Tauia e Ieova le Faatuatua ma le Lototele
“Ua mafai e lo matou Atua, matou te auauna i ai, ona laveai mai ia te i matou mai le ogaumu e mu ai i le afi, na te laveaiina mai lava i matou ai lau pule le tupu.”—TANIELU 3:17.
1. O le ā le lesona sa faamatilatila i le mataupu na sei faatoa mavae atu, ma ai se ā o le a aogā ai le toe suesueina o mea na tutupu?
NA AʻOAʻOINA e Ieova le Atua, le Pule Silisili o le Vateatea, i tupu o le lalolagi ni lesona tāua e uiga i lona silisili ese. I le mataupu na seʻi mavae atu, sa tatou iloa ai maeu le moni o lenei mea o loo faamauina i uluai mataupu e ono o le tusi o Tanielu. E mafai ona toe iloiloina nei lava faamatalaga ina ia iloa ai po o ā ni mea e mafai ona tatou aʻoaʻoina mai ai ia i latou i le tausisia o upu faagaeeina a le aposetolo o Paulo: “O mea uma foi na tusia anamua, na tusia ia e aʻoaʻo mai ai ia te i tatou; ina ia tatou maua le faamoemoe e tupu mai i le onosai, ma le faamafanafana mai o Tusi.”—Roma 15:4.
2, 3. O ai sa i ai faatasi ma i latou ia na ave faatagataotauaina e le Tupu o Nepukanesa, ma o ā ni faaiuga e mafai ona tatou faia mai uiga o o latou igoa?
2 O le tausaga lea e 617 T.L.M., i le taimi o le pulega puupuu a Ioakina le atalii o le Tupu o Ioakima, na poloaiina ai e le Tupu o Nepukanesa nisi o talavou sili ona lelei ma sili ona popoto o sa Iutā ina ia aumaia i Papelonia. Sa faatasi ai ia i latou nei, o Tanielu, Hanania, Mesaelu, ma Asaria.—Tanielu 1:3, 4, 6.
3 E tusa ai ma uiga o ō latou igoa, na iloa ai, e ui i tulaga leaga sa taatele i Iuta i na taimi, a e foliga mai o nei talavou Eperu e toafa, sa i ai ni o latou mātua e matataʻu i le Atua. O le uiga o le igoa o “Tanielu,” o “le Atua loʻu Faamasino.” O le igoa o Hanania o lona uiga, “Ua Faaalia le Finagalo Malie o Ieova; E Agalelei Ieova.” O le igoa o Mesaelu atonu o lona uiga “O Ai e Pei o le Atua?” po o “O Ai e ō le Atua?” Ma o le uiga o le igoa o Asaraia “Ua Fesoasoani mai Ieova.” E lē taumatea sa avea o latou lava igoa ma mea e faamalosiau ai ia i latou ia faamaoni i le Atua moni e toatasi. Na suia e tagata Kaletaia igoa o nei talavou Eperu e toafa ia Peletisara, Sataraka, Mesako, ma Apeteniko. O le mea moni, o le avea ma pologa i se tupu ese, sa leʻi i ai sa latou faitalia i igoa e faaigoa ai i latou e ē na pueina i latou.—Tanielu 1:7.
Tofotofoina le Faatuatua ma le Lototele
4. O le ā ua faaalia ai faapea e finagalo Ieova ina ia matuā uigā i ona tagata ana tulafono faatatau i manu mamā ma manu le mamā?
4 Sa lē gata ina avatu e mātua matataʻu i le Atua o nei talavou Eperu e toafa ia i latou se amataga lelei i o latou olaga, e ala i igoa sa latou faaigoa ai, a e atonu foi sa maumauai le tausia aʻe o i latou i le Tulafono a Mose, e aofia ai ma mea sa aai ai. Sa manatu i ai Ieova le Atua lava ia i nei mea o ni mea e sili ona tāua, auā ina ua uma ona lisiina mai le tele o faasasaga faapena, na ia taʻua mai faapea: “Ia paia outou; auā e paia lava aʻu.“—Levitiko 11:44. 45.
