-
Sologa Lelei le TaulimagaMauaina o Aogā Mai i le Aʻoga o le Faiva Faatiokarate
-
-
SUʻESUʻEGA 4
Sologa Lelei le Taulimaga
PE A faitau leotele, pe e te tautoʻai ea i nisi o faaupuga? Pe a e tū i luma o se aofia e fai se lauga, pe e te mātauina ea e tele ina e tau mafaufau mo ni upu saʻo? Afai o le tulaga lenā, atonu la o loo iai sou faafitauli i le sologa lelei. O le tagata e sologa lelei, e mafai ona faitau ma tautala i se uiga e sologa lelei ai upu ma manatu, ma e manino lelei i le faalogo. E lē o le uiga o lenei mea faapea e faasoloatoa lana tautala, pe vave lana tautala, pe faapea foʻi e tautala e aunoa ma le mafaufau. O lana tautala e matagofie ma onomea. Ua faapitoa lava ona uaʻi atu i le tāua o le sologa lelei i le Aʻoga o le Faiva Faatiokarate.
E tele māfuaaga e ono māfua ai le lē sologa lelei. Pe manaʻomia ona e uaʻi faapitoa atu i se tasi o mea e pei ona taʻua i inei? (1) Pe a faitau atu i nisi, o le lē masani i nisi o upu e ono māfua ai le tautoʻai. (2) O le mānava soo a o alu le faitau e ono iʻu ai i se taulimaga e motumotu. (3) O le lē lava o sauniuniga e ono faapogaia ai le faafitauli. (4) Pe a tautala atu i se vaega, o se tasi o māfuaaga masani o le lē sologa lelei, o le lē faatulaga saʻo o le mataupu i le faasologa e tatau ona iai. (5) O le lē lava foʻi o upu e iloa faaaogā e ono faapogaia ai se tagata e tautoʻai a o ia tau mafaufau mo ni upu saʻo. (6) Afai e tele naʻuā upu e faamamafa, e ono lē faigofie la ona sologa lelei. (7) O le lē masani i tulafono o le kalama e ono faapogaia ai le faafitauli.
Afai e te lē sologa lelei, e ui e lē mafai ona ō ese atu le aofia o loo i le Maota o le Malo, peitaʻi e ono tafatafao solo o latou mafaufau. O le iʻuga e ono lē maua uma le tele o mea e te fai atu ai.
I le isi itu, e ao lava ona faaeteete ina ia aua neʻi foliga mai ua faasausili pe faamaasiasi ai foʻi le aofia i se lauga sa tatau ona malosi ma sologa lelei. Afai ona o eseesega i tulaga i aganuu, ua manatu ai tagata i lau tautala e lē faautauta pe e lē moni foʻi, o le a lē taulau atoa ai la le fuafuaga o lau lauga. Sa mataʻina le aposetolo o Paulo auā e ui lava o se failauga ua iai le poto masani, ae sa ia talanoa atu i tagata Korinito “ma le vaivai, ma le mataʻu, ma le gatete tele” ina ia silafia ai lona soona uaʻi atu ma le lē tatau iā te ia lava.—1 Kori. 2:3.
O Masaniga ia ʻAlofia. E toʻatele tagata ua fai ma a latou masani le fai o faaupuga e pei o le “foʻi lea” pe a latou tautatala. O isi e fai ma masani le amata o se manatu i le faapea mai “ia,” po o le tuu i ai o se faaupuga, e pei o le “e te iloa” po o le “faapena” ma isi mau faaupuga i so o sa latou faamatalaga lava e fai. Atonu e te lē o amanaʻiaina lou taʻu soo o na faaupuga. E te ono faataʻitaʻi ona fai i se isi e faalogo mai iā te oe ma toe fai mai faaupuga nei i taimi uma lava e te taʻua ai. E ono faateʻia ai oe.
O nisi tagata e faitau ma tautatala fefoʻifoʻiaʻi i le tele o taimi. O lona uiga, e amata se fuaiupu ona faaselemutu lea i le ogatotonu ae toe taʻua foʻi se vaega ua uma ona latou taʻua muamua.
E iai isi o loo fetaui lelei lava le saosaoa o a latou tautatala, peitaʻi latou te amata i se tasi o manatu ona oo lea i le ogatotonu o le fuaiupu, ae toe sui i se isi manatu ese. E ui lava o loo lelei le faagasologa mai o upu, ae ua lē sologa lelei talu ai le sui faafuaseʻi o manatu.
