MUISAMBO WA KULONGA 28
Peta bukuashi mu kutshiina ku’Efile Mukulu
‘Muntu atambukila mwishinda dilulame atshiinyi Yehowa.’ —NKI. 14:2, EEM.
LOONO 122 Tushimateyi pepoo kushii kusanyishwa!
KI’ABAKUILA MUANKAa
1-2. Nka bu Lota bena Nkidishitu bakuete kufumankana na lukalakashi kinyi?
P’ATUTALA mushindo ubaluila muikelo kui bantu lelo uno, atupusha nka bi bapushishe Lota muntu mululame. Lota ‘baadi mukalakashue na buikashi bubaadi nabo baaba bankitshishi a bubi.’ Muanda baadi muukie’shi Nshetu a muiyilu mmushikue wawa muikelo wi bubi. (2 Mp. 2:7, 8) Muanda Lota baadi atshiinyi na kufula Efile Mukulu, ngi buakinyi baadi mushikue muikelo ooso wi butete ubaadi nawo bantu babaadi bamuifunyishe. N’atue namu, tui befunyishue na bantu be na kaneemo kapeela sunga’shi bash’abaneemeka mayi a kulonda a Yehowa. Sunga mbiabia tui kushala na muikelo wibuwa su atutungunuka na kuikala na kifulo na moo wibuwa w’Efile Mukulu.—Nki. 14:2
2 Yehowa etukuashaa bua kukita bino na kunyingishibua kuatupete mu mukanda wa Nkindji. Bena Nkidishitu booso balume na bakashi, ba nsongua na bantu banunu, mbalombene kukuashibua binyibinyi pa kutaluula elango dibuwa diatupete mu uno mukanda.
KUTSHIINA EFILE MUKULU AKUITUKALUILA
Ku mbalo yetu ya mudimo t’abitungu tuikale mu kipuano na baaba boso bashii bafule Yehowa na bash’abamunemeka, na kukumiina luitanyino bua kukita mianda ilombene kumuinyongosha (Tala kikoso 3)
3. Muyile mukanda wa Nkindji 17:3, tui na kabingilo kinyi kamune akatungu tukaluile eshimba dietu? (Tala dingi kifuatulo.)
3 Kabingilo kakata ka kukaluila eshimba dietu dia mu kinfuanyi nka’shi, Yehowa atalulaa mashimba etu. Bino abipushisha’shi Yehowa t’atalaa biatumueneka ku meeso bu abimonaa bangi bantu nya, kadi auku kiatudi munda muetu binyibinyi. (Badika Nkindji 17:3.) Su tubatungunuka na kulama dino elango mu binangu bietu, bino abitukuasha bua kuikala na muwa wa losoo. (Yo. 4:14) Na dingi ta tukakakibua na muikelo wi bubi na madimi a Satana na bantu baye be bubi mu ino nsenga yaye nya. (1 Yo. 5:18, 19) Bu biatunyisha kuifubuila kui Yehowa, kifulo kietu na kaneemo buaye abinyisha kutama. Kumuanda tátukumina kutapa Nshetu e muiyilu kuishimba, atukashikua kinangu kioso kia kukita mpekato. Su tua tompibua bua kukita miluisho, tui balombene kuiyipusha’shi, ‘mushindo kinyi wandi mulombene kukumiina kutapa muntu kampanda kuishimba mmundenshe kifulo kibungi bui bino?’—1 Yo. 4:9, 10.
4. Kutshiina Yehowa kubaadi kukaluile mukuetu mukashi ku kitompuanga kia kukita muluisho naminyi?
4 Marta mukuetu mukashi a mu Croatie, baadi mutompibue buadia kukita muluisho wa kutambuka lusandi, bafundile’shi: “Naadi musangane’shi abitungu nnangushene kalolo buandia kukatusha luabi na kupela kupeta muloo wa kapindi kapeela bua kukita muluisho. Anka kutshiina Yehowa kubaadi ku nkaluile.”b Kutshiina Efile Mukulu akukitaa bino mushindo kinyi? Marta bakuile’shi baadi munangushene ngofu ku masaku alombene kutuka ku bitshibilo bi bubi. N’atue namu tui balombene kukita nka biabia. Masaku akishekishe bubi nga’shi, atukenyongosha Yehowa, na tatukekala mu mulongo wa bantu abakamulanguila bua losoo.—Kib. 6:5, 6.
