MUKANDA WA YAKOBO

1 Ami Yakobo mpika a Efile Mukulu na a Muanana Yesu Nkidishitu, kui bisamba 12 bipalakane mu ma mbalo elekenelekene:

Nenuimunayi!

2 Bakuetu, p’anufumankana na nkalakashi ilekenelekene, eyimoneyi bu muloo ukata, 3 muanda anuuku’shi apatompibua lukumiino luenu mu uno mushindo, abituusha kunyingiila. 4 Anka tadilayi kunyingiila kukumbashe mufubo wako, bua’shi nuikale bakumbane na bashi na kalema mu mianda yoso bashi bakutue kintu su nkimune.

5 Biabia su kui muntu a kuanudi mukutue binangu, atungunukie na kuibiteka kui Efile Mukulu, na abakamupa bianka, muanda ebipeyaa bantu boso na kalolo kushi kuibatopeka. 6 Anka atungunukie na kuteka na lukumiino kushi kuialashena su nkapeela, muanda muntu ealashena, enka bu mbundambunda ya mema y’abatakula kui lupunga aku n’aku. 7 Mu binyibinyi muntu e biabia, takulupilanga’shi apete kantu su nkamune kui Yehowa, 8 muanda mmuntu shauku bia kuata kitshibilo, na shii mushimate mu mianda yaye yoso.

9 Mukuetu muikale mulanda asankie,* bua kukaamishibua kuaye, 10 na mpeta asankie bua kuishibua kuaye kua milongo, muanda akashimina nka bu kilongo kia mu mapia. 11 Muanda nka bu bikale’shi apatunduka nguba na kanya ke bukopo, mutshi awumu na kilongo kiawo akipono, buwa buakio abushimina, biabia namu nyi abikashimina mpeta munkatshi mua mifubo yaye.

12 Sha muloo mmuntu atungunuka na kunyingiila mu bitompuanga, muanda kunyima kua biabia ekala muntu mukuminyibue, na akapete kifulu kia ntumbo kia muwa kibaadi Yehowa mulee baaba abatungunuka na Kumufula. 13 Su muntu e mu kutompibua tambanga’shi: “Bakuete kuntompa kui Efile Mukulu.” Muanda Efile Mukulu ta mulombene kutompibua na mianda ibubi, n’aye namu t’atompaa muntu su ngumune mu wawa mushindo. 14 Anka muntu oso atompibuaa p’atadiila lukalo luaye alumukaka* na kumuponesha. 15 Na lukalo namu p’alutama,* alutanda muluisho na muluisho namu p’abeukitshi, autanda lufu.

16 Tanudimbibuanga bakuetu ba kifulo. 17 Kia buntu kioso kibuwa na kia buntu kioso kipuidikie, abifiki muiyilu, kui Nshetu sh’etaata dia muiyilu, shashintulukaa sunga kutentuluka bu muesheshi. 18 Kikiebe ki’eshimba diaye kibaadi kia’shi etutande ku bukuashi bu’eyi dia binyibinyi, bua’shi tufikie mushindo kampanda wa bikuba bia kumpala bia bipangua biaye.

19 Bakuetu nuukieyi’shi: Abitungu muntu oso ekale na bukidi bua kuteemesha, kadi kushi kuikala na bukidi bua kuakula na bua kukuata nsungu, 20 muanda nsungu ya muntu t’ayikumbashaa kululama ku’Efile Mukulu. 21 Biabia katushayi mianda ibutete na mianda ibubi yoso na, kuminayi na luishinko loso eyi na kuidituesha mu mashimba enu, adio dilombene kuinupaasha.*

22 Anka, tanuikalanga penda anuteemesha eyi di’Efile Mukulu, nuedimbanga anue banabene na binangu bibubi, kadi ikalayi anuiditumikila. 23 Muanda su muntu kuete penda kupusha eyi di’Efile Mukulu na, t’editumikila e nka bu muntu betala mu lumueno. 24 Muanda etala, na kunyima kua’ye kuitala, alubu musango umune binyi biadi. 25 Kadi yawa atala na kishima mu muiya upuidikie, wawa wa bulungantu, na ashimatshiila muanka afiki kushi bu muntu apusha bisumanga, kadi bu muntu kuete kutumikila na akekala na muloo ku biakuete kukita.