Le Auala e Faaleleia Ai. Afai o lou faafitauli o le masani lea ona e taumanatu i le upu saʻo, e manaʻomia la ona e faia se taumafaiga maumauaʻi e faateleina le lisi o au upu e faaaogā. Ia mātauina faapitoa lava upu e te lē masani ai i Le Olomatamata, Ala Mai!, atoa ma isi lomiga e te ono faitauina. Suʻe upu na i le lomifefiloi, siaki o latou faaleoga ma o latou uiga, ma faaopoopo nisi o nei upu i lau lisi o upu e faaaogā. Afai e leai sau lomifefiloi e mafai ona e faaaogāina, ia talosaga atu mo se fesoasoani i se isi e lelei lana tautala i le gagana.
O le faamasani i le faitau leotele e lē aunoa e mafai ona fesoasoani mo le faaleleia. Ia mātau upu faigatā, ona faaleotele lea ona taʻu soo o nei upu.
Ina ia mafai ona sologa lelei le faitau, e aogā le malamalama i le auala o loo faaaogā faatasi ai ni upu i se fuaiupu. O le tulaga masani e manaʻomia ona faitau faatasi upu i ni vaega ina ia maua ai le manatu o loo faamatalaina e le tusitala. Ia mātau lelei nei tuufaatasiga o upu. Afai e aogā mo oe, ona vase lea o lalo o upu na pe faailoga foʻi. O lou faanaunauga e lē na o le faitau ia saʻo upu, ae ia saʻo foʻi manatu e faaalia. A uma ona tilofaʻia le fuaiupu e tasi, sosoo ai ma le isi seʻi oo ina e suʻesuʻeina le palakalafa atoa. Faamasani i le gasologa o manatu. Ona faataʻitaʻi lea ona faitau leotele. Faitau faalausosoo le palakalafa seʻi oo ina mafai ona e faitauina e aunoa ma le tautoʻai ma aunoa ma le mānava i le vaega e lē tatau ona mānava ai. Ia ona see lea i isi palakalafa.
O le isi mea e sosoo ai o le faaleleia lea o le saosaoa o lau faitau. Afai e mafai ona e malamalama i le auala o loo faaaogā faatasi ai upu i se fuaiupu, ona sili atu lea i le tasi le upu e mafai ona e vaai i ai i le taimi e tasi ma mātauina le upu o le a sosoo mai ai. O le a telē se fesoasoani o lenei mea i le faaleleia o lau faitau.
E mafai foʻi ona avea o se toleniga aogā le fai ma masani ona faitau i faamatalaga e te maua i lenā lava taimi. Mo se faaaʻoaʻoga, e aunoa ma le muaʻi fai o ni sauniuniga, faitau leotele le mau o le aso ma le faaopoopoga; ia fai i se tulaga faifai pea. Faamasani ou mata e vaai i le tuufaatasiga o upu ma iloa ai le manatu atoa na i lo le tilotilo i le upu e tasi i le taimi.
I talanoaga, o le sologa lelei e manaʻomia ai lou mafaufau muamua a o e leʻi tautala. Faataʻitaʻi le tulaga lenā i au gaoioiga i aso faisoo. Filifili po o ā manatu e te manaʻo e faaoo atu ma le faagasologa o le a e faamatalaina ai; ona amata ai lea ona tautala. Aua le faatopetopeina. Taumafai malosi e faamatala se manatu atoa e aunoa ma le taofi mai po o le suia o manatu ae leʻi uma se faamatalaga o fai. E te ono mātauina e aogā le faaaogā o fuaiupu pupuu ma faigofie.
E mafai lava ona taʻua upu i le auala e pei ona masani ai pe afai o lea ua e iloa lelei mea o le a e fai atu ai. O le tulaga e masani ai, e lē tau manaʻomia ona filifilia upu o le a e faaaogāina. O le mea moni, ina ia faafaigofie ona faataʻitaʻi, e sili ona lelei le faamautinoa ua manino i lou mafaufau le manatu, ona e mafaufau lea i upu a o e tautala. Afai e te faia faapena ma teu i lou mafaufau le manatu na i lo o upu o loo e tautala ai, o le a otometi lava ona oso aʻe upu, ma o le a e faamatala atu ou manatu e sau mai le loto. Peitaʻi o le taimi lava e amata ai ona e tau mafaufau i upu na i lo o manatu, e ono faatalatū ai loa lau tautala. Afai e faataʻitaʻi, e mafai ona e taulau i le atiina aʻe o le sologa lelei, o se uiga tāua i le lelei o le tautala ma le faitau.
Ina ua tofia e fai ma sui o Ieova i le nuu o Isaraelu ma i luma o Farao o Aikupito, sa manatu Mose e lē mafai ona ia faia. Aiseā? E lē o ia o se tagata e sologa lelei lana tautala; atonu pe sa lē manino lana tautala. (Eso. 4:10; 6:12) Sa taʻu atu e Mose ni faamolemolega, peitaʻi e leʻi taliaina e le Atua se faamolemolega e tasi. Sa auina atu e Ieova ia Arona e avea ma failauga, ma sa Ia fesoasoani foʻi iā Mose ina ia tautala. Sa lē aunoa ma sa uigā, ona tautala atu Mose e lē gata i tagata taʻitoʻatasi ma i ni vaega laiti ae o le nuu atoa. (Teu. 1:1-3; 5:1; 29:2; 31:1, 2, 30; 33:1) Afai e te faia le mea e sili e te mafai i le faaleleia o le sologa lelei o lau tautala ma faalagolago iā Ieova, e mafai foʻi ona e faaaogā lau tautala e faamamaluina ai le Atua.
