Lomiga Faale-Tusi Paia I LE INITANETI
Lomiga Faale-Tusi Paia
I LE INITANETI
Faa-Samoa
ā
  • ā
  • ē
  • ī
  • ō
  • ū
  • ʻ
  • TUSI PAIA
  • LOMIGA
  • SAUNIGA
  • g17 Nu. 3 itu. 10-11
  • Le Puta o le Tagata—Le “Faiʻai Lona Lua” o Lou Tino?

Leai se vitiō o maua i lenei vaega.

Faamalie atu na iai se faalētonu i le kopiina o le vitiō.

  • Le Puta o le Tagata—Le “Faiʻai Lona Lua” o Lou Tino?
  • Ala Mai!—2017
  • Tamaʻi Ulutala
  • Mataupu e Taitutusa
  • “SE FALE E GAOSIA AI VAILAAU ESEESE”
  • LELEI FESOOTAʻIGA
  • Faamatala e se Fomaʻi o le Mafaufau Lona Faatuatuaga
    Ala Mai!—2017
  • Lisi o Mataupu
    Ala Mai!—2017
Ala Mai!—2017
g17 Nu. 3 itu. 10-11
O le enteric nervous system o loo i le vaega e faamalūina ai meaʻai

O le enteric nervous system (ENS, lea o loo faaalia i le lanu moana) o loo i le vaega e faamalūina ai meaʻai

Le Puta o le Tagata Le “Faiʻai Lona Lua” o Lou Tino?

E FIA ou faiʻai? E saʻo pe a e tali mai e na o le “tasi.” Peitaʻi, e iai isi faagasologa o neula o loo i lou tino. E iai se vaega o neroni (neurons) e fai si telē ma ua faaigoaina e saienitisi o le “faiʻai lona lua.” E taʻua lenei vaega o le enteric nervous system (ENS), ma e lē o i totonu o le ulu ae e tele lava ina maua i le manava.

E tele galuega ma taumafaiga e faia e le tino e suia ai meaʻai ina ia maua ai le malosi. O lea, e faasolosolo ona tuu atu e le faiʻai i le ENS le galuega o le faamalūina o meaʻai.

E ui e lē lavelave le ENS pe a faatusatusa i le faiʻai, ae e lē faigofie ona malamalama i le galuega o loo faia e le ENS. E faia aʻe le ENS o loo i le tino o le tagata, i le pe ā ma le 200 i le 600 miliona neroni. O lenei vaega o neroni o loo i totonu o le vaega o loo faamalū ai meaʻai. E talitonu saienitisi pe ana faapea e faia le galuega a le ENS i le faiʻai, semanū e mafiafia neula e manaʻomia i le faiʻai. E pei ona taʻua i le tusi The Second Brain, “e sili atu ona saogalemu ma talafeagai ona tuu atu i le vaega o loo faamalūina meaʻai e vaavaaia lea galuega.”

“SE FALE E GAOSIA AI VAILAAU ESEESE”

O le faamalūina o meaʻai e manaʻomia ai le tele o vailaau ua uma ona tuufaatasi ma maua i se taimi patino, ona faasoa atu lea i vaega eseese o le tino. Ua faamatalaina e se polofesa e suafa iā Gary Mawe le faamalūina o meaʻai e tai pei o se “fale e gaosia vailaau.” O le lavelave o le auala e maua ai nei vailaau e matuā faigatā ona faavasega i le mafaufau. O se faaaʻoaʻoga, i totonu o le taufale o loo iai ni sela faapitoa e mafai ona iloa ai po o ā ituaiga o vailaau i totonu o meaʻai o loo e taumafaina. O lenā faamatalaga e fesoasoani i le ENS e iloa ai polotini eseese (enzymes) e talafeagai ona faaaogā e faamalū ai meaʻai, ina ia mafai ona aveina i totonu o le tino. E tāua foʻi le vaega a le ENS i le mataʻituina o le tele o vailaau oona o loo i totonu o meaʻai, ma fetuunaʻi le aofaʻi ma ituaiga o polotini e manaʻomia.

