E Faaalia e Ieova Lona Mamalu i Ē Lotomaulalo

“O le taui o le faamaulalo ma le mataʻu iā Ieova, o le oloa lea, ma le viiga, ma le ola.”—FAATAOTO 22:4.

1, 2. (a) Ua faaalia faapefea i le tusi o Galuega o Setefano o “le tagata ua tumu i le faatuatua ma le Agaga Paia”? (e) O le ā le faamaoniga o le lotomaulalo o Setefano?

O SETEFANO o le “tagata ua tumu i le faatuatua ma le Agaga Paia.” Ua tumu foʻi o ia i le “alofa tunoa ma le mana.” I le avea ma se tasi o uluaʻi soo o Iesu, na ia faia ai faailoga tetele ma vavega i tagata. I se tasi mea na tupu, na tutū mai isi e fefinauaʻi ma ia, “ua lē mafaia foʻi e i latou ona tetee atu i le poto ma le Agaga ua na tautala ai.” (Galuega 6:5, 8-10) E manino, o Setefano o se tagata filigā e suʻesuʻe le Afioga a le Atua, ma sa molimau malosi ai e faamaonia le moni o lea Afioga a o feagai ma taʻitaʻi lotu Iutaia i ona aso. Ua faamauina lana faamatalaga i le Galuega mataupu e 7, lea e faamaonia ai lona matuā naunau i le faataunuuina o le finagalo o le Atua.

² E leʻi pei Setefano o na taʻitaʻi lotu, o ē na avea o latou tulaga ma lo latou poto ma māfuaaga na latou manatu ai ua sili i latou i lo tagata lautele, auā sa lotomaulalo o ia. (Mataio 23:2-7; Ioane 7:49) E ui lava e atamai o ia i le Tusi Paia, ae sa matuā lotomalie o ia e tuuina atu iā te ia le tofiga o le “tufatufa i oloa” po o mea taumafa ina ia mafai ai e aposetolo ona “finafinau i le talotaloga ma le auauna i le upu.” Sa iai se talaaga lelei o Setefano i uso ma o lea na filifilia ai o ia o se tasi o tane e toʻafitu e taulimaina le tufatufaina atu o oloa. Na ia taliaina ma le lotomaulalo le galuega.—Galuega 6:1-6.

3. O le ā le faailoaga mataʻina o le alofa tunoa o Ieova iā Setefano?

³ Sa silafia e Ieova le lotomaulalo o Setefano, lona tulaga faaleagaga ma lona faamaoni. Ina ua molimau atu Setefano i le toʻatele o taʻitaʻi Iutaia i le fono o ē na feita iā te ia, ona iloa ai lea e i latou “ona mata, ua peiseaʻī o fofoga o se agelu.” (Galuega 6:15) O ona fofoga ua pei o se ave feʻau a le Atua, ona o le filemu mai le Atua mamalu, o Ieova. Ina ua uma ona molimau lototele atu Setefano i sui o le fono, sa matuā mataʻina le faalauiloaga o le alofa tunoa o le Atua iā te ia. “Ua tumu o ia i le Agaga Paia, ua pulatoʻa i le lagi, ua iloa atu le pupula o le Atua, ma Iesu o loo tū i le itu taumatau o le Atua.” (Galuega 7:55) O lenei vaaiga ofoofogia na toe faamausalīina ai iā Setefano le tulaga o Iesu, o ia o le Alo o le Atua ma o le Mesia. Sa faamalosia Setefano o se tasi e lotomaulalo ma faamautinoa sa finagalo malie Ieova iā te ia.

4. O ai ua faaalia i ai e Ieova lona mamalu?

⁴ Ua faaalia i le vaaiga na tuu atu iā Setefano, e faaali e Ieova lona mamalu ma lana fuafuaga i ē matataʻu ma le lotomaulalo iā te ia ma talisapaia la latou faiā ma ia. Ua faapea mai le Tusi Paia: “O le taui o le faamaulalo ma le mataʻu iā Ieova, o le oloa lea, ma le viiga, ma le ola.” (Faataoto 22:4) O lea la, e tāua tele le malamalama i le uiga moni o le lotomaulalo, le auala tatou te atiina aʻe ai lenei uiga tāua ma aogā e maua i le faaalia i vala uma o le olaga.