-
-
Mānavaga TalafeagaiMauaina o Aogā Mai i le Aʻoga o le Faiva Faatiokarate
-
-
SUʻESUʻEGA 5
Mānavaga Talafeagai
PE A tautala, e tāua le faatulaga saʻo o mānavaga. E moni lenei mea e tusa lava po o e taulimaina se lauga po o e talanoa i se tagata e toʻatasi. A aunoa ma mānavaga, o le a nunumi i le faalogo mea o loo taʻua na i lo le manino o le faamatalaina o manatu. E fesoasoani mānavaga talafeagai ina ia manino ai lau tautala. E mafai foʻi ona faaaogā i se auala e umi ai o manatua au manatu autū.
E faapefea ona e fuafuaina le taimi e mānava ai? O le ā le umi e mānava ai?
Mānava mo Faailoga o le Kalama. O faailoga mo le kalama ua avea ma vaega tāua o le gagana tusitusi. E ono faailoa mai ai le iʻuga o se faamatalaga po o se fesili. I nisi gagana e faaaogā e faaesea ai upu sii. O nisi faailoga mo le kalama e faailoa mai ai le fesootaʻiga o se tasi o vaega o se fuaiupu i isi vaega. O le tagata e faitau lava ia iā te ia e mafai ona ia vaaia ia faailoga mo le kalama. Peitaʻi afai o loo faitau leotele se tagata mo le lelei o isi, e ao ona faailoa atu e lona leo le uiga o so o se faailoga mo le kalama o loo iai i faamatalaga tusitusia. (Mo nisi faamatalaga atili, tagaʻi i le Suʻesuʻega 1, “Saʻo Lelei le Faitau.”) O le lē taulau ona mānava pe a manaʻomia e faailoga mo le kalama, e ono faafaigatā ai mo isi ona malamalama i mea o loo e faitauina po o le ono faasesēina ai foʻi o le uiga o le manatu.
E faaopoopo atu i faailoga mo le kalama, o le auala e faamatala ai manatu i se fuaiupu e mafai ona fuafua ai po o fea e talafeagai ona mānava ai. Na taʻua e se tasi o faimusika lauiloa e faapea: “E leai lava se eseesega o le auala ou te tāina ai nota mai i isi ta piano. Peitaʻi o mānavaga i va o nota, o inā la faatoʻā iloa ai le tagata e iai le tomai.” E faapena foʻi i le tautala. O le saʻo o le taimi e mānava ai e saga faaopoopo atu ai le matagofie i lau mataupu lava saunia.
I sauniuniga e faitau atu i luma o le lautele, e te ono mātauina le lelei o le faailoga o le mataupu tusia lea o le a e faitauina. Tusi se tamaʻi laina tū saʻo i le mea e tatau ona mānava laʻitiiti ai, atonu na o sina mapu teisi lava. Faaaogā ni laina tū saʻo se lua o loo tusi faatasi, e faailoga ai se mānavaga umi. Afai o se faaupuga e faigatā ona e taʻua ma e tele ina e mānava i le vaega sesē, tusi i se penitala se faailoga e tuufaatasi uma ai upu o loo fai aʻe ai le faaupuga faigatā. Ona faitau lea o le faaupuga mai i le amataga e oo i le iʻuga. E toʻatele failauga ua iai le poto masani latou te faia le mea lenei.
O mānavaga i le talanoa i aso faisoo e masani lava e leai se faalētonu, auā ua e iloa le manatu o loo fia faailoa atu. Peitaʻi, afai e fai ma au masani le mānava i le tele o avanoa e tusa lava po o le ā o loo manaʻomia e le manatu, o le a lē manino la ma leai se malosi i lau tautala. O fautuaga mo le faaleleia o loo maua i le Suʻesuʻega 4, “Sologa Lelei le Taulimaga.”
Mānava mo le Suiga o Manatu. Afai o le a e faia se suiga mai i se manatu autū i se isi manatu autū, o se mānavaga la o le a maua ai e lau aofia le avanoa e toe manatunatu ai i mea ua uma ona taʻua, e fetuunaʻi ai, e mātauina ai le suiga i le mea o agaʻi i ai le talanoaga, ma malamalama lelei ai i le isi manatu o le a talanoaina. E pei lava le tāua ona mānava pe a sui le manatu mai i le isi manatu, o le tāua ona faalemu o lau taavale pe a e afe i se magāala mai i le isi auala.
