Lomiga Faale-Tusi Paia I LE INITANETI
Lomiga Faale-Tusi Paia
I LE INITANETI
Faa-Samoa
ā
  • ā
  • ē
  • ī
  • ō
  • ū
  • ʻ
  • TUSI PAIA
  • LOMIGA
  • SAUNIGA
  • bsi07 itu. 21-22
  • Tusi o le Tusi Paia Numera 33—Mika

Leai se vitiō o maua i lenei vaega.

Faamalie atu na iai se faalētonu i le kopiina o le vitiō.

  • Tusi o le Tusi Paia Numera 33—Mika
  • “O Tusitusiga Paia Uma”—E Moni Aʻiaʻi ma Aogā, Tusi 15
  • Tamaʻi Ulutala
  • LE POGAI E AOGĀ AI
“O Tusitusiga Paia Uma”—E Moni Aʻiaʻi ma Aogā, Tusi 15
bsi07 itu. 21-22

Tusi o le Tusi Paia Numera 33—Mika

Lē na Tusia: Mika

Nofoaga na Tusia Ai: Iuta

Māeʻa Ona Tusia: A o lumanaʻi le 717 T.L.M.

Vaitaimi o Aofia Ai: Pe tusa o le 777–717 T.L.M.

MANATU i se tagata e taʻumatuaina, se tasi sa faaaluina le tele o tausaga i le auaunaga faamaoni iā Ieova. Manatu i se tagata loto tele, se tasi e mafai ona fai atu i taʻitaʻi o lona atunuu: “O outou o loo ʻinoʻino i mea lelei, ma fiafia i mea leaga, . . . O ē aai foʻi i tino o loʻu nuu, ma saeeseina o latou paʻu.” Manatu i se tagata lotomaulalo, o sē na tuuina atu uma le viiga iā Ieova, ona o ana faamatalaga e malosi le auala na avatu ai, ma o Ieova e ona le mana lea na ia tautala ai. Pe e te lē olioli ea e faamasani ma se tagata faapena? Maʻeu le anoanoaʻi o faamatalaga ma le logolelei o ni fautuaga e ono mafai ona ia aumaia! O le ituaiga tagata lenā sa iai le perofeta o Mika. Ma e mafai lava ona tatou maua ana fautuaga lelei i le tusi lea ua faaigoaina i lona igoa.—Mika 3:2, 3, 8.

2 E pei lava ona iai i le tele o isi perofeta, e itiiti lava se faamatalaga e faatatau iā Mika lava ia o loo i lana tusi; o le feʻau o le mea tāua lenā. O le igoa o Mika o le faapuupuuga lenā o le taʻu o Mikaele (o lona uiga, “O Ai Sē Pei o le Atua?”) po o Mekaio (o lona uiga, “O Ai Sē Pei o Ieova?”). Sa auauna Mika o se perofeta i le vaitaimi o nofoaiga a Iotama, Aasa, ma Esekia (777-717 T.L.M.), o lona uiga la, na latou vavalo mai i le taimi lava e tasi ma perofeta o Isaia ma Hosea. (Isa. 1:1; Ho. 1:1) E lē o mautinoa tonu lava le umi o le vaitaimi o ana valoaga, ae e lē sili atu i le 60 tausaga le umi. O ana valoaga e faatatau i le faatamaʻiaina o Samaria sa tatau ona avatu a o lumanaʻi le faaumatiaga o le aai i le 740 T.L.M. ma sa tatau la ona oo ane i le faaiʻuga o le pulega a Esekia i le 717 T.L.M. ua māeʻa uma ana faamaumauga. (Mika 1:1) O Mika o se perofeta mai i nuu maotua o Morese i le eleele maualalo e taʻua o le Shephelah e ola lelei ai faatoʻaga, i saute i sisifo o Ierusalema. O lona masani i le soifuaga i nuu maotua o loo aliali mai i ituaiga faataʻitaʻiga sa ia faaaogā ina ia malamalama ai manatu tāua o ana faalauiloaga.—2:12; 4:12, 13; 6:15; 7:1, 4, 14.

