Ia Faaaʻoaʻo i lo Latou Faatuatua

Na Ia Aʻoaʻoina se Lesona i le Alofa Mutimutivale

SA TELĒ lava le taimi mo Iona e mafaufau ai. O lea e sauni o ia e malaga i le silia i le 500 maila (800 kilomita), o se malaga e savali mo le umi pe tusa o le masina, ia pe atonu foʻi e sili atu. Muamua, e tatau ona ia filifili pe alu i auala pupuu, po o auala uumi ae saogalemu, ona ui lea agaʻi atu i vanu ma luga o mauga. E tatau ona ia faataamilo i le pito o le Toafa telē o Suria, sopoʻia vaitafe e pei o le vaitafe telē o le Eufirate, ma saʻili ni nofoaga e nofo ai i taimi o le pō a o malaga agaʻi atu i aai ma nuu o Suria, Mesopotamia, ma Asuria. A o mavae atu aso, sa mafaufau o ia e faatatau i le nuu lea e matuā fefe ai lava, le aai lea ua lata ona ia taunuu i ai—o Nineva.

E tasi le mea sa mautinoa e Iona: E lē mafai ona ia toe foʻi ma sola ese mai i lona tofiga. Sa ia taumafai i se taimi muamua atu e faia faapena. Ina ua muaʻi tofia o ia e Ieova e alu e taʻu atu le feʻau faafaamasinoga i lenei nuu malosi o Asuria, sa vave lava ona tuuvaa ese Iona ma folau atu i le isi itu. Ona tuuina mai lea e Ieova o se afā tele, ma e leʻi umi ae iloa e Iona o lona fouvale o le a iʻu ai ina lamatia ola o tagata uma o loo i luga o le vaa. Ina ia faasaoina ola o lenā ʻauvaa lototetele, na ia fai atu ai iā i latou e lafo ifo o ia i le sami. E ui latou te leʻi mananaʻo ai, ae na latou lafo o ia i le sami, ma na mafaufau Iona e mautinoa ua oti o ia. Peitaʻi, na auina ane e Ieova se iʻa telē ina ia folo Iona ma faasaoina atu i uta i le matafaga, e aunoa ma le afāina pe tusa ma le tolu aso mulimuli ane ai, ma o lona maofa i le mea na tupu na avea ai o ia o se tagata usiusitai.a—Iona, mataupu 1, 2.

Ina ua faatonu e Ieova Iona e alu i Nineva i le taimi lona lua, sa usitai le perofeta ma agaʻi atu i sasaʻe i lana malaga umi. (Iona 3:1-3) Peitaʻi, pe sa ia faataga le aʻoaʻiga a Ieova ina ia faia ai se suiga atoatoa iā te ia? O se faaaʻoaʻoga, sa faaalia e Ieova iā te ia le alofa mutimutivale, e ala i le faasaoina o ia mai le malemo, lē faasalaina o ia i lona fouvale, ma toe tuu atu iā te ia se isi avanoa e faataunuu ai lenei tofiga. Ina ua mavae nei mea uma, pe sa aʻoaʻoina mai ai e Iona e tatau ona ia faaalia le alofa mutimutivale i isi? O le alofa mutimutivale o se lesona e masani lava ona faigatā ona aʻoaʻoina e tagata lē lelei atoatoa. Seʻi o tatou vāai po o le ā e mafai ona tatou aʻoaʻoina mai le taumafaiga fitā a Iona.

Se Feʻau Faafaamasinoga ma se Tali e Faateʻia Ai

E leʻi vaai Iona i le nuu o Nineva e pei ona silasila i ai Ieova. Tatou te faitau i ai e faapea: “O le aai matuā telē lava Nineva.” (Iona 3:3) E faatolu ona sii mai i faamaumauga a Iona le faasino atu o Ieova iā “Nineva le aai telē.” (Iona 1:2; 3:2; 4:11) Aiseā sa telē ai pe tāua lenei aai iā Ieova?

Sa iai Nineva i taimi anamua, ma sa aofia ai i uluaʻi aai na faavaeina e Nimarota ina ua mavae le Lolo. O se aai e telē, e mautinoa sa aofia ai ma nisi aai, lea e manaʻomia ai ona savali se tagata mo aso e tolu mai le tasi itu i le isi itu. (Kenese 10:11; Iona 3:3) O le mea moni sa mataʻina Nineva, sa iai ona malumalu tetelē ma matagofie, o pā malolosi, ma isi fale tetele. Ae e leai se mea o nei mea na tāua ai iā Ieova le Atua lea aai. O le itu sa sili ona tāua iā te ia o tagata. Sa toʻatele tagata o Nineva i lenā taimi. E ui lava i lo latou leaga, ae sa manatu mamafa Ieova iā i latou. E na te faatāua ola o tagata ma le tulaga o loo iai tagata taʻitoʻatasi, lea e mafai ona salamō ma aʻoaʻoina ia fai le mea tonu.