O se tasi o māfuaaga e ala ai ona nanati isi failauga mai i se manatu i le isi manatu e aunoa ma ni mānavaga, o le taumafai lea e faaaofia le tele o manatu. O nisi, e atagia mai ai i lea masaniga le auala latou te talanoa ai i aso faisoo. Atonu o le auala lenā e tautatala ai tagata o loo latou faatasi. Ae e lē iloa ai i inā se faiaʻoga lelei. Afai o iai se mea o e fia taʻu atu lea e tatau ona lagona ma e tāua ona manatuaina, e ao la ona lava se taimi e faatulaga ai le manatu ina ia manino lelei atu. E ao ona iloa e tāua mānavaga i le tautala ina ia manino ai le avatuina o manatu.
Afai o e sauni e taulima se lauga mai i se auivi, e ao ona faatulaga lau mataupu i se auala ia manino lelei le mea e mānava ai i le va o manatu autū. Afai o le a e faitauina se manusikulipi, faailoga vaega o loo iai se suiga mai i se manatu autū agaʻi i se isi manatu autū.
O mānavaga mo le suiga o manatu e masani lava e uumi na i lo mānavaga mo faailoga mo le kalama, peitaʻi e lē o le matuā uumi tele foʻi, neʻi faatosotosololoa ai le taulimaga. Afai e uumi naʻuā mānavaga, e ono foliga atu ai e lē lelei au sauniuniga ma o loo e taumafai e fuafua le isi faamatalaga e sosoo ai.
Mānavaga mo Faamamafaga. O se mānavaga mo faamamafaga e masani lava e matilatila, o lona uiga, e muamua pe e mulimuli mai i se faamatalaga po o se fesili o loo manaʻomia ona faamalosia le avatuina. O mānavaga faapena e avatu ai i le aofia le avanoa e toe manatunatu ai i mea na seʻi faatoʻā taʻua atu, ia po o le faapogaia ai foʻi o le naunau i mea o le a sosoo ai. E lē tutusa uma mānavaga nei. Filifili po o lē fea faiga e talafeagai e faaaogā. Peitaʻi ia teu i manatu o mānavaga mo faamamafaga e ao ona faaaogā tau lava o faamatalaga iloga. A lē faia faapea, o le a lē maua le aogā o na faamatalaga.
Ina o faitau leotele atu e Iesu le Tusi Paia i le sunako o Nasareta, sa lelei ona ia faaaogāina mānavaga. Muamua, sa ia faitauina lona tofiga mai le tusi tāʻai a le perofeta o Isaia. Peitaʻi, a o leʻi faatatauina le mea na faitauina, na ia tāʻai le tusi tāʻai, tuu atu i le auauna, ona nofo lea i lalo. O le taimi lea, ua taulaʻi uma ane mata o tagata sa i le sunako iā te ia, ona ia faapea atu loa lea: “O le aso nei ua taunuu ai lenei Tusi, o outou o faalogologo ai.”—Luka 4:16-21.
Mānava pe a Manaʻomia Ona o Mea Tutupu. O faasalaveiga e ono manaʻomia ai i nisi taimi ona e mānava i lau tautala. O le alamū ane o se taavale po o le tagi a se pepe e ono faalavelaveina ai se talanoaga ma le tagata e ona le fale e te feiloaʻi i ai i le faiva i le fanua. Afai o se mea o faalavelave mai i se nofoaga o fai ai se fonotaga e lē matuiā naʻuā, atonu e mafai ona siisii i luga lou leo ma faaauau pea. Peitaʻi afai e leotele ma faaumiumi se mea o faalavelave mai, e ao ona e mānava. O le mea moni o le a lē faalogo mai lau aofia. O lea la, ia lelei ona faaaogā mānavaga ma le manatu ia fesoasoani i lau aofia ina ia maua atoatoa aogā mai i mea lelei o loo e manaʻo e taʻu atu iā i latou.
Mānava ia Mafai ai Ona Tali Mai. E ui lava atonu o loo e faia se lauga e lē o manaʻomia ai se talanoaga aloaʻia ma le aofia, ae tāua le faatagaina o le aofia e tali mai, e lē o le tali leotele mai ae i le mafaufau. Afai e te lāgā fesili e ono faapogaia ai lau aofia e manatunatu ae e lē taulau ona e mānava talafeagai ai, o le a lē maua le tele o aogā o na fesili.
O le mea mautinoa lava, e tāua mānavaga e lē gata pe a tautala mai i le pulelaa ae faapena foʻi pe a molimau atu i isi. O nisi tagata e leai lava ma se foliga mai e mānava. Afai o lou faafitauli lenā, fai ni taumafaiga naunautaʻi e ati aʻe lenei tomai o le tautala. O le a faaleleia ai la outou fesootaʻiga ma isi ma o le a uigā ai foʻi lau faiva i le fanua. O le mea e taʻu o le mānava, o sina taimi e aunoa ai ona tautala, ma ua moni le faapea atu, o lenā taimi e aunoa ai ona tautala e mafai ona faasaʻo lelei ai le kalama, e faamamafa ai se manatu, e tataʻi mai ai manatu, ma e faaosofia atili ai le fia faalogo mai.
