DJAMBA DJƐ WEKELO 23
Ambotshi, nyokotshɛ wana wanyo dj’iwɔ nkɔpa Yehova
‘Kɔpa Yehova Ndjambe kɛko l’oloko wɔkɔ onkfumɔ la anima wako ankfumɔ edjinge la yimba yɛko inkfumɔ.’—MAT. 22:37.
YEEMBO 134 Wana walekɔ opapɛyɛ wɔ me Ndjambe (lá Otetela)
LÁ YOPASƐa
1-2. Kosipisoyɛ wopo wɔ tɔkfɔ tɔ Bible okokawɔ ndjala djonyi efula leso winá w’akambo welá lowiko lɔso otshikitanawɔ.
LÁ LOFU lɔwɔ lɔ bala, mpame nya ndjonde kɛ wadjɛnde ndjekameyɛka la nkɔmɛ nkfumɔ djamba djɛ bala djemá Bible dj’ɔpɛyɛkawɔ lá nkambo djɛwɔ. Tɔkfɔ toshishimawɔ lá djamba djɛsɔ topalekɔ bango lewɔ. Koko ntateyɛ má lofu lɔsɔ, tɔkfɔ tɔsɔ ndjalaka djonyi efula lewɔ. Lamo? Ladjikɛnde wangokamba la tɔkɔ lá bala djɛwɔ.
2 Nghɔsɔ ndeke oyalakawɔ winá wɔ wadji la wome w’Akristo okomawɔ ambotshi. L’ilá k’ɛnɔnyi efula, wangokake wamba efula walendana la owongolelo wɔ wana. Koko winá wɔsɔ, tɔkfɔ tɔsɔ tomboleka ndjala djonyi efula lewɔ. Wamboyala la wɔnawɔ w’iyongowongola iyɔmɛlɛ. Ɔsɔngo ekokolo k’odjito! Lá nsɔsɔlɔ, winá w’akambo otshikitanawɔ lá lowiko lɔso, tɔkfɔ tɔmɔtshi tɔ Bible ndolekaka ndjala djonyi efula leso. Ɔsɔ alekɔ elonga kɛmɔtshi kɛnyɛ lamo antɛmɔdji yɛ Yehova owalakawɔ Afunelo mbala la mbala ngo ngete iyashimela ankfumi y’Isariyɛlɛ djɛ nanghaka la djɛ ntɔnɔlaka l’eteyi ‘mfu inkfumɔ’ yɛ lowiko lɔwɔ.—Mvu. 17:19.
3. Kɛkɔnge kɛ songoshishima lá djamba djɛnɛ?
3 Ambotshi, nyolekɔ l’odjito ɔmɔtshi w’ekekete w’Okristo okokande ndjala la wɔkɔ, odjito wɔkɔ nde, ndakanyɛ wana wanyo akambo walendana la Yehova. Nyo nkombolaka nangha akambo efula, koko ape ngo ndaalakanyɛ akambo walendana la Ndjambe toko. Nyo nkombolaka nkotshɛ́ wana wanyo dj’iwɔ ndɔɔkɔpa efula. Kɛkɔnge kokokanyo nangha djɛ nkona ngandji kɛ Yehova l’eloko wɛ wana wanyo? Lá djamba djɛnɛ, tongoshishima tɔkfɔ tɔnɛyi t’imá Bible tokoka nyokotshɛ́ etengo oyɛnyo ambotshi. (2 Ti. 3:16) Tɔngɛna lonkina wopo wɔ ambotshi w’Akristo iyawa wapɔ má nkamba l’alako wimá Bible.
TƆKFƆ TƆNƐYI TOKOKA NKOTSHƐ́ AMBOTSHI
Ntsha winá enkfumɔ nyo mponaka ɛlɔndjɛlɔ kɛ Yehova la mpɛyɛka ndjɔmbɔmba kɛ wɔlɔ, eposelo wɛkɔnge wɛ wɔlɔ wengoyala la nkambo djɛsɔ te wana wanyo? (Lenda itenyi 4, 8)
4. Ikfɔ imɔtshi yɛkɔnge yekoka nkotshɛ́ ambotshi djɛ nkona ngandji kɛ Yehova l’eloko wɛ wana wawɔ? (Djakɔbɔ 1:5)
4 Ikfɔ 1: Nyohone ɛlɔndjɛlɔ kɛ Yehova. Nyɔlɔmbɛ Yehova anyɔpɛyɛ balo dj’oyɛnyo la djonyi djɛ nkotshɛ́ wana wanyo dj’iwɔ ndowoka ngandji. (Wala Djakɔbɔ 1:5.) Nde ndeke Onto woleka wɔlɔ djɛ mpɛyɛ anto alako. Donga djetawoyɛ nkambo djɛsɔ dekɔ efula. Tokoshishima mpe. Ntondontondo, Yehova ndeke la balo dj’efula djelendana la ndjala ombotshi. (Yee. 36:9) Elonga k’ape, alako wa balo w’ɔtɔpɛyɛkande ntoyakalaka winá enkfumɔ wapɔ.—Iza. 48:17.