26 Su muntu apuandikisha’shi kuete kulanguila Efile Mukulu* anka t’alama ludimi* luaye, ediimbi na lulanguilo luaye ndua bisumanga. 27 Mushindo wa lulanguilo luiselele na lushi na matope ku meso ku’Efile Mukulu eetu aye muikale Nshetu nguno: nkusamba bana ba nshiye na bakashi kilele mu mpombo yabo, na kuilama kushi kalema ku mianda ya pano pa nsenga.

2 Bakuetu, mbikunyi bianudi balombene kuikala na lukumiino mui Nfumuetu sha ntumbo Yesu Nkidishitu, aku namu nui na ntondo? 2 Su muntu mufuale bikano bia ôlo na bilamba bia kinemo afika mu bisangilo bienu, na muatuela’nyi mulanda mufuale bilamba bi mako, 3 anuata mpeta mufuale bilamba bia kinemo na muulo ukata na kumulungula’shi “obe shala pa ino mbalo ibuwa,” na anulungula mulanda’shi “obe shala muimane sunga’shi shala’paa pa kituudilo kia ngua yande”? 4 Su mbiabia, ta nui na ntondo munkatshi muenu, na tanui ba nsushi abatshibi kiimu bibubi?

5 Bakuetu ba kifulo teemeshayi. Efile Mukulu tabaadi musangule balanda muyile mueneno a ba pa nsenga bua’shi bekale ba mpeta mu lukumiino, na ba mpianyi ba Bufumu buadi mulee baaba bamufule su? 6 Anka anue anuyisha balanda milongo. Kadi ta mba mpeta bakuete kuinukiengiesha na kuinutuala ku tumiladi su? 7 Tabakuete kusabuula eshina dibuwa dibaabadi benupe su? 8 Su anukookiela muiya wa bufumu* wi mu kifundue akiamba’shi: “Abitungu ofule muntu nobe bu biodi muifule obe nabene,” anukitshi bibuwa. 9 Kadi su anutungunuka na kuikala na ntondo, nukuete kukita muluisho, na muiya awinutopeka’shi nui ba nkitshishi ba miluisho.

10 Muanda su muntu akookiela ku Miiya yoso kadi atupilua penda ku kantu kamune, apiila mu miiya yoso. 11 Muanda yawa bambile’shi: “Totambukanga lusandi,” bambile dingi’shi: “Toyipayishenanga.” Binobino su totambuka lusandi kadi oyipayishena, ofiki nkitshishi a miluisho muyile muiya. 12 Tungunukayi na kuakula na kukita mianda bu bantu babakatshibila kiimu ku bukuashi bua muiya wa bantu be bulungantu.* 13 Muanda yawa shafuila bangi lusa, abakamutshibila kiimu kushi lusa, muanda lusa alutshimunaa kiimu.

14 Bakuetu, su muntu amba’shi e na lukumiino kadi te na bikitshino, bino abikuasha ku kinyi? Lualua lukumiino ndulombene kumupaasha su? 15 Su mukuetu mulume sunga mukuetu mukashi te na bia kufuala, sunga bia kudia bu’efuku dioso, 16 kadi umune a kuanudi amulungula’shi: “Nda mu butaale oote kaalo, na odie kalolo,” kushi kumupa kiakia kiadi nakio lukalo bua mbidi yaye, bino abikuasha ku kinyi? 17 Mu mushindo umune, lukumiino lushi na bikitshino ndufue.