3 Sa soifua Mika i se vaitaimi mataʻutia ma le mataʻina. O le fetuleni mai o mea na tutupu sa avea ma faaliʻaliʻa o mala o le a oo ane i le malo o Isaraelu ma Iuta. O le paʻū tau amio ma le ifo i tupua, sa faatuputeleina i Isaraelu, ma o le māfuaaga lenei o le oo ane o le faaumatiaga o le nuu mai iā Asuria, e foliga mai o le taimi lea o loo soifua pea Mika. Na liliu mai Iuta mai le faia o le mea tonu i le taimi o le nofoaiga a Iotama i le faataʻitaʻia o le amioleaga a Isaraelu, i le taimi o le nofoaiga fouvale a Aasa, ma toe maua ai se lelei i le taimi o le nofoaiga a Esekia. Na faatūina e Ieova Mika e lapataʻia malosi Ona tagata e uiga i mea o le a Ia aumaia iā i latou. Sa avea valoaga a Mika ma mea e lagolagoina ai valoaga a Isaia ma Hosea.—2 Tu. 15:32–20:21; 2 No. mata. 27-32; Isa. 7:17; Ho. 8:8; 2 Kori. 13:1.

4 E anoanoaʻi faamaoniga e faaalia ai le moni aʻiaʻi o le tusi o Mika. Sa talia i taimi uma e tagata Iutaia o se vaega faa-Eperu o le Tusi Paia ua faamaonia. O le Ieremia 26:18, 19 o loo faasino saʻo atu lava i upu a Mika e faapea: “E fai Siona ma fanua e suatia ona o outou, e fai foʻi Ierusalema ma faupuegāmaa.” (Mika 3:12) Sa faataunuuina ma le saʻo lenei valoaga i le 607 T.L.M. ina ua olo pala Ierusalema e le tupu o Papelonia, ma “faataugāina” (2 No. 36:19) E faapena foʻi se valoaga talitutusa e faatatau iā Samaria e faapea, o le a fai ma “faupuegāmaa i le fanua,” sa faapena foʻi ona faataunuuina. (Mika 1:6, 7) Na faatafunaina Samaria e Asuria i le 740 T.L.M. ina ua latou ave faatagataotauaina le malo i mātū o Isaraelu. (2 Tu. 17:5, 6) Na mulimuli ane faatoʻilaloina e Alesana le Sili i le senituri lona fā T.L.M. ma mafatia ai i le faaumatiaga e tagata Siū i le taʻitaʻiga a John Hyrcanus I i le senituri lona lua T.L.M. E faatatau i le faaumatiaga mulimuli lenei o Samaria, na taʻua ai e le New Westminster Dictionary of the Bible, 1970, itulau 822, e faapea: “Sa matuā faatamaʻiaina Samaria e ē na manumalo, i le taumafaiga ina ia matuā aveesea faamaoniga uma e iloa ai sa iai se aai malosi sa tū i le mea maupuʻepuʻe.”

5 E faaopoopo atu foʻi faamaoniga mai i suʻesuʻega i toegamea mai le eleele i le lagolagoina o le faataunuuga o le valoaga a Mika. O le faaumatiaga o Samaria e Asuria o loo faasino atu i ai faamaumauga i mea na tutupu a Asuria. O se faaaʻoaʻoga, na gugutu mai le tupu Asuria o Sarekona e faapea: “Na ou vagaia ma faatoʻilaloina Samaria (Sa-me-ri-na).”a Peitaʻi ane, atonu o lē na sosoo atu iā Sarekona, o Salemanesa V, o ia tonu lea na faamāeʻaina le faatoʻilaloina. Na taʻua i se tala tusia i Papelonia e faatatau iā Salemanesa e faapea: “Na ia faatamaʻiaina Samaria.”b O le osofaʻia o Iuta i le nofoaiga a Esekia, e pei ona valoia mai e Mika, sa tusitusia lelei e Sanerivi. (Mika 1:6, 9; 2 Tu. 18:13) Sa ia faatonuina ai le saunia o ni ata tetelē se fā sa vaneina i le puipui o lona maota i Nineva sa faaata mai ai le puʻea o Lakisa. I lana maa tafaono na ia taʻua ai: “Na ou vagaia le 46 o ona aai malolosi . . . sa ou aveesea mai (i nei aai) le 200,150 tagata . . . Sa ou faia o ia ma pagota i Ierusalema, i lona lava maota tautupu, e pei o se manulele i se faga e tuu ai.” Sa ia lisi mai foʻi mea na totogi atu iā te ia e Esekia, e ui lava sa ia taʻu faateleina le aofaʻiga. Na te leʻi taʻua lava le mala na oo i ana ʻautau.c—2 Tu. 18:14-16; 19:35.