Faamaulalo—O se Uiga o le Atua

5, 6. (a) O le ā le lotomaulalo? (e) Ua faaalia faapefea e Ieova le faamaulalo? (i) E ao faapefea ona aafia i tatou i le faamaulalo o Ieova?

⁵ Atonu e faateʻia nisi i le faapea atu o Ieova le Atua o lē e sili ona mamalu ma maualuga i le aoao o mea, o le faaaʻoaʻo sili o le faamaulalo. Na faapea atu le tupu o Tavita iā Ieova: “Ua e foaʻiina foʻi iā te aʻu le talita o le olataga mai iā te oe; ua faatumauina aʻu e lou aao taumatau; o lou agamalu [po o le faamaulalo] ua faasilisiliina ai aʻu.” (Salamo 18:35) Ina ua tautala Tavita e faatatau i le “faamaulalo” o Ieova, na ia faaaogā ai le upu Eperu o lona uiga autū “ua faanoʻunoʻu pe punou ifo.” E ese mai i le upu o le lotomaulalo o isi upu ua maua mai i lenei upu faavae o le “lē fia sili,” “agamalu” ma le “faamaulalo.” O lea la, na faaalia e Ieova le faamaulalo ina ua ia feutagaʻi ma le tagata lē lelei atoatoa o Tavita ma faaaogā o ia e avea ma tupu e fai Mona sui. Ua faaalia i le ulutala o le Salamo e 18, na puipuia ma lagolagoina e Ieova ia Tavita, laveaʻiina o ia “ai lima o ē na ita mai iā te ia uma lava, atoa ma le lima o Saulo.” E tusa ma lea tulaga, na iloa e Tavita so o se tulaga aloaʻia lava po o le mamalu na te maua i le avea o se tupu, na māfua ona sa faamaulalo Ieova ma gaoioi mo ia. Na fesoasoani lenei malamalamaaga iā Tavita e tumau ai i le lotomaulalo.

⁶ Ae ā i tatou? Ua finagalo Ieova e aʻoaʻo i tatou i le upu moni, ma atonu ua ia tuuina mai iā i tatou faaeaga o le auaunaga e ala i lana faalapotopotoga, po o le faaaogā foʻi o i tatou i nisi o auala e faataunuu lona finagalo. O le ā e ao ona tatou lagona ai e faatatau i lenei mea? Pe lē avea lea ma māfuaaga tatou te lotomaulalo ai? Pe tatou te lē loto faafetai ea mo le faamaulalo o Ieova ma ʻalofia le faamaualugaina o i tatou lava, lea e ono iʻu i ni mala?—Faataoto 16:18; 29:23.

7, 8. (a) Na faapefea ona faaalia le faamaulalo o Ieova i ana feutagaʻiga ma Manase? (e) I le ā le auala ua faataatia ai e Ieova ma Manase se faaaʻoaʻoga mo i tatou e mulimuli ai i le faaalia o le faamaulalo?

⁷ E lē gata ua faaalia le faamaulalo o Ieova e ala i ana feutagaʻiga ma tagata lē lelei atoatoa, ae ua finagalo malie foʻi e faasafua atu lona alofa iā i latou e lotomaulalo, e oo lava i le faatulaʻiina pe faaeaina o i latou. (Salamo 113:4-7) Seʻi fai se faataʻitaʻiga, o le mea na oo i le tupu o Iuta o Manase. Sa ia faaaogā sesē lona tulaga maualuga o se tupu e faaauiluma ai tapuaʻiga sesē ma “faia mea leaga e tele i luma o Ieova e faaonoono iā te ia.” (2 Nofoaiga a Tupu 33:6) Mulimuli ane, na faasalaina Manase e Ieova e ala i le aveesea o lana nofoaiga e le tupu o Asuria. A o iai i le falepuipui, ona “matuā faatoga atu ai lea o ia iā Ieova lona Atua, ma ua matuā faamaulalo” ona toe faafoʻisia ai lea o ia e Ieova i le nofoālii i Ierusalema, ma na iloa ai e Manase, “o Ieova o le Atua lava ia.” (2 Nofoaiga a Tupu 33:11-13) O lea la, o le lotomaulalo o Manase na faafiafia ai le finagalo o Ieova, ma na faaalia foʻi e Ieova le faamaulalo e ala i le faamagaloina o ia ma toe faafoʻisia e avea o se tupu.