18 Ingi nsaa muntu e kuakula’shi: “Obe we na lukumiino, na ami ne na bikitshino. Biabia ndeshe lukumiino lobe lushi na bikitshino, na ami namu nakulesha lukumiino mu bikitshino biande.” 19 Okumiina’shi kui Efile Mukulu umune su? Okuete kukita bibuwa, mpa na ba demo namu abakumiina na abasuusaa. 20 Kadi obe muntu shi na binangu okumiina kuuka’shi lukumiino lushi na bikitshino talui na muulo su? 21 Nshetu Abalahama tabaadi mubadikibue bu mululame muanda wa bikitshino biaye kunyima kua’ye kulambula muana aaye Isaake pa kilambuilo su? 22 Omono kalolo’shi lukumiino luaye na bikitshino biaye bibaadi abifubu pamune, na lukumiino luaye lubaadi luikashue lupuidikie ku bikitshino biaye, 23 na bibaadi bilombashe kino kifundue akiamba’shi: “Abalahama baadi na lukumiino mui Yehowa na aye nkubadikibua bu muntu mululame,” na nkuitaminyibua bu kuuku a Yehowa.

24 Anumono’shi muntu abadikibuaa bu mululame, ku bukuashi bua bikitshino kushi penda ku bukuashi bua lukumiino alo lunabene. 25 Mu mushindo umune, tababaadi babadikie Rahabe baadi ndumba bu mululame ku bukuashi bua bikitshino kunyima kua’ye kukuukila ba mpuupa na kalolo, na p’aye kuibaludika mu dingi eshinda su? 26 Biabia, nka bu bikale’shi mbidi ishi na kikudi* ngifue, mu mushindo umune namu, lukumiino lushi na bikitshino ndufue.

3 Bakuetu, t’abitungu’shi bebungi ba kuanudi bekale balambukishi, muanda anuuku’shi, atukapete kiimu kibukopo. 2 Muanda atue boso atukitaa bilubilo* misango ibungi. Su muntu t’akokola mu ngakuilo mmupuidikie, mulombene kutonta mbidi yaye yoso ishima. 3 Su tuanya kukanua kua mpunda bua’shi itukookiele, atuludika dingi mbidi yayo yoso ishima. 4 Tui balombene dingi kutala mashuwa: sunga biekala’shi ngakata na abeatakula kui lupunga luibukopo, abeakunkushaa kui kaludikilo kapeela bua kuenda kuakua akukumiina yawa eakunkusha.

5 Mu mushindo umune, ludimi nkapindi kapeela ka mbidi, anka aluisadika bua bintu bikata. Talayi bilombene kaalo kapeela kutaatshisha mutamba ukata! 6 Ludimi namu lui nka bu kaalo. Ludimi nduwule na mianda ya kukutua kululama, munkatshi mua bipindi bia mbidi yetu, na aluluishaa mbidi yoso ishima, ndulombene kuluisha nshalelo a muntu, na lui nka bu Gehena* muanda ndulombene kufuisha mianda ibubi. 7 Muanda nyema yoso ya mu kisuku na tonyi na bintu bioso abiikaka, na bipangua bia mu mema mbalombene kuibimuna kui bantu. Na, tababapuile kuibimuna. 8 Anka takui muntu su ngumune mulombene kumuna ludimi. Nkintu kibubi na kiabashii balombene kukanda, nduwule na lulengo aluipayishenaa. 9 Atutumbishaa nalo Nshetu Yehowa, na atuelaa nalo bantu babaadi bapangibue “mu kinfuanyi ki’Efile Mukulu” muluaa. 10 mukanua mumune muamua, amutukaa muabi na muluaa.

Bakuetu, tabibuwa bua’shi mianda ikitshikie mu wawa mushindo nya. 11 Nsulo ngilombene kutuusha mema e buwa* na mema e buulo mbalo imune su? 12 Bakuetu, mutshi wa nfigiye, ngulombene kupa tukuba tua olive, sunga mutshi wa nfinyo ngulombene kupa nfigiye su? Na mema e mungua, ta ngalombene kutuusha mema ataale.

