I masina mulimuli ane, na matuā faanoanoa Hitoshi ona ua leai sana galuega. Ina ua faatalanoa o ia i se tasi o galuega, na ia faapea atu e lē mafai ona ia faia se gaoioiga lē faamaoni. Na tali mai lē na faia le faatalanoaga, “E ese la lou oe manatu!” Na faalaeiau Hitoshi e lona aiga ma ana uō ia tumau ona faamaoni, peitaʻi na amata ona tau masalosalo o ia. O se faataʻitaʻiga, na faapea mai o ia, “Na ou taumānatu pe e iai se tāua o loʻu tausisi pea i oʻu talitonuga.”

O le mea na tupu iā Hitoshi ua faamanatu mai ai, e lē o tagata uma e faatāuaina le faamaoni. E manatu nisi o le faamaoni e taofiofia ai le mauaina o se tulaga maualuga, aemaise lava i faiga faapisinisi. Ua faapea mai se fafine e faigaluega i Aferika i Saute, “Ua siʻomia aʻu i tagata e lē faamaoni, ma o nisi taimi e malosi tele taaʻiga ia lē faamaoni.”

O se taisi o vala o le lē faamaoni ua taatele i aso nei, o le pepelo. I nai tausaga ua mavae, na faia ai e Robert S. Feldman, o se fomaʻi o le mafaufau i le Iunivesite o Massachusetts Amherst, se suʻesuʻega ma iloa mai ai, o le 60 pasene o tagata matutua a itiiti mai e faatasi ona pepelo i totonu o se talanoaga e 10 minute. Sa faapea mai Robert, “O se tulaga e matuā faateʻia ai. E matou te leʻi faatalitalia le pepelo o se vala masani o le olaga.” O le mea e ofo ai, ona o le toʻatele o tagata e matuā lē fiafia pe a pelogia i latou e se tasi, peitaʻi o le toʻatele lava o tagata e pepelo.

Aiseā ua taatele ai le pepelo, gaoi, ma isi faiga lē faamaoni i aso nei? E faapefea i le lē faamaoni ona aafia ai tagata lautele? Ae o le fesili e sili ona tāua, e faapefea ona tatou ʻalofia le aafia i nei gaoioiga lē faamaoni?

Pe e te ioe i lenā manatu? I le pei o Samantha, o i tatou uma lava e feagai ma tulaga faigatā. O le auala e tatou te tali atu ai i tulaga e faaosoosoina ai ia lē faamaoni, o le a iloa ai po o le ā tonu le mea e tatou te faatāuaina. O se faataʻitaʻiga, afai e sili ona tāua iā i tatou le iai o se talaaga lelei, e tatou te ono manatu la i le lē faamaoni o se mea e talafeagai. Peitaʻi pe afai e iloa ane e isi le mea moni, o le a iʻu ai i ni iʻuga faanoanoa. Seʻi iloilo vala o loo mulimuli mai.

E LĒ TOE MAUFAATUATUAINA AI

E faavae aʻe ni faiā i le maufaatuatuaina. Pe a maufaatuatuaina e le tasi le isi, e lagona e i laʻua uma le saogalemu ma le malupuipuia. Peitaʻi e lē otometi ona atiaʻe le maufaatuatuaina. E faatoʻā mafai ona atiaʻe e tagata pe afai e faaalu se taimi e faatasitasi ai, talanoa i se auala faamaoni ma gaoioi i se auala lē manatu faapito. Peitaʻi e mafai ona faaleagaina le maufaatuatuaina i se gaoioiga lē faamaoni se tasi, ma pe afai e faaleagaina, e faigatā tele ona toe faaleleia.

Pe na faasesēina oe e se tasi na e manatu i ai o se uō lelei? Pe afai o lea, o ā ni ou faalogona? Atonu na e tigā ma manatu ua ʻolegia oe. E lē taumatea o faalogona masani na e tulaʻi mai. O lea la, o le lē faamaoni e faaleagaina ai ni faiā lelei.

E FAATUPUTELEINA AI LE LĒ FAAMAONI

I se suʻesuʻega na faia e Robert Innes, o se polofesa o le tamaoaiga mai i le Iunivesite o Kalifonia, na iloa ai “e pipisi le lē faamaoni.” O lea, e mafai ona faatusaina le lē faamaoni i se siama. O le tele lava e te lua faatasitasi ai ma se tagata taufaasesē, o le telē foʻi lenā o le lamatiaga o lou aafia i le lē faamaoni.

