MUISAMBO WA KULONGA 35
Tungunukayi na ‘kwikankamishena muntu na mwinaye’
‘Tungunukayi na kwikankamishena muntu na mwinaye na kwinyingishena muntu na mwinaye.’—1 TES. 5:11, Kilombeeno Kipya 2014.
LOONO 90 Twinyingisheeneyi
KI’ABAKUILA MUANKAa
1. Muyile 1 Bena-Tesalonika 5:11, mmudimo kinyi wa tukuete kukita atue booso?
KAKONGIE kenu mbapue kuikebakila Nshibo ya Bufumu sunga kuiyilumbuula su? Su mbiabia, kushi mpaka otentekiesha musuusa wa kumpala ubanutuelele mu bisangilo mu yaya mbalo ipia. Boodi na lutumbu lukata bua Yehowa. Pangi, boodi mudile muanda wa muloo ukata, pabanuyimbile loono lua kumbangilo kua bisangilo. P’atuibaka Mashibo eetu a Bufumu kalolo, aatumbisha Yehowa. Anka atunyiisha kumutumbisha ngofu, nsaa y’atuipaana mu ingi mishindo ya mudimo wa luibako. Mu uno mudimo, mui kingi kintu ki na muulo kukila kuibaka kua binyibinyi. Nyi ngutale kuibaka kua bantu abafiki mu ma mbalo elekeenelekeene bua kulanguila. Mpoolo mutumibua baadi na ino mpango ya luibako lua mu kimfuanyi, mu binangu biaye nsaa ibafundile bishima bi’atupete mu 1 Bena-Tesalonika 5:11, kifundue kietu kia mutue wa muanda.—Badika.
2. Nkinyi ki’atukataluula mu uno muisambo?
2 Mpoolo mutumibua, nkileshesho ki buwa bukile kia muntu baadi auuku bia kunyingisha bakuabo bena Kidishitu. Baadi etuulu pa mbalo yabo. Mu uno muisambo, atukataluula mishindo ibaadi mukuashe bakuabo balume na bakashi (1) buabadia kunyingiila nkalakashi, (2) buabadia kuikala mu butaale muntu na mukuabo, na (3) buabadia kunyingisha lukumiino luabo mui Yehowa. Bua binobino, tutaluulengieyi mushindo watudi balombene kumuambula, na mushindo wa kunyingisha bakuetu balume na bakashi lelo uno.—1 Kod. 11:1.
MPOOLO BAKUASHIISHE BAKUABO BALUME NA BAKASHI BUABADIA KUNYINGIILA NKALAKASHI
3. Mpoolo baadi na mueneno kinyi e na nkatshinkatshi?
3 Mpoolo baadi mufule bakuabo ngofu. Bibaadi mupete aye nabene nkalakashi i bukopo, baadi mulombene kulesha lusa na kuituula pa mbalo ya bena Kidishitu naye, nsaa ibaabadi balombene kupeta nkalakashi. Ingi nsaa, Mpoolo ta baadi na makuta nya. Anka baadi mupete mudimo wa ku mbidi, ubaadi ulombene kumukuasha aye nabene na kukuasha bakuabo. (Bik. 20:34) Baadi akitshi tushibo tua mapema. Pa bafikile ku Kodinda, mudimo waye wa kumpala ubakitshiine na bakuabo Akila na Prisile nkuibaka tushibo tua mapema. Anka “mwifuku dyoso dya sabaato” baadi alambukisha bena Yuda na bena Greke. Kunyima, nsaa ibafikile Silase na Timote, ‘Mpoolo babangile kwipaana mu bulambukishi bw’Eyi dy’Efile Mukulu.’ (Bik. 18:2-5) Mpoolo ta mmuilue efuku su ndimune, kepatshila ka mu nshalelo aaye ka kufubila Yehowa. Bu bibaadi Mpoolo afubu ngofu, baadi na mushindo wa kunyingisha bakuabo balume na bakashi. Baadi muibatentekieshe’shi tabakumanga kutadiila mianda ya mu nshalelo, na nkalo ya bifuko biabo biebatakula mu kubepuula “mianda yikilekile buwa,” ya ku bipindi bioso bia mu lulanguilo lua Yehowa.—Fid. 1:10, Kilombeeno Kipya 2014.
