E te Silafia?
O le ā le uiga o le tala a Iesu ia ō i maila e lua?
▪ I lana Lauga taʻutaʻua i le Mauga, na fetalai ai Iesu: “Pe a tauanau oe e se pule lua te ō ma ia i le maila e tasi, inā ō ia ma ia i maila e lua.” (Mataio 5:41) Atonu na manatu le ʻaufaalogologo a Iesu sa uiga atu lana fetalaiga, i galuega ia sa faamalosia e tagata maualuluga o le malo tagatānuu ina ia faia.
Sa pulea Isaraelu e Roma i le uluaʻi senituri T.A. Sa latou faamalosia tagata, manu, ma so o se mea lava ina ia faataunuu ai fuafuaga a le malo. O se faaaʻoaʻoga, na faatonuina e fitafita Roma Simona mai i Kurene, ina ia amo le laau na faapuapuagatia ai Iesu, agaʻi i le nofoaga na faasalaina ai o ia. (Mataio 27:32) O nei ituaiga o galuega sa teena, lē fiafia, ma matuā ʻinoʻino i ai tagata Iutaia.
E tatou te lē iloa le umi na onosaia ai e tagata le faia o nei galuega. Peitaʻi, e mautinoa sa matuā lē mananaʻo le toʻatele e faia nisi galuega, e sili atu nai lo o le mea sa faatonuina i latou e fai. O lea, ina ua fetalai atu Iesu i lana ʻaufaalogologo ia ō i maila e lua, sa uiga atu o ia i le faataunuuina ma le lotomalilie o galuega na tatau ona latou faia.—Mareko 12:17.
O ai Ana lea e taʻua i faamatalaga a Evagelia?
▪ Sa avea Ana (Anania) ma “faitaulaga sili” i le taimi o le faamasinoga o Iesu. (Luka 3:2; Ioane 18:13; Galuega 4:6) O ia o le tamā o le avā a le ositaulaga sili o Isaraelu o Kaiafa, ma sa avea foʻi Ana ma ositaulaga sili i le pe tusa o le 6 po o le 7 T.A., seʻia oo i se vaitaimi o le 15 T.A., ina ua aveesea o ia mai i lona tofi e le sui konesula o Roma, o Valerusi Karatusi. E ui lava ina aveesea o ia mai i lona tofi, ae sa faaauau pea ona tele lana pule i Isaraelu. E toʻalima ona atalii ma le tane a lona afafine na avea uma ma ositaulaga sili.
A o avea Isaraelu o se nuu tutoʻatasi, na auauna se ositaulaga sili i lona tofi mo lona olaga atoa. (Numera 35:25) Peitaʻi, ina ua pulea e Roma Isaraelu, ona faalagolago loa lea o le tumau po o le aveesea o se ositaulaga sili mai i lona tofi, i le fiafia iai o le kovana ma le tupu na tofia e Roma. Na taʻua e le tusitala o le talafaasolopito o Flavius Josephus e faapea, na aveesea e le kovana o Roma i Suria o Quirinius, le ositaulaga sili o Joazar mai i lona tulaga i le 6 po o le 7 T.A., ae sui atu iai Ana. E foliga mai, e ui lava o ni pule faapaupau, ae na latou faamautinoa e mai i le ituaiga o ositaulaga tagata fou ia ua filifilia.
Na lauiloa le aiga o Ana i le matapeʻapeʻa ma sa matuā mauoloa i latou. E aliali mai na mauoloa ona e na o i latou na pulea fefaatauaʻiga o mea sa faaaogā i taulaga i le lotoā o le malumalu, e pei o lupe, mamoe, suāuu, ma uaina. Na taʻua e Josephus, sa iai se atalii o Ana e igoa iā Anania, na iai ni ana “auauna e lē mafaufau, e latou te ave faamalosi sefuluaʻi a ositaulaga, ma fasia so o se tagata e musu e avatu le sefuluaʻi.”