5. We kulongiela kinyi ku muanda wabadi bamone kui mukuetu Leo?
5 Nsaa y’atutshiinyi Yehowa atukapasuka bua kupela kuikala na ba kuuku abakitshi mianda i bubi. Leo mushalele mu Congo, mmupetele dilongiesha ku uno muanda. Bipua binanka kunyima kuaye kubatshishibua, baadi mutuele mu kipuano na ba kuuku be bubi. Baadi anangushena’shi, bu biansha ngikeele muipane mu kukita mianda i bubi ntshi mulombene kuluishisha Yehowa nya. Mu kapindi kapeela ba kuuku baye be bubi, babadi bamutuale mu kukolua na kutambuka lusandi. Baadi mubangie kunangushena ku bibabaadi abamulongiesha kui ba nshaye bena Nkidishitu, na muloo ubaadi nawo pabaadi afubila Yehowa. Kubaadi kutuukie bipeta kinyi? Babangile kukita mianda i buwa dingi. Ku bukuashi bua bakulu, baadi mualukiile kui Yehowa. Lelo uno kuete afubu na muloo bu mukulu mu kakongie, na bu mbala-mashinda a nsaa yooso.
6. Mbana bakashi kinyi ba mu kifuanyi batukiebe kuisambila binobino?
6 Tutaleyi mukanda wa Nkindji shapitre 9 na tubadikie pabitale binangu na kulotakana kuabadi bapuandikishe na bana bakashi babidi ba mu kifuanyi. (Puandikisha na Bena Loma 5:14; Bena Ngalateya 4:24.) Nsaa yokitshi bino lamiina mu binangu biobe’shi, ndumbuluilo a Satana mmuluile na kutambuka lusandi na kubandila Pornografi. (Ef. 4:19) Ngi buakinyi bi na muulo bua’shi tutungunukie na kuikala na moo w’Efile Mukulu na kushikua bubi. (Nki. 16:6) Biabia atue booso, biatuikala bana balume sunga bana bakashi, bino abilesha uno shapitre mbilombene kuitukuasha. Ooso a ku bano bana bakashi babidi babadi baleshe, e nka bu luitanyino lua bantu bashi na kapatupatu, “baaba bashi na binangu.” Ooso a kuabadi amba’shi, ‘Fikai mu nshibo mwande, nudye bidibua byande.’ (Nki. 9:1, 5, 6, 13, 16, 17, EEM) Anka baaba abakumiina ngitanyino ibidi, abapete bipeta bilekeene.
TOKUMINANGA LUITANYINO LUA MUKASHI MULÔTAKANE
“Mukashi mulôtakane,” atumina bantu luitanyino lulombene kuibakunkusha ku masaku akata (Tala kikoso 7)
7. Nkinyi akifikila bano booso abakumiina luitanyino lua mukashi mulôtakane? (Tala dingi kifuatulo.)
7 Badika luitanyino lua “mukashi mulôtakane.” (Badika Nkindji 9:13-18.) Eele musaase na kuitanyina baaba bashi na binangu’shi, “Fikai nutwele kuno” na nusangale nami pamune. Nkinyi kilombene kuibakitshikila? Anka “baaba bantu tabashingula’shi lufu aluibatengiela kwê.” We mulombene kutentenkiesha ngakuilo e mumune a mu kifuanyi a batupete kunundu mu mukanda wa Nkindji. Abetudimusha pabitale ‘mukashi sha lusandji’ na ‘sha lubombo.’ Abetulungula’shi: “Eshinda dya ku nshibo yê adyalala ku lufu.” (Nki. 2:11-19, EEM) Nkindji 5:3-10, adimusha pabitale ungi “muana mukashi sha lubombo” na ‘mwikêlo aukunkusha ku lufu.’
8. Atue tui kuata kitshibilo ki naminyi?
8 Baaba booso abateemesha luitanyino lua “mukashi mulôtakane” abitungu baate kitshibilo su abakumiina sunga kupela kukumina luitanyino luaye. Tui kuikala kumpala kua kitshibilo ki bino. Bu kutambuka lusandi sunga kubandila pornografi bu biabakuete kuibilesha ku televizio sunga ku internete, atue tui kusangula kukita kinyi?