O talanoaga i aso uma e aofia ai le fefaasoaaʻi o manatu o le toʻalua pe sili atu foʻi. O isi e sili atu ona naunau e faalogo mai iā te oe pe a e faalogo atu iā i latou ma faaalia le naunau i mea o latou fai mai ai. E aofia ai i lenei mea le lava o le taimi e te mānava ai ina ia tuu atu ai se avanoa e faamatala mai ai i latou.
I le faiva i le fanua, e sili atu ona uigā la tatou molimau atu pe a fai faatalanoaga. Pe a māeʻa ona feofoofoaʻi faafeiloaʻiga, e toʻatele Molimau ua latou iloa le aogā o le taʻu atu loa o la latou mataupu ona laga lea o se fesili. Latou te mānava ina ia tuu le avanoa i le isi tagata e tali mai ai, ona latou faamālō atu lea i le mea na fai mai ai le tagata e ona le fale. A o faagasolo le talanoaga, latou te ono tuu atu i le tagata e ona le fale ni avanoa e talanoa mai ai. Ua latou iloa e masani lava ona tele mea latou te fai e fesoasoani ai i se tagata, pe a latou iloa manatu o le tagata i le mataupu o loo talanoaina.—Faata. 20:5.
O le mea moni, e lē o tagata uma o le a tali lelei mai i fesili. Ae e leʻi taofia ai Iesu mai i lona faatali mo se taimi umi seʻi tuu atu se avanoa e oo lava i ē tetee e tautatala mai ai. (Mare. 3:1-5) O le avatu i le isi tagata o le avanoa e tautala ai e faalaeiauina ai o ia e manatunatu, ma e ono iʻu ai i le faailoa mai o mea o i lona loto. Ma o le mea moni, o se tasi o fuafuaga o la tatou faiva o le faagaeetia lea o loto e ala i le taʻu atu i tagata o mataupu tāua mai i le Afioga a le Atua, lea e ao ona latou faia i ai ni filifiliga.—Epe. 4:12.
O le mea moni lava ia o le faaaogāina o mānavaga talafeagai o se tomai. Pe a lelei ona faaaogā mānavaga, e manino ai le avatuina o manatu ma e masani ona umi se taimi e manatua ai.
-
-
Talafeagai le Faamamafaina o le UigaMauaina o Aogā Mai i le Aʻoga o le Faiva Faatiokarate
-
-
SUʻESUʻEGA 6
Talafeagai le Faamamafaina o le Uiga
PE A e tautala pe faitau leotele, e tāua e lē gata ina ia saʻo ona e taʻua upu taʻitasi, ae ia e faamamafaina foʻi upu autū ma faaupuga o loo iai manatu, i se auala e manino ai le faaooina atu o manatu.
O le talafeagai o le faamamafaga o le uiga, e tele mea e aofia ai na i lo le faaopoopo atu o se faamamafaga i ni nai upu po o le tele atu foʻi. E ao ona faamamafa upu saʻo. Afai e sesē upu o loo faamamafa, e ono lē manino i lau aofia mea o loo e fai atu ai, o le iʻuga e ono uaʻi ese ai o latou manatu i isi mea. E ui atonu o le mataupu e aogā, ae afai e lē lelei ona faamamafa le uiga a o taulimaina o le a itiiti se aogā i le uunaʻiaina ai o le aofia.
O faamamafaga faaopoopo e eseese auala e mafai ona avatu ai, e tuufaatasi ma faaaogā pea lava pea: e ala i le sii i luga o le leo, e ala i le faaaafia ai o faalogona, e ala i le faalemu ma faatoʻatoʻa lelei le faia atu o faamatalaga, e ala i le mānava a o leʻi faia ia po o le uma foʻi o se faamatalaga (po o le mānava foʻi i taimi uma na e lua), ma e ala i tāga ma foliga vaaia. I nisi gagana, e mafai foʻi ona faailoa atu faamamafaga e ala i le lē soona avaavau po o le tuutuu i luga o le leo. Ia manatunatu i le mataupu atoa ai ma mea tutupu ina ia fuafua ai le mea e sili ona talafeagai.