6 O le faamaoniaina e aunoa ma se masalosalo e faapea sa faagaeeina le tusi, o le valoaga matilatila lea i le Mika 5:2, lea e valoia mai ai le nofoaga o le a fanau mai ai le Mesia. (Mata. 2:4-6) O loo iai foʻi mau e tutusa lelei ma faamatalaga i Tusi Paia Kerisiano Eleni.—Mika 7:6, 20; Mata. 10:35, 36; Luka 1:72, 73.

7 E ui lava o Mika e sau mai i le vaipanoa maotua o Iuta, ae e leʻi aunoa ai o ia ma le tomai e faailoa atu ai ia. O nisi o faaupuga sili ona lelei i le Afioga a le Atua o loo maua i lana tusi. O le mataupu e 6 o loo tusia i se felafolafoaʻiga mataʻina. O fesuiaʻiga faafuaseʻi e faapogaia ai le uaʻi atu a lē e faitau a o talanoaina e Mika lea manatu mai i lea manatu, mai le faamalaiaina i le faamanuiaina ma fefoʻifoʻiaʻi ai faapena. (Mika 2:10, 12; 3:1, 12; 4:1) E anoanoaʻi faamatalaga faafaatusa o loo iai: Pe a afio atu Ieova, “e liu suāvai mauga i lalo iā te ia, e māvaevae vanu, pei o le pulu i le afi, faapei o le vai ua tafe ifo i le tofē.”—1:4; tagaʻi foʻi i le 7:17.

8 E ono vaevaeina le tusi i ni vaega se tolu, e amata vaega taʻitasi i le “Faalogologo, Faafofoga, ma le Faalogo” ma o loo aofia ai aʻoaʻiga, o lapataʻiga e uiga i le faasalaga, atoa ma folafolaga i faamanuiaga.

LE POGAI E AOGĀ AI

16 Ua toeitiiti nei 2,700 tausaga talu ai, sa faamaonia ai le matuā “aogā” o le valoaga a Mika “e aʻoaʻi ai,” auā na tali atu Esekia le tupu o Iuta i lana feʻau ma taʻitaʻia le nuu ina ia salamō ma toe faaleleia le tapuaʻiga. (Mika 3:9-12; Iere. 26:18, 19; faatusatusa i le 2 Tupu 18:1-4.) Ua sili atu foʻi ona aogā lenei valoaga faagaeeina i aso nei. Faalogologo maia, outou uma o ē faapea mai e tapuaʻi i le Atua, i lapataʻiga manino a Mika faasaga i lotu sesē, o tapuaʻiga i tupua, pepelo, atoa ma le sauā! (Mika 1:2; 3:1; 6:1) E faamaonia e Paulo nei lapataʻiga i le 1 Korinito 6:9-11, lea o loo ia faapea mai ua uma ona faamamāina Kerisiano moni ma e leai se tasi e lolo atu i le faia o nei mea leaga e fai ma ona tofi le Malo o le Atua. E faigofie lava ma manino le Mika 6:8, o loo taʻua ai e faapea o le finagalo o Ieova mo le tagata ia savavali faatasi ma Ia i le amiotonu, alofa, ma le faamaulalo.