5. a) Kɛkɔnge kɛ olonghanyelo wɔ Yehova oposɛwɔ djɛ nkotshɛ́ ambotshi? b) Etengo yɔmbɛnyɛ lá video, olakanyelo wɔkɔnge wɔ ngombowa má wopo wɔ wɔnanyɔ la nkaana Amorim iyawongola wana wawɔ?
5 Má lotshimbo l’Otepela wɔnde la w’olonghanyelo wɔnde, Yehova mpɛyɛka ambotshi alako efula w’imá Bible wakoká ndaakotshɛ́ dj’iwɔ mbongola wana wawɔ djɛ nkɔpa Yehova. (Mat. 24:45) Ndjɔmbɔmba, nyo nkoka mba alako wa wɔlɔ efula l’ɔnɔnghɔ wɔ wamba walekɔ́ l’ɔtɛ wɔ djoyi ante “Okotshɔ te nkfumbo,” w’iyaposɛka l’ilá k’ɛnɔnyi efula lá Emɔ!, koko watanema winá wɔsɔ lá sitɛ kɛso. Lonkina, tovideo efula toposɛwɔ lá jw.org nkoka nkotshɛ́ ambotshi djɛ nkamba l’alako wa Yehova winá w’owongolawɔ wana wawɔ.b—Woo. 2:4-6.
6. Wopo wɔkɔnge ombotshi ɔmɔtshi wɔ mpame oyawokande lá kɛnɛ kelendana la ɛlɔndjɛlɔ k’owande nya wadjɛnde m’olonghanyelo wɔ Yehova?
6 Efula k’ambotshi walekɔ la djedjɛ dj’efula t’okotshɔ wɔ Yehova apɛyɛnde má lotshimbo l’olonghanyelo wɔnde. Ombotshi ɔmɔtshi wɔ mpame w’etawɔ Joe awolaka ante: “Mbongola wana asato l’akambo wa nsɔsɔlɔ apalekɔ yana y’odjito. Lemi isa wadjɛmi ndɔmbaka winá enkfumɔ djɛ Yehova ntokotshɛ́. Edjinge mbala efula tɔngɛnake ente djamba kana video mɔtshi mposaka ngo winá w’oyɛso la djonyi dj’okotshɔ djɛ nkandola okakasano ɔmɔtshi w’opomana laso. Tongoyawɛkɛke winá enkfumɔ te Yehova djɛ mpona ɛlɔndjɛlɔ.” Joe nya wadjɛnde wɛnaka ambɔ wamba la wa video wasɔ nkotshɛka wana wawɔ djɛ ndasukanyɛ lá Yehova.
7. Lamo oyɛwɔ djonyi ambotshi nanghaka la wolo djɛ mpɛyɛ wana wawɔ ndjɔmbɔmba kɛ wɔlɔ? (Ɔrɔma 2:21)
7 Ikfɔ 2: Nyɔpɛyɛ ndjɔmbɔmba kɛ wɔlɔ. Wana nkɔmɛka ambotshu wawɔ efula edjinge mbala efula iwɔ ndaawokolaka. Lá nsɔsɔlɔ, lako ombotshi w’olekɔ djɔ. (Ɔrɔ. 3:23) Koko kaanga oyɛwɔ nghɔsɔ, ambotshi wa balo nanghaka la wolo djɛ mpɛyɛ wana wawɔ ndjɔmbɔmba kɛ wɔlɔ. (Wala Ɔrɔma 2:21.) Papa kɛmɔtshi atepelaka lá nkambo djɛ wana ante: “Iwɔ walekɔ etengo ndanda yesepaka nkete nkfumɔ.” Nde akotshɛka lonkina ante: “Iwɔ wangotoshimela winá wɔ yɔngɛna tonangha kɛnɛ kepokana la kɛnɛ k’alakanyɛso.” Djɛkondeke, ntsha iso nkombolaka djɛ wana waso nkɔpa Yehova, ngandji k’owokaso ladjɛ ndjala efula edjinge nyɛnama papoo.
