Tusi o le Tusi Paia Numera 10—2 Samuelu
O Ē na Tusia: Kato ma Natano
Nofoaga na Tusia Ai: Isaraelu
Māeʻa Ona Tusia: Pe tusa o le 1040 T.L.M.
Vaitaimi o Aofia Ai: 1077 e oo i le pe tusa o le 1040 T.L.M.
1. O ā mea tutupu i le vaitaimi na amata ai le Samuelu e Lua, ma ua faapēfea ona tulaʻi mai mea o loo tusia ai?
UA MATUĀ fememeaʻi le nuu o Isaraelu ona o le tulaga pagatia na tulaʻi mai i Kilepoa faapena ma osofaʻiga mai i ʻau manumalo a Filisitia. Ua maliliu taʻitaʻi o Isaraelu atoa ma se vaega tele o le lumanaʻi o lona mālō po o ona tagata talavou. I lenei faatulagaga ua matuā aafia tuusaʻo ai lava le talavou na “faauuina e Ieova,” o Tavita le atalii o Iese, i mea na tutupu i le atunuu. (2 Samu. 19:21) O iinei ua amata ai le tusi o Samuelu e Lua, lea e ono talafeagai ona taʻua o le tusi a Ieova ma Tavita. O loo faatumulia ona faamatalaga i so o se ituaiga o gaoioiga. O le a tatou mātauina e amata mai le matuā toʻilalo popo e oo i le manumalo aʻiaʻi, mai le mafatia i le avea o se nuu fetōtōaʻi e oo i le tamaoaiga o se malo autasi, mai le malosi o le talavou e oo atu i le atamai o ē ua autausagā. O le tala patino lenei i le soifuaga o Tavita a o ia saili atu e mulimuli ma lona loto atoa ia Ieova.a O se tala e ao ona uunaʻia ai i latou uma e faitau ai ina ia suʻesuʻe ifo i lona lava loto ina ia faamalosia lana ia lava faiā ma lona tulaga ma Lē na Faia o ia.
2. (a) Na faapēfea ona taʻua le tusi o le Samuelu e Lua? (e) O ai na tusia, o ā o la agavaa, ma na o ā faamatalaga sa la taumafai e faasaoina?
2 O le mea moni lava ia, e lē o taʻua le igoa o Samuelu i le Samuelu e Lua, ua tuu i ai le igoa i le tusi ona sa avea muamua ma tusi taʻai e tasi, po o se tusi e tasi, faatasi ma le Samuelu Muamua. O perofeta o Natano ma Kato, o ē na faamāeʻaina le tusia o le Samuelu Muamua, sa faaauau ona la tusia atoa le Samuelu e Lua. (1 No. 29:29) Sa la agavaa lelei mo lenei galuega. Sa faatasi Kato ma Tavita a o tulituliloa o ia pei se tagata solitulafono i Isaraelu, ma e oo mai i le taufaaiʻuiʻuga o le 40 tausaga o le nofoaʻiga a Tavita, o ia auai pea ma le tiotio faatasi ma le tupu. O Kato foʻi lea sa faaaogā e faailoa atu le lē fiafia o Ieova ia Tavita ona o lana gaoioiga valea o le faitauina o le nuu o Isaraelu. (1 Samu. 22:5; 2 Samu. 24:1-25) Sa iai se tasi na galulue faatasi ma Kato i le taimi e tasi seʻia oo ina maliu Kato ae faaauau ai pea o ia, o le perofeta lea o Natano, o se aumea vavalalata a Tavita. Sa avea o se faaeaga ia te ia le faailoa mai o le tāua o le feagaiga a Ieova ma Tavita, le feagaiga mo se malo e faavavau. O ia lenei ona o lona loto tele atoa ai ma le faagaeeina sa ia faailoa atu le agasala tele a Tavita na aafia ai ma Patesepa atoa ma le faasalaga ona o lea agasala. (2 Samu. 7:1-17; 12:1-15) O lea la sa faaaogā e Ieova Natano, o le uiga o lona igoa “Ua Avatu e le [Atua],” atoa ma Kato, o le uiga o lona igoa “O se Manuia Tele,” e tusia faamatalaga faagaeeina ma le aogā o loo i le Samuelu e Lua. Sa leʻi saili nei tusitala loto maulalo o talafaasolopito e tusia ni faamatalaga ina ia manatua ai i laʻua, auā e leai ni faamatalaga e faatatau i o la tupuaga po o laʻua lava foʻi soifuaga. Sa la saili ina ia faatumauina tau lava o faamatalaga sa faagaeeina e le Atua, mo le lelei o tagata tapuaʻi a Ieova i le lumanaʻi.
