DJAMBA DJƐ WEKELO 28
Kindjɛ mba wapɔ má wɔma wɔ Ndjambe
‘Kanga lɔkɛnda lá sii kɛnde ndjokaka Yehova wɔma.’—WOO. 14:2.
YEEMBO 122 Totshikale ndii, ipa la nsasoka! (lá Otetela)
LÁ YOPASƐa
1-2. Etengo Lɔta, okakasano wɔkɔnge wopomana l’Akristo lɔɔko kɛnɛ?
WINÁ w’ɛnaso nanghedji djɛ nyɛtshi dj’anto lɔɔko kɛnɛ, iso ndawokaka etengo Lɔta ndoke. Nde ‘ayalaki la yɛnyi y’efula m’ɔtɛ wɔ nanghedji djɛ ntshamba nsɔnyi djeyalaki l’anto wa nyɛtshi,’ ladjikɛnde nde ewaki ante Papa kɛso kel’olongo ntonaka nanghedji djɛ nyɛtshi. (2 Pɛ. 2:7, 8) Ladjikɛnde Lɔta alɛmɛyɛki la akɔpaki Ndjambe efula nde atonaka nanghedji djɛ mbindo dj’anto wodjingaki. Edjinge iso tombodjingama me anto walekɔ́ la ndambo kɛ dilɛmɛlɔ daambi kana wapalɛmɛyɛ ɛlɛmbɛ wɛ Yehova welendana la nanghedji. Kaanga oyɛwɔ nghɔsɔ, iso nkoka nkindjɛ ndjala la nanghedji djɛ wɔlɔ, ntsha tokindjɛ nkɔpa Ndjambe la ndɔɔlɛmɛyɛ.—Woo. 14:2.
2 Djɛ nkotshɛ okoma wɔsɔ, la ngandji kenkfumɔ Yehova mpɛyɛka ekembelo edjinge mposɛ má onkanda wɔ Woongo. Akristo ankfumɔ, ampame, amato, elangala, eseka edjinge nkokolo, nkoka nsɔsɔlɔ mba wapɔ má nshishima dako djɛ balo dj’otanaso l’eteyi.
WƆMA WƆ NDJAMBE NTOLAMAKA
Totakɔpɛke tolongo lá todjena tɔso t’olemo l’anto wapakɔpɛ edjinge wapalɛmɛyɛ Yehova kana ndjawola ndjeta yɛ nangha kɛnɛ keposasangɛ (Lenda itenyi 3)
3. Lá nkilika Woongo 17:3, elonga kɛmɔtshi kɛkɔnge k’oyɛso ladjɛ nama oloko wɔso? (Lenda edjinge ntshango.)
3 Elonga kɛmɔtshi k’oyɛso ladjɛ nama oloko wɔso wɔ djingingi nde Yehova nshishimaka eloko wɛso. Kɛsɔ nsakisolaka ente nde nyɛnaka otale ndeka wopo w’anto ankina ɔtɛnawɔ edjinge nyɛnaka wopo w’onto w’oyɛso nsɔsɔlɔ l’eteyi kɛso. (Wala Woongo 17:3.) Nde angɔtɔkɔpa ntsha tombolodjɛ tiimba tɔso la balo djɛnde djɛpɛyɛ lowiko. (Dj. 4:14) Masɔ, nanghedji djɛ nyɛtshi la engolo weyɛ me Satana l’anto wande wel’andja wanɛ, wepangotonanghela nyɛtshi. (1 Dj. 5:18, 19) Winá w’osukanaso entshupa la Yehova, ngandji kɛso edjinge dilɛmɛlɔ djɛso te nde ngofula. Ladjikɛnde topakɔpɛ nkiyanyɛ Papa kɛso, tongotona kaanga ikanyi yɛ nangha mpekanto. Winá w’otshindamaso djɛ nangha nyɛtshi, tongoyawopola ente: ‘Ladjikɛnge okokami ndjawola nkiyanyɛ Onto wɔnyɛnyisá ngandji kɛnde k’efula?’—1 Dj. 4:9, 10.