8-9. Olakanyelo wɔkɔnge wɔ ngombowa má kɛnɛ ketepelisá Andrew nya Emma?
8 Topo tolekɔ efula tɔ ambotshi okokawɔ ndakanyɛ wana wawɔ djɛ nkɔpa Yehova. Kolenda kɛnɛ kɛ wɔnanyɔ Andrew kanga lolekɔ́ l’ɛnɔnyi 17 ndatepela ante: “Ambotshi wami wandakanyɛki winá enkfumɔ ambɔ alekɔ djonyi efula ndɔmbaka. Etsho enkfumɔ lá ntondo kɛ ndjetama, papa alɔmbaki la lemi, kaanga ntsha lemi mɔmɛlɛ lamboshiyɛka ndɔmba. Ambotshi wami wavungolaki mbala la mbala ambɔ: ‘Wɛ nkoka nsawola la Yehova winá enkfumɔ w’ɔkɔpɛ.’ Wopo wɔ yankɔkɔmɛka djonyi djɛ dɔmbɛlɔ ankotshɛka efula ladjikɛnde winá wɔsɔ, lemi ndjokaka wɔlɔ winá wɔlɔmbami Yehova edjinge lemi ndɔwɔsaka etengo Papa kɛmi kɛ ngandji.” Ambotshi, nyovungɔke ente ngandji k’okanyo Yehova nkoka nkotshɛ́ edjinge wana wanyo djɛ ndɔɔkɔpa.
9 Tokoshishima lonkina ndjɔmbɔmba kɛ Emma. Winá wɔ papa kɛwɔ ndakadjɛ nkfumbo kɛwɔ, nde atshikaka nyɔ kɛwɔ l’awasa efula. Emma ntepelaka ante: “Mbala efula nyɔ kɛso ɛnaki ndjolo l’ekakasano welendana la mfalanga, koko winá enkfumɔ nde atoshimelaki wopo wɔ Yehova oyakiyanyɛnde la okotshɛnde ehomba w’enkambi wɛnde. Lɛnaki má yopo yɛ lowiko lɔnde ente nsɔsɔlɔ nde ndjawolaka nkambo djɛsɔ. Nyɔ akambaki l’akambo wa ndapoposanyɛka.” Olakanyelo wɔkɔnge w’owaso? Ambotshi nkoka mpɛyɛ ndjɔmbɔmba kɛ wɔlɔ kaanga lá winá wopomanawɔ l’ekakasano.—Nga. 6:9.
10. Mbamba yɛkɔnge ambotshi efula w’ase Isariyɛlɛ iyawaka djɛ nsawola la wana wawɔ? (Mvungo K’ɛlɛmbɛ 6:6, 7)
10 Ikfɔ 3: Nyosawolake mbala la mbala la wana wanyo. Yehova ashimelaka ase Isariyɛlɛ wa ntondo djɛ ndakanyɛka wana wawɔ akambo walendana lande mbala la mbala. (Wala Mvungo K’ɛlɛmbɛ 6:6, 7.) Ambotshi wasɔ wayalaki la mbamba efula yɛ nsawola la wana wawɔ la nkona ngandji kɛ Yehova l’eloko wɛwɔ. Ndjɔmbɔmba, olangala w’ose Isariyɛlɛ akokaki mpetshɛ winá efula djɛ nkotshɛ́ papa kɛnde djɛ nkona nkete kana nsɛkɔla nkete má awedji. Nkaana kɛnde akokaki mpetshɛ winá efula lá lofu djɛ nkotshɛ́ nyɔ kɛnde djɛ ntɛla ntshendja, ndemba nkfo, la nangha elemo enkina welá mvulu. Winá wɔ ambotshi la wana wawɔ iyakambaka esanga, wakokaki nsawola akambo efula wa djonyi watshikitanyi. Ndjɔmbɔma, iwɔ wakokaki nsawola lá wekeka wa wɔlɔ wa Yehova la ntɔnɔla lá wopo wɔ ndakotshɛká nkfumbo kɛwɔ.
