Ia E Manatua Lē na Faia Oe!

“O lenei, ia e manatua le na faia oe . . . a o lei oo mai aso leaga.”—FAILAUGA 12:1.

1. E tatau faapefea i talavou ua tuuina atu i le Atua, ona mananaʻo e faaaogā lo latou talavou ma lo latou malosi?

E FOAʻI mai e Ieova i ana auauna le malosi e faia ai lona finagalo. (Isaia 40:28-31) O le tulaga moni lenei e tusa lava po o ā tausaga ua iai o latou soifuaga. Peitaʻi o talavou ua tuuina atu i le Atua e tatau ona sili atu lo latou mananaʻo e faaaogā lo latou talavou ma lo latou malosi i se tulaga atamai. O lea la, ua latou teuloto le fautuaga a “le Failauga,” o Solomona, le tupu o Isaraelu anamua. Na ia augani mai: “O lenei, ia e manatua le na faia oe i ona po o lou taulealea, a o lei oo mai aso leaga, a o lei oo mai foi tausaga e te faapea ai, E leai soʻu fiafia i ai.”—Failauga 1:1; 12:1.

2. O le ā e tatau i fanau a Kerisiano tuuina atu ona fai?

² O le timaʻiga a Solomona e faatatau i le manatuaina o Lē na Faia Mea i le taimi o le talavou, sa taulaʻi muamua atu i alii ma tamaʻitaʻi talavou o Isaraelu. Sa fananau aʻe i latou i se nuu ua uma ona tuuina atu ia Ieova. Ae faapefea fanau a Kerisiano tuuina atu i aso nei? O le mea moni lava, e tatau ona latou manatuaina Lē na Faia i latou. Pe a latou faia faapea, ona latou āva ai lea ia te ia ma latou manuia ai.—Isaia 48:17, 18.

O Faaaʻoaʻoga Lelei Mai Aso ua Mavae

3. O ā faaaʻoaʻoga sa faataatitia e Iosefa, Samuelu, ma Tavita?

³ E toʻatele talavou o loo taʻua i le Tusi Paia sa latou faataatitia ni faaaʻoaʻoga lelei o ni ē sa manatuaina Lē na Faia i latou. Mai lava i uluaʻi tausaga o le olaga o Iosefa, le atalii o Iakopo, ma faasolo mai, sa ia manatua ai lava Lē na Faia o ia. Ina ua faaosoosoina Iosefa e le avā a Potifara ina ia la faia se feusuaʻiga lē mamā, sa matuā tetee maumauaʻi Iosefa ma faapea atu: “Pe faapefea ona ou faia lenei mea leaga tele ma ou agasala ai i le Atua?” (Kenese 39:9) O Samuelu le sā Levī, sa ia manatua Lē na Faia o ia, e lē gata i le taimi a o laitiiti ae i le faagasologa mai lava o lona olaga. (1 Samuelu 1:22-28; 2:18; 3:1-5) E mautinoa sa manatua e le talavou Peteleema o Tavita, Lē na Faia o ia. Sa manino mai lona faatuatua atu i le Atua ina ua la fesagaʻi ma le Filisitia tinoese o Koliata ma ia folafola atu i ai: “Ua e sau ia te au ma le pelu, ma le tao, ma le tao leoleo; a o aʻu, ou te alu atu ia te oe i le suafa o Ieova o ʻau, o le Atua o le itu taua a Isaraelu ua e faifai i ai. O le aso nei e tuuina mai ai oe e Ieova i loʻu lima, ou te fasi ia te oe, ma ave ese lou ulu; . . . e iloa ai [e] le lalolagi uma, o i ai le Atua ia Isaraelu. E iloa ai foi e lenei faapotopotoga uma, e le faaolaina tagata e Ieova i se pelu ma se tao; auā o loo ia Ieova le taua, na te tuuina mai outou i o matou lima.” E leʻi pine, ae fasiotia loa Koliata, ma sosola ese atu loa autau a Filisitia.—1 Samuelu 17:45-51.

4. (a) O le ā e faaalia ai, sa manatuaina Lē na Faia i tatou, e le teineitiiti Isaraelu lea sa faaaunuua i Suria, faapea foʻi le tupu talavou o Iosia? (e) Na faapefea e le tamaitiiti e 12 ona tausaga o Iesu, ona ia manatua Lē na Faia o ia?