5. Na faapefea ona tofotofoina le tausiga lelei sa faia i nei talavou Eperu e toafa?
5 Sa leʻi pine lava a e tofotofoina loa le tausiga lelei o nei talavou Eperu e toafa. Faapefea? Auā na tofia i latou “ia latou aai i lea aso ma lea aso i mea taumafa a le tupu, atoa ma le uaina e inu ai o ia.” (Tanielu 1:5) Sa latou iloa faapea, faatasi ai ma mea ua faasaina e le Tulafono a Mose o meaʻai e pei o puaa, lapiti, tifa, ma tuna. E oo lava i aano o manu sa faatagaina e le Tulafono sa fesiligia i totonu o Papelonia, auā sa leai se auala sa iloa ai pe na lelei ona sasaaeseina le toto. A e lē gata i lea, atonu pe ua faaleagaina na aano o manu i le osia ai o taulaga i atua faapaupau.—Levitiko 3:16, 17.
6. Na faapefea ona tali atu Eperu e toafa i le tofotofoga?
6 O le ā e mafai ona fai e na Eperu e toafa? Ua tatou faitau ai faapea, o Tanielu atonu ma le isi toatolu, sa manatu i o latou loto, o le a lē faaleagaina i latou i na meaʻai. O lea, sa ia “aioi atu” pea mo ni fualaau ʻaina na i lo o mea taumafa a le tupu ma le vai e inu ai na i lo o lana uaina. Sa leʻi oo i o latou mafaufau le fia aai i mea e manaia le tofo. Sa matuā manaomia moni ai le faatuatua ma le lototele e uunaia ai lenei finauga. Ioe, talu ai le matuā fiafia o Ieova i nei talavou e toafa, sa ia silasila lava i ai ua tapena lelei e le ofisa sili o le fale o le tupu mea uma ia faatatau atu i le manaoga o Tanielu. A e peitai sa fefe lenei alii ofisa e faia le mea sa talosaga atu ai Tanielu ona o le mataʻu i ni āuga o le a oo i le soifua maloloina o Tanielu ona o nei meaʻai. O lea na fai atu ai Tanielu ina ia faataga mai aso e sefulu e faataʻitaʻi ai nei meaʻai. Sa ia te ia se faatuatua malosi faapea o le usiusitai i Tulafono a le Atua o le a lē gata ina maua ai lona loto fuatia ifo lelei, a e o le a faamaonia foi le aogā i le soifua maloloina. O le iuga o lo latou tutumau, sa mautinoa lava le tatau ona latou onosaia e nei Eperu e toafa le tele o faitioga.—Tanielu 1:8-14; Isaia 48:17, 18.
7. Na faapefea ona tauia nei talavou Eperu ona o lo latou tulaga loto totoa?
7 Sa manaomia le faatuatua ma le lototele e na Eperu e toafa e finau atu ai e uiga i a latou meaʻai. A e maeu le tauia o i latou i lo latou faia faapena, auā i le faaiuga o aso e sefulu, sa foliga aulelei ma malolosi mai i latou na i lo o so o se isi lava! Sa tuuina atu e Ieova ia i latou le poto, le malamalama, ma le atamai, i lea, pe a latou tulai atu i luma o le tupu i le faaiuga o le vaitaimi e tolu tausaga o le aʻoaʻoina o i latou, sa ia iloa ai ua “sāutuasefulu ona sili o lo latou poto i taulāitu, ma vaafaatau uma i lona malo uma lava.”—Tanielu 1:20.
