Longiesha muana oobe kuiyisha

KUIYISHA NKINYI?

Bantu baasha kuiyisha abekalaa na kanemo. T’abakitaa mianda na kuitatula, sunga kukimba’shi bangi bebaate na kinemo kikilekile. Anka muntu sha kuiyisha apasukilaa nkalo ya bangi n’eshimba dimune na kukimba bia kulongiela kuabadi.

Bangi abapuandikishaa’shi bantu baasha kuiyisha tabekapu, anka tabi biabia nya. Mu kuakula kua kalolo nyi mbukome abukuashaa bantu buabadia kutundula bilubilo biabo na pafudiile bukome buabo.

BUAKINYI KUIYISHA KUI NA MUULO?

• Kuiyisha akukuashaa kipuano. Ungi mukanda wa The Narcissism Epidemic awamba’shi: “Mu bioso, bua bantu baasha kuiyisha, abikalaa bibofule buabadia kuikala na bakuuku.” Aukumbasha’shi, bua bano bantu “abikalaa bibofule buabadia kuisamba na bangi.”

• Kuiyisha akukuasha muana bua mafuku e kumpala. Nsaa ayilongo muana oobe kuiyisha, abimukuasha mu mafuku e kumpala mu nshalelo aaye​—kileshesho, nsaa y’akimbi mudimo. Mungi muntu abetamina bu Dr. Leonard Sax bafundile’shi: “Su kuete kuitatula kushi kutundula pafudiile ngobesha yaaye abikala bukopo buadia kuiupeta. Anka muana atuulu binangu ku abiamba muntu akiebe kumupa mudimo, ekala na mushindo wa kuiupeta.”a

BIA KULONGIESHA KUIYISHA

Mukuashe tekalanga eata na muulo ukilekile.

ELANGO DIA MU BIBLE: “Su muntu eata bu e kintu, aku t’e kintu, byabya, edimbi ê namwinyi.”​—Bena-Ngalatea 6:3.

• Tokumanga kupa muana lukulupilo lua madimi. Kuambanga ‘shi: “Kioso kiopuandikisha wekipete” na “We kuikala kioso kiokumiina kuikala” kui kumuenaka kui buwa, anka mu nshalelo a binyibinyi tabikalaa biabia nya. Bana bobe mbalombene koobesha nsaa yabadi na nkatshinkatshi mu biabakumiina kupeta na mbibofule buabadia kuibipeta.

• Mutumbule bua kintu kampanda. Kulungula penda muana’shi “wena kinangu” t’akumutakula bua kuikala na kuiyisha. Mupatuluile buakinyi wamba biabia.

• Muelele miiya pabitale kufuba na ma site a kuisamba na bantu bebungi. Misusa ibungi mu aa ma site a kuisamba na bantu bebungi, bantu abakumiinaa kulesha biabadi buwa na bintu bikata biabadi bapue kukita. Kuno ta nkuikala na kuiyisha nya.

• Nyingisha muana oobe buadia kutekanga lusa bukidibukidi. Su muana oobe bakitshi muanda wibubi, mukuashe amone pe kilubilo kiaye na kuikilumbuula.

Mukuashe ekale na lutumbu.

ELANGO DIA MU BIBLE: “Ikaalaayi na lutumbu.”​—Bena-Kolose 3:15.

• Lutumbu bua bipangua. Abitungu bana baleshe lutumbu bua bioso biabamono ku bipangua na kuuka’shi tui nabio lukalo bua kuikala na muwa. Tui na lukalo lua lupapi bua kupuwa, mema a kutoma, bidibua bia kudia. Fuba na bino bileshesho bua kukuasha bana bekale na lutumbu bua mianda ya kukanya i mu bipangua.

• Lutumbu bua bantu. Tentekiesha bana bobe’shi muntu oso yawa mmumukile mu mushindo kampanda, na’shi pamutue pa kuikala na kiutu bua ngobesha ya bangi, mulombene kulongiela ku ngobesha yabo.

• Bia kulesha lutumbu. Longiesha bana bobe buabadia kuikala abamba’shi “bofuambuka,” kushi penda mu bishima biabo, kadi na lutumbu alutukila muishimba. Kuikala na lutumbu akukuasha bua kuikala na kuiyisha.

Longiesha bana bobe’shi bi na muulo kukuasha bangi.

ELANGO DIA MU BIBLE: “Na kwiyisha, ikalaayi anumono bangi bu bee kuunundu kwenu. Muntu takimbanga bya kumusangasha pend’aye nabeene, asangashe naamu.”​—Bena-Fidipe 2:3, 4.

• Teka muana oobe buadia kufuba midimo ya mu nshibo. Kupela kuteka muana oobe buadia kukita midimo ya mu nshibo kui nka bu kumulungula’shi: ‘Obe tue mulombene kukita ino midimo nya!’ Midimo ya mu nshibo abitungu ikale pa mbalo ya kumpala, na maasha ekale pa mbalo ya kabidi. Leesha bukuashi bui nabo midimo ya mu nshibo kui bangi, na biabamutumbula na kumunemeka kui bangi su beyikitshi.

• Shimika kasele’shi bibuwa kukitshina bangi mianda. Kukita bino nyi nkintu kia kumpala bua kuikala munyingie. Biabia, kuasha muana oobe buadia kutundula bantu be na lukalo lua bukuashi. Esambe naaye kiadi mukumbene kukita bua kuibakuasha. Tumbula muana oobe na omukuatshisheene nsaa y’akuasha bangi.