⁴ O le isi talavou na ia manatua Lē na Faia o ia, o le teineitiiti Isaraelu lea sa faaaunuua. Sa ia avatu se molimau lelei i le avā a le taʻitaʻiʻau Suria o Naamanu, ma iʻu ai ina alu atu le taʻitaʻiʻau i le perofeta a le Atua, na faamālōlō ai lona lepela, ma oo ina avea ma se tagata tapuaʻi a Ieova. (2 Tupu 5:1-19) Sa faasilisilia ma le loto tele e le tupu talavou o Iosia le tapuaʻiga mamā a Ieova. (2 Tupu 22:1–23:25) Peitaʻi o le faaaʻoaʻoga sili ona lelei o sē na ia manatua Lē na Faia o ia a o talavou lava, o Iesu le Nasareta. Seʻi manatu i le mea na tupu ina ua 12 ona tausaga. Sa avatu o ia e ona mātua i Ierusalema mo le Paseka. A o toe taliu le malaga, na la mātauina ai e lē o iai Iesu; ona la toe foʻi lea e saili ia te ia. O le lona tolu o aso, na la maua atu ai o ia o loo talanoaina fesili faale-Tusi Paia faatasi ma aʻoaʻo i le malumalu. I le tali atu i le fesili atuatuvale a lona tinā, sa fesili atu ai Iesu: “Se a ea le mea na oulua saili mai ai ia te au? Lua te le iloa ea e tatau ona ou i le fale o loʻu Tamā?” (Luka 2:49) Sa aogā mo Iesu lona mauaina o faamatalaga i mea tāua faaleagaga i le malumalu, ‘le fale o lona Tamā.’ I aso nei, o le Maota o le Malo o Molimau a Ieova o le nofoaga sili lea ona lelei e maua i ai le poto saʻo e uiga i Lē na Faia i tatou.

Ia Manatua Ieova i le Taimi Nei!

5. I au lava upu, e faapefea ona e faamatala maia le mea sa taʻua e le failauga e pei ona tusia i le Failauga 12:1?

⁵ E faanaunau le tagata tapuaʻi ma le loto atoa a Ieova e auauna atu ia te Ia i se vave e mafai ai, ma ia auauna i le Atua i aso o totoe o lona olaga. Ae peitaʻi, o ā faamoemoega o se tagata o loo faaalu lona olaga talavou i mea lē aogā talu ai lona lē manatuaina o Lē na Faia o ia? Ina ua faagaeeina tauatua, ua faapea mai ai le failauga: “O lenei, ia e manatua le na faia oe i ona po o lou taulealea, a o lei oo mai aso leaga, a o lei oo mai foi tausaga e te faapea ai, E leai soʻu fiafia i ai.”—Failauga 12:1.

6. O le ā se mea e faamaonia ai, sa manatua e le toeaina o Simeona ma le tinā matua o Ana, Lē na Faia i laʻua?

⁶ E leai se tasi e fiafia i “aso leaga” o le soifuaga matua. Peitaʻi o tagata matutua o loo latou manatuaina pea le Atua, e olioli i latou. Mo se faataʻitaʻiga, i le malumalu na sapaia ai e le toeaina o Simeona le pepe o Iesu, ma alaga ma le olioli: “Le Alii e, e te tuuina atu nei lau auauna, ia alu ma le manuia, pei o lau afioga; auā ua iloa e oʻu mata lau faaolataga ua e saunia i luma o nuu uma lava; o le malamalama e faamalamalama aʻi nuu ese, ma le mamalu o lou nuu o Isaraelu.” (Luka 2:25-32) Sa manatua foʻi e le tinā matua o Ana ua valusefulufā ona tausaga, Lē na Faia o ia. Sa iai o ia i le malumalu i aso uma ma na iai foʻi iinā ina ua avatu i ai le pepe o Iesu. “O lea lava itu aso, ua sau ai o ia, ua faafetai atu i le Atua, ma tautala ia te ia i tagata uma lava e na faatali atu i le togiola i Ierusalema.”—Luka 2:36-38.