8. O le ā le lesona o i ai i lenei mea mo auauna a Ieova i aso nei?
8 O loo i ai se lesona i lenei mea mo auauna uma a Ieova le Atua i aso nei. Atonu sa mafai ona manatu na Eperu talavou faapea o Tulafono faa-Mose e faasaina ai meaʻai sa leai sona tāua tele, e matuā faatauvaa pe a faatusatusa atu i Tulafono e Sefulu po o tulafono faatatau i taulaga po o tausamiga faaletausaga. A e leai, sa manatu mamafa na Eperu faamaoni i lo latou ola ai i vala uma o le Tulafono a le Atua. Ua manatua i lenei mea le mataupu silisili na taʻua e Iesu, e pei ona faamauina i le Luka 16:10: “O lē faamaoni i le mea itiiti, e faamaoni foi o ia i mea e tele; o lē amioletonu i le mea itiiti, e amioletonu foi o ia i mea e tele.”—Faatusatusa le Mataio 23:23.
9. Na faapefea ona faaalia e nisi Molimau le lototele lava lea e tasi i aso nei?
9 E tele taimi sa faaalia ai e Molimau a Ieova le faatuatua ma le lototele faapena, e pei o le taimi e fesili atu ai i o latou pule mo se aso malolo ina ia auai i se tauaofiaga itumalo. Ma i nisi taimi e talia ai a latou talosaga. O Molimau e manao e ulu atu i le auaunaga paeonia pe avea foi o ni paeonia lagolago, na tuuina atu o latou manaoga mo ni galuega faavaitaimi, ma sa toe talia foi lenei faaeaga.
10. O le ā le lesona o i ai i inā mo mātua Molimau i nei mea uma?
10 Maeu se lesona lelei ua mafai ona aʻoaʻoina e mātua matatau i le Atua i aso nei mai i mea na iloa i le aʻoaʻoina lelei o na talavou Eperu e toafa! Pe a teu loto lelei e mātua Kerisiano faanaunauga faaleagaga o ā latou fanau, o le a latou tuu faamuamua nei mea i o latou lava olaga, i le tausisi atu i le Mataio 6:33. Ona mafai lea ona latou faatalitalia, o le a mafai e a latou fanau ona tetee atu i tofotofoga ma omiga mai a latou tupulaga ma faiaʻoga ina ia faamanatu aso fanau ma aso malolo pe solia ai foi mataupu silisili faale-Tusi Paia i isi auala. I lea, o le a famaonia ai e nei mātua matatau i le Atua le moni o le Faataoto 22:6.
Faamatala ma le Lē Mataʻu Miti a Nepukanesa
11. E ao faapefea ona atonu e mafai ona tatou mulimuli atu i faaaʻoaʻoga a Tanielu ma ana uo e toatolu?
11 Ua aumaia i le mataupu lona lua o le Tanielu se isi faaaʻoaʻoga o le faatuatua ma le lototele. Ina ua faalogo Tanielu i le poloaiga a le tupu ina ia faaumatia tagata popoto uma o Papelonia ona ua le mafai ona latou taʻu mai lana miti ma lona uiga, pe sa oo foi ea ina fefefe ai Tanielu ma ana uo? E matuā leai lava! Na i lo o lea, faatasi ai ma lona faatuatua maualuga o le a aumaia e Ieova ia te ia faamatalaga o loo manaomia e le tupu, na alu atu Tanielu i luma o lena tupu ma talosaga atu mo se taimi ina ia saunia ai le tali. Sa talia lenei talosaga. Ona tuu atu lea e Tanielu ma ana uo e toatolu le mataupu i tatalo faamaoni, sa tauia e Ieova lo latou faatuatua i le aumaia o faamatalaga manaomia. O le taimi lena na ofo atu ai e Tanielu se tatalo mai le loto e faafetai atu ai ia Ieova. (Tanielu 2:23) Ma o le faamatalaina e Tanielu o le miti i le mataupu e 4 sa manaomia ai lona taʻu atu i le Tupu o Nepukanesa faapea e fitu tausaga o le a ola ai o ia e pei o se manu o le vao faatasi ma manu tataa. Sa manaomia ai i lenei mea le faatuatua ma le lototele le ituaiga lea foi e tatau i tagata o le Atua ona faaalia i aso nei i le faalauiloaina atu o le feau malosi o Lana taui ma sui faasaga i le lalolagi a Satani.