Ina ua taunuu atu Iona i Nineva, e silia i le 120,000 le faitau aofaʻi o ona tagata, ma atonu sa matuā fefe o ia ona o le tumutumu o tagata i lenā aai.b Ua ia savali mo le aso e tasi, ma ua faaauau ona alu atu i totonu o le aai e tumutumu i tagata, atonu ina ia vaai se nofoaga talafeagai e amata ai ona folafola atu lana feʻau. O le a faapefea ona ia fesootaʻi atu i nei tagata? Pe sa aʻoaʻoina o ia e tautala i le gagana Asuria? Pe sa tuu atu e Ieova iā te ia lenā tomai e ala i se vavega? E tatou te lē iloa. Atonu sa folafola atu e Iona lana feʻau i lana gagana Eperu, ae faaaogā se tagata faaliliu e na te faamatala atu le feʻau i tagata Nineva. Po o le ā lava le tulaga na iai, ae sa faigofie lana feʻau ma sa ono lē talileleia ai o ia: “E toe fāgafulu pō ona faaumatia lea o Nineva.” (Iona 3:4) Sa ia tautala atu pea lava pea ma le lē fefe. I le faia faapea, sa ia faaalia ai le lototele uiga ese ma le faatuatua, o uiga ua sili ona manaʻomia e Kerisiano i aso nei.

Sa faalogo tagata Nineva i le feʻau a Iona. E mautinoa sa ia mafaufau faapea o le a tali mai tagata i se uiga tetee ma sauā ona o lana feʻau. Nai lo lea, sa iai se mea mataʻina na tupu. Sa faalogo tagata! Sa vave ona salalau atu lana feʻau. E leʻi umi ae talanoa tagata o le aai atoa e faatatau i le valoaga a Iona e uiga i le faaumatiaga. Ua taʻu mai iā i tatou e le tala iā Iona e faapea: “Ona talitonu ai lea o tagata o Nineva i le Atua, ua talaʻi atu foʻi e i latou la latou anapogi, ua latou oofu foʻi i le ie talatala, o alii atoa ma tagatānuu.” (Iona 3:5) Sa salamō tagata uma, o ē mauʻoa ma ē matitiva, o ē malolosi ma ē vaivai, o talavou faapea ma tagata matutua. E leʻi umi ae faalogo le tupu ua salamō tagata uma.

Ua mataʻu foʻi le tupu i le Atua. Ua tulaʻi o ia mai lona nofoālii, ua aveese ona ofu tautupu ae ofu i ofu talatala e pei o ofu o loo ofu e ona tagata, ma ua “nofo i le lefulefu.” I le pule a ona “alii sili,” po o alii mamalu, na ia tuuina atu ai se poloaʻiga e aafia ai le malo atoa. Sa ia poloaʻia e faapea ia ufitia tagata uma faapea ma manu i ie talatala.c Sa ia taʻutino atu ma le lotomaulalo e faapea ua nofosala ona tagata i mea leaga ma le sauā. Sa ia faailoa atu foʻi lona faamoemoe e faapea, o le a faaalia e le Atua le alofa mutimutivale pe a silasila mai i lo latou salamō, e ala i le faapea atu: ‘Atonu e liliu ese le Atua i lona toʻasā mamafa, ina ia lē fano ai i tatou.’—Iona 3:6-9.

O nisi ʻaufaitio e masalosalo e faapea ua matuā vave tele lenā suiga i loto o tagata Nineva. Peitaʻi, ua mātauina e le ʻau faitofā o le Tusi Paia e faapea, o lenā ituaiga tali mai ua ōgatusa ma le masani a tagata o na aganuu i aso anamua, e vave ma faigofie ona suia o latou uiga. Po o le ā lava le tulaga, ae na mulimuli ane faasino atu Iesu Keriso i le salamō o tagata Nineva. (Mataio 12:41) Sa ia silafia le mea na ia talanoa e faatatau i ai, auā na soifua o ia i le lagi ma silafia mai na mea na tutupu. (Ioane 8:57, 58) Sa faapefea la ona tali mai Ieova i le salamō o tagata Nineva?

Le Eseesega o le Alofa Mutimutivale o le Atua ma le Lē Fetuutuunaʻi o Tagata

Na mulimuli ane tusi Iona e faapea: “Ua silafia e le Atua a latou galuega, ina ua liliu ese i latou i lo latou ala leaga; ona salamō ai lea o le Atua i le malaia na ia fetalaia mai na te faia iā te i latou; e leʻi faia.”—Iona 3:10.