7. O le ā se tulaga o iai i latou o ē ua āfu lo latou soifua i le auaunaga i le Atua?

⁷ O Molimau i aso nei a Ieova o ē ua āfu lo latou soifua i le auaunaga i le Atua, atonu ua pagatia i tigā ma mafatiaga o le soifuaga matua. Peitaʻi, e maʻeu lo latou fiafia, ma e maʻeu lo tatou matuā talisapaia o la latou auaunaga faamaoni! Ua ia i latou “le fiafia ia Ieova,” auā ua latou iloa o loo ia faatinoina lana pule lē mafaatoʻilaloina i lenei lalolagi ma ua ia faatulaʻi maia Iesu Keriso e avea ma Tupu malosi i le lagi. (Neemia 8:10) O le taimi lenei mo ē talavou ma ē matutua e utagia ai le timaʻiga: “O taulelea atoa ma teine, o toeaina atoa ma tama; ia latou vivii atu i le suafa o Ieova; auā ua na o lona suafa e mamalu; o lona viiga ua sili lea i le lalolagi atoa ma le lagi.”—Salamo 148:12, 13.

8, 9. (a) O ai o le a latou lē mauaina se fiafia i “aso leaga,” ma aiseā ua faapea ai? (e) E faapefea ona e faamatalaina le Failauga 12:2?

⁸ O “aso leaga” o le soifuaga matua e lē maua ai se fiafia—atonu e matuā mafatia ai—i latou e lē o mafaufau i Lē na Faia i latou ma e lē o iai so latou malamalamaga i ana fuafuaga mamalu. E lē o ia i latou le malamalamaga faaleagaga lea e fesoasoani ia i latou e onosaʻia puapuaga e oo mai ona o le soifuaga matua, ma mafatiaga ua pagatia ai le fanau a tagata talu ona lafoina ese Satani mai le lagi. (Faaaliga 12:7-12) O lea, ua faalaeiʻauina i tatou e le failauga ina ia manatua Lē na Faia i tatou “a o lei faapouliuligia le la, ma le malamalama, ma le masina, ma fetu, ma ua le foi mai ao pe a mavae le ua.” (Failauga 12:2) O le ā le uiga tāua o nei upu?

⁹ E faatusa e Solomona le taimi o le talavou i le tau māfanafana o Palesitina, a o faasusulu mai e le la, le masina, ma fetu o latou malamalama mai le vanimonimo ua matuā aunoa ma ni ao. O le taimi lena e foliga mai sa matuā lelei ai mea uma. Peitaʻi, i le vaitaimi o le soifuaga matua, e faatusa ai aso o le tagata e pei o le vaitau mālūlū ma uaga o le tau mālūlū, lea e matuā saputu mai ai ma le lē motusia faafitauli. (Iopu 14:1) Pagā le faanoanoa pe afai o loo iloa Lē na Faia Mea, ae lē o taulau ona auauna atu ia te ia i le taimi o le sologa lelei o le olaga! I le taimi faigatā o le soifuaga matua, ua faalētonu le tulaga o mea, ae maise lava mo ē sa latou lē faaaogāina avanoa na latou maua e auauna ai ia Ieova i o latou olaga talavou, ona o le soona aafia i le sailia o mea e leai ni aogā. Peitaʻi, po o le ā lava le matua ua tatou iai, seʻi o tatou “matuā mulimuli atu ia Ieova,” e pei ona sa faia e le tagata faatuatua o Kalepo, o se aumea faamaoni a le perofeta o Mose.—Iosua 14:6-9.

Āuga o le Soifuaga Matua

10. O le ā ua faatusa i ai (a) ‘leoleo o le fale’? (e) “tagata malolosi”?

¹⁰ Ua sosoo ai ma le faasino atu e Solomona i faigatā “o le aso e tete ai o e leoleo i le fale, ma faanoʻunoʻu ai tagata malolosi, ma lē toe galulue e ua olo, auā ua toʻaitiiti, ma faapouliuligia e o vaai i faamalama.” (Failauga 12:3) O le “fale” e faauiga atu i le tino o le tagata. (Mataio 12:43-45; 2 Korinito 5:1-8) O ona “leoleo” o lima ia, o loo puipuia le tino ma saunia atu mea o ia manaʻomia. Pe a oo ina matua, e masani ona tetete lima ona ua vāivai ma lē mautū lelei. O “tagata malolosi”—o vae ia—ua lē o toe avea o ni pou tetele o loo tutū malolosi ae ua vāivai ma pipiʻo, ua na ona totoso lava ua tau lē mafai ona sisii i luga. Peitaʻi, pe e te lē fiafia ea e vaai atu i ou uso talitonu o ē ua āfu lo latou soifua, o auai mai i sauniga faa-Kerisiano?