4. Wopo wɔkɔnge wɔma wɔ Yehova yalame nkaana kɛmɔtshi dj’ipa nde nkfɔ l’ohemba?
4 Marta, nkaana kɛmɔtshi kemá Croatie kehembamisá djɛ nangha wayi wa mbindo wa ntshɛngi, afunaka ante: “Ndjalaka l’okakasano wɔ nkanela wɔlɔ edjinge wɔ nyimɛ mposɛ kɛ nangha kɛnɛ kelekɔ́ nyɛtshi. Koko wɔma wɔ Ndjambe wonamaka.”b Wopo wɔkɔnge wɔma wɔ Ndjambe yolame? Marta atepela ante nde atɔnɔlaka lá eposelɔ wekoka mposa má ndɔsa nkano djɛ nyɛtshi. Iso nkoka nangha wopo wɔk’ɔmɔ. Eposelo weleka nyɛtshi nde tongokiyanyɛ Yehova la topangoyala l’akoka wa ndɔɔtɛmɔla lotshinda lotshinda.—Ewa. 6:5, 6.
5. Olakanyelo wɔkɔnge w’okokɛ mba má kɛnɛ kekomelisá Leo?
5 Winá w’okaso Yehova wɔma, iso mbadjɛka dj’ipa ndjawola nanghedji djɛ nyɛtshi. Leo, kanga lowika lá Congo, ekaka olakanyelo wɔsɔ. Ɛnɔnyi ɛnɛyi m’ɔkɔngɔ wɔ batisimo djɛnde, nde atateyɛka nkɛnda nya anto wanyɛtshi. Nde akanelaki ante ilá kenkfumɔ kɛ ndopayapɛyɛ djɛ nangha akambo wa nyɛtshi, nde apanghonanghela Yehova mpekanto. Koko, lako mpeta ilá, tolongo tɔnde wodjimbolaka djɛ ndapɛyɛ lá nɔyi djɛ waná edjinge la wayi wa mbindo wa ntshɛngi. Masɔ nde awangaka nkanela l’akambo wa ambotshi wande w’Akristo yolakanyɛ edjinge lá osasa woyalaki lande winá wɔ ndakambelaka Yehova. Lɔɔla lɔkɔnge loyalisá? Nde awangaka nangha akambo wa wɔlɔ lonkina. M’okotshɔ wɔ tokokolo, nde akalɔka le Yehova. Lɔɔko kɛnɛ nde akamba l’osasa onkfumɔ etengo ikokolo la yat’ekalo yetshikitanyi.
6. Amato ape wakɔna wa djingingi w’ɔkɔpaso ntepela win’ɔsɔ?
6 Nyontshɔ tokoshishima Woongo 9, lá otepelawɔ nkambo dj’amato ape, ɔmɔtshi alekɔ djingingi djɛ balo la onkina djingingi dj’enkesa. (Ɛdjɛ la Ɔrɔma 5:14; Ngalatiya 4:24.) Winá wɔ sotananghe nghɔsɔ, tolame lá tiimba tɔso ente andja wa Satana wambolola kfu la wayi wa mbindo wa ntshɛngi la asango w’ɛnyɛwɔ anto enghanghunya. (Ɛfɛ. 4:19) Alekɔ djonyi nkindjɛ ndjala la wɔma wɔ Ndjambe la mpɛyɛ akambo wa nyɛtshi ɔkɔngɔ. (Woo. 16:6) Djɛkondeke isankfumɔ, mpame kana omoto, tokoka mba wapɔ má elakanyelo welá shapitrɛ kɛnɛ. Watepela nkambo djɛ omoto ɔmɔ ɔmɔ wɔ l’anteyi k’amato ape wasɔ etengo anto wapɛyɛ leeta te anto watapakisɔ akambo, ntepela ente ‘waapalekɔ́ l’ekanedji kɛ wɔlɔ.’ Alekɔ etengo yape kɛkɔ watepela ambɔ: ‘Yɛka lá mvulu kɛmi, lɔkɔlɛ.’ (Woo. 9:1, 5, 6, 13, 16, 17) Koko eposelo wewa anto wawola leeta lɔ ɔmɔ ɔmɔ wɔ l’anteyi kɛwɔ, wetshikitana otale efula.