4. Mmushindo kinyi ubaadi Mpoolo na Timote bakuashe bena Kidishitu nabo bua kukambila kubinguabingua?
4 Mafuku apeela kunyima kua kutuula kakongie ka ku Tesalonika, balanguidi bapia babapetele buluishi bui bukopo. Nsaa ibaadi kisaka kia bantu babaadi abebabingabinga, kikutue kusangana Mpoolo na Silase, babayile na ‘bangi bakuetu kui bamfumu ba kibundji,’ abafu’abelanga misaase’shi: ‘Bano balumyeena booso abakitshi bintu biituneene na mayi a mfumu Sezare.’ (Bik. 17:6, 7) We mulombene kunangushena moo ubaadi bano bena Kidishitu baki bapia bapushe, pa babamuene bena kibundi booso babebatombokiela? Kisumi kiabo kia kufubila Yehowa kibaadi kilombene kupeela, anka Mpoolo ta baadi akumiina’shi bino bikitshikie nya. Sunga mbibakatukile Mpoolo na Silase, babaadi bashinkamishe’shi abapasukila bena kakongie baki bapia kalolo. Mpoolo baadi mutentekieshe bena Tesalonika’shi: “Atwe atwinutumina Timote, aye mukwetu, . . . bwa kwinukankamika na kwinunyingisha kwishimba mu lukumiino lwenu, bwa’shi muntu su ngumune tabofulanga munkatshy’a bitompwanga.” (1 Tes. 3:2, 3) Timote baadi mufumankane na bitompuanga bi mumune, mu kibundi kiaye kiadi mutandikilue mu Listre. Baadi mumone mushindo ubaadi Mpoolo munyingishe bakuabo mu kiakia kibundi. Bu bibaadi mumone bipeta bibaadi Yehowa mutushe, Timote baadi mushinkamiishe bakuabo balume na bakashi bapia’shi n’abo namu mianda ayibayila kalolo.—Bik. 14:8, 19-22; Eb. 12:2.
5. Mmushindo kinyi ubaadi mukuetu mulume abetanyinaa bu Bryant mukuashibue na bukuashi bua mukulu?
5 Mu ungi mushindo kinyi mubaadi Mpoolo munyingishe bena Kidishitu naye? Pa babayile mu kukunka dingi tukongie tua mu Listre, mu Ikoniume na mu Antioshe, Mpoolo na Barnabase “babaadi bebatudile bakulu mu kakongie kooso.” (Bik. 14:21-23, NWT) Kushi mpaka, bano balume babaabadi batuule babaadi bu nsulo ya kunyingisha tukongie, bu bikuete kuibikita bakulu lelo uno. Tala bibakuile ungi mukuetu mulume abetanyinaa bu Bryant. Amba’shi: “Pa nalombeshe bipua 15, nshami bakatukile ku nshibo, na nyinami baadi mutushibue mu kakongie. Naadi nepusha nka bu muntu abadi basumbushene na mubofule kuishimba bikata.” Nkinyi kibaadi kikuashe Bryant bua kunyingiila kino kipungo kia nkalakashi? Amba’shi: “Ungi mukuetu mukulu abetanyinaa bu Tony, baadi esamba n’ami ku bisangilo na ingi nsaa ishi ya bisangilo. Baadi esamba n’ami pabitale kileshesho kia bantu babaadi bafumankane na nkalakashi, kadi balama muloo wabo. Baadi mumbadikile Misambo 27:10 ayisambila pabitale mfumu Ezekiya, baadi mufube na lulamato sunga mbibaadi nshaye nta mulekie kileshesho ki buwa.” Buno bukuashi bubaadi na bukitshishi kinyi kui Bryant? Bryant amba dingi’shi: “Kunyingishibua kunaadi mupete kui Tony, nkunkuashe buandia kubanga kusankila mudimo wa nsaa yoso.” Bakulu, ekalayi bapasukie bua kukuasha bano booso be bu Bryant, be na lukalo na “bishima bi buwa” bia kuibanyingisha.—Nki. 12:25.