I le filifilia o mea e faamamafa, iloilo manatu o loo mulimuli mai. (1) I so o se fuaiupu lava, o upu e ao ona tuu atu i ai le faamamafa e iloilo e lē gata i le fuaiupu atoa ae o manatu foʻi o loo siʻomia ai. (2) O le faamamafa o le uiga e ono faaaogā e faamamafa ai le amataga o se manatu fou, po o se manatu autū pe e na o se suiga lava i le fefulisaʻiga. E ono tataʻi atu ai foʻi manatu i le faaiʻuga o ni fefulisaʻiga. (3) E ono faaaogā e se failauga le faamamafaga o le uiga e faaalia ai le auala o loo ia manatu ai i le mataupu. (4) E mafai foʻi ona faaaogā le faamamafaina talafeagai o le uiga e faamatilatila ai manatu autū o se lauga.
Ina ia mafai ona faaaogā le faamamafaina o le uiga i auala e pei ona taʻua, e ao i se failauga po o sē o loo faitau atu i luma o le lautele ona matuā malamalama lelei i lana mataupu ma ia faanaunau ia ave i fale e lana aofia. E tusa ai ma le faatonuga na avatu i aso o Esera, fai mai le Neemia 8:8: “Ua latou faitau maʻeʻa i le tusi i le tulafono a le Atua, ma ua latou folafola atu le uiga, ma faamatalaina atu ia te i latou le mea ua faitauina.” E aliali mai o i latou sa faitauina ma faamatala le Tulafono a le Atua i lenā mea na tupu sa latou iloa le tāua o le fesoasoani i la latou aofia ina ia malamalama i le uiga o mea na faitauina, ia tumau ai, ma ia faatatauina.
Māfuaaga e Ono Tulaʻi Mai ai se Faafitauli. O le toʻatele o tagata e mafai lava ona faamanino le uiga o a latou faamatalaga i talanoaga masani, i aso faisoo. Peitaʻi, pe a latou faitauina mataupu sa tusia e se isi tagata, e ono avea o se luʻi le fuafuaina po o fea upu po o faaupuga e faamamafa. O le mea tāua lava ia malamalama lelei i le mataupu. E manaʻomia ai le suʻesuʻeina ma le faaeteete o mea ua tusia. Afai la e tofia oe e faitau se mataupu i se sauniga a le faapotopotoga, e ao ona e sauniuni ma le maelega.
O nisi tagata latou te faaaogāina le mea lea e ono taʻua o “faamamafa faavaitaimi” na i lo le faamamafa o le uiga. Latou te faamamafaina upu i ni avanoa patino ae lē o upu saʻo na sa tatau ona faamamafa, e tusa lava pe uigā na faamamafaga pe leai. O isi latou te faamamafaina upu faasino, atonu po o le soona faamamafa o fesootaʻiga nauna ma fesootaiga fuaiupu. Afai ua lē fesoasoani faamamafaga e faamanino ai se manatu, e faigofie lava ona avea ma amioga e fai ma faalavelave.
I ni taumafaiga e faaaogā le faamamafa o le uiga, o nisi failauga e sii i luga le leo i se auala e ono faalogoina ai e le aofia e foliga o loo otegia i latou. E mautinoa lava, e seāseā iai ni iʻuga lelei i lenā faiga. Afai e lē faia i le tulaga e pei ona masani ai le faamamafaga o le uiga, e ono aliali atu ai e pei o loo manatu maulalo le failauga i lana aofia. E sili atu ai ona lelei le tau lava ina talanoa atu iā i latou e faavae i le alofa ma fesoasoani ina ia latou iloa o mea e pei ona taʻua e lē gata e talafeagai ae e mai i le Tusi Paia!
Le Auala e Faaleleia Ai. E masani lava o le tagata o loo fai ma faafitauli iā te ia le faamamafaina o le uiga e na te lē o iloaina. Atonu e manaʻomia ona taʻu atu i ai e se isi. Afai e te manaʻomia ona fai ni faaleleiga i lenei vaega, o le a fesoasoani atu la outou ovasia o le aʻoga iā te oe. E lē gata i lea, ia saʻoloto e saʻili atu se fesoasoani mai i so o se tasi o se failauga lelei. Fai i le tagata e faalogo mai ma le faaeteete i lau faitau ma lau lauga ona ofo mai lea o ni fautuaga mo le faaleleia.
I le amataga, e ono fautua atu lau faufautua e te faaaogā se mataupu i Le Olomatamata e faataʻitaʻi ai. E lē taumatea o le a ia taʻu atu ina ia e iloiloina fuaiupu taʻitasi ina ia iloa ai po o fea upu po o faaupuga e manaʻomia ona faamamafa ina ia faigofie ai ona maua le uiga. E ono fautua atu iā te oe ina ia uaʻi faapitoa atu i nisi o upu o loo tusi faasisipa. Manatua o upu o loo i se fuaiupu e galulue faatasi. E masani lava, e tatau ona faamamafa se vaega o ni upu, ae lē o le faamamafa na o upu e tūtū solo. I nisi gagana, e ono faalaeiauina tagata aʻoga ina ia matuā uaʻi i mea o loo faailoa mai e faailoga mo faaleoga mo le faamamafaina o le uiga.
