.” Ina ia tumau la i le mamā tau amio, e tatau ona e tauivi ia tausia pea le mamā tau le mafaufau. Faapefea? Talu ai ua fafagaina le mafaufau e ala atu i lagona, ua manaomia ai ona e leoleomalu i mea o vaai i ai ou mata, alofia tusi, polokalama o TV, po o tifaga o loo faaata pe lē amanaia ai amioga lē mamā faaleituaiga. E manaomia foi ona e faaeteete i mea o faalogologo i ai ou taliga, teena pese o loo iai fatuga ua matuā faaalia mai ai amioga faaleituaiga. E manaomia ai le lototele e faia lea tulaga,ae maise lava i le fesagaʻi ai ma au tupulaga, ae o le faia faapea o le a fesoasoani ia te oe e tumau ai i le mamā tau amio ma tausisia ai le faaaloalo mo oe lava.
17. Aiseā e lē tatau ai lava ona taʻua mea lē mamā tau amio ia te outou?
17 Na fautua mai foi le aposetolo o Paulo: “A o le faitaaga, ma mea leaga uma, ma le manumanu, aua neʻi taʻua lava ia te outou, e pei ona tatau i e ua paia.” (Efeso 5:3; tagai foi i le Efeso 5 fuaiupu e 12.) E lē tatau foi la ona taʻua uiga lē mamā tau amio, o lona uiga, o le talanoa i ai pe faaaogā o se mataupu mo tausuaga. Aiseā e lē tatau ai? E pei ona taʻua faapea e le tagata aʻoga o le Tusi Paia o William Barclay: “O le tautala e uiga i se mea, o le tausua e uiga i se mea, o le faia pea e avea o se mataupu o talanoaga o le faaofi atu lena i le mafaufau, ma e aumaia ai i le latalata atu i le faia moni o lea mea.” (Iakopo 1:14, 15) E manaomia ai se filifiliga maumauai moni ina ia ‘tuu se taofi e fai ma leoleo i lou gutu,’ae maise lava pe a talanoa isi talavou i tala faaulaula lē mamā po o le faaaogā o se gagana matuā lē tusa e faamatala ai gaoioiga faaleituaiga. (Salamo 39:1) Ae e ala i le tumau i le amio saʻo ma le mamā, o le a e faafiafia ai le finagalo o Ieova.—Salamo 11:7; Faataoto 27:11.
18. (a) Ina ia manumalo i le taua faasaga i le lē mamā tau amio, aiseā e lē lava ai le na ona teena o mafaufauga ma talanoaga lē mamā? (e) E mafai faapefea ona e maua aogā mai le fautuaga a Paulo i Kerisiano i Filipi?
18 Ina ia manumalo i le taua faasaga i le lē mamā tau amio, e lē lava le na ona tetee i mafaufauga ma tala lē mamā. E faapea se alagaupu faa-Saina: “O le mafaufau o loo gaogao ua matala atu mo fautuaga uma.” (Faatusatusa Mataio 12:43-45.) Na mataulia e Paulo le manaoga ina ia faatumu le mafaufau i manatunatuga e atoatoa ona lelei ma mamā. O lea, na ia uunaia ai Kerisiano i Filipi: “O mea uma ua moni, o mea uma ua taʻuleleia, o mea uma ua tonu, o mea uma ua mamā, o mea uma ua matagofie, ma mea uma ua logoleleia, afai foi o se isi amio lelei, po o se tasi mea e viia, ia outou manatunatu i ia lava mea [ʻavea ia mea o le mataupu o manatunatuga ma le faaeteete’c].”—Filipi 4:8.
19. Aiseā ia faia ai se suesuega filiga o le Afioga a le Atua, ma i le ā le auala o le a fesoasoani ai lenei mea ina ia e tumau ai i le mamā tau amio?
19 O le uiga o lenei mea o le faia o se suesuega filiga o le Afioga a le Atua. (Iosua 1:8; Salamo 1:2) O le a faamalosia ai lou mafaufau ma le loto ma o le a fesoasoani ia te oe e atiina aʻe se faiā totino vavalalata ma Ieova. Ona e iai lea i se tulaga e sili atu ona lelei e teena ai faaosoosoga e auai i le faia o uiga lē mamā tau amio. O le a faigofie ona e lē tuua ai se tulaga lamatia e lē viia ai le suafa o Ieova, ma faalumaina ai lou aiga ma le faapotopotoga. Na i lo lea, o le a e faaaogā le malosi ma le malaulau o lou talavou i se auala o le a e lē toe faanoanoa ai mulimuli. Ioe, o le a e mulimuli atu ai i le ala o le mamā tau amio, o le matagofie moni lena o talavou, o ē o loo auauna ia Ieova!—Faataoto 3:1-4.
[Faaopoopoga i lalo]
a Tagai i lomiga o le Awake! o Setema 8, 1987, itulau 19-21; Novema 8, 1987, itulau 18-20; ma Mati 8, 1988, itulau 20-23.
b Awake! Tesema 8, 1985, itulau 10-12.
c The Expositor’s Greek Testament.
Talavou—O ā Au Tali?
◻ Aiseā e tatau ai ona e tausisia se tulaga maualuga o le mamā tau amio?
◻ O ā omiga ua luʻia ai le tausisia o se tulaga mamā ma le Atua?
◻ O le ā e mafai ona fesoasoani ia te oe ina ia faafetaiaia le luʻi o le tumau i le mamā tau amio?
◻ O ā taumafaiga malolosi ua manaomia pe afai e te manao e tausia pea oe ia mamā?
[Ata i le itulau 13]
O le toatele o ē o loo iai pea i le malaulau o le talavou o loo laiti pea e lē mafai ona tausia tiute tauave i le avea ma matua