Ia Faaeteete i Ē Tauemu!

I aso nei, e anoanoai valovaloga ua faia agaʻi i le lumanai, ma ua matuā olaola pisinisi o loo fesootai atu i le suesueina o le lumanai. “A o tu lata mai le tausaga e 2000, e iai se mea e lē masani ai ae e lē matuā faateia ai o loo tupu. E faitau afe tagata i le lalolagi ua vaaia ni faaaliga ese ma e masani ona faamataʻuina ai e faatatau i le lumanai,” ua faapea ona matauina e le Daily Telegraph a Lonetona. O le toatele o tagata o loo matauina nei mea tutupu e manatu latou o lenei matuā naunau atu i le lumanai, o le toe faia o se mea ua uma ona tupu muamua e pei ona sa iai nisi faamoemoega mo ni suiga ae e lei faataunuuina.

A O AGAʻI mai ina faateteleina taavale e tosoina e solofanua i le 19 senituri, na valoia e se tasi tagata e faapea o le a oo ina faatumuina aai o Europa i otaota vale o solofanua. O le mea moni, na faamaonia le sese o lana valoaga. O lea la, i le uaʻi totoʻa atu i le auala o loo faaauau ona lē taulau ai faamatalaga e faatatau i le lumanai, na taʻua e le Times a Lonetona e faapea: “Ua pei le lumanai ua na o se uta o otaota vale o solofanua.”

O isi e tauemu i tagata o ē latou te iloa atu se tulaga matautia i le lumanai. Mo se faaaoaoga, sa luʻia e se polofesa o mea tau pisinisi i se Iunivesite i le Iunaite Setete i latou o loo lapatai mai e faatatau i le faaleagaina o le siosiomaga ina ia fai se latou petipetiga pe faamata o le a faasolo ina faateteleina le faaleagaina. E pei ona lipotia i le mekasini o le New Scientist sa faapea mai le polofesa “o loo ua faaleleia le tulaga o lo tatou soifuaga ma o le a faasolo ina matuā faaleleia lava mo se vaitaimi e lē mailoa.”

E ui i le fenumiaʻi i folafolaga o loo fai mai atoa ma i latou o loo tetee i ai, ae e toatele ua talitonu o mea uma lava o loo iai o le a tumau lava e lē toe suia. O lo latou tauemu i so o se manatu e faapea o le a iai se faalaa tauatua i upufai a tagata, ua latou faaalia ai se uiga e pei ona sa iai i ē tauemu i le uluai senituri T.A.

Po o Tumau Pea Lava Mea Uma?

I le tusi faagaeeina lona lua a le aposetolo Kerisiano o Peteru, lea na tusia pe tusa o le 64 T.A., na ia lapatai mai ai e faapea: “O aso e gata ai e ō mai ai ē tauemu, ma a latou tauemuga, e faapogaia mai i o latou lava tuʻinanau.”—2 Peteru 3:3, NW.

E taumafai le au tauemu ina ia avea le mea o loo latou tauemu i ai e fai ma mea e toē i ai. O le tagata e lolo atu i le tauemuga e ono mafai ona paʻū atu i le maileia i le manatu faapito auā o le tagata tauemu e masani lava ona manao i tagata o ē faalogologo atu ina ia taliaina ona manatu. Atonu o nisi o ē tauemu ia sa lapatai mai ai Peteru sa faapea, “e faapogaia mai i o latou lava tuʻinanau.” I le lapataia o lana au faitau, sa faaaogā e le aposetolo ni faaupuga faamamafa. Sa ia lapatai mai e faatatau i le oo mai o “ē tauemu, ma a latou tauemuga.”

O i latou ia sa tauemu i le uluai senituri sa latou fesiligia le moni o le ‘folafolaga o le toe faatasi mai’ o Keriso, na faapea mai: “Ofea nei le folafolaga o lona toe faatasi mai? Ioe, auā talu ona momoe o le augātamā, ua tutumau pea o mea uma pei ona faatoa faia.” (2 Peteru 3:4, NW) O foliga na sa iai mea i le latou vaai. Peitai, i tuā i le 33 T.A., sa valoia ai e Iesu mala o le a oo i le aai o Ierusalema. Na ia faalauiloa mai e faapea: “E oo mai ia te oe ona aso e tanu ai le mea mautietie e sio ai ia te oe e i latou ua ita ia te oe, latou te sioina lava ia te oe, e puipui ia te oe i itu uma; latou te olopalaina foi oe, atoa ma lau fanau i totonu ia te oe; latou te le tuua foi se maa i luga o le tasi maa i totonu ia te oe.” Pagā le sese o i latou sa tauemu i lena lapataiga! I le 70 T.A., na vagaia ai le aai e autau a Roma ma faatafunaina le aai, ma faaumatia ai le tele o ola o i latou sa nonofo ai. Aisea na lē sauniuni ai le toatele o tagata sa nonofo i le aai mo lenei faaumatiaga? Ona sa latou lei iloaina e faapea sa asiasia i latou e le Atua e ala mai i lona Alo, o Iesu.—Luka 19:43, 44.

Ua faasino atu le aposetolo o Peteru i se faalaa i le lumanai a le Atua e Ona le Malosi Uma Lava. Ua lapatai mai Peteru. “A e sau le aso o le Alii [Ieova] pei o se gaoi.” (2 Peteru 3:10) O le taimi lena o le a aveesea ai e le Atua tagata faalemataʻu mai le lalolagi uma ae faasaoina na o i latou ua faamasinoina e amiotonu. E pei lava ona faamatala atu e lē aunoa e lenei mekasini, o le “faatasi mai” o Keriso na amata i le 1914. Peitai o lona gaoioi o se Faaoosala a le Atua e aveesea le amioleaga o le a faia i le lumanai. O le mea la lea, o le lapataiga a le aposetolo ina ia faaeteete i ē tauemu e matuā faatatauina ma le faanatinati i le taimi nei.

Atonu ua umi nei se taimi o e faatalitali i le faalaa tauatua i mataupufai a tagata. O le ā o le a fesoasoani ia te oe e faatalitali ai pea ma le onosai e aunoa ma le maileiina e le au tauemu? Faamolemole faaauau le faitau.

[Faamatalaga faaopoopo i le itulau 4]

“E oo mai ia te oe ona aso . . . e sio ai ia te oe e i latou ua ita ia te oe, latou te sioina lava ia te oe, e puipui ia te oe i itu uma; . . . latou te le tuua foi se maa i luga o le tasi maa i totonu ia te oe.” O lena lapataiga sa lē tatau ona tauemu i ai. Na faaumatia e autau a Roma ia Ierusalema, ma leiloa ai le tele o ola.