6. Mmushindo kinyi ubaadi Mpoolo mufubishe nshalelo a bantu ba kala bua kunyingisha bakuabo balume na bakashi?
6 Mpoolo baadi mutentekieshe bakuabo balume na bakashi’shi, “kisaka kikata kya tumonyi” kibaadi kinyingiile nkalakashi i bukopo, muanda Yehowa baadi ebapa bukome bui bungi. (Eb. 12:1) Mpoolo baadi mupushe mushindo ubaadi nshalelo a baaba booso ba kala bobeshe, kunyingiila nkalakashi ya mishindo ilekeenelekeene. Bibaadi bilombene kupa buakuabo balume na bakashi eshimba dinyingie na kuibakuasha buabadia kutungunuka na kutuma binangu biabo ku “kibalo ki’Efile Mukulu atala.” (Eb. 12:22, Kilombeeno Kipya 2014) Bi mumune na lelo uno. T’onyingishibuaa namu nsaa y’obadika pabitale mushindo ubaadi Yehowa mukuashe Gedeone, Barake, Davide, Samuele na bangi be bungi? (Eb. 11:32-35) Nyi biabidi bua bileshesho bia lukumiino bia ano eetu mafuku. Kasaka ka Bakunkushi-Bakulu, akapetaa mikanda ya bakuetu balume na bakashi banyingishibue mu lukumiino, kunyima kua kubadika muisambo wa umune a ku bafubi ba Yehowa baasha lulamato ba ano eetu mafuku.
MPOOLO BAADI MULESHE BAKUABO BALUME NA BAKASHI MUSHINDO WABADIA KUIKALA MU BUTAALE MUNTU NA MUKUABO
7. Nkinyi kibolongiela muilango dia Mpoolo di mu Bena-Looma 14:19-21?
7 Atunyingisha bakuetu balume na bakashi, nsaa y’atuakula na kukita mianda ayituesha butaale mu kakongie. Tatutadiilanga mueneno ilekeene ituabuule. Na tutadiile ingi mianda su t’ayipaa mayi a kulonda a mu Bible. Tubandeyi kutala kino kileshesho. Mu kakongie ka bena Looma, kabaadi kakitshibue na bisaka bioso bibidi kia bena Kidishitu bena Yuda na kia bena Kidishitu bashi bena Yuda. Nsaa ibabakatuishe muiya wa Moyise, ingi miya ibaudi nao pabitale bia kudia, ibafuile. (Mak. 7:19) Kubanga nka paapa, bangi bena Yuda bena Kidishitu babaadi bepushe mu bulungantu bua kudia bia kudia bia mishindo yoso. Anka bangi bena Kidishitu bena Yuda, ta babaadi abepusha mu bulungantu bua kudia bingi bidibua nya. Kakongie kababangile kuiabuula pabitale uno muanda. Mpoolo baadi mupushe muulo wa kuikala mu butaale na kuibulama. Bambile’shi: “Bi buwa kukutwa kudya mwiita, kutoma nfinyo, na kukutwa kukita [kintu kyoso] peekale’shi mu kianka mukwenu akokola.” (Badika Bena-Looma 14:19-21.) Mpoolo baadi mukuashe bena Kidishitu naye bua kumona masaku, abaadi aatukila mu kuikakeena kui bino kua muntu pa bupenka na kakongie kashima. Baadi akumiina kushituula muikeelo waye, bua kupela kukokosha bangi. (1 Kod. 9:19-22) Tui balombene kunyingisha bangi buabadia kulama butaale, su tui badimukie pa kupela penda kulesha mueneno eetu.
8. Mpoolo baadi mukite kinyi nsaa ibatukile muanda wi na muulo ubaadi aukiebe kuluisha butaale bua kakongie?
8 Mpoolo mmulekie kileshesho ki buwa, pabitale kulama butaale na baaba bash’abakumiina mianda i na muulo. Bu kileshesho, bangi bena Kidishitu ba mu kakongie ka mu siekele a kumpala, babaadi abashiishikila bena Kidishitu bashi bena Yuda buabadia kusadibua, pangi mu kupela kua’shi tala bebakula bi bubi kui bantu bashi bena Kidishitu. (Nga. 6:12) Mpoolo baadi mupele uno mueneno bikata, anka pa mutue a kushiishikila bua’shi balonde mueneno aaye, na kuiyisha kooso baadi mutume uno muanda kui bakulu ba ku Yelusaleme. (Bik. 15:1, 2) Bu kipeta, muikeelo waye ubaadi ukuashe bena Kidishitu buabadia kushaala na muloo na butaale mu kakongie.—Bik. 15:30, 31.