⁸ O le finagalo malie o Ieova e faamagalo aemaise le uiga salamō o Manase, ua aumaia ai se lesona tāua o le lotomaulalo iā i tatou. E ao ona tatou manatua, o le auala tatou te feutagaʻi ai ma i latou atonu sa faaonoono mai ma le uiga tatou te faaalia pe a tatou agasala, e aafia ai le auala e feutagaʻi ai Ieova ma i tatou. Pe afai tatou te lotomalilie e faamagalo isi ma lotomaulalo e taʻutino o tatou sesē, e alofa mai Ieova iā i tatou.—Mataio 5:23, 24; 6:12.

Ua Faaalia le Mamalu o Ieova i Ē Lotomaulalo

9. Po o se faailoga o le vaivai le lotomaulalo? Ia faamatala.

⁹ Ae peitaʻi, o le lotomaulalo ma isi uiga e lē tatau ona manatu i ai o se faailoga o le vaivai po o le lagolagoina o le mea sesē. E pei ona faamaonia e le Afioga Paia, o Ieova e faamaulalo ae e tonu lona toʻatamaʻi ma lona mana ofoofogia lea na te faaalia pe a manaʻomia. Talu ai lona faamaulalo, e liuliualo ma finagalo malie Ieova pe uaʻi faapitoa atu i ē lotomaulalo, ae liliu ese mai o ia iā i latou e faamaualuga. (Salamo 138:6) E faapefea ona uaʻi faapitoa atu Ieova i ana auauna faamaoni?

10. O le ā ua faaali e Ieova i ē lotomaulalo, e pei ona taʻua i le 1 Korinito 2:6-10?

¹⁰ I lana taimi atofaina ma e ala i lana auala ua ia filifilia e fesootaʻi ai, ua faaalia ai e Ieova i ē lotomaulalo ia faamatalaga i le auala o le a ia faataunuu ai ana fuafuaga. Ua natia nei faamatalaga mamalu mai iā i latou o ē taofiofimamau ma le faamaualuga i le atamai po o mafaufauga o tagata. (1 Korinito 2:6-10) Ae peitaʻi, ona o lea ua maua e ē lotomaulalo le malamalamaaga saʻo o fuafuaga a Ieova, ua uunaʻia i latou e faamamaluina Ieova ona ua latou talisapaia lona mamalu ofoofogia.

11. I le uluaʻi senituri, na faaalia faapefea e nisi le leai o se lotomaulalo, ma e faapefea ona lē manuia ai latou ona o lenei mea?

¹¹ I le uluaʻi senituri, na faaalia e le toʻatele e aofia ai ma nisi na faapea mai o i latou o Kerisiano, le leai o se lotomaulalo ma na tausuai i le mea na taʻu atu e Paulo iā i latou e uiga i fuafuaga a le Atua. Na avea Paulo ma “aposetolo o nuu ese” e lē ona o lona lanu, tulaga tau aʻoaʻoga, tausaga po o se talaaga umi o galuega lelei. (Roma 11:13) O i latou e mafaufau faaletino, e masani ona manatu i nei mea o vala ia e iloa ai i latou e ao ona avea o ni ʻaufaigaluega a Ieova. (1 Korinito 1:26-29; 3:1; Kolose 2:18) Ae peitaʻi, na filifilia e Ieova ia Paulo, e ōgatusa ma Lona alofa ma fuafuaga amiotonu. (1 Korinito 15:8-10) Na musuā i latou na taʻua e Paulo o “aposetolo silisili” ma isi tagata tetee, e talia Paulo ma lana faamalamalamaina o le Tusi Paia. O le leai o se lotomaulalo na latou lē maua ai le poto ma le malamalamaaga o auala mamalu a Ieova e faataunuu ai lana fuafuaga. Seʻi aua lava neʻi o tatou manatu māmā pe muaʻi faia faaiʻuga agaʻi iā i latou ua filifilia e Ieova e faaaogā e faataunuu lona finagalo.—2 Korinito 11:4-6.