Po o le uiga o lenei mea e faapea na manatu Ieova sa lē saʻo lana faamasinoga iā Nineva? E leai. Ua taʻua i le Tusi Paia o Ieova: “E sao lava lana galuega; auā e tonu ona ala uma lava; o le Atua faamaoni, e lē o iā te ia se amiolētonu.” (Teuteronome 32:4) Sa taofia le toʻasā amiotonu o Ieova faasaga iā Nineva. Sa ia mātauina le suiga i na tagata ma ia silafia, ua lē talafeagai le faasalaga lea na ia manatu e faaoo iā i latou. O se taimi lea mo Ieova e faaalia ai le alofa mutimutivale.

O Ieova e lē o se Atua e pulepuletutū, lē alofa, ma sauā, e pei ona masani ona faamatala ai e taʻitaʻi lotu. O le eseesega, e lelei o ia, e fetuutuunaʻi, ma alofa mutimutivale. Pe a filifili o ia e faaoo le faasalaga i luga o tagata amioleaga, e muamua ona ia faaaogā ē ua fai ma ona sui i luga o le lalolagi ina ia lapataʻia tagata, auā e fia silasila mai i tagata amioleaga o latou faia le mea na faia e tagata Nineva—o le salamō ma sui o latou ala. (Esekielu 33:11) Na fetalai Ieova i lana perofeta o Ieremia e faapea: “O le itu aso ou te tautala atu ai i se nuu, po o se malo, ia liaʻiina, ma lepetia, ma faaumatia; pe afai e liliu mai lea nuu na ou tautala i ai, nai la latou amio leaga, ona ou salamō ai lea i le malaia na ou manatu e faaoo i ai.”—Ieremia 18:7, 8.

Po o lona uiga la sa sesē le valoaga a Iona? E leai; sa lapataʻia ai tagata e pei ona finagalo i ai Ieova. Sa faavae lenā lapataʻiga i ala leaga o tagata Nineva, lea na mulimuli ane suia. Pe afai e faaauau pea tagata Nineva i o latou ala leaga, o le a faaoo i ai e le Atua le faasalaga i luga o i latou. Ma o le mea tonu lava lenā na tupu mulimuli ane ai.—Sefanaia 2:13-15.

Sa faapefea ona tali atu Iona ina ua lē oo mai le faaumatiaga i le taimi na ia faatalitalia? Tatou te faitau ai e faapea: “Ua matuā leaga lava lenei mea iā Iona, ua ita lava o ia.” (Iona 4:1) Sa oo lava ina tatalo atu Iona i se auala e pei ua ia aʻoaʻi atu i le Atua! Sa mafaufau Iona e faapea sa tatau ona ia nofo i lona aiga, i lona laueleele. Na ia faapea atu ua leva ona ia iloa o le a lē faaoo maia e Ieova le faaumatiaga o Nineva, ma faaaogā lenā tulaga o se faamolemolega i lona sola i Tasesa i le taimi muamua. Ona ia tatalo atu lea ia oti, e ala i le faapea atu e sili pe a oti nai lo le ola.—Iona 4:2, 3.

O le ā sa popole i ai Iona? E tatou te lē iloaina mea uma sa i lona mafaufau, ae ua tatou iloa na ia folafola atu le faasalaga iā Nineva i luma o na tagata uma. Sa latou talitonu iā te ia. Ae o lea ua leai se faasalaga e oo i ai. Pe sa popole o ia ina neʻi faifai ane tagata, pe taʻua foʻi o ia o se perofeta pepelo? Po o le ā lava le tulaga na iai, ae e leʻi fiafia o ia i le salamō o tagata ma le alofa mutimutivale o Ieova. Nai lo lea, e foliga mai sa faasolo atu ina lē fiafia o ia, faanoanoa, ma manatu faapea ua faaleagaina lona talaaga. Peitaʻi, e manino mai, sa faaalia ma le alofa mutimutivale e Ieova e faapea, o loo iai pea se uiga lelei o lenei tane lotomafatia. Nai lo le faasalaina o Iona ona o lona lē faaaloalo, na fesili atu Ieova iā te ia i se fesili agalelei ma faatupu manatu e faapea: “Ua lelei ea lou ita?” (Iona 4:4) Pe na tali atu Iona? E lē o taʻua mai i le Tusi Paia.

Le Auala na Aʻoaʻo Atu ai e Ieova se Lesona iā Iona

Sa lē fiafia le perofeta ma tuua Nineva ae alu atu i le itu i sasaʻe, i le mea o loo iai ni mauga lea e mafai ona iloa atu ai le aai. Ua ia faia se tamaʻi fale ma nofo ai e faatalitali ma vaavaai atu i Nineva. Atonu sa tumau pea lona faamoemoe e vaai atu o faaumatia le aai. O le a faapefea ona aʻoaʻo e Ieova lenei tane lotomaaa ina ia alofa mutimutivale?