9-10. Ntungi tubingilo kinyi atuitutakula bua kupela kuikala na muikeelo wa kupela kutambuka lusandi?
9 Tui na tubingilo tui buwa tua kupela kuikala na muikeelo wi bubi wa kutambuka lusandi. “Mukashi mulôtakane” mbamuleshe bu kuete kuakula’shi: “Mema a kuiba ngakile buwa.” ‘Mmema kinyi a kuiba?’ Bible apuandikisha kuifikeena kua mulume na mukashi beyibakishene bu mema e mashika. (Nki. 5: 15-18) Mulume na mukashi mbalombene kupeta muloo pabefikeena muyile miiya muiyibakishi. Mmushindo kinyi wabidi bilekeene na “mema a kuiba?” Muanda mema a kuiba aalesha kutambuka lusandi. Bino mbilombene kukitshika mu bufiefie nka bu ngifi ayibi mbufiefie. “Mema a kuiba” ngalombene kumueneka bu e buwa su baaba abebikitshi banangushena’shi ta kui muntu su ngumune mulombene kuibasangana pabakitshi miluisho yabo. Abipomboloshaa bantu ngofu, muanda Yehowa amonaa mianda yoso! Ta kui kintu ki bubi kukila kukutua kukuminyibua na Yehowa. Na dingi, ta kui muanda “wibuwa” ulombene kuitukitshikila su tuashimisha kipuano kietu na Yehowa. (1 Ko. 6:9, 10) Anka kui ingi mianda i bungi.
10 Kutambuka lusandi kui kufuishisha muntu buufu, eyimi diosho tengielanga, na kutshiba bifuko. Bua kuakula kalolo, abitungu kupela kukumiina “luitanyino” lua mukashi mulôtakane. Kukatusha kufua mu kikudi, bantu be bungi ba ntambushi a lusandi mbapete mikumbo na kufua bukidibukidi. (Nki. 7: 23, 26) Shapitre 9, verse 18 afudiisha’shi: ‘Bapwe kukatwela kwê, mbalâle mu kalunga nyembo.’ Buakinyi dingi bantu be bungi abakumiina luitanyino luaye, alutuala ku ano masaku akata?—Nki. 9:13-18, EEM.
11. Buakinyi kubandila pornografi kui bubi ngofu?
11 Muteo ukata mukuete kupona bantu be bungi, nyi pornografi. Bangi abanangushena’shi, kubandila pornografi ta kui masaku. Aku namu kubandila pornografi kui bubi ngofu, apu kineemo kiabo na kia bangi. Na dingi bi bukopo kuleka kumubandila. Bifuatulo bi bubi abikalaa na bukitshishi bui bukopo na abikala bukopo bua kuibikatusha mu binangu. Na dingi pornografi ta kuashaa bantu buabadia kupua lukalo luabo lua ku mbidi nya. Anka eluikashaa bukopo ngofu. (Kol. 3:5; Yak. 1:14, 15) Mu binyibinyi bantu be bungi ababandilaa pornografi, abafudilaa nka mu kukita lusandi.
12. Tui kulesha naminyi’shi tukuete kuikitshisha bua kupela kubandila bifuanyi abitutakula ku binangu bia kukita lusandi?
12 Bu biatudi bena Nkidishitu, tui kukita naminyi su nsaa yatukuete kufubisha telefone eetu bifuatulo bia pornografi biamueneka kushii mu kukumina kuetu? We kushima telefone na kuleka kumubandila kushi kunyengakana. Abiketubofuila bua kukita bino su tuatentekiesha’shi kintu ki na muulo ukata kuatudi nyi nkipuano kietu na Yehowa. Sunga bingi bifuatulo biamueneka bu bishi bia pornografi, mbilombene kuitupa kinangu kia kutambuka lusandi. Buakinyi abitungu tulekie kuibitala? Muanda ta tukumina kukita ka muanda su nkapeela kalombene kuitutakula mu kukita muluisho wa kutambuka lusandi muishimba dietu. (Mat. 5: 28, 29) Ungi mukulu mu kakongie a mu Tailande abetanyinaa bu David bakuile’shi: “Neyipushaa ami nabene’shi, ‘Su biabia bifuatulo ta mbia pornografi, Yehowa e kusanka nsaa yantungunuka na kuibibandila su?’ Kunangushena mu uno mishindo nkukuashe buandia kuikala nakitshi mianda yooso na binangu bi buwa.”