ʻSao mai le Malosi o le Afi’
12, 13. O le ā ua taʻua mai i le mataupu e 3 o le Tanielu e uiga i le ā le tofotofoga na fesagai ma uo e toatolu a Tanielu?
12 O loo aumaia i le mataupu e 3 o Tanielu le tasi faataʻitaʻiga aupito mataʻina o faamaumauga a le Tusi Paia i le auala na tauia ai e Ieova le faatuatua ofoofogia ma le lototetele i le vaega a auauna Eperu e toatolu. Sei manatu i lea vaaiga. Ua faapotopoto uma nei le mamalu o tagata Papelonia i luga o le fanua laugatasi o Turu. I o latou luma o loo tu ai se tupua auro e tusa ma le 90 [27 m] futu le maualuga ma e 9 futu [2.7 m] foi le lautele. Ina ia fetaui ma o latou faalogona, sa faatonu foi e le tupu ina ia i ai se faaili pu. Pe a faalogoina le leo o le musika ona ‘faapauu fao uma lea o i latou o loo faapotopoto ai e ifo atu i le tupua auro a Nepukanesa le tupu na ia faatuina. Ma o se lē faapaʻū faō ma tapuai o le a lafoina i le ogaumu aasa e mu ai i le afi.’—Tanielu 3:5, 6.
13 E leai se fesili e uiga i lea mea: O le lē usiusitai i lena poloaiga, e manaomia ai le tele o le faatuatua ma le lototele. Peitai, ‘o le faamaoni i mea iti,’ ua saunia ai i latou e ‘faamaoni i mea tetele.’ O le mea moni faapea o lo latou tūtumau atonu sa tuuina ai isi tagata Iutaia i se tulaga pagatia, o le isi lea mea sa ese mai ai. O le a latou le faapaʻuu faō ma tapuai i le tupua. O le tulaga matilatila o lo latou tetee sa matauina e nisi o ā latou aumea matatauʻa, o e sa leʻi faamaumauina se taimi a e lipotia atu loa lenei mea i le tupu.
14. Na faapefea ona tali atu Nepukanesa i lo latou tetee e ifo atu, ma na faapefea ona latou tali atu i lana taumafaiga mulimuli?
14 I le “lilivau ma le ita tele,” na poloaiina ai loa e Nepukanesa ina ia aumaia i ona luma nei Eperu e toatolu. Sa ia fesili atu, “Pe se matuā manatu ea lea?” ua faaalia ai lona matuā le iloa o le uiga o lo latou tetee e faapaʻuū faō ma tapuai i le tupua auro. Sa manatu o ia o le a toe tuu atu ia i latou se isi avanoa, a e afai latou te tetee pea, o le a lafoina loa i latou i le ogaumu aasa e mu i le afi. “Ma” na faapea mai ai le tupu faamaualuga o Papelonia, “o ai foi se Atua na te laveaiina outou ai laʻu pule?” I le lototele moni ma le faatuatua ia Ieova, na tali atu ai ma le faaaloalo nei Eperu e toatolu i le tupu: “E le aoga ona matou tali atu ia te oe i lenei mea; afai o lea, ua mafai lo matou Atua, matou te auauna i ai, ona laveai mai ia te i matou ai le ogaumu e mu ai le afi, na te laveaiina lava i matou ai lau pule le tupu. A e peitai, a le o lea, ia e silafia e oe le tupu e, matou te le auauna i ou atua; o le tupua auro foi ua e faatuina, matou te le ifo i ai.”—Tanielu 3:13-18.
15. O le ā le gaoioiga na faia e Nepukanesa?
15 Muamua, sa ita Nepukanesa, a o le taimi lea, ua matuā ita tele, auā ua tatou faitau ai i le faaupuga “ua ese le tu o ona fofoga” [agai] i Eperu e toatolu. (Tanielu 3:19) Sa faailoa lona ita tele i lana poloaiga ina ia matuā faaaasa le ogaumu ia faafitu ona aasa na i lo o le mea e masani ai. Ona i ai lea o ni tagata faapitoa e malolosi i lana autau na latou ave Eperu e toatolu ma lafo ia te i latou i le ogaumu aasa e mu ai i le afi. Sa matuā aasa tele le mumū o le afi i lea na faaumatia ai tagata malolosi sa tofia e faia lenei galuega.