E faapefea ona e ʻalofia le aafia i le lē faamaoni? E mafai ona fesoasoani le Tusi Paia iā te oe. Faamolemole ia iloilo nisi o mataupu silisili o le Tusi Paia.

I le Tusi Paia, o le uluaʻi upu Eleni lea e faaliliuina i nisi taimi i le “faamaoni,” o lona uiga “o se mea e lelei atoatoa e lē manaʻomia ona toe faaopoopo i ai se isi mea.” E mafai foʻi ona faasino atu i se gaoioiga, amioga, po o se uiga lelei.

E faatāua e Kerisiano upu faagaeeina nei a le aposetolo o Paulo: ʻE matou te mananaʻo ina ia faia mea uma lava ma le faamaoni.’ O ā mea e aofia ai?

LE TAUIVIGA I TOTONU

O le toʻatele o tagata e autilo muamua i se faata i le taeao a o leʻi feiloaʻi ma isi. Aiseā? Talu ai e mananaʻo ia lelei atu o latou foliga vaaia. Peitaʻi, e iai se mea e sili atu ona tāua nai lo o le manaia o le teuina o le ao po o ni laʻei matagofie. O o tatou uiga e mafai ona saga faaopoopo pe aveesea ai foʻi le matagofie o o tatou foliga vaaia.

Ua taʻua i le Tusi Paia e tele ina tatou faanaunau e faia le mea leaga. Ua faapea mai le Kenese 8:21: “E leaga faanaunauga o le loto o le tagata mai lava i lona laʻitiiti.” O le mea moni o loo tatou tauivi ma o tatou faanaunauga agasala na fananau mai ma i tatou. Na faamatala manino e le aposetolo o Paulo lana tauiviga faasaga i le tulaga agasala e faapea: “Ou te matuā naunau i le tulafono a le Atua e tusa ma le tagata i totonu, ae ua ou iloa i loʻu tino se isi tulafono, o loo feteenaʻi ma le tulafono a loʻu mafaufau, ma ua faapologaina ai aʻu i le tulafono a le agasala o loo i loʻu tino.”—Roma 7:22, 23.

O se faataʻitaʻiga, pe a uunaʻia i tatou e o tatou loto e faia se mea leaga ma ua malosi lo tatou faanaunauga ia lē faamaoni, e lē faamalosia i tatou e faatino lenā uunaʻiga po o le faanaunauga. E mafai lava ona tatou faia se isi filifiliga. Pe a tatou filifili e teena uunaʻiga leaga, o le a mafai ona tatou tumau e faamaoni e ui lava o loo siʻomia i tatou e tagata lē faamaoni.

MANUMALO I LE TAUIVIGA

O le mea moni e tatou te manaʻomia ni tapulaa maualuluga tau amio. Peitaʻi, e faanoanoa ona o le toʻatele ua sili atu ona tele le taimi e faaalu e filifili ai o latou laʻei, nai lo o le taimi e mafaufau ai i ni a latou tapulaa tau amio. O le iʻuga, ua latou manatu ai e lelei le lē faamaoni pe afai e fetaui ma lo latou tulaga. O le auala lenei ua faamatala ai e le tusi The (Honest) Truth About Dishonesty lenei manatu: “O le mea moni, e tatou te faafoliga atu i isi ina ia iloa pea o i tatou o ni ē e faamaoni, e ui lava e tatou te lē o faamaoni.” Ae pe e iai ni tapulaa maufaatuatuaina e fesoasoani iā i tatou, e iloa ai po o se mea lelei le lē faamaoni? Ioe, e iai.

E faitau miliona tagata i le lalolagi aoao ua iloaina, e mafai e le Tusi Paia ona faamalieina lenā manaʻoga. O loo iai i le Tusi Paia tapulaa tau amio e sili ona maufaatuatuaina nai lo o se isi lava tusi. (Salamo 19:7) O loo iai taʻiala maufaatuatuaina ma tumau ona aogā i mataupu e pei o le olaga i le aiga, galuega, amioga, ma le itu faaleagaga. O tulafono ma mataupu silisili o loo iai e mafai ona aogā i so o se atunuu, tupuaga, ituaiga, ma tagata. O lea, e mafai ona toleni o tatou loto ia faamaoni ma amio saʻo e ala i le tilofaʻia o le Tusi Paia, manatunatu loloto i mea o loo taʻua ai, ma faatatau ana fautuaga.