9. Mmushindo kinyi watudi balombene kulonda kileshesho kia Mpoolo?
9 Su kuikakeena kukata kuatuka, tui balombene kulama butaale pa kukimba buludiki, kui baaba booso babadi batuule kui Yehowa bua kupasukila kakongie. Kebungi buludiki bua mu Bible, tui balombene kuibusangana mu mikanda yetu sunga mu buludiki buabatusha kui ndumbuluilo. Su tuatuula binangu bietu mu kuneemeka kua buno buludiki, pa mutue a kulama nka mueneno eetu a pa bupenka, atukuatshishena butaale bua kakongie.
10. Nkinyi kibaadi Mpoolo mukite dingi bua kulama butaale mu kakongie?
10 Mpoolo baadi mulame butaale pa kuimeena nka pa ngikashi ya bakuabo balume na bakashi i buwa, kushi kuimeena pa ngikashi yabo i bubi. Bu kileshesho, mu kufudiisha kua mukanda waye ubaadi mufundile bena Looma, Mpoolo baadi muteemune bantu be bungi mu mashina aabo, na kukatusha biabia baadi mutentekie mianda i buwa ibaadi ayikitshi muntu pa bupenka. Tui balombene kuambula Mpoolo, pa kulungula bakuetu balume na bakashi ngikashi i buwa yabadi nayo. Su tubakitshi bino, atupa bakuetu balume na bakashi kabingilo ka kuikala mu kipuano ki buwa ku muntu na muntu, na kunyingisha kakongie mu kifulo.
11. Tui balombene kualushuula butaale naminyi nsaa ayituku kuikutuena?
11 Ingi nsaa, sunga bena Kidishitu banyingie mu kikudi mbalombene kupela ingi mianda sunga kulee munkatshi muabo. Bino ngi bibakitshikile bua Mpoolo na kuuku aaye a p’eshimba Barnabase. Bano bantu babidi, ta babaadi na mueneno umune pabitale kutuala Maako bua kuenda naye mu luendo luabo lua bu misionere nya. “Babaadi balee” munkatshi muabo na abo nkuiabuula. (Bik. 15:37-39, NWT) Anka Mpoolo, Barnabase, na Maako, babaadi balushuule butaale munkatshi muabo bua kulesha’shi butaale na buumune bua kakongie bui na muulo. Kunyima kua mafuku, Mpoolo bakuile mianda i buwa pabitale Barnabase na Maako. (1 Kod. 9:6; Kol. 4:10) Na atue namu abitungu tupudishe kuikutuena kooso kuatudi nako na bakuetu mu kakongie, na tutungunukie na kutuula binangu ku ngikashi yabo i buwa. Mu uno mushindo, atulama butaale na buumune.—Ef. 4:3.
MPOOLO BANYINGIISHE LUKUMIINO LUA BAKUABO BALUME NA BAKASHI
12. Ngingi nkalakashi kinyi ikuete kufumankana nayo bakuetu balume na bakashi?
12 Atuibaka lukumiino lua bakuetu balume na bakashi, nsaa y’atunyingisha lukumiino luabo mui Yehowa. Bangi bakuete kuibamona ku bisumanga, kui bena kifuko nabo bashi ba Temue ba Yehowa, bena kalasa nabo, na bena mudimo nabo. Bangi bakuete kunyingiila mukumbo wi bukopo, sunga kuikitshisha bua kukambila tuinyongoshi, bangi namu mbabatshishibue takudi mafuku e bungi na bakuete kutungunuka na kutengiela mund’a mafuku e bungi mfudiilo a uno ndumbuluilo a mianda. Ino mianda ngilombene kutompa lukumiino lua bena Kidishitu lelo uno. Bena Kidishitu ba mu kakongie ka mu siekele a kumpala, babaadi bafumankane na ino nkalakashi i mumune. Mpoolo bakitshiine kinyi buadia kunyingisha bano bakuabo balume na bakashi?