17 Sa avatu le feʻau a Mika i tagata o ē na matuaʻi fevaevaeaʻi lava i se tulaga ua ‘avea ai tagata o le aiga o se tasi ma ona lava fili.’ E masani lava ona talaʻi atu Kerisiano moni i tulaga faapena, ma o nisi e faalata ma sauāina i totonu o latou lava aiga. O le tulaga masani lava, e manaʻomia ona latou faatalitali ma le onosai iā Ieova, le ‘Atua o lo latou olataga.’ (Mika 7:6, 7; Mata. 10:21, 35-39) I le taimi o sauāga po o le feagai ai foʻi ma se tofiga faigatā, o i latou e faalagolago atu ma le loto tetele iā Ieova o le a pei o Mika e “faatumuina . . . i le mana e le Agaga o Ieova,” i le taʻuina atu o Lana feʻau. Sa vavalo mai foʻi Mika e faapea o lenei loto tele o le a mātauina faapitoa lava i “ē ua totoe o Iakopo.” O le a pei i latou nei o ‘le leona i nuu ese, i nuu e tele,’ ma i le taimi lava e tasi, e pei o le sau e faafouina ai ma uaga mai iā Ieova. O nei uiga ua mautinoa le faatinoina e le ‘vaega totoe o Isaraelu (Iakopo)’ o ē na avea ma sui o le faapotopotoga Kerisiano i le uluaʻi senituri.—Mika 3:8; 5:7, 8; Roma 9:27; 11:5, 26.

18 O le soifua mai o Iesu i Peteleema, i le faataunuuga o le valoaga a Mika, e lē gata ua faamaonia ai le faagaeeina o le tusi, ae ua faamalamalama ai foʻi mau o loo siʻomiaina le fuaiupu o loo uiga atu faavaloaga i le oo mai o le Malo o le Atua e ala mai iā Iesu Keriso. O Iesu o ia lea e aliali mai i Peteleema (Le Fale o le Areto) ma aogā mo le mauaina o le ola, iā i latou uma e faaalia le faatuatua i lana taulaga. O ia lea o le a “leoleo iā te i latou i le mana o Ieova,” ma o le a oo ina mamalu ma faatupuina le filemu e oo i tuluʻiga o le lalolagi i le lafu ua toe faafoʻisia ma autasi a le Atua.—Mika 5:2, 4; 2:12; Ioa. 6:33-40.

19 E telē se faalaeiauga o loo maua i le valoaga a Mika e faatatau i “aso e gata ai,” pe a saʻili atu “nuu ese e tele” i aʻoaʻoga mai iā Ieova. “Ona latou tuʻi ai lea i a latou pelu e fai ma uʻamea o suōtosina, o latou tao foʻi e fai ma polo teu vine; e lē sii atu foʻi le pelu e le tasi nuu i le tasi nuu, latou te lē toe aʻoaʻo foʻi i taua. A e taʻitasi ma nofo i lalo o lona vine, ma lalo o lona mati; e leai foʻi se na te faamataʻu mai; auā ua faapea ona tulei mai ai le siʻufofoga o Ieova o ʻau.” I le lafoaʻia o tapuaʻiga sesē uma, latou te aufaatasi ma Mika i le taʻutino atu: “O i tatou foʻi, tatou te savavali i le suafa o Ieova lo tatou Atua e faavavau faavavau lava.” E mautinoa lava e faagaeeina ai le faatuatua e le valoaga a Mika i le tuuina mai o se muaʻi vaaiga o nei mea mataʻina o le a tutupu. E matilatila foʻi, i lona faaeaeaina o Ieova o ia o le Tupu ma le Pule Silisili Ese e faavavau. Maʻeu le faagaeetia ai i upu e pei ona faapea mai: “E pule foʻi Ieova iā te i latou i le mauga o Siona e amata i ona po nei, e oo i le faavavau”!—Mika 4:1-7; 1 Timo. 1:17.

[Faaopoopoga i lalo]

a Ancient Near Eastern Texts, faatonutonuina e James B. Pritchard, 1974, itulau 284.

b Assyrian and Babylonian Chronicles, tusia e A. K. Grayson, 1975, itulau 73.

c Ancient Near Eastern Texts, 1974, itulau 288; Insight on the Scriptures, Tusi 2, itulau 894-895.

    Lomiga Faa-Samoa (1971-2026)
    Log Out
    Log In
    • Faa-Samoa
    • Lafo Faamatalaga
    • Faapolokalame
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Aiāiga Faapitoa
    • Aiā Faaletulafono
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Log In
    Lafo Faamatalaga