11. I se gagana faafaatusa, o ai i latou o loo ‘galulue e olo’ ma “e o vaai i faamalama”?

¹¹ Ua “lē toe galulue e ua olo, auā ua toaitiiti”—ae faapefea? Atonu ua mamaʻi oloa po ua taseʻi ese foʻi, ua lē o toe tele ni oloa o totoe ae pe afai foʻi o toe totoe. Ua faigatā ona toe lamu ni meaʻai malō po ua matuā lē toe mafai lava. O “e o vaai i faamalama”—o mata, ua iai faatasi ma tomai faalemafaufau o loo mafai ai ona tatou vāai—ua oo ina tau lē toe malosi ai se vaai, po ua matuā pō lava le vaai.

12. (a) Ua faapefea ona ‘punitia faitotoʻa i le ala’? (e) O le ā sou manatu e faatatau ia i latou matutua o loo folafolaina le Malo?

¹² Ua fai mai atili le failauga: “Ma punitia ai faitotoa i le ala, ina ua itiiti le leo o le olo, e tulai ai foi o ia ina ua tausani o manu, e vāivai ai foi teine fai pesega uma.” (Failauga 12:4) O faitotoʻa e lua o le gutu—o laugutu—ua tau lē toe matala tele po ua matuā lē toe matala lava ina ia faaali mai ai mea o loo i le “fale,” po o tino, o i latou ua matutua o e lē o auauna i le Atua. E leai se mea o avatua i fafo i “le ala” o le olaga lautele. Ae faapefea i latou ua matutua ae o loo maelegā i le folafolaina o le Malo? (Iopu 41:14) Atonu o loo faifailēmū la latou savavali mai lea fale i lea fale, o nisi foʻi atonu ua faafaigatā ona tautatala, peitaʻi e mautinoa lava lo latou vivii atu ia Ioa!—Salamo 113:1.

13. Ua faapefea ona faamatala mai e le failauga isi faafitauli a le ʻau matutua, ae o le ā mea moni lava e faatatau i Kerisiano ua matutua?

¹³ Ua tau lē lagona atu le lamuina o taumafa ona atonu ua faamalūina meaʻai i tainifo e lē o iai ni nifo. Pe a oo ina moe, e lē mafai ona toe gase lelei se moe a le toeaina. E oo lava i sina tamaʻi īī a se manulele e teʻi ai lava o ia. Ua itiiti ni pese na te usuina, ma ua vāivai foʻi lona leo i le usuina o so o se fati lava. O “teine fai pesega uma”—o fati o pese—ua “vāivai.” Ua lē toe lagona lelei e se tagata matua leo o musika ma pesega e fatuina e isi. Peitaʻi ane, o ē ua matutua o le ʻau faauuina ma a latou aumea, o nisi foʻi e lē o toe talavou tele, o loo sii aʻe pea o latou leo i pesega o viiga i le Atua i sauniga faa-Kerisiano. Maʻeu lo tatou fiafia i lo latou iai faatasi ma i tatou, e matuā vivii atu ia Ieova i le faapotopotoga!—Salamo 149:1.

14. O ā mea ua fefefe ai tagata ua matutua?

¹⁴ Pagā se faanoanoa o le toʻatele o ē ua āutausagā lo latou soifua, ae maise i latou o ē sa lē amanaʻiaina Lē na Faia i latou! Fai mai le failauga: “E fefefe ai foi i latou i mea maualuluga, ma matatau ai i le ala; pe a fuga mai le sekati, ma fai le sē ma mea mamafa, ma ua leai lava se toe manao [“ua pa le fua e leʻi mātala o se laau sosolo,” NW ]; auā a alu le tagata i lona fale faavavau, e feoai foi ē taufaitagituʻi i le ala.” (Failauga 12:5) E toʻatele tagata matutua ua palaaai pe a i luga o fogafale maualuluga, ina neʻi paʻūū. E oo lava i le tilotilo agaʻi i luga i se mea maualugā latou te ono lagona ai lava le niniva o le ulu. Pe a iai se taimi e tatau ai ona latou ō atu i ni magāala tumutumu, ua fefefe i le manatu faapea e ono faamanuʻalia pe osofaʻia i latou e ni tagata faomea.