16. Na faapefea ona tauia le faatuatua o na Eperu e toatolu?
16 A e sa faateia le tupu ma le ofo tele ina ua ia vaai atu e le na o le toatolu ae ua toafa tamaloloa o loo savavali i totonu o le afi e matuā le afaina lava se isi! Ina ua valaau atu le tupu i Eperu e toatolu ina ia ō mai nai le ogaumu sa ia iloa ai e leai lava se lauulu o ō latou ulu ua mu e oo lava i o latou ofu foi sa lei namu afi. Maeu le sili ona matuā tauia e Ieova o lo latou faatuatua ma le lototele! E le tioa ona manatua i le mafaufau o le aposetolo o Paulo lo latou faatuatua ina ua ia tusia le lisi o le aotelega o molimau o e na “tinei ai le malosi o le afi.” (Eperu 11:34) Maeu se faaaʻoaʻoga lelei o i latou mo auauna uma a Ieova talu mai ai lava!
17. O ā ni faaaʻoaʻoga lelei tali tutusa ua ia i tatou i aso nei?
17 I aso nei, ua lē o fesagai auauna a Ieova ma le faamataʻu o le afi moni e mu ai. A e peitai, e toatele tagata sa matuā tofotofoina lo latou faamaoni ina ua oo mai i le faaalia o le faaaloalo mo tupua faalemalo i tapuaiga. Sa tofoina le faamaoni o nisi i le faatauina o pepa mo vaega o faiga faapolotiki po o le auai i vaegaau faafitafita. Ua sapasapaia e Ieova na tagata uma, na mafai ai e i latou ona faafetaiaia ma le manuia le luʻi o lo latou faamaoni ma i lea ua faamaonia ai le Tiapolo e pepelo a o Ieova o le Atua moni.
Le Isi Faaaʻoaʻoga o le Faatuatua ma le Lototele
18. Na faapefea ona faaalia e Pelesara lona aamu ia Ieova le Atua o sa Iutā, e pei ona faamauina i le Tanielu mataupu e 5, fuaiupu e 3, 4?
18 Peitai, e i ai foi le isi faaaʻoaʻoga o le faatuatua ma le lototele o loo faamauina i le mataupu e 5 o le tusi o Tanielu. O Pelesara le tupu o Papelonia, sa olioli i se faigaʻai faalotu ma le faitau afe o alii sili, o ana palake, ma isi avā. Sa faafuasei ona aliaʻi mai se tusilima i luga o le pa. Sa matuā atuatuvale ai le tupu i lenei mea ma ua tatalaina ai sootaga o lona papatua, ua faafetoai foi ona tulivae o le tasi i le isi. Na toe valaauina ai foi Tanielu le auauna a le Atua moni, ina ia faamatalaina auā ua matuā iso tagata popoto uma o Papelonia.
19. O le ā na matauina ina ua faamatalaina e Tanielu le tusilima i luga o le pa?
19 I le tu ai na o ia i ina i se siomaga matagofie ma le lē faauō, sa leʻi soona mataʻu Tanielu pe faavaivai i le faailoaina atu o lana feau pe faaleamanaia foi le mataupu. Sa toʻa lelei ma filemu lana tautala atu ma le manino ma le faaaloalo na ia avatua ai se molimau faatatau i lona Atua. Sa lei loto malie i le na o le faamatalaina atu o le tusilima, na faamanatu atu e Tanielu i le tupu faapea sa faamaulaloina foi e Ieova le Atua le tamā o lona tamā i le tuuina o ia ia mau faatasi ma manu o le vao seia iloa e ia o Ia o le Pule Silisili ese i le malo o tagata. “E ui lava ina e silafia ia mea uma,” na taʻu atu ai e Tanielu ia Pelesara, ‘e te leʻi faamaulaloina lou finagalo, a ua e aumaia foi i ou luma o ipu o le malumalu o Ieova ma ua e vivii atu i atua ario, auro, ma apamemea, ma uamea, ma laau ma maa latou te le iloa ni mea pe vaai foi i latou. A o le Atua ua ia te ia ou ala uma e te lei vivii atu i ai. O le mea lea, ua tuuina mai ai e ia lenei poloaiga. Ua fuatia oe i le fua faatautau ma ua iloa ua mamasagia, ua vaevaeina ai lou malo, ma ua tuuina atu ia Metai ma Peresia.’ Ioe ua toe faataatia foi e Tanielu se faaaʻoaʻoga matagofie o le faatuatua ma le lototele mo auauna a le Atua i aso nei.—Tanielu 5:22-28.