Nka bu Mpoolo mutumibua, mmushindo kinyi watudi balombene kunyingisha bangi? (Tala kikoso 13)b
13. Mmushindo kinyi ubaadi Mpoolo mukuashe baaba babaabadi abamono ku bisumanga pa muanda wa nkumiino yabo?
13 Mpoolo baadi mufubishe Bifundue bua kunyingisha lukumiino lua bakuabo balume na bakashi. Bu kileshesho, pangi bena Kidishitu bena Yuda, ta babaadi abauuku kia kuakula pabaadi bakuabo ba mu kifuko bashi balanguidi, abamba’shi buina Yuda mbukile buina Kidishitu. Kushi mpaka, mukanda wa Mpoolo kui bena Ebelu, ubaadi unyingishe bano bena Kidishitu booso ngofu. (Eb. 1:5, 6; 2:2, 3; 9:24, 25) Bukome buabo bua kunangushena, bubaadi bulombene kuibakuasha bua kuuka kiabadia kualuula beshikuanyi baabo. Lelo uno tui balombene kukuasha bena Kidishitu netu, babakuete kumona ku bisumanga pa kufubisha mikanda yetu ayipatuula Bible bua kuibapatuluila tubingilo tua nkumiino yabo. Na su ba nsongua betu bakuete kusepibua muanda mbakumiine mu bipangua, tui balombene kuibakuasha buabadia kupeta ingi mianda mu broshire a La vie a-t-elle été créée ? Na a Cinq questions à se poser sur l’origine de la vie bua kulesha buakinyi mbakumiine’shi muwa ngupangibue.
Nka bu Mpoolo mutumibua, mmushindo kinyi watudi balombene kunyingisha bangi? (Tala kikoso 14)c
14. Sunga mbibaadi Mpoolo na bi bungi bia kukita mu mudimo wa bulungudi na wa kulongiesha, nkinyi kibaadi akitshi?
14 Mpoolo baadi munyingishe bakuabo balume na bakashi buabadia kulesha kifulo mu “mifubo ibuuwa.” (Eb. 10:24) Baadi mukuashe bakuabo balume na bakashi, kushi penda ku bibaadi akula, anka dingi na ku bibaadi akitshi. Bu kileshesho, nsaa ibatuelele nsala mu Yudeya Mpoolo baadi mukuashe bakuabo pa kuibabila bidibua. (Bik. 11:27-30) Biabia, sunga mbibaadi Mpoolo muipaane mu mudimo wa kulongiesha na wa kulungula mukandu wi buwa, baadi dingi akimbi mishindo ya kukuasha baaba babaadi mu lukalo lua bintu bia ku mbidi. (Nga. 2:10) P’aye kukita bino, baadi munyingishe kishinkamiisho kia balanguidi naye’shi Yehowa ebapasukila. Lelo uno, su tubatusha nsaa yetu, kuikitshisha kuetu, na ngobesha yetu bua kukuasha bapete masaku aatukila ku bintu bipangibue, na atue namu atunyingisha lukumiino lua bakuetu balume na bakashi. Tui kukita’nyi bino nsaa y’atuikala atutusha bia buntu bietu, bua kukuatshishena mudimo wa mu nsenga ishima. Mu ino mishindo na mu ingi, atukuasha bakuetu balume na bakashi buabadia kushinkamisha’shi Yehowa taa n’ebasumbushene.
Nka bu Mpoolo mutumibua, mmushindo kinyi watudi balombene kunyingisha bangi? (Tala kikoso 15-16)d
15-16. Tui kukitshina bano booso be na lukumiino lubofule mianda mushindo kinyi?
15 Mpoolo ta baadi musumbushene baaba baasha lukumiino lubofule nya. Baadi muibaleshe lusa na kuakula nabo na muloo, na mu mushindo wi buwa aunyingisha. (Eb. 6:9; 10:39) Bu kileshesho, mu mukanda ubaadi mufundile bena Ebelu, baadi akamba kufubisha bishima “atwe” na “atwe,” bua kulesha’shi n’aye namu baadi atumikila diadia elango dibaadi ebapa. (Eb. 2:1, 3) Anka bu Mpoolo, na atue namu tatusumbushenanga baaba booso be na lukumiino lubofule. Kukatusha biabia, atuibanyingisha p’atuibalesha’shi atuibapasukila ngofu. P’atukitshi bino, atulesha’shi tui bebafule. Ngakuilo eetu a muloo na a kalolo, mmulombene kuibanyingisha kukila kintu kioso kiatudi balombene kuakula.