13. Nkinyi akitukuasha bua kukita mianda na binangu bibuwa?
13 Tui bakuashibue p’atukitshi mianda na binangu bibuwa na kuikala na moo wibuwa wa kupela kukita mianda ayinyongosha Yehowa. Kutshiina Efile Mukulu ngi “mbangilo,” sunga kitako, kia “binangu.” (Nki. 9:10) Bino mbiabadi baleshe kalolo kakile mu kipindi kia kumpala kia mukanda wa Nkindji shapitre 9, muatubadika pabitale mungi muana mukashi a mu kifuanyi abadi baleshe bu “binangu bia binyibinyi.”
KUMIINA LUITANYINO ALUFIKI KUI MUANA MUKASHI SHA “BINANGU”
14. Nkuilekeena kinyi kui pankatshi pa ino ngitanyino yabadi baleshe mu Nkindji 9:1-6?
14 Badika Nkindji 9:1-6. Pano atubadika pabitale luitanyino alufiki kui Yehowa Aye Mupangi eetu na Nsulo ya binangu bioso. (Nki. 2:6; Lom. 16:27) Mu uno muanda atubadika pabitale Nshibo ikata ina misungu musambobidi. Bino abilesha’shi Yehowa e na kalolo na akukila bantu booso abatumikila binangu biaye mu nshalelo aabo.
15. Efile Mukulu etuitanyina buatudia kukita kinyi?
15 Yehowa e na kalolo na nsha bintu bi bungi. Ino ngikashi ayilesha “binangu bia binyibinyi” biabadi baleshe bu muana mukashi. Ino ngikashi ayilesha binangu bia binyibinyi, mbeyileshe mu mukanda wa Nkindji shapitre 9 bu muana mukashi. Uno muanda awamba’shi uno muana mukashi a mu kinfuanyi baadi mulumbuule biakudia, malua a nfinyo, na kutuula biakudia ku mesa kalolo mu nshibo yaye. (Nki. 9:2) Biabia, muyile verse 4 na 5: “Binangu bia binyibinyi [biabetanyina bu muana mukashi] abilungula bantu booso bakutue binangu’shi: ‘Fikai nudye kiakudya kyande.’” Buakinyi abitungu tuende ku nshibo ya binangu bia binyibinyi na kudia bidibua biabitupa? Muanda Yehowa akumiina’shi bana baye bekale na binangu na bapashibue. T’akumiina’shi tupete malongiesha a mu nshalelo mu mushindo wi bubi nya. Na t’akumiina’shi tukite bilubilo bilombene kuitutapa kuishimba nya. Ngi buakinyi ‘abikila balulame binangu.’ (Nki. 2:7, EEM) Su tui na moo wibuwa pabitale Yehowa, atukitshi mianda ayimusankisha. P’atutemesha elango diaye dia binangu, atuikala na muloo wa kuiditumikila.—Yak. 1:25.
16. Kutshiina Efile Mukulu nkukuashe Alain buadia kuata kitshibilo ki buwa naminyi, na nkutushe bipeta kinyi?
16 Tutaleyi mushindo ubaadi kutshiina Efile Mukulu kukuashe Alain buadia kuata kitshibilo ki buwa. Alain mukulu mukakongie na mulongieshi ku kalasa amba’shi: “Be bungi ba ku balongieshi nami ababandilaa ma filme a pornografi bua kupeta malongiesha a kulongiesha bana pabitale bipindi bia mbidi bia buufu.” Anka Alain baadi muukie’shi bino ta mbia binyibinyi nya. Bu bibaadi “atshiinyi Efile Mukulu” bambile’shi: “Ne muate kitshibilo kia kupela kubandila aa ma filme ooso na naadi mupatuluile dingi balongieshi nami buakinyi ntaneatala.” Tubaadi batumikile elango aditukila mu “binangu bia binyibinyi” ‘p’atue kulonda eshinda diatupete lushinguluilo.’ (Nki. 9:6) Bu biabadi bakaanye pabitale kitshibilo kia Alain, bangi balongieshi naye binobino mbabangie kulonga Bible, na bakuete abatuele mu bisangilo bia kakongie.