12. Ua faaalia faapefea e le faaaʻoaʻoga a Mose e faamanuia e Ieova i latou e lotomaulalo?

¹² I le isi itu, e tele faaaʻoaʻoga i le Tusi Paia o loo faamatilatila ai le auala na alofagia ai tagata lotomaulalo ma faaali i ai sina vaega o le mamalu o le Atua. O Mose sa sili ona “agamalu” i tagata uma, na vaai i le mamalu o le Atua ma maua se faiā vavalalata ma ia. (Numera 12:3) Na galue lenei tagata lotomaulalo mo le 40 tausaga o se leoleo mamoe, atonu o le tele o nei tausaga sa iai i le tolotolo o Arapi, ma sa tele ana faamanuiaga mai Lē na Foafoaina Mea. (Esoto 6:12, 30) Ona o le lagolagosua a Ieova, na avea ai Mose ma fofoga taumomoli ma o se matai sili e faamaopoopoina mea a le nuu o Isaraelu. Na la fesootaʻi ma le Atua. E ala i se faaaliga, na ia vaaia ai ‘⁠le faatusa o Ieova.’ (Numera 12:7, 8; Esoto 24:10, 11) O i latou o ē na taliaina lenei auauna lotomaulalo ma o se sui o le Atua, na faamanuiaina foʻi i latou. O le a faapena foʻi ona faamanuiaina i tatou pe afai tatou te talia ma usiusitai i le Mose sili o Iesu, faapena foʻi le “auauna faamaoni ma le mafaufau” ua ia tofia.—Mataio 24:45, 46; Galuega 3:22.

13. Na faapefea ona faaali le mamalu o Ieova i leoleo mamoe lotomaulalo i le uluaʻi senituri?

¹³ O ai na faaali i ai le mamalu o Ieova ina ua oo mai le faasilasilaga a le agelu e faatatau i le tala lelei o le fanau mai o “le Faaola, o ia o Keriso le Alii”? E leʻi faaalia atu i taʻitaʻi lotu faamaualuluga po o tagata tāua i tulaga maualuluga, ae na faaali atu i leoleo mamoe lotomaulalo sa ‘⁠nonofo ma leoleo pō i o latou lafu mamoe.’ (Luka 2:8-11) E leʻi viia i latou nei e tagata ona o le maoaʻe o ni o latou agavaa ma galuega. Peitaʻi, o i latou nei na silasila i ai Ieova ma filifilia e faailoa muamua atu i ai le fanau mai o le Mesia. Ioe, e faaali e Ieova lona mamalu i tagata e lotomaulalo ma matataʻu iā te ia.

14. O le a faapefea ona tauia e Ieova i latou e lotomaulalo?

¹⁴ O le ā ua aʻoaʻo mai e nei faaaʻoaʻoga iā i tatou? Ua faailoa mai ai iā i tatou e faapea, e faamanuia e Ieova ma foaʻi le poto ma le malamalama e uiga i ana fuafuaga i tagata lotomaulalo. Ua ia filifilia i latou e ono lē agavaa e tusa ma le manatu o nisi, ma faaaogā i latou e faailoa atu lana fuafuaga mamalu i isi. E ao ona uunaʻia ai e lenei mea i tatou ia saʻili atu pea iā Ieova, lana Afioga faavaloaga ma lana faalapotopotoga mo taʻitaʻiga. E tatou te mautinoa o le a faaauau pea ona faaali e Ieova lana fuafuaga mamalu i ana auauna lotomaulalo. Na faalauiloa e le perofeta o Amosa e faapea: “E lē faia lava se mea e le Alii o Ieova, a e faaalia lona finagalo i ana auauna o perofeta.”—Amosa 3:7.

Ia Atiaʻe le Lotomaulalo ma Maua le Finagalo Malie o le Atua

15. Aiseā e ao ai ona tatou finafinau ina ia tumau ona lotomaulalo, ma ua faapefea ona faamatilatila mai lenei mea e le tulaga o le tupu o Saulo?