TOWADJƐ DJ’IPA NDJAWOLA LEETA LƆ OMOTO W’ENKESA
Leeta lɔ ‘omoto w’enkesa’ nkoka ntɔtɔla tá nyɛtshi efula (Lenda itenyi 7)
7. Lá nkilika Woongo 9:13-18, kɛkɔnge kekomela anto wawola leeta lɔ omoto w’enkesa? (Lenda edjinge ntshango.)
7 Tokoshishimá leeta lɔ ‘omoto w’enkesa.’ (Wala Woongo 9:13-18.) Nde awela wanɛ wapalekɔ l’ekanedji kɛ wɔlɔ ante: ‘Nyoye lanɛ’ ndeke nyonanghe fɛtɛ. Kɛkɔnge kekomela anto wawola leeta lɔsɔ? ‘Waapalekɔ́ la wolo lá nyɔyi ndeke l’eteyi.’ Mbala imɔtshi ovungɔ wopo w’etepela wɛkɔ ɛmɔ wetanemá lá djiko lá Woongo. Wambotewolaka nkambo djelendana la ‘omoto w’ongangɛnda’ la ‘wolekɔ́ la nanghedji djɛ nyɛtshi.’ Watoshimela ambɔ: ‘Mvulu kɛnde ntɔlaka tá nyɔyi.’ (Woo. 2:11-19) Woongo 5:3-10 kelekɔ la ndjewo kelendana l’omoto onkina ‘w’ongangɛnda,’ kanga ‘ekolo wɛnde ntɔlaka tá nyɔyi.’
8. Nkano djɛkɔnge dj’oyɛso ladjɛ ndɔsa?
8 Anto woka leeta lɔ ‘omoto w’enkesa’ walekɔ lá ntondo kɛ nkano mɔtshi: Wangawola leeta lɔnde ndo koko wangotona? Iso nkoka mpomana la wopo wɔ nkano djɛ nghɔsɔ. Onanghaso mo ntsha tombohembama djɛ nangha wayi wa mbindo wa ntshɛngi kana djɛ ndenda asango w’ɛnyɛwɔ anto enghanghunya, lá rɛzo sosio kana l’ɛntɛrnɛtɛ?
9-10. Donga mɔtshi djɛkɔnge dj’oyɛso ladjɛ ntona wayi wa mbindo wa ntshɛngi?
9 Tolekɔ la donga djɛ wɔlɔ efula dj’oyɛso ladjɛ ndjewɔ enanghedji kɛ wayi wa mbindo wa ntshɛngi. Watepela nkambo ‘dj’omoto w’enkesa’ etengo onto wotepela ante: ‘Washi wa lɔɔngɔla ndeke wɔlɔ.’ ‘Washi wa lɔɔngɔla’ wasɔ oyɛwɔ nge? Bible ndjɛdjɛka osangelo wɔ mbeto l’atenyɛ wadji la wome la washi wa ntshitshi. (Woo. 5:15-18) Wadji la wome wombotshukaná lá nkilika ɛlɛmbɛ wɛ lɛɛta, walekɔ la lotshungɔ lɔ nsanga mbeto l’anteyi kɛwɔ edjinge mba osasa w’oyɛka má nangha nkambo djɛsɔ. Iya, otepelaso mo lá nkambo djɛ ‘washi wa lɔɔngɔla?’ Washi wa lɔɔngɔla mpɛyɛka ikanyi yɛ osangelo wɔ mbeto wopawolama, ntepela ente wayi wa mbindo wa ntshɛngi. Anto wanangha wayi wa mbindo wa ntshɛngi wanghonanghake lá wisisa, ngo ngete ose wibi ɔngɔlakande lá wisisa. ‘Washi wa lɔɔngɔla’ nkoka nyɛnama etengo walekɔ wɔlɔ ntsha waananghá nkambo djɛsɔ wakanela ambɔ lako onto wongisola akambo wa nyɛtshi w’onanghawɔ. Ɔsɔ ngo ongolo! Yehova nyɛnaka akambo ankfumɔ. Lako ekete keleka nyɛtshi etengo nsamba nkɔpama me Yehova, djɛkondeke lako wɔlɔ woyɛ má ntshutshɛ́ ‘mpeyi’ k’ekekete kɛsɔ. (1 Kɔ. 6:9, 10) Koko tosamba edjinge nkete nkina.
10 Wayi wa mbindo wa ntshɛngi nkoka ntɔpɛyɛ nsɔnyi, ntokomɛ etengo topalekɔ la ntshina, ntshɔ wemi w’ipa nkombola edjinge ntshita ankfumbo. Ɛnama papoo ente, alekɔ nkambo djɛ balo ndota ‘mvulu’ k’omoto w’enkesa edjinge oleelo wɔnde. Má djiko djɛ ntshutshɛ́ djokanelo djɛwɔ la Yehova, efula k’anto keyapɛyɛka lá wayi wa mbindo wa ntshɛngi ndɔsaka elando wakomɛ djɛ mvɔ lankeke. (Woo. 7:23, 26) Vɛrse 18 djɛ shapitrɛ 9 akoma nghɔnɛ ante: ‘Angangɛnda wande walekɔ l’apeku w’etale w’anketa.’ Iya, lamo anto efula awolakawɔ leeta lɔnde lɔtɔla t’akambo wa yɛnyi wasɔ?—Woo. 9:13-18.