O le isi laasaga i le aʻoaʻoina po o le ā e faamamafa, e ono uunaʻia ai oe e lau faufautua e iloiloina manatu o loo siʻomia ai, e lautele atu lenā na i lo le fuaiupu. O le ā le manatu autū o loo talanoaina i le palakalafa atoa? E faapefea i lenā mea ona aafia ai mea e te faamamafaina i fuaiupu taʻitasi? Tagaʻi i le matua o le mataupu atoa ai ma le tamaʻi ulutala olaola tetele lea e maua ai i lalo ifo lau mataupu. O le ā se sootaga o nei mea i le auala e te filifilia ai faaupuga e faamamafa? O vala uma lava na e ao ona iloiloina. Peitaʻi ia faaeteete e aua le soona faamamafaina naʻuā le tele o upu.
E tusa lava pe e te tautala atu e lē faavaea i le upu i le upu po o le faitau foʻi, e ono fautuaina oe e lau faufautua ina ia faaaafia i au finauga le faaaogāina o le faamamafa o le uiga. E manaʻomia ona e faaeteete po o fea le taimi e uma ai au finauga ia po o le taimi e see ai lau taulimaga mai i le isi manatu tāua i le isi. O le a talisapaia e le aofia pe afai e faauaʻi atu e lau taulimaga i latou i nei tulaga. E ono fai le mea lenei e ala i le faaaogāina o upu e pei o le muamua lava, ona sosoo ai lea, o le mea mulimuli lava, o lea la, ma le e talafeagai.
O le a faauaʻi atu foʻi oe e lau faufautua i manatu na o loo e manaʻo e tuu i ai ni faalogona faapitoa. Ina ia faia faapea e te ono faamamafaina upu e pei o le e matuā, e leai se faalētonu, e leai lava, e leʻi manatu i ai, tāua, ma le e lē aunoa. O lou faia faapea e mafai ona aafia ai le auala e manatu ai lau aofia i mea o e fai atu ai. O loo iai isi faamatalaga e faatatau i le mea lenei i le Suʻesuʻega 11, “Māfana ma Faalogona.”
Ina ia faaleleia lou faaaogāina o le faamamafaina o le uiga, o le a faalaeiauina ai foʻi oe ina ia manino lelei i lou mafaufau manatu autū o loo e manaʻo ina ia manatua e lau aofia. O le a iloiloina atili le manatu lenei e fua i le tulaga o le faitau atu i luma o le lautele i le Suʻesuʻega 7, “Faamamafa Manatu Autū,” ma e fua i le tulaga o le tautala i le Suʻesuʻega 37, “Faamatilatila Atu Manatu Autū.”
Afai o e taumafai malosi e faaleleia lau faiva i le fanua, ia uaʻi faapitoa atu i le auala o loo e faitauina ai mau. Fai ma masani lou fesili ifo iā te oe lava, ‘Aiseā ua ou faitauina ai lenei mau?’ Mo le faiaʻoga, e lē lava le tau ina saʻo le taʻuina o ni upu. E oo foʻi i le faitauina o le mau ma faalogona atonu e lē lava. Afai o loo e taliina se fesili a se isi po o aʻoaʻo atu se upu moni faavae, e lelei le faamamafa i le mau upu po o faaupuga o loo lagolago ai mea o loo talanoaina. A lē faia faapea, e ono lē maua le manatu e le tagata o loo e faitau atu i ai.
Talu ai o le faamamafaina o le uiga e aofia ai le faaopoopo atu o le faamamafa i nisi o upu ma faaupuga, e ono soona faamamafa naʻuā upu ma faaupuga na e se failauga e leai se poto masani. O iʻuga e ono pei o se nota e tāina e se tagata faatoʻā amata ona aʻoaʻoina le faaaogāina o se mea fai faaili. Peitaʻi, afai e faaauau ona faataʻitaʻi, o le a faigofie lava ona avea le “nota” lenā o se vaega o le musika lea o loo matagofie lona tāina.
Afai ua uma ona e faamasani i nisi o manatu faavae, ua e iai la i se tulaga e ono mafai ai ona maua aogā mai i le mataʻitūina o failauga e iai le poto masani. O le a lē umi ae e mātauina le mea e mafai ona faataunuuina e ala i le faaeseese o le telē o le faamamafa. Ma o le a e talisapaia le aogā o le faaaogā o faamamafa i auala eseese ina ia faamanino ai le uiga o mea o loo taʻua. O le ati aʻe o faamamafaga saʻo o le uiga o le a matuā faaleleia ai le uigā o lau faitau ma lau tautala.