11. Lá mbamba kɛmɔtshi kɛkɔnge ambotshi w’Akristo okokawɔ nsawolaka la wana wawɔ?
11 Akambo wambotshikitana lɔɔko kɛnɛ. L’ewila efula, ambotshi la wana wawɔ wapalekɔ la mbamba kɛ mpetshɛ winá esanga lá lofu. Ambotshi nkoka ndjala walekɔ l’elemo edjinge wana nkoka ndjala walekɔ lá nkalasa. Djɛkondeke ambotshi ladjɛ mponaka mbamba y’okokawɔ nsawolaka la wana wawɔ. (Ɛfɛ. 5:15, 16; Flp. 1:10) Wekelo welá nkfumbo alekɔ mbamba kɛmɔtshi. Wɔnanyɔ w’olangala wetawɔ Alexander ntepelaka ante: “Papa kɛmi ayalonghanyɛki winá enkfumɔ lá nkambo djɛ wekelo welá nkfumbo, nde atawolaki kaanga ekete ntofutanyɛ kana ntoshimba dj’ipa iso nsanghana lá mbamba kɛsɔ. M’ɔkɔngɔ wɔ wekelo tasawolaki ngo akambo walekɔ djonyi leso.”
12. Kɛkɔnge k’ewandji welá nkfumbo oyɛwɔ ladjɛ mvungɔka winá wonanghawɔ wekelo welá nkfumbo?
12 Ntsha olekɔ owandji wɔ nkfumbo, kɛkɔnge k’okokɛ nangha djɛ wekelo wɔ nkfumbo ndjala winá w’osasa le wana wako? Lamo ngopeke nya wana wako onkanda wɔso wɔ bango wɔ wɔlɔ efula welekɔ l’ɔtɛ wɔ djoyi ante Yala la lowiko l’osasa lotshindalotshinda! Wekelo wɔsɔ mpɛyɛka mbamba yɛ wɔlɔ efula yɛ nsawola asawo wa wɔlɔ. Ntsha wɛ nkombolaka djɛ wana wako nkodjipola eloko wɛwɔ la nkoshimela tokanyi l’ekiyano wɛwɔ, tokambake la winá wɔ wekelo djɛ ndaawɔnyɔla kana ndaapangola. Edjinge nangha la wolo dj’ipa nyomala ntsha wana wako wambotepela nkambo mɔtshi djepokana la tɔkfɔ t’imá Afunelo. L’edjena kɛ nangha nghɔsɔ, yala la djedjɛ má wopo w’okoshimelawɔ tokanyi tel’eloko wɛwɔ, la kembɛkawɔ dj’iwɔ nkindjɛka nkodjipola eloko. Djɛ wɛ nkotshɛ́ wana wako lá yopo yɛ wɔlɔ, ngo wɛ ndjewa kɛnɛ kelekɔ nsɔsɔlɔ l’eloko wɛwɔ.
Wopo wɔkɔnge ambotshi okokawɔ nkamba l’etongelo djɛ ndakanyɛ wana wawɔ wekeka wa Yehova? (Lenda itenyi 13)
13. Mbamba inkina yɛkɔnge yɛ ambotshi okotshɛwɔ djɛ nkotshɛ́ wana wawɔ dj’iwɔ ndasukanyɛ la Yehova?
13 Ambotshi, nyohonake mbamba djɛ nkotshɛ́ wana wanyo djɛ ndasukanyɛ la Yehova. Nyotakongake ngo winá wɔ ndjeka lawɔ Bible ko ndalakanyɛ akambo walendana la ndjambe kɛso kɛ ngandji. Kolenda kɛnɛ kɛ nyɔ kɛmɔtshi ketawɔ Lisa ndatepela ante: “Takambaki la nkete nkfumɔ djetodjingi djɛ ndakanyɛ wana waso akambo ankfumɔ walendana la Yehova. Ndjɔmbɔmba, winá wɔ mvɔ kɛso ndananghaka nkambo mɔtshi dj’ɔdjɛki wana waso, táshimelaki ambɔ nkambo djɛnɛ nyɛnyɛka ente Ontongi wɔso alekɔ Ndjambe k’osasa, nde ananghaka dj’iso ndjala l’osasa lá lowiko la nanghaka akambo w’atɔla.”