11. Lamo ndenda asango w’ɛnyɛwɔ anto enghanghunya oyɛwɔ nkambo djɛ pɔlɔ efula?
11 Ilonga inkina y’anto efula otalakawɔ nde, ndenda asango w’ɛnyɛwɔ anto enghanghunya. Anto efula nkanelaka ambɔ ndenda asango w’ɛnyɛwɔ anto enghanghunya lako nyɛtshi. Koko, olendelo w’asango w’ɛnyɛwɔ anto enghanghunya, ntshitaka anto, ndatshutsheyɛká dilɛmɛlɔ djɛwɔ yɔmɛlɛ la te anto ankina edjinge ndjalaka okakasano djɛ ntshika ekfumbo kɛsɔ. Asango w’ɛnyɛwɔ anto enghanghunya nkɔkɔmɛlaka la wolo edjinge wapimaka lankeke má yimba. Nkambo deka nde, olendelo w’asango w’ɛnyɛwɔ anto enghanghunya wopakitshakitshɛka mposɛ yɛ nyɛtshi, koko ofudjɛkawɔ nde mfudjɛ. (Kɔl. 3:5; Dja. 1:14, 15) Ee, efula k’anto walendaká asango w’ɛnyɛwɔ anto enghanghunya nkfɔka lá wayi wa mbindo wa ntshɛngi.
12. Wopo wɔkɔnge w’okokaso nyɛnyɛ ente tolota asango wakoka ntotshinda djɛ ndjala la mposɛ yɛ nyɛtshi?
12 Etengo oyɛso Akristo kɛkɔnge k’okokaso nangha ntsha ntshango dj’onto onghanghunya mboposa l’isasimoyɛ l’ekra wɛ telefɔnɛ kana wɛ ɔrdinatɛrɛ wɔso? Iso ladjɛ nyimɛ wiso má ntshango djɛkɔ mbala kɛkɔ kɛmɔ. Angoyala wɔdju nangha nkambo djɛsɔ ntsha tovungɔ ente djokanelo djɛso la Yehova ndeke ekete keleka ntshina lá lowiko lɔso. Lá nsɔsɔlɔ, kaanga asango amɔtshi wɛnama etengo wapalekɔ w’ɛnyɛwɔ anto enghanghunya nkoka ntɔpɛyɛ mposɛ yɛ nyɛtshi. Ladjikɛnge oyɛso ladjɛ ndjewɔ edjinge asango wa nghɔsɔ? Ladjikɛnde topakombola nangha kaanga ikakambo imɔ yɛ daambi yekoka ntokomɛ djɛ nangha loseka l’oloko wɔso. (Mat. 5:28, 29) Ikokolo imɔtshi yemá Thaïlande y’etawɔ David atepela ante: “Langoyawopolake ente: ‘Kaanga asango wanɛ yopalekɔ w’ɛnyɛwɔ anto enghanghunya, Yehova angosasanga ntsha lemi nkindjɛ ndaalenda?’ Ntɔnɔla nghɔsɔ nkotshɛ́ka lemi djɛ nangha akambo la balo.”
13. Kɛkɔnge kekoka ntokotshɛ́ djɛ nangha akambo la balo?
13 Ekete kekoka ntokotshɛ́ djɛ nangha akambo la balo nde, ndjala la wɔma wɔ nkiyanyɛ Yehova. Wɔma wɔ Ndjambe ndeke ‘ewangelo,’ kana ntepela ente ‘ndeke lɔpɛyɛka balo.’ (Woo. 9:10) Iso nyɛnaka nkambo djɛsɔ má ewangelo kɛ Woongo shapitrɛ 9, lá ɛdjɛwɔ ‘balo djɛ nsɔsɔlɔ’ la omoto onkina wɔ djingingi.