20. I le vaitaimi o le pulega a Tariu, o le ā le isi faaaʻoaʻoga atili o le faatuatua tele na faataatia e Tanielu?
20 Ua oo mai i le mataupu e 6 o le Tanielu, ua i ai se faaaʻoaʻoga lelei se tasi o le faatuatua ma le lototele. O le Tupu o Tariu, sa avea nei ma pule ma sa ia faia Tanielu o se tasi o alii sili e toatolu e pule i le malo. Sa matatauʻa nisi ia Tanielu, ma sa latou tauanau le tupu ina ia faia se tulafono faapea, i le 30 aso ia aua lava neʻi ole atu se tasi i se mea i se isi a e ia tau lava o le tupu. Sa latou iloa ona pau lava lea o le mea e mafai ai ona latou maua se mea e molia ai Tanielu. Sa na leʻi amanaia le tulafono ma faaauau pea ona tatalo i lona potu e tatala le faamalama e faasaga i Ierusalema. Ina ua maua ua agasala i lona solia o le poloaiga a le tupu, na faatonuina loa ina ia lafoina Tanielu i le lua o leona, e tusa ai ma le faasalaga ua uma ona faamauina i le tulafono. Sa toe tauia foi e le Atua Tanielu ona o lona faatuatua ma le lototele. Faapefea? E pei ona taʻua ai i le Eperu 11:33, na “pupuni ai gutu o leona” e Ieova.
21. I le vaai atu i faaaʻoaʻoga lelei o le faatuatua ma le lototele o loo faamauina i uluai mataupu e ono o le tusi o Tanielu, o le ā e tatau ona avea ma ā tatou faaiuga maumaututu?
21 Maeu mea tutupu e faamalosi ai le faatuatua ua taʻua i le Tanielu mataupu 1 e oo i le 6! Maeu le matuā tauia e Ieova le Atua o i latou o e faaalia le faatuatua ma le lototele! I le isi itu, na tupu lenei mea ona ua faasili i latou e le Atua ma i le isi itu, ona sa latou tofo i le laveaiina faavavega. E moni e mafai ona tatou maua mai ai faamafanafanaga ma le faamoemoe i mea na oo i nei molimau faamaoni pe a fesagai ma tofotofoga. Ioe, o le fuafuaga tonu lava lenei na faamauina ai nei mea! O le mea lea, tau ina ia tatou faia se faaiuga e avea i tatou o ni faaaʻoaʻo lelei o na tagata faatuatua ma le lototetele.—Roma 15:4 Eperu 6:12.
Fesili mo le Autaluga
◻ O le ā ua faailoa mai ai e uiga i igoa o nei talavou Eperu e toafa e tusa ai ma lo latou tausia aʻe?
◻ O le ā le lesona mo i tatou i le faafesagai ai o nei Eperu ma le luʻi i meaʻai?
◻ Ua faapefea ona tofoina le faamaoni o auauna a Ieova i aso nei e pei o na Eperu e toatolu?
◻ Na faapefea ona faaalia le faatuatua ma le lototele o Tanielu e molimau atu ia Pelesara
[Ata i le itulau 29]
Sa aʻoaʻoina e Tanielu ma ana aumea ia tali atu e leai