15. Pe faapefea ona “fuga mai le sekati,” ma ua faapefea ona tau toso e le sē ‘lona tino mamafa’?

¹⁵ I le tulaga o se toeaina, o le “fuga mai [o] le sekati,” e foliga o loo faaalia ai le amata sinā o lona lauao, seʻia oo lava ina matuā sinasina atoa. E toʻulu ifo laulu sinā e pei o le toʻulu o fuga papaʻe o le sekati. A o tau toso atu ‘lona tino mamafa,’ atonu ua savali faanoʻunoʻu ma faatautau lima pe o uu ai puimanava, ma tulilima ua pipiʻo, ua ia faaāta tonu mai ai foliga o se sē. Peitaʻi pe afai ua iai se tasi o i tatou ua tau faapena ni ona foliga, talosia ia mātau mai e isi, o loo tatou iai pea i le autau a Ieova, o loo malolosi ma gaoioi vavave e pei o sē akerise!—Tagaʻi i Le Olomatamata, Me 1, 1998, itulau 8-13.

16. (a) O le ā ua faaalia mai e le ‘leai o se toe manaʻo’ po o ‘le fua e leʻi mātala o se laau sosolo’? (e) O le ā le ‘fale e faavavau’ o le tagata, ma o ā faailoilo ua manino mai ai le latalata ina oti?

¹⁶ Ua tau lē toe manogi se tausami a le tagata matua, e tusa lava po o taumafa o laulauina atu ia te ia e matuā susua le manogi e pei o le fua e leʻi mātala o se laau sosolo. O fua nei ua leva ona faaaogā e faamataʻai ai se tasi. O le ‘leai o se toe manaʻo’ po o ‘le fua e leʻi mātala o se laau sosolo’ e taʻu mai ai faapea, pe a oo ina lē toe manogi ni meaʻai i le taumafa a le tagata matua, e oo lava i lenei fua e lē mafai ona toe faatupuina ai sona naunau mo meataumafa. O na mea e faaalia mai ai ua latalata o ia i “lona fale faavavau,” le tuugamau. O lona fale lena e faavavau pe afai e leʻi taulau ona ia manatuaina Lē na Faia o ia, ae sa ola i se olaga e sili ona amioleaga, ma o le a lē manatua ai o ia e le Atua i le toetū. O faailoilo o lona latalata i le oti ua manino mai i leo mafatia ma le oi o loo puna mai faitotoʻa o fofoga o lē ua matua.

17. E faapefea ona aveesea “le maea ario,” ma o le ā atonu e faauiga i ai “le ipu auro”?

¹⁷ Ua faalaeiʻauina i tatou ina ia manatua Lē na Faia i tatou ‘a o leʻi faamalūina [“aveesea,” NW ] le maea ario, pe taʻe le ipu auro, pe nuti le kate i le vaipuna, pe gausia le mea taavili i le vaiʻeli.’ (Failauga 12:6) O le “maea ario” atonu e faasino atu i le maea o le tuasivi. E mautinoa lava le iʻu i le oti pe a oo ina matuā faaleagaina lenei auala ofoofogia e pei o se avefeʻau na te momoliina atu manaʻoga o le tino i le faiʻai. O le “ipu auro” e ono faauiga atu i le faiʻai, o loo i totonu o le atigipoo e pei o se ipu faaofuofu, lea e pipii atu i ai le maea ario. Ona o le tautele e pei o le auro, o lea, pe a lē toe gaoioi le faiʻai, o le iʻuga loa o le oti.