13 Nnanyi e na binangu na kapatupatu munkatshi muenu? Ebileshe ku bukuashi bua muikelo waye wibuwa na ku bukuashi bua bikitshino bi’alombasha na kupopeela, akutuukila ku binangu. 14 Kadi su nui na mukao wibubi na kikudi kia kuikutuena* mu mashimba muenu, tanuitumbishanga na kudimbiila bia binyibinyi. 15 Biabia ta mbinangu abifiki muiyilu; mbia pa nsenga, bia bunyema, na bia ba demo. 16 Muanda paapa pe mukao na kikudi kia kuikutuena,* apakekala dingi kafutakanyi na mianda ibubi ya mishindo yoso.

17 Kadi binangu bia muiyilu mbibadiile kuikala biselele, akupu mbia butaale, bi na nkatshinkatshi, bi na bukidi bua kukookiela, mbiwule na lusa na bikuba bibuwa, tabi na ntondo sunga bu nsesa.* 18 Dingi kikuba kia butaale akikunyibuaa mu butaale bua baaba abakimbi butaale.

4 A ngoshi na kuikakena bi munkatshi muenu abituukila kuikunyi? T’abituukila ku nkalo yenu ya mbidi ayilu munda muenu su? 2 Nui na lukalo lua bintu anka tanuibipete. Anutungunuka na kuyipayishena na kuikala na luabi, kadi tanui balombene kupeta. Anutungunuka na kuikakena na kulua ngoshi. Tanupete muanda tanukuete kuteka. 3 P’anutekie, t’anupete muanda nukuete kuteka na binangu bibubi, bua’shi nuibiluishe ku nkalo yenu ya mbidi.

4 Anue ba ntambushi ba lusandi* tanuuku’shi kuikala bu kuuku na mianda ya pa nsenga nkuikala muishikuanyi a Efile Mukulu su? Nyi buakinyi muntu oso akumiina kuikala kuuku a mianda ya pa nsenga, eyikasha muishikuanyi a Efile Mukulu. 5 Su anupuandikisha’shi mbua bisumanga bui kifundue akiamba’shi: “Binangu bia luabi bi munda muetu abitungunuka na kuabila bintu bioso su”? 6 Muanda kalolo aketuleesha Efile Mukulu aketukuasha bua kukambila ino nkalo. Nyi buakinyi bifundue abiamba’shi: “Efile Mukulu takuminaa ba sha kuitatula, anka aleshaa ba sha kuiyisha kalolo kaaye.”

7 Biabia kookielayi Efile Mukulu, anka nukambile Diabulu, akenusuuku. 8 Efubuileyi pepi n’Efile Mukulu, n’aye namu akefubuila pepi nenu. Tooshayi maasa enu anue ba sha miluisho, na nutooshe mashimba enu anue bantu ba sha mashimba abidi. 9 Enyongoleyi, nuikale mu maalo na nudile. Tusepo tuenu tualulukie bu maalo, na muloo wenu walulukie bu bantu bashi na lukulupilo. 10 Eyisheyi kumpala kua Yehowa, na aye namu akenukaamisha.

11 Bakuetu, lekayi kuikala anuiambena bibubi munkatshi muenu. Muanda yawa akula mukuabo bibubi na kumutshibila kiimu, akula bibubi pabitale muiya na kutshibila muiya kiimu. Biabia su otshibila muiya kiimu, tokuete kuiukookiela anka we nsushi. 12 Kui nka penda muntu umune Atushaa muiya na muikale Nsushi, yawa mulombene kupaasha na kubutula. Kadi obe we’nyi bua kutshibila mukuenu kiimu?

13 Binobino teemeshayi anue abamba’shi: “Lelo sunga malooba atuende mu’kia kibundi tukakite kipua muanka, na atukakitshi busunga bua kupeta makasa,” 14 aku namu tanuuku abikekala muwa wenu malooba. Muanda nui nka bu mulemba aumueneka bua kapindi kapeela, akupu aushimina. 15 Pamutue pa biabia nui balombene kuamba’shi: “Su Yehowa akumiina, atukekala na muwa, na atukitshi’ki sunga akiaa.” 16 Kadi binobino anuitatula panukuete kuitumbisha ngofu. Kuitumbisha kui biabia kuibubi. 17 Biabia, su muntu awuku kukita muanda wibuwa, anka teukitshi kuete kukita muluisho.