AWOLA LEETA LƆ OMOTO WƆ BALO
14. Leeta lɔkɔnge lotshikitanyi lɔpɛyɛwɔ lá Woongo 9:1-6?
14 Wala Woongo 9:1-6. Lanɛ towala leeta lɔ me Ikɔkɔ edjinge Ontongi wɔ balo djɛ nsɔsɔlɔ, Ontongi wɔso wɔ balo nkfumɔ. (Woo. 2:6; Ɔrɔ. 16:27) Lá ndjɔmbɔmba kɛ yombokamba lanɛ, watepela nkambo djɛ mvulu k’ekekete kelekɔ́ l’akondji esambele. Ndjɔmbɔmba kɛsɔ k’ɛnyɛ ente Yehova alekɔ kanga lokapo, kanga lolongola anto ankfumɔ wakombola nkamba la balo djɛnde lá mbiko yɛwɔ.
15. Ndjambe otetande djɛ nangha nge?
15 Yehova alekɔ kanga lokapo, Nkapi k’ekekete. Wekeka wasɔ nyɛnyɛka ‘balo djɛ nsɔsɔlɔ,’ djɛ yɔmbɛdjɛ la omoto lá Woongo shapitrɛ 9. Ɔkɔndɔ w’ɛnyɛ djɛ omoto wɔ djingingi wɔsɔ ashiyɛka ndɔngɔsɔla nkete djɛnde djɛ ndɛ, asanghanyɛka waná edjinge alɔngaka mɛɛsa kelá mvulu kɛnde. (Woo. 9:2, ftn) Lonkina, lá nkilika vɛrse 4 la 5: ‘Nde [omoto wɔ yɔmbɛdjɛ la balo djɛ nsɔsɔlɔ] ashimela wanɛ wapalekɔ́ l’ekanedji kɛ wɔlɔ ante: ‘Nyoye, nyɔɔlɛ mma djɛmi.’’ Lamo oyɛso ladjɛ ntshɔ tá mvulu kɛ balo djɛ nsɔsɔlɔ edjinge ntɔlɛ mma dj’ɔpɛyɛnde? Yehova nkɔpaka djɛ wana wande ndjala la balo edjinge namema. Nde apakombolaka dj’iso mba elakanyelo welá lowiko lá yopo yɛ nyɛtshi, ntepela ente má akambo wa nyɛtshi wopomanaso la m’ekiyano wepashile. Djɛkondeke, ‘olamakande balo djɛ nsɔsɔlɔ ngo lá nkambo dj’anto wa sii.’ (Woo. 2:7) Ntsha tolekɔ la wɔma wɔ wɔlɔ wɔ Yehova, tongokombola ndoosasangɛ. Iso ndjokaka dako djɛnde djɛ balo, edjinge ndjalaka l’osasa wɔ nkamba la dako djɛkɔ.—Dja. 1:25.
16. Wopo wɔkɔnge wɔma wɔ Ndjambe yakotshɛ́ Alain djɛ ndɔsa nkano djɛ balo, edjinge eposelo wɛkɔnge weyalisá la nkambo djɛsɔ?
16 Kolenda wopo wɔ wɔma wɔ Ndjambe yakotshɛ́ Alain djɛ ndɔsa nkano djɛ balo. Ikokolo y’Okristo edjinge wetsha wɔ nkalasa wɔsɔ nkɔndɔlaka ante: “Winami efula wel’olemo walendaki wa filmɛ y’ɛnyɛwɔ anto enghanghunya etengo djɛ mba elakanyelo lá wayi wa nsanga mbeto.” Koko Alain atadjimbamá. Nde ntepelaka ante: “Ladjikɛnde l’okaki Ndjambe wɔma, ntonaka la wolo efula djɛ ndenda wa filmɛ yɛsɔ. Nshimelaka lonkina winami wel’olemo donga djɛ mopakɔpɛ ndenda filmɛ yɛsɔ.” Nde akambaka la dako djɛ me ‘balo djɛ nsɔsɔlɔ’ djetepela ante: ‘Kindjɛ ntshɔ tá ntondo lá mboka kɛ balo.’ (Woo. 9:6) Ladjikɛnde nkano djɛ Alain djaakamoyɛka, winande amɔtshi walekɔ́ wetsha wambowanga ndjeka Bible win’ɔsɔ edjinge wingela lá nsanghanyɛ y’Akristo.