Ambotshi, nyo ndjewaka tolongo tɔ wana wanyo? (Lenda itenyi 14)d
14. Lamo oyɛwɔ djonyi djɛ ambotshi nkotshɛ́ wana wawɔ djɛ nsɔna tolongo tɔ wɔlɔ? (Woongo 13:20)
14 Ikfɔ 4: Nyokotshɛ wana wanyo dj’iwɔ nsɔna tolongo tɔ wɔlɔ. Otepela wɔ Ndjambe nyɛnyɛka papoo ante tolongo tɔso nkoka ndjala l’eposelo wɛ wɔlɔ kana wɛ nyɛtshi teso. (Wala Woongo 13:20.) Ambotshi, nyo ndjewaka tolongo tɔ wana wanyo? Nyo nsawolaka lawɔ edjinge mpetshɛka ndambo kɛ winá esanga lawɔ? Kɛkɔnge k’okokanyo nangha djɛ nkotshɛ́ wana wanyo djɛ ndjala tolongo l’anto wakɔpa Yehova? (1 Kɔ. 15:33) Wɛ nkoka ndaakotshɛ́ dj’iwɔ nangha ɛsɔnwɛlɔ wɛ wɔlɔ má ndjetaka anto amɔtshi walekɔ la lonyuma lɔ wɔlɔ djɛ ndosanghaka la nyo winá wonanghanyo akambo amɔtshi lá nkfumbo.—Yee. 119:63.
15. Kɛkɔnge kɛ ambotshi okokawɔ nangha dj’iwɔ nkotshɛ́ wana wawɔ djɛ mba tolongo tɔ wɔlɔ?
15 Tokolenda ndjɔmbɔmba k’ombotshi ɔmɔtshi wɔ mpame w’etawɔ Tony. Nde nsipisoyɛka kɛnɛ kɛ nde nya wadjɛnde iyananghe djɛ nkotshɛ́ wana wawɔ djɛ mba tolongo tɔ wɔlɔ ante: “L’ilá k’ɛnɔnyi efula, lemi isa wadjɛmi tetaki wananyɔ l’ankaana yelekɔ l’ɛnɔnyi wetshikitanyi la yeyisa má ndjena djetshikitanyi lakaso. Talɛki esanga lawɔ la tananghaki wekelo wɔso wɔ nkfumbo esanga lawɔ. Ɔsɔ alekɔ yopo yɛ wɔlɔ efula yɛ ndjewa wanɛ wakɔpa Yehova la wookambela l’osasa. Toyalaka la mpeyi kɛ ndongola enami wɛ djingadjinga, wa misiɔnɛrɛ, l’anto ankina lakaso. Balo djɛwɔ, otshilo wɔwɔ, la ikanyi yɛwɔ yɛ ndapekala ayalaka l’eposelo wɛ wɔlɔ efula te wana waso, la ákotshɛka dj’iwɔ ndeka ndasukanyɛ la Yehova.” Ambotshi, nyɔshi nkano djɛ nkotshɛ́ wana wanyo dj’iwɔ mba tolongo tɔ wɔlɔ.
NYOTATSHUTSHƐKE NKONGI!
16. Kɛkɔnge k’okokaso nangha ntsha wɔna ambotepela ante apakɔpɛ nkambela Yehova?
16 Iya otepelaso mo, ntsha kaanga welo wɛkɔnge w’ilanyo, wɔna wɔnyo ɔmɔtshi ambonyoshimela ante mpakɔpɛ nkambela Yehova? Nyotakanelake ente nyopalongisa nkotshɛ odjito wɔnyo etengo ambotshi. Yehova atɔpɛyɛka isankfumɔ ndjila edjinge wɔna wɔnyo lotshungɔ lɔ nsɔna kɛnɛ k’ɔkɔpaso, ntepela ente nkoka djɛ nsɔna ntsha tongokambela Ndjambe kana lako. Ntsha wɔna wɔnyo ambɔsa nkano djɛ ntshika Yehova, nyotatshutshɛke nkongi dj’ente lofu lɔmɔtshi nde angokalɔ. Nyovungɔke ndjɔmbɔmba kɛ wɔna wovungisa. (Luka 15:11-19, 22-24) Olangala wɔ mpame wɔsɔ atshɔka otale lá mboka kɛ nyɛtshi, koko l’ekomo, nde akalɔka. Anto amɔtshi nkoka ntepela ambɔ: “Ɔsɔ oyɛwɔ ngo ndjɔmbɔmba toko.” “Nkambo djɛsɔ nkoka ntokomela lá lowiko lɔ nsɔsɔlɔ?” Ee, nkoka! Lá nsɔsɔlɔ, kɛsɔ ndeke lokomelisa olangala ɔmɔtshi wetawɔ Elie.