Aua le aʻoaʻoina le faamamafa o le uiga e tau lava ina ia faateʻa ai le taimi. Ina ia mafai ona uigā le tautala, faaauau ona galue i ai seʻia oo ina e matuā lelei i le faaaogāina o le faamamafa o le uiga ma mafai ona faaaogā i se auala e faalogoina ai e isi i se tulaga e pei lava ona masani ai.
-
-
Faamamafa Manatu AutūMauaina o Aogā Mai i le Aʻoga o le Faiva Faatiokarate
-
-
SUʻESUʻEGA 7
Faamamafa Manatu Autū
O LE tagata e uigā lana faitau e lautele atu lana vaai na i lo o fuaiupu taʻitasi, e oo lava i tala atu o le palakalafa lea o loo faitauina. A o faasolo lana faitau, e teu i lona mafaufau manatu autū o loo i le mataupu atoa lea o loo ia taulimaina. O le a aafia ai i lenei faiga vaega o le a ia tuu i ai le faamamafa.
Afai e lē mulimulitaʻia le faiga lenei, o le a leai ni manatu matilatila i le taulimaga. O le a leai ni manatu e manino le tū ese mai. Pe a māeʻa le taulimaga, e ono faafaigatā ona manatua so o se mea lava e aogā.
O le uaʻi tatau atu i le faamamafaina o manatu autū e masani ona telē sona sao i le faamalamalamaina atili o le faitauina o se tala mai i le Tusi Paia. O faamamafaga faapena e mafai ona faaopoopo atu ai le tāua i le faitauina o palakalafa i se suʻesuʻega faale-Tusi Paia i aiga po o se sauniga a le faapotopotoga. Ae e faapitoa lava lona tāua pe a e lauga atu mai i se manusikulipi, e pei ona faia ai i nisi taimi i a tatou tauaofiaga.
Le Auala e Fai Ai. I le aʻoga, e ono tofia oe e faitau se vaega o le Tusi Paia. O le ā e ao ona faamamafa? Afai o iai ni manatu talafeagai po o se mea tāua na tupu o loo aofia ai i le mataupu lea o le a e faitauina, e talafeagai la ona faamatilatila mai.
E tusa lava pe o le vaega lea o le a e faitauina o se solo po o se alagāupu e masani ai i le soifuaga, po o se faataoto, po o se tala e toe faamatala mai, o le a mafai ona aogā i lau aofia pe a lelei ona e faitauina. (2 Timo. 3:16, 17) Ina ia fai lenei mea e ao ona e manatunatu i le vaega o le a e faitauina atoa ai ma lau aofia.
Afai o lea o le a e faitau leotele mai se lomiga i se suʻesuʻega faale-Tusi Paia po o se sauniga a le faapotopotoga, o ā manatu autū o loo manaʻomia ona e faamamafa? Ia manatu i tali o fesili tusia o le suʻesuʻega o manatu autū na. E ao foʻi ona faamamafa manatu e fesootaʻi atu i tamaʻi ulutala ua tusi faaolaola tetele o loo maua ai le mataupu i lalo ifo.
E lē fautuaina le fai ma au masani le faaaogā o se manusikulipi mo lauga e fai i le faapotopotoga. Peitaʻi, e iai taimi e saunia ai manusikulipi mo nisi lauga o le tauaofiaga ina ia faamautinoa e tasi lava le auala e tauaaoina ai ni manatu tutusa i isi uma tauaofiaga. Ina ia mafai ona faamamafa manatu autū i se manusikulipi faapena, e ao i le failauga ona muaʻi tilofaʻia ma le faaeteete le mataupu. O ā manatu autū? E tatau ona mafai ona ia mātauina nei manatu autū. O manatu autū e lē faapea o manatu na e lelei i le failauga. O manatu tāua na e fafau aʻe ai le mataupu. O nisi taimi o se otootoga mai o se faamatalaga i se manatu autū i le manusikulipi, e faatomua mai ai se tala po o se manatu e faatalitonu ai. O le tele o taimi, e fai se faamatalaga malosi pe a uma ona talanoaina faamaoniga e lagolagoina ai. Pe a oo loa ina mātauina manatu tāua nei, e ao ona faailoga e le failauga i lana manusikulipi. E masani lava e lē tele, atonu e lē sili atu ma le fā po o le lima. O le mea e sosoo ai, e manaʻomia ona faataʻitaʻi ona ia faitauina i se auala e faigofie ai ona mātauina e le aofia manatu autū. O tumutumuga na o le lauga. Afai e taulimaina le lauga ma fai faamamafaga saʻo, o le a faigofie ona manatua nei manatu autū. O le mea lenā e ao ona avea ma sini o le failauga.
E eseese auala e mafai e se failauga ona faia ai faamamafaga e manaʻomia e fesoasoani ai i le aofia ina ia mātaulia manatu autū. Na te ono faateleina le aasa, pe sui le saosaoa o le tautala, le loloto o faalogona, po o tāga talafeagai, ma isi lava auala.
-