¹⁵ Ina ia maua le finagalo malie o le Atua, e ao ona tatou tumau ona lotomaulalo. Aua neʻi manatu e faapea, a lotomaulalo se tasi ona lotomaulalo ai lava lea i taimi uma. E mafai e se tasi ona lē toe lotomaulalo ae lolo atu i le mimita ma le loto fefete, lea e oo atu i le faamaualuga ma iʻuga mataʻutia. O le mea tonu lava lenā na faia e Saulo, le uluaʻi tupu faauuina o Isaraelu. Ina ua uluaʻi filifilia o ia, na ‘faatauvaa o ia i ona lava manatu.’ (1 Samuelu 15:17) Ae peitaʻi, ina ua lua tausaga talu ona amata lana pulega, na ia gaoioi ai loa ma le faamaualuga. Sa ia manatu māmā i faatulagaga a Ieova o le ofoina lea e le perofeta o Samuelu o taulaga, ma na ia faia ni faamolemolega mo lona ofoina o taulaga. (1 Samuelu 13:1, 8-14) O le amataga lenei o le faagasologa o mea na tutupu na faaalia ai le leai o sona lotomaulalo. O le iʻuga na ia lē toe maua le agaga o le Atua ma lona finagalo malie, ma mulimuli ane na oo ai i se oti faalumaina. (1 Samuelu 15:3-19, 26; 28:6; 31:4) E manino le mata o le vai: E ao ona tatou finafinau ina ia tumau ona lotomaulalo ma ia usiusitai ae faatoʻilalo manatu faasausili, ma ʻalofia so o se gaoioiga faamaualuga e iʻu i le lē finagalo malie mai ai o Ieova.

16. E faapefea i le manatunatu i la tatou faiā ma Ieova ma uso a tagata ona fesoasoani iā i tatou e atiaʻe le lotomaulalo?

¹⁶ E ui ina e lē o lisi maia le lotomaulalo o se tasi o fua o le agaga o le Atua, ae o se uiga o le Atua e ao ona tatou atiaʻe. (Kalatia 5:22, 23; Kolose 3:10, 12) Talu ai e aofia ai manatunatuga, o lona uiga o le auala tatou te manatu ai iā i tatou ma isi, o le atiina aʻe la o le lotomaulalo e manaʻomia ai taumafaiga. O le manatunatu loloto i la tatou faiā ma Ieova ma o tatou uso a tagata, e mafai ona fesoasoani iā i tatou ia lotomaulalo ai. I le silafaga a le Atua, ua pei tagata lē lelei atoatoa o le mutia e ola mo sina taimi ona magumagu lea. Ua pei tagata o ni sē i se fanua. (Isaia 40:6, 7, 22) Pe e iai ea se māfuaaga e mimita ai se lau e tasi o le mutia ona o le umi o ia i lo isi lau o le mutia? Pe e gugutu mai le sē i lona malosi e oso mamao ai i lo isi sē? E matuā valea le mafaufau faapena. O lea la, na toe faamanatu atu e le aposetolo o Paulo i ona uso Kerisiano: “O ai ea na te faaeseina oe? se ā foʻi se mea ua iā te oe e leʻi foaʻiina atu? A e afai na foaʻiina atu iā te oe, se ā le mea ua e mitamita ai, peiseaʻī e leʻi foaʻiina atu lava?” (1 Korinito 4:7) O le manatunatu i mau o le Tusi Paia e pei o lenei mau e fesoasoani iā i tatou e atiaʻe ai ma faaalia le lotomaulalo.

17. O le ā na fesoasoani i le perofeta o Tanielu e atiaʻe le lotomaulalo ma o le ā e fesoasoani iā i tatou e faia faapena?