Peitaʻi, e iai se isi mea e manaʻomia ina ia manumalo ai i le lē faamaoni, i lo o le tau ina iloa o le poto saʻo o le Tusi Paia. Ua tatou ola i se lalolagi ua matuā leaga amioga a tagata, ma e ono taaʻina ai i tatou i ana tapulaa piʻopiʻo. O lea e manaʻomia ai ona tatou tatalo iā Ieova mo lana fesoasoani. (Filipi 4:6, 7, 13) O le faia faapea, o le a tatou maua ai le lototele e tū mo le mea saʻo ma faamaoni i mea uma.

TAUI O LE FAAMAONI

Ua maua e Hitoshi lea na taʻua i le amataga, aogā o le iai o se talaaga o sē e galue faamaoni. Ua galue nei o ia i se galuega e faatāua e lona pule lona faamaoni. Ua faapea mai Hitoshi: “Ou te lotofaafetai ona ua ou maua se galuega ua mafai ai ona ou tausisi pea i se lotofuatiaifo mamā.”

E iai foʻi isi ua tofo i le moni o lenei tulaga. Seʻi o tatou iloilo ni faataʻitaʻiga a nisi na maua aogā mai i le faatatauina o le mataupu silisili o le Tusi Paia, “ia faia mea uma ma le faamaoni.”

• Lotofuatiaifo Mamā

  

  “Na ou lē toe aʻoga ina ua 13 oʻu tausaga, ina ia galulue ma ni tagata gāoi. O le iʻuga, o le 95 pasene o aʻu tupe na maua i auala lē faamaoni. Mulimuli ane, na ou faaipoipo ma amata ona ma suʻesuʻeina ma laʻu tane le Tusi Paia faatasi ma Molimau a Ieova. Na ma aʻoaʻoina mai ai e inosia e Ieovaa faiga lē faamaoni. Sa ma filifili loa e suia le auala e ma te ola ai. I le 1990, na tuuina atu ai o ma ola iā Ieova ma papatiso e avea o ni Molimau a Ieova.”—Faataoto 6:16-19.

  “I le taimi muamua, na tumu loʻu fale i mea gaoi, ae o lea ua lē toe iai na mea uma, ma ua ou maua se lotofuatiaifo mamā. Ou te matuā faafetaia le alofa mutimutivale o Ieova, pe a ou mafaufau i le tele o tausaga na ou lē faamaoni ai. Ou te lagona le fiafia pe a ou moe i le pō, i le iloaina o loo finagalo malie mai Ieova iā te aʻu.”—Cheryl, Aialani.

  

  “Ina ua iloa e loʻu pule na ou teena se faiga faaalatua mai i se tasi na ono avea ma a matou tagata faatau, na faapea mai o ia: ʻUa avea oe ma sē e maufaatuatuaina ona o le Atua o loo e tapuaʻi i ai. O se faamanuiaga i le kamupani lou faigaluega ai i inei.’ O le faamaoni i mea uma ua ou maua ai se lotofuatiaifo mamā i luma o Ieova le Atua. Ua mafai ai foʻi ona ou fesoasoani i loʻu aiga ma isi ia faia foʻi faapea.”—Sonny, Hong Kong.

• Filemu le Mafaufau

  

  “O loo ou galue o se pule lagolago i se faletupe faavaomalo. I lenei galuega, e sili atu ona faatāua e tagata le tulaga lelei tau tamaoaiga nai lo o le faamaoni. Ua taatele le manatu e faapea, ʻE lē afāina sina lē faamaoni pe afai e faaleleia ai le tamaoaiga, ma fesoasoani i le tulaga tau tupe.’ Peitaʻi ua ou maua le filemu o le mafaufau ona o le avea ma sē e faamaoni. Ua ou maumauaʻi e faamaoni pea e tusa po o ā iʻuga e tulaʻi mai ai. Ua iloa e i latou e matou te faigaluega, ou te lē pepelo iā i latou pe pepelo foʻi mo i latou.”—Tom, Iunaite Setete.

• Faaaloalogia e Isi

  

  “Na faaosooso aʻu e lē na vaaia laʻu galuega ia ou pepelo ina ua leiloloa ni oloa mai i le galuega, peitaʻi na ou teena. Ina ua maua mulimuli ane i latou na gaoia oloa, na faafetai mai loʻu pule ona o loʻu faamaoni. E matuā manaʻomia le lototele ina ia faamaoni ai i lenei lalolagi lē faamaoni. Peitaʻi i le iʻuga, e maufaatuatuaina i tatou ma faaaloalogia e isi.”—Kaori, Iapani.

O le iai o se lotofuatiaifo mamā, filemu le mafaufau, ma faaaloalogia e isi, o taui na e iloa ai e aogā le faamaoni. Pe e te ioe i na manatu?