I le pō, ona faapogaia lea e Ieova o se kikaiona e tupu aʻe. Ina ua ala aʻe Iona, sa ia vaaia ai lenei laau ua ola lauusiusi ma ona lau ua lautetele, ua paolo atu ai nai lo le paolo o lona tamaʻi fale. Sa matuā fiafia o ia. “Ona matuā fiafia ai lea o Iona” ona o le laau, atonu na vaai i le iai faavavega o le laau o se faailoga o le faamanuia ma le finagalo malie o le Atua. Peitaʻi, sa iai nisi mea na finagalo Ieova e fai nai lo le tau ina laveaʻi o ia mai le vevela ma lona ita. Sa ia finagalo ia pāʻia le loto o Iona. Ona faaaogā lea e le Atua o se anufe e na te ʻatia le laau ma pē ai. Ona ia aumaia lea “o le matagi vevela mai sasaʻe” seʻia oo ina amata ona “vaivai” Iona i le vevela. Ona amata foʻi lea ona toe mafatia Iona, ma ua ia faatoga atu i le Atua ia oti o ia.—Iona 4:6-8.

Ona toe fesili atu lea o Ieova iā Iona, po o talafeagai lona ita i lenei taimi ona o le mate o le kikaiona. Nai lo le salamō, sa taʻutonuina e Iona ia lava e ala i le faapea atu: “Ou te ita tele lava, e oo lava i le oti.” Ua oo nei loa i le taimi mo Ieova e faamatala manino atu ai le lesona.—Iona 4:9.

Sa talanoa le Atua iā Iona, e ala i le faapea atu ua alofa le perofeta i le laau lea na tupu aʻe i le pō e tasi, le laau lea e leʻi totōina pe faatupu e Iona. Ona fetalai mai lea o le Atua e faapea: “O aʻu foʻi ou te lē alofa ea i Nineva le aai tele, o loo i ai tagata e sili ona toʻatele i le selau afe ma afe e lua fulu, o ē lē iloa o latou lima taumatau po o latou lima tauagavale; ma manu vaefā foʻi e tele.”—Iona 4:10, 11.d

Po o e mātau mai le manatu tāua o lenei lesona? E aunoa ma se mea na faia e Iona e tausia ai lenā laau. Ae i le isi itu, o Ieova o le Puna o le ola mo na tagata Nineva ma na ia faatumauina lo latou ola, e pei foʻi ona ia faia i isi foafoaga ola uma i le lalolagi. E faapefea la ona sili atu ona tāua iā Iona se laau e tasi, nai lo o soifua o tagata e 120,000 faatasi ai ma a latou lafumanu uma? Pe lē ona na faataga e Iona ona mafaufauga ia manatu faapito? Aemaise, e pau le māfuaaga na ia alofa ai i le laau ona sa aogā iā te ia. O lona lē fiafia iā Nineva na faavae aʻe i uunaʻiga e manatu faapito—o se naunautaʻiga faamaualuga ia faamaonia o ia e saʻo.

Maʻeu se lesona ina a tāua! O le fesili, Pe na aʻoaʻoina e Iona se lesona mai le mea na tupu? O loo faaiʻu le tusi ua faaigoaina i lona igoa i le fesili a Ieova, o lona uiga, e leʻi taliina lava. Atonu e faameo mai nisi ʻaufaitio e faapea e leʻi tali atu lava Iona. Peitaʻi, o le mea moni, o loo iai i inā lana tali. O loo iai lava i le tusi le tali. Tagaʻi foʻi, e iai faamaoniga e faaalia ai sa tusia e Iona le tusi ua faaigoa i lona igoa. Seʻi tau ina manatu i lenā perofeta, ua toe oo atu ma le saogalemu i lona nuu ma tusia lenei tala. E mafai ona tatou faaāta i le mafaufau se tane ua matua, e atamai, lotomaulalo, ma o loo lūlū lona ulu a o ia faamatala mai ana mea sesē, o lona fouvale, ma lona lotomaaa ma musu e faaalia atu le alofa mutimutivale. E manino mai, sa aʻoaʻoina Iona mai i faatonuga atamai a Ieova. Sa aʻoaʻoina o ia ina ia alofa mutimutivale. Po o le a tatou faia ea foʻi faapea?

[Faaopoopoga i lalo]

[Faamatalaga faaopoopo i le itulau 16]

E fia silasila mai le Atua ua salamō tagata amioleaga ma suia o latou ala, e pei ona faia e tagata Nineva

[Faamatalaga faaopoopo i le itulau 17]

Sa faaaogā e le Atua le kikaiona ina ia aʻoaʻo atu ai iā Iona se lesona i le alofa mutimutivale