18. O le ā ua faafaatusa i ai le “kate i le vaipuna,” ma o le ā e tupu pe a taʻe?

¹⁸ O “le kate i le vaipuna” o le fatu lea, o loo tafe mai i ai le toto ona pamu ese atu lea ina ia fetafeaʻi solo i vaega uma o le tino. Pe a oti le tagata, ona avea lea o le fatu e pei o se kate ua taʻe, ua nuti solo i le vaipuna auā ua lē toe mafai ona tafe mai i ai, ua lē toe mafai ona teu ai, ma pamu ese atu ai le toto lea e matuā tāua mo le fafagaina ma le faafouina o le tino. O le ‘gausia o le mea taavili i le vaiʻeli’ ua faamutaina ai le fetafeaʻi solo o le toto e maua ai le ola. Ua leva lava la ona faailoa atu e Ieova ia Solomona le fetafeaʻiga a le toto, a o leʻi soifua mai le fomaʻi o le lona 17 senituri o William Harvey, lea na ia faaalia mai faapea e fetafeaʻi le toto.

19. E faapefea ona faatatau atu upu a le Failauga 12:7 i le oti?

¹⁹ Na fai mai atili le failauga: “Ma toe foi atu le efuefu i le eleele e pei ona i ai ia, ma toe foi atu le agaga i le Atua o le na foaiina mai ai.” (Failauga 12:7) Ona ua gausia le “mea taavili i le vaieli,” ua toe foʻi atu ai i le efuefu, le tino o le tagata, lea na muaʻi faia mai le efuefu o le eleele. (Kenese 2:7; 3:19) E oti le solu talu ai o le agaga, po o le malosi ola lea na foaʻi mai e le Atua, ua toe foʻi atu ma tumau ai i Lē na Faia i tatou.—Esekielu 18:4, 20; Iakopo 2:26.

O le ā se Lumanaʻi mo i Latou o Ē Manatuaina?

20. O le ā sa talosagaina e Mose ina ua tatalo e pei ona faamauina i le Salamo 90:12?

²⁰ Sa faaalia ma le matuā uigā e Solomona le tāua o le manatuaina o Lē na Faia i tatou. E mautinoa, o se olaga e saasaa ma tumu i faalavelave ua lē na o le pau lena o se olaga mo i latou o loo manatuaina Ieova, ma faia ma le loto atoa lona finagalo. Pe talavou pe matutua, e tutusa lava o latou uiga ma le uiga na faaalia e Mose, o lē na tatalo: “Ia faapea ona e aʻoaʻo mai ia i matou e faitauina o matou aso, ina ia maua ai le poto i o matou loto.” Sa matuā faanaunau le perofeta loto maulalo a le Atua ina ia faaali atu e Ieova, pe aʻoaʻoina o ia ma tagata o Isaraelu, ina ia latou faaalia le atamai i le faatāuaina o ‘aso o o latou olaga’ ma faaaogā i se auala e faamaonia e le Atua.—Salamo 90:10, 12.

21. Pe afai tatou te fia faitauina aso o lo tatou olaga auā se viiga o Ieova, o le ā e ao ona tatou fai?

²¹ E tatau faapitoa lava i talavou Kerisiano ona latou maumauaʻi e utagia le fautuaga a le failauga ina ia latou manatua Lē na Faia i latou. Maʻeu ni avanoa matagofie ua latou maua e tuuina atu ai le auaunaga paia i le Atua! Ae peitaʻi, po o le ā lava lo tatou matutua ua iai, ae afai tatou te aʻoaʻo ina ia faitauina aso o lo tatou olaga auā se viiga o Ieova i nei “ona po o le iuga,” e ono mafai ai ona tatou faaauau pea ona faitauina na aso seʻia oo i le faavavau. (Tanielu 12:4; Ioane 17:3) E mautinoa, ina ia faia lena mea, e tatau ona tatou manatua Lē na Faia i tatou. E tatau foʻi ona tatou fai mea uma e tatau ona faia mo le Atua.

O le a Faapefea Ona E Tali?

◻ Aiseā ua augani mai ai i talavou ina ia latou manatua Lē na Faia i latou?

◻ O ā nisi o faaaʻoaʻoga o i le Tusi Paia o ē na manatuaina Lē na Faia i latou?

◻ O ā nisi o āuga o le soifuaga matua lea o loo faamatalaina e Solomona?

◻ O le ā se lumanaʻi mo i latou o ē manatuaina Ieova?

[Ata i le itulau 15]

Sa manatuaina Ieova e Tavita, le teineitiiti Isaraelu sa faaaunuua, o Ana, ma Simeona

[Ata i le itulau 16]

O loo ʻoliʻoli Molimau matutua a Ieova e fai la latou auaunaga paia i Lē na Faia i tatou