17. Wopo wɔkɔnge ndjɔmbɔmba k’Elie okokembɛwɔ?
17 Elie atepelaka lá nkambo djɛ ambotshi wande ante: “Iwɔ wananghaka la wolo djɛ nkona ngandji kɛ Yehova la k’Otepela wɔnde Bible l’oloko wɔmi. Koko winá wɔ mawa ɛnɔnyi djomi la ndjakfe, ntateyɛka ntɔmbɔkɔ.” Elie atateyɛka mbika lowiko lɔ dongi mpe, la atonaka welo ekfumɔ wɛ ambotshi wande iyananghaka djɛ ndookotshɛ́ lá nyuma. M’ɔkɔngɔ wɔ nde mposa má lopango, nde akomaka l’enanghedji kɛ mbindo kɛ pɔlɔ. Kaanga iyayale nghɔsɔ, lá winá ɛmɔtshi nde asawolaki nya ilongo yɛnde imɔtshi akambo wemá Bible. Elie ntepelaka ante: “Winá wɔ malekaka ntepela akambo walendana la Yehova isa ilongo yɛmi, ndeke motalekaka nkanela akambo walenda la Yehova. Ndambondambo koko l’eshikikelo kenkfumɔ, iwawambo y’akambo wa nsɔsɔlɔ wemá Bible yeyalaki l’oloko wɔmi, ntepela ente y’ambotshi wami ya nanghe la wolo djɛ nkona, iwangaka mposa.” Ekomo ekomo, Elie akalɔka l’akambo wa nsɔsɔlɔ.c Kokanela osasá woyalisa l’ambotshi wande lá wopo w’iyolakanyɛ ngandji kɛ Yehova m’ɔlɛngɛ wɔnde!—2 Ti. 3:14, 15.
18. Oyawokɛ ngetemo lá nkambo dj’ambotshi wa nangha la wolo djɛ ndakanyɛ wana wawɔ dj’iwɔ nkɔpa Yehova?
18 Ambotshi, wanyɔpɛyɛka mpeyi k’ekekete kɛ wɔlɔ efula ntepela ente, mpeyi kɛ mbongola lɔlɔnga lɔ bango lɔ antɛmɔdji yɛ Yehova. (Yee. 78:4-6) Ɔsɔ apalekɔ odjito wɔ daambi edjinge tonyowandola l’oloko ɔmɔ lá welo w’ilanyo djɛ nkotshɛ́ wana wanyo! Ntsha nyo nkindjɛ nangha la wolo djɛ nkotshɛ́ wana wanyo dj’iwɔ nkɔpa Yehova la ndafudjɛ lá okfumbelo l’alako wa Yehova, nyo nkoka ndashikikɛ ente Papa kɛso kɛ ngandji kel’olongo angosasanga lanyo.—Ɛfɛ. 6:4.
YEEMBO 135 ‘Yehova ante wɔnami yala kanga balo’ (lá Otetela)
a Ambotshi w’Akristo nkɔpaka wana wawɔ efula. Iwɔ nkambaka wolo djɛ nkotshɛ ehomba welá demba kana wɛ ngandji wɛ wana wawɔ. Nkambo deka djonyi nde, ambotshi wasɔ nanghaka kenkfumɔ k’okokawɔ nangha djɛ nkona l’eloko wɛ wana wawɔ ngandji k’efula te Yehova. Lá djamba djɛnɛ tongoshishima tɔkfɔ tɔnɛyi tɔ Bible tokoka nkotshɛ́ ambotshi djɛ nkotshɛ okoma wɔsɔ.
b Lenda lá jw.org video djelekɔ l’ɔtɛ wɔ djoyi ante Tolakanyemaka me Yehova djɛ mbongola wana waso.
c Lenda djamba djelekɔ́ l’ɔtɛ wɔ djoyi ante “Bible ntshikitanyɛka mbiko,” lá Etange k’Olami Ngɔndɔ k’anɛyi 1, 2012. (Lá Otetela)
d NSAKISO Y’ASANGO: Djɛ ndjewa tolongo tɔ wana wande wɔlɔ, papa kɛmɔtshi ata bale nya wɔnande la tolongo tɔ wɔnande.