Ndjawola leeta lɔme ‘balo djɛ nsɔsɔlɔ’ nkoka ntɔtɔla tá lowiko (Lenda itenyi 17-18)
17-18. Wapɔ wɛkɔnge wanɛ wawola leeta lɔ ‘balo djɛ nsɔsɔlɔ’ osasangawɔ la wɛkɔ, kɛkɔnge k’okongelawɔ l’eloko lukuluku? (Lenda edjinge ntshango.)
17 Yehova nkambaka la ndjɔmbɔmba yɛ amato ape wa djingingi wasɔ, djɛ ntɛnyɛ wopo w’okokaso ndoyala la lowiko l’osasa l’etsho weyaye. Anto wawolaká leeta lɔ ‘omoto w’enkesa’ ndjilaka yimba ngo lá osasa welá ‘wisisa.’ Lá nsɔsɔlɔ, wangopikake wiso wawɔ ngo la lowiko lɔ win’ɔsɔ koko ape lɔ l’etsho weyaye. Nanghedji djɛwɔ djengaatɔla tá ‘apeku w’etale w’anketa.’—Woo. 9:13, 17, 18.
18 Ɔsɔngo otshikitanawɔ la wanɛ wawola leeta lɔ ‘balo djɛ nsɔsɔlɔ’! Angangɛnda wande wasasanga win’ɔsɔ l’oleelo wɔ wɔlɔ efula, edjinge walekɔ l’osasa ladjikɛnde walekɔ la kenkfumɔ k’oyɛwɔ la djonyi djɛ ndjala entshupa la Yehova. (Iza. 65:13) Yehova atepelaka má lotshimbo l’ɔprɔfɛtɛ Izaya ante: ‘Nyondjekameyɛ wɔlɔ ndeke nyɔɔlɛ nkete djelekɔ́ wɔlɔ, edjinge nyo nyongoyala l’osasa w’efula lá kɛnɛ kelekɔ́ okfudji.’ (Iza. 55:1, 2) Iso ndjekaka djɛ nkɔpa kɛnɛ kɛ Yehova ɔkɔpande la ntona kɛnɛ k’otonande. (Yee. 97:10) Edjinge iso mbaka osasa má ndjeta anto ankina dj’iwɔ mba wapɔ má ‘balo djɛ nsɔsɔlɔ.’ Alekɔ etengo ‘towelela má todjena tɔ lá djiko tɔ ngando ente: ‘Onto onkfumɔ wotapakisɔ akambo aye lanɛ.’’ Wapɔ w’owaso l’anto wawola leeta lɔso wopakome ngo wɔ win’ɔsɔ. Wapɔ wɔkɔ wolekɔ wɔ lotshinda, wotokotshɛ djɛ “mbika” lotshinda lotshinda winá wɔ ‘sotatshu tá ntondo lá mboka kɛ balo.’—Woo. 9:3, 4, 6.
19. Lá nkilika Losanghanyɛ 12:13, 14, nkano djɛkɔnge dj’oyɛso ladjɛ ndɔsa? (Lenda edjinge ipapango “Wɔma wɔ Ndjambe ntoyakalaka wapɔ.”)
19 Wala Losanghanyɛ 12:13, 14. Dilɛmɛlɔ dj’efula dj’oyɛso te Yehova ngotolama edjinge ngotokotshɛ́ djɛ ntshikala piyɔɔ la ndjala entshupa la nde, l’etsho w’ekomo wɛ nyɛtshi wɛnɛ. Wɔma wɔ wɔlɔ wɔsɔ wongototshinda djɛ nkindjɛ ndjeta anto efula djɛ mpona ‘balo djɛ nsɔsɔlɔ’ edjinge mba wapɔ m’eteyi.
YEEMBO 127 Wopo w’onto w’oyɛmi ladjɛ ndjala (lá Otetela)
a Akristo nkombolaka ndjala la wɔma wɔ Ndjambe wɔ wɔlɔ. Wɔma wɔ nghɔsɔ nkoka ntokotshɛ́ djɛ nama eloko wɛso la ndalama má wayi wa mbindo wa ntshɛngi edjinge asango w’ɛnyɛwɔ anto enghanghunya. Lá djamba djɛnɛ, tongoshishima Woongo shapitrɛ 9, kɛngɔtɛnyɛ otshikitano wolekɔ́ l’antenyɛ balo la enkesa má nkamba la ndjɔmbɔmba kɛ amato ape wa djingingi. Iso nkoka mba wapɔ wɛ lotshinda lotshinda má shapitrɛ kɛnɛ.
b Nkombo imɔtshi itshikitanyemaka.