¹⁷ O le perofeta Eperu o Tanielu o le “tagata ua alofateleina” i le silafaga a le Atua ona sa “faatigāina” o ia iā te ia lava ona o lona lotomaulalo. (Tanielu 10:11, 12) O le ā na fesoasoani iā Tanielu e atiaʻe le lotomaulalo? Muamua lava, na ia faaalia le faalagolago atoatoa iā Ieova ma liliu atu e lē aunoa iā te ia i le tatalo. (Tanielu 6:10, 11) E lē gata i lea, o Tanielu o se tagata filigā e suʻesuʻe le Afioga a le Atua ona o uunaʻiga saʻo, lea na fesoasoani iā te ia ia iai se vaaiga manino i fuafuaga mamalu a le Atua. Na ia lotomalie foʻi e faailoa ana mea sesē, ae lē na o agasala a ona tagata. Na matuā fiafia foʻi o ia e faaauiluma le amiotonu a le Atua ae lē o lana lava amiotonu. (Tanielu 9:2, 5, 7) Pe e mafai ona tatou aʻoaʻoina ni lesona mai i le faaaʻoaʻoga mataʻina a Tanielu ma taumafai e atiaʻe ma faaalia le lotomaulalo i vala uma o o tatou olaga?

18. O le ā le manuia o le a maua e i latou e lotomaulalo i aso nei?

¹⁸ Ua faapea mai le Faataoto 22:4: “O le taui o le faamaulalo ma le mataʻu iā Ieova, o le oloa lea, ma le viiga, ma le ola.” Ioe, e alofa Ieova iā i latou e lotomaulalo ma o le iʻuga o le viiga ma le ola. Ina ua toeitiiti lava lafoaʻia e le faisalamo o Asafo lana auaunaga i le Atua, mulimuli ane na toe fetuunaʻi ona mafaufauga e le Atua, ma na ia faailoa mai: “E te taʻitaʻi iā te aʻu i lau pule, a e mulimuli ane e te talia mai aʻu i le manuia.” (Salamo 73:24) E faapefea ona faatatau i aso nei? O le ā le manuia o le a maua e i latou e lotomaulalo? E ese mai i le fiafia i se faiā faamanuiaina ma Ieova, ua latou tulimataʻi e vāai i le faataunuuga o upu a le tupu o Tavita: “O ē agamalu, e fai mo latou le nuu; e faafiafia foʻi i latou iā te i latou ona o le manuia e tele.” E mautinoa o se lumanaʻi matagofie!—Salamo 37:11.

Pe E te Manatua?

• Ua faapefea ona avea Setefano ma faaaʻoaʻoga o se tasi e lotomaulalo o lē na faaali i ai e Ieova Lona mamalu?

• I ā auala ua faaalia ai e Ieova le Atua le faamaulalo?

• O ā faaaʻoaʻoga ua faaalia ai faapea e faaali e Ieova lona mamalu i ē lotomaulalo?

• Ua faapefea i le faaaʻoaʻoga a Tanielu ona fesoasoani iā i tatou e atiaʻe le lotomaulalo?

[Pusa i le itulau 12]

O se Tagata e Maumauaʻi ae Lotomaulalo

I le 1919 i se tauaofiaga a Tagata Aʻoga o le Tusi Paia (ua lauiloa i aso nei o Molimau a Ieova) i Cedar Point, Ohio, U.S.A., na fiafia ai J. F. Rutherford e 50 tausaga o lē na vaaia le galuega talaʻi i le lalolagi atoa i le taimi lenā, e tauofo e laʻu ato ma momoli tagata usufono i o latou potu. I le aso mulimuli o le tauaofiaga, na ia faagaeetia ai le aofia e 7,000 i upu nei: “O outou o sāvali o le Tupu o tupu ma le Alii o alii, ua outou taʻu atu i tagata . . . le malo mamalu a lo tatou Alii.” E ui e lauiloa le uso o Rutherford o se tagata e maumauaʻi ma malosi lona leo e aunoa ma le faagutugutulua i le upu moni, e lotomaulalo o ia i le silafaga a le Atua ma e masani ona atagia mai i ana tatalo i le tapuaʻiga i taeao i Peteli.

[Ata i le itulau 9]

O Setefano e atamai i le Tusi Paia, ae sa lotomaulalo e tufatufa atu taumafa

[Ata i le itulau 10]

O le lotomaulalo o Manase na fiafia ai Ieova

[Ata i le itulau 12]

Aiseā na avea ai Tanielu o se “tagata ua alofateleina”?