Kukumina luitanyino lua “binangu bia binyibinyi,” akuitupa muloo kubanga binobino, na muwa wa ikalaika mu mafuku aafiki (Tala kikoso 17-18)
17-18. Mmiabi kinyi ayikasangela baba booso abakumiina luitanyino lua “binangu bia binyibinyi,” na efuto kinyi diabatengiela kupeta dingi? (Tala dingi kifuatulo.)
17 Yehowa mmufubishe bileshesho bia bano bana bakashi babidi, bua kuitulesha mushindo watukekala na muloo mu mafuku aafiki. Baaba booso abakumiina ku luno luitanyino lua uno muana “mukashi sha kayambala” na “mmulôtakane” abapete muloo mu muikelo wi butete. Anka t’abauku’shi biabia biabakitshi bi na bukitshishi ku kilombene kuibafikila mu mafuku e kumpala. Bikitshino biabo “abibakunkusha ku lufu.”—Nki. 9:13, 17, 18.
18 Nkuilekena kinyi kui pankatshi pa bano booso abakumiina luitanyino alufiki ku “binangu bia binyibinyi?” Baaba abakumiina lualua luitanyino lua binangu, abasangela ino nshibo ya bidibua bilumbule kalolo, na abekala na muloo muanda be na bintu bioso biabadi nabio lukalo bua kuifubuila peepi na Yehowa. (Yesh. 65:13) Kukiila kui mutemuki Yeeshaya Yehowa bakuile’shi “Ntei matwi, numpushe, byabya, anukadi bidibwa bi buwa bînyibînyi. Nukasangale na byabya byakudya bi nsâsa mêtê.” (Yesh. 55:1, 2, EEM) Atulongo bia kufula kiakia kiabadi bafule kui Yehowa, na kushikua kiakia kiadi mushikue. (Mis. 97:10) Atupete muloo mu kuitanyina bangi bua’shi bapete bukuashi abutukila ku “binangu bia binyibinyi.” Tui nka bu bafubi, “bemane ku bitenta bikile bula bya kibalo na abetanyina bantu na dino eyi dye’shi: ‘Anwe bashi na lushingulwilo, fikayi nutwele kuno.’” Bino t’abitukuasha nka penda atue na baaba abakumiina luitanyino kubanga binobino nya, p’abanyingiila abetupa mushindo wa kupeta “muwa wa losoo” bu biatutungunuka na kulonda eshinda muatukapete lushinguluilo.—Nki. 9:3, 4, 6.
19. Muyile mukanda wa Mulungudi 12:13, 14, abitungu tuikale na kitshibilo kia kukita kinyi? (Tala dingi kashibo akamba’shi, “Kutshiina Efile Mukulu akuitukaluila.”)
19 Badika Mulungudi 12:13, 14. Biabia, moo w’Efile Mukulu utungunukie na kupasha mashimba eetu na kuitukuasha buatudia kushaala na muikeelo wa ku mbidi, na wa mu kikudi utokane mu kino kipungo kia mafuku a ku nfudiilo. Moo wibuwa auketutakula buatudia kutungunuka na kuitanyina bantu be bungi pakukii mushindo buabadia kukimba “binangu bia binyibinyi” na bibakuashe.
LOONO 127 Abitungu nekale muntu a kipaso kinyi?
a Abitungu bena nkidishitu bekale na moo wibuwa w’Efile Mukulu. Wawa moo wi biabia, ngulombene kupaasha mashimba etu na kuitukaluila ku muikelo wi bubi wa kutambuka lusandi na kubandila pornografi. Mu uno muisambo, atukatalula mukanda wa Nkindji shapitre 9, awitulesha kuilekeena kui pankatshi pa binangu na kulotakana pa kufubisha bileshesho bia bana bakashi babidi ba mu kifuanyi. Malango e mu mukanda wa Nkindji ngalombene kuitukuasha kubanga binobino, mpaa na mu mafuku e kumpala.
b Angi mashina mbeashintuule.