3. O le ā le vaitaimi o loo aofia ai i le Samuelu e Lua, ma o anafea na maeʻa ai lona tusiaina?
3 O faamatalaga o talafaasolopito saʻo aʻiaʻi a le Tusi Paia i mea na tutupu o loo i le Samuelu e Lua e amata mai ina ua mavae le maliu o Saulo, le uluaʻi tupu o Isaraelu, ma faaauau mai ai lava e latalata i le faaiʻuga o le 40 tausaga o le nofoaʻiga a Tavita. O lea la o le vaitaimi o loo aofia ai e mai le 1077 T.L.M. seʻi oo mai pe tusa o le 1040 T.L.M. Ona e lē o faamauina i le tusi le maliu o Tavita, o se faamaoniga malosi lea e faapea ai sa tusia pe tusa o le 1040 T.L.M. ia pe a o lumanaʻi foʻi lona maliu.
4. O ā māfuaaga e ao ai ona talia le Samuelu e Lua o se vaega o le kanona o le Tusi Paia?
4 O māfuaaga lava ia o loo faamaonia ai le Samuelu Muamua, e ao ai foʻi ona talia le Samuelu e Lua e avea ma vaega o le kanona o le Tusi Paia. E lē fesiligia lona moni aʻiaʻi. O lona faamatala saʻo mai o mea na tutupu, e leai se mea e nātia e oo lava i agasala ma mea sesē a le tupu o Tavita, o se faamaoniga malosi lena o loo maua i le tusi lava ia.
5. O le ā le māfuaaga sili mo le taliaina o le Samuelu e Lua o se Tusitusiga faagaeeina?
5 Peitaʻi, o le faamaoniga sili ona malosi o le moni aʻiaʻi o le Samuelu e Lua e maua lea i le faataunuuina o valoaga, ae maise lava valoaga e fesootaʻi atu i le feagaiga o le Malo sa osia ma Tavita. Na folafola e le Atua ia Tavita e faapea: “Ou te faatumauina lou aiga ma lou malo e faavavau i ou luma; e mausali lou nofoālii e faavavau.” (7:16) A o tau lalata ane le iʻuga o le mālō o Iuta, sa taʻua ai foʻi e Ieremia le faaauauina o lenei folafolaga i le aiga o Tavita i upu nei: “O loo faapea ona fetalai mai o Ieova, E le motu le gafa o Tavita i le nofoālii o le aiga o Isaraelu.” (Iere. 33:17) Ua faataunuuina le valoaga lenei, auā na mulimuli ane ai aumaia e Ieova mai ia Iuta ia “Iesu Keriso, o le atalii o Tavita,” e pei lava ona taʻua manino mai e le Tusi Paia.—Mata. 1:1.
LE POGAI E AOGĀ AI
28. O ā lapataʻiga matilatila o loo aofia ai i le Samuelu e Lua?
28 E anoanoaʻi mea o loo i le Samuelu e Lua e aogā i le tagata e faitau i ai i aso nei! E toetoe lava o faalogona faaletagata uma o loo faaalia ai iinei i ni tulaga aoaotetele, o mea moni lava sa tutupu i le soifuaga. O lea la, e ala i faamatalaga mataʻina ua lapataʻia ai i tatou e faatatau i iʻuga mataʻutia ona o le fiasili ma le fia taui ma sui (3:27-30), o le manaʻonaʻo fua i le paaga faaipoipo a le isi tagata (11:2-4, 15-17; 12:9, 10), o gaoioiga taufaalata (15:12, 31; 17:23), o le alofa e na o feusuaʻiga faaleituaiga e faavae ai (13:10-15, 28, 29), o faaiʻuga faatopelau (16:3, 4; 19:25-30), atoa ma le lē faaaloalo i gaoioiga o le tuutōina atu a isi.—6:20-23.