16 Mpoolo baadi mushinkamiishe bakuabo balume na bakashi’shi, Yehowa kuete amono midimo yabo i buwa. (Eb. 10:32-34) Na atue namu tui balombene kukita nka bino, nsaa y’atukuasha bena Kidishitu netu be na lukumiino lubofule. Tui balombene kumuteka bua’shi etulungule mushindo ubaadi mutuele mu bia binyibinyi, na kumunginyisha bua’shi abande kunangushena bibaadi mupushe nsaa ibaabadi bamukuashe kui Yehowa. Tui balombene kufubisha mushindo kampanda, bua kumushinkamiisha’shi Yehowa ta mmulombene kuluba bikitshiino biaye bia kifulo bia kala, na’shi ta mmulombene kumusumbushena mu mafuku aafiki. (Eb. 6:10; 13:5, 6) Pangi ino miisambo, ngilombene kunyingisha bakuetu balume na bakashi, buabadia kutungunuka mu midimo Waye.
“EKANKAMISHENEEYI MUNTU NA MWINAYE”
17. Ngobesha kinyi ayitungu’shi tutungunukie na kutamisha?
17 Nka abiendaa muntu ayibaka na kulumbuula ngobesha yaye muenda mafuku, na atue namu tui balombene kuilumbuula kalolo bua kunyingisha bakuetu. Tui balombene kukuasha bangi buabadia kunyingiila bitompuanga, pa kuibalesha bileshesho bia bantu babaadi banyingiile bitompuanga mu mafuku a kala. Tui balombeene kulama butaale nsaa y’atuakula mianda i buwa y’atumono kui bangi, na tui balombene kuibulama nsaa y’abutompibua bua’shi buluile, na tui balombene kuibualusha nsaa ayituku kuikutuena. Tui balombene kutungunuka na kunyingisha lukumiino lua bakuetu balume na bakashi, pa kuibalungula bia binyibinyi bia mu Bible bi na muulo, kuibakuasha na bintu bia ku mbidi, na kukuatshishena ooso yawa babofula mu lukumiino.
18. We na kitshibilo kia kukita kinyi?
18 Bano booso abafubaa mu mudimo wa luibako lua mashibo a teokrasi, abekalaa na muloo na kuiwusangeela. Tui balombene kuikala na muloo na kusanka na biatudi nabio, nsaa y’atukuasha bakuetu balume na bakashi ba mu kakongie buabadia kunyinga mu lukumiino. Mu kuilekeena na kuibaka kua ku mbidi akuluilaa, mudimo wetu wa kuibaka kua bantu mu kikudi, akushaala bua losoo! Tui balombene kuikala na kitshibilo kia kutungunuka na ‘kwikankamishena muntu na mwinaye, na kwinyingishena muntu na mwinaye.’—1 Tes. 5:11, Kilombeeno Kipya 2014.
LOONO 100 Ebakukileeyi na kalolo kooso
a Nshalelo mu uno ndumbuluilo a mianda e bukopo. Bakuetu balume na bakashi be mu nshalelo e bukopo. Tui balombene kuikala muabi wa binyibinyi kuabadi, su atukimbi mishindo ya kuibanyingisha. Pabitale uno muanda, tui balombene kukuashibua ngofu pa kutaluula kileshesho kia Mpoolo mutumibua.
b BI MU BIFWATULO: Nshe muana alesha muana aaye mukashi binangu bibapete mu mikanda yetu, buadia kukambila nsaa y’abamutakula buadia kusangeela Nowele.
c BI MU BIFWATULO: Ungi mukuetu mulume na mukashi aaye mbende mu dingi eumbo, bua nkakuasha bantu bapete masaku aatukila ku bintu bipangibue.
d BI MU BIFWATULO: Mukuetu mulume mukulu, bende mu nkatala mukuetu mulume mubofule mu lukumiino. Alesha mukuetu mulume angi ma foto a pabaabadi mu kalasa ka ba mbala-mashinda, takudi bipua bi bungi. Nsaa ayitala mukuetu ma foto, atentekiesha muloo ubaabadi nao mu aa mafuku. Mukuetu bakumiina dingi kupetuula muloo waye ubaadi nao, nsaa ibaadi afubila Yehowa. Mu aa mafuku, balukiila mu kakongie.