Ia mafaufau i le faamalūina o meaʻai e tai pei o se fale gaosi oloa lea e tele ina vaavaaia e le ENS. E faagaoioi e lou faiʻai lona lua le meaʻai ina ia sao i totonu o le taufale, e ala lea i le faatonutonuina o gaoioiga a maso o le taufale. E fetuunaʻi e le ENS le malosi ma le tele o taimi e manaʻomia ona gaoioi ai nei maso.

E vaavaaia foʻi e le ENS le puipuia o le tino mai i faamaʻi. O meaʻai o loo e taumafaina atonu e faatalitalia e iai siama leaga. E lētioa la pe ā ma le 70 i le 80 pasene o sela papaʻe (lymphocyte) o loo i o tatou tino, e maua i totonu o o tatou manava. O nei sela papaʻe e tāua mo le puipuia o o tatou tino mai i faamaʻi. Pe a tele siama i lou tino, e mafai e le ENS ona puipuia i le faagaoioi o maso e aveese ai le tele o vai oona, e ala i le puaʻi mai i fafo ma le manava tatā.

LELEI FESOOTAʻIGA

E ui ina eseese galuega a le ENS ma le faiʻai, ae e tele lava ina fesootaʻi nei vaega e lua. O se faataʻitaʻiga, e faatonutonuina e le ENS homone e faailoa atu i le faiʻai le taimi e tatau ai ona e ʻai, ma po o le ā foʻi le tele o meaʻai e tatau ona ʻai. E faailoa atu e le ENS i le faiʻai le taimi e te maʻona ai, ma atonu e faapogaia le lagona o le faafaufau pe afai ua ova lau ʻai.

A o leʻi faitauina lenei mataupu, atonu na e tomānatu e iai le fesootaʻiga i le faamalūina o meaʻai ma lou faiʻai. O se faataʻitaʻiga, pe na e mātauina o le taumafaina o nisi ituaiga o meaʻai e ono faaleleia ai ou faalogona? Ua taʻua i nisi suʻesuʻega e tupu lenei mea pe afai e faailoa e le ENS i lou faiʻai ni faalogona fiafia, ma amata ai ona faaleleia ou faalogona. Atonu o se tasi lea o māfuaaga e fiafia ai tagata e taumafa meaʻai e manatu e faaleleia ai faalogona, pe afai ua lagona le mafatia. O loo taumafai saienitisi e fai se auala e faagaoioi ai le ENS e aunoa ma se meaʻai, pe e mafai i lenei auala ona avea ma vaifofō mo le lotomafatia.

O se isi faaaʻoaʻoga o fesootaʻiga o le faiʻai ma le faamalūina o meaʻai, o loo faamatalaina e faapea o le taimi lea e lagona ai le popole pe lē fiafia i se mea. Atonu o lenei faalogona e māfua mai pe a aveese e le ENS le toto mai i le manava, i le taimi e tigā pe mafatia ai foʻi le faiʻai. E mafai foʻi ona iʻu atu ai i le faafaufau, auā a popole le faiʻai e mafai ona fesootaʻi atu i le ENS e suia ai le auala masani e gaoioi ai maso o le manava. Ua taʻua foʻi e tagata atamamai, o le fesootaʻiga o le manava ma le faiʻai atonu o le māfuaaga lea e iai ai iā te oe ni uunaʻiga e faia se mea e te manatu e saʻo.

E ui e māfua mai na faalogona i le ENS, ae e lē mafai ona mafaufau pe faia filifiliga mo i tatou. I se isi faaupuga, o le ENS e lē o se faiʻai. E lē mafai ona fesoasoani iā te oe e fatu se pese, faapaleni au tupe, pe faia au meaaʻoga. E ui i lea, e maofa saienitisi i le lavelave o lenei auala e faamalūina ai meaʻai, ma atonu e leʻi malamalama atoatoa i ai. O lea i se isi taimi a o e leʻi taumafa, ia mafaufau i mea o le a tutupu i le taimi e faamalūina ai meaʻai, e aofia ai le mataʻituina o meaʻai, faasoasoaina o faamatalaga, faatonutonuina o maso, ma fesootaʻiga.

    Lomiga Faa-Samoa (1971-2026)
    Log Out
    Log In
    • Faa-Samoa
    • Lafo Faamatalaga
    • Faapolokalame
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Aiāiga Faapitoa
    • Aiā Faaletulafono
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Log In
    Lafo Faamatalaga