29. O ā faaaʻoaʻoga sili ona lelei o amioga ma gaoioiga saʻo o loo maua i le Samuelu e Lua?
29 Peitaʻi ane, o aogā sili o loo maua i le Samuelu e Lua e mafai ona maua i se tulaga lelei, e ala i le usitaʻia o le tele o faaaʻoaʻoga sili ona lelei tau amioga ma gaoioiga saʻo. Ua fai Tavita ma faaaʻoaʻoga i lona tuutōina atoatoa i le Atua (7:22), lona loto maulalo i luma o le Atua (7:18), lona faaeaina o le suafa o Ieova (7:23, 26), le saʻo o lana vaai pe a fesagaʻi ma tulaga faigatā (15:25), lona salamō aʻiaʻi mai agasala (12:13), lona faamaoni i lana folafolaga (9:1, 7), le tausia o lona paleni i lalo o tofotofoga (16:11, 12), lona faalagolago e lē aunoa ia Ieova (5:12, 20), atoa ma lona faaaloalo loloto i faatulagaga ma tofiga a Ieova (1:11, 12). E lētioa ona taʻua Tavita o “se tagata mona e tatau ma lona finagalo [finagalo o Ieova]”!—1 Samu. 13:14.
30. O ā mataupu silisili o loo faatatauina ma faataʻitaʻia i le Samuelu e Lua?
30 O loo maua foʻi i le Samuelu e Lua le faatatauina o le tele o mataupu silisili faale-Tusi Paia. E aofia ai mataupu silisili i le nofosala o se nuu atoa (2 Samu. 3:29; 24:11-15), e lē avea faanaunauga lelei e suia ai mea e manaʻomia e le Atua (6:6, 7), e ao ona faaaloalogia le tulaga ulu i faatulagaga faatiokarate a Ieova (12:28), ia tausia le toto o se mea e paia (23:17), e manaʻomia se togiola mo le tagata nofosala i le toto (21:1-6, 9, 14), e mafai e le tagata poto ona ia taofia se mala na semanū e aafia ai le toʻatele (2 Samu. 20:21, 22; Fai. 9:15), ma e ao ona tausia le faamaoni i le faalapotopotoga a Ieova atoa ma ona sui tofia tusa lava pe iʻu ai i “le oti po o le ola.”—2 Samu. 15:18-22.
31. Ua faapēfea ona saunia mai e le Samuelu e Lua ni faataʻimuaga o le Malo o le Atua, e pei ona faamautinoa mai i Tusitusiga Kerisiano Eleni?
31 O le mea e sili ona tāua i mea uma, o loo taulaʻi atu i luma le Samuelu e Lua ma aumai ni faataʻimuaga mataʻina o le Malo o le Atua, lea ua ia faavaeina i aao o le “atalii o Tavita,” o Iesu Keriso. (Mata. 1:1) O le tautoga sa fai e Ieova ia Tavita e uiga i le faatumauina o lona malo (2 Samu. 7:16) o loo sii mai i le Galuega 2:29-36 e faatatau atu ia Iesu. O le valoaga e faapea, “E fai aʻu mona tamā, e fai foi o ia moʻu atalii” (2 Samu. 7:14), e mautinoa le faasino atu ia Iesu e pei ona faaalia mai i le Eperu 1:5. Sa faamaonia foʻi lenei mea i le siʻufofoga o Ieova lava ia sa fetalai mai le lagi e faapea: “O loʻu Atalii pele lena, ua ou fiafia lava ia te ia.” (Mata. 3:17; 17:5) O le manatu mulimuli, o le feagaiga o le Malo ia Tavita na faasino atu i ai upu a Kaperielu ia Maria e faatatau ia Iesu: “E sili o ia, e taʻua foi o le Alo o le Silisili ese; e foai atu e le Alii le Atua ia te ia le nofoaiga a Tavita lona tamā, e fai o ia ma tupu i le aiga o Iakopo e faavavau; o lona malo foi e leai sona gataaga.” (Luka 1:32, 33) Maʻeu le faagaeeina ai o lo tatou fiafia i le folafolaga i le Fanau o le Malo a o tatou vaaia le faasolosolo ona faailoa mai lona galueaʻiina!
[Faaopoopoga i lalo]