5 Binobino anue ba mpeta teemeshayi. Dilayi, na nuinyongole, bua malua aenufikila. 2 Bupeta buenu bubanyanga, na bilamba bienu bibadibua na busua. 3 Ôlo yenu na arja yenu mbikuate nkongolo, na nkongolo yabio ayikatuusha bukamonyi pa binutale, na ayikadi mbidi yenu na bintu bibaanudi balame abikekala nka bu kaalo mu mafuku a ku nfudiilo. 4 Talayi! Efuto dianushii bape bafubi babaadi bawumbule mu mafuba enu, dikuete kuela misaase kushi kukooka na misaase ya kukimba bukuashi ya bantu babaadi bawumbule mu mafuba enu ngifikie mpa na ku matui a Yehowa sha biluilo. 5 Nubaadi mu nshalelo mukile buwa a miloo pa nsenga. Nubaadi bawushe mashimba enu na muimu muifuku dia kuipayibua. 6 Nuibapiishe bantu, nuayipaa muntu mululame. Anka ntamuinutopekie su?

7 Biabia bakuetu, ikalayi na luishinko, mpa na ku kuikala kuanka kua Muanana. Talayi! Kidime atungunukaa na kutengiela bintu bibuwa bia mu nsenga, na ebitengielaa na luishinko loso mpa nka na apanoko mpeshi mbedi na mpeshi a nfudiilo. 8 Nanue namu ikalayi na luishinko; nunyingishe mashimba enu, muanda kuikala kuanka kua Muanana takudi pepi.

9 Bakuetu, lekayi kuikala na tuipu* munkatshi muenu, bua’shi tabenutshibilanga kiimu. Talayi! Nsushi mmuimane kumpala kua kiibi. 10 Bakuetu, pabitale kunyingiila makienga, na kuikala na luishinko, ambulayi kileshesho kia batemuki babakuile muishina dia Yehowa. 11 Talayi! Tukuete kumona bantu abanyingiila bu ba sha muloo.* Nubaadi bapushe pabitale kunyingiila kua Yobo, na bamone bibaadi Yehowa mumukitshine mianda ku nfudiilo na’shi Yehowa e na kifulo kikata, na lusa luibungi.

12 Bakuetu, kumpala kua bioso, lekayi kuitshipa muishina di’eyilu, sunga dia nsenga sunga dia kingi kintu kioso. Anka “Oolo” enu ekale nka oolo na “Nya” enu ekale nka nya, bua’shi tanuikalanga balombene kiimu.

13 Kui muntu anyingiila makienga munkatshi muenu su? Atungunukie na kuteka. Kui muntu e na muloo su? Ayimbe misambo. 14 kui muntu e na maladi munkatshi muenu? Ayitanyine bakulu ba kakongie, bua’shi bamutekiele, abamushingi muimu muishina dia Yehowa. 15 Na luteko luabakitshi na lukumiino, alupaasha sha maladi* na Yehowa akamuimika. Dingi su baadi mukite miluisho, abakamufuila lusa.

16 Biabia etondesheneyi miluisho yenu patooka ku muntu na muntu na, nutekie bua muntu na muntu oso a kuanudi bua’shi nupande. Kuiyaya kua muntu mululame, kui na bukome na nkulombene binyibinyi kukuasha muntu. 17 Eliya baadi muntu nka bu’tue, kadi pabaadi mutekie n’eshimba dimune bua’shi mpeshi tanokanga, mpeshi tabaadi munokie muiwumbo munda mua bipua bisatu na mieshi isamombo. 18 Akupu aye nkuteka dingi, na mpeshi nkunoka, n’ewumbo nkutuusha bia kudia.

19 Bakuetu, su muntu a kuanudi bapambuka mu bia binyibinyi, na ungi bamualusha, 20 ukayi’shi yawa baalusha nkitshishi a miluisho muishinda diaye dibubi, akamupaasha ku lufu na akabuikila miluisho ikile bungi.