MUISAMBO WA KULONGA 52
Ba nsonguakashi: Ekitshisheyi bua kufika bu bakashi bena Nkidishitu banyingie mu kukidi
“Abitungu namu bana bakashi bekale . . . na nkatshinkatshi mu bikitshino biabo, na be na lulamato mu mianda yoso.”—1 TI. 3:11.
LOONO 133 Langwila Yehowa pokii nsongwa
KI’ABAKUILA MUANKAa
1. Bua kuikala muina Nkidishitu munyingie mu kikudi abitungu kukita kinyi?
ABITUKAANYISHA ngofu bua mushindo aukulaa muana lubilo lubilo na kufika muntu mukulu. Abimueneka’shi muana akulaa kushii kuuka kiinyi akimukusha. Anka kukula kua muina Nkidishitu mu kikudi, nkuilekeene na kuno kua muana.b (1 Ko. 13:11; Eb. 6:1) Bua kulombasha kano kepatshila, abitungu tutamishe kipuano ki bukopo na Yehowa. Abitungu dingi tuikale na kikudi kiselele buatudia kudima ngikashi ya buin’Efile bua’shi tusankishe Efile Mukulu, buatudia kuikala na ngobesha na kuilumbuula bua mashito atudi balombene kupeta mu mafuku aafiki.—Nki. 1:5.
2. Nkinyi kibatulongiela mu mukanda wa Kibangilo 1:27, na nkinyi ki’atukesambila mu uno muisambo?
2 Yehowa bapangile bantu muana mulume na muana mukashi. (Badika Kibangilo 1:27.) Mbibofule buatudia kumona’shi bana balume na bana bakashi mbelekeene ku mbidi mpaa na mu ingi mishindo. Bu kileshesho, Yehowa bapangile bana balume na bana bakashi buabadia kulombasha midimo i pa buayo, biabia abitungu’shi bekale na ngikashi ya buin’Efile, na ngobesha ilombene kuibakuasha buabadia kulombasha ino midimo yabadi be bape. (Kib. 2:18) Mu uno muisambo atukataluula akitungu’shi ba nsonguakashi bakite buabadia kufika bu bakashi bena Nkidishitu banyingie mu kikudi. Mu muisambo aulondo, atukataluula kilombene ba nsongualume kukita.
KUDIMA NGIKASHI YA BUIN’EFILE
Kuambula ngikashi ya bana bakashi ba sha lulamato bu Rebeka, Eshitele na Abigayile, akukakukuasha bodia kuikala mukashi muina Nkidishitu munyingie mu kikudi (Tala kikoso 3-4)
3-4. Mbalo kinyi ilombene ba nsonguakashi kupeta bileshesho bi buwa bia kuambula? (Tala dingi kifuatulo.)
3 Bible mmuteemune mashina a bana bakashi be bungi babaadi bafule Yehowa na babaadi abamufubila. Tala mu jw.org pa muisambo awamba’shi: (“Bakashi babadi batemune mu Bible—Nkinyi kyatudya kulongyela kwabadi?”) Babaadi na ngikashi bu ino yabadi bateemune mu Kifundue kia uno mutue wa muanda, kuamba’shi “nkatshinkatshi mu bikitshino biabo” na “lulamato mu mianda yoso.” Kukatusha biabia, bakuetu ba nsonguakashi be kumona bileshesho bia bana bakashi bena Nkidishitu banyingie mu kikudi na ba kukupilua, babadi balombene kuambula mu kakongie kaabo.
4 Ba nsonguakashi, buakinyi ta nui balombene kutundula bana bakashi bena Nkidishitu banyingie mu kikudi banuiwuku banudi balombene kuambula bileshesho biabo? Nubekiele ngikashi yabo i buwa, akupu nukimbe mushindo wa kuiyilesha. Mu bikoso abilondo atukakuila ngikashi isatu i na muulo ukata ayitungu’shi bana bakashi bena Nkidishitu banyingie mu kikudi bekadikie nayo.
5. Buakinyi kuiyisha kui na muulo ukata bua muana mukashi muina Nkidishitu munyingie mu kikudi?
5 Kuiyisha nyi eyikashi di na muulo aditungu’shi muina Nkidishitu munyingie mu kikudi ekadikie nadio. Su muana mukashi mmuiyishe, akasangeela kuikala mu kipuano ki buwa na Yehowa, na kuikala mu kipuano ki buwa na bangi bantu. (Yak. 4:6) Bu kileshesho, muana mukashi mufule Yehowa, na e na kuiyisha, ataa kitshibilo kia kukuatshishena mayi a kulonda a baaba abakunkusha babadi batuule kui Nshetu e muiyilu. (1 Ko. 11:3) Aa mayi a kulonda abeatumikilaa mu mushindo wi pa buawo mu kakongie na mu mpango ya mu kifuko.c
6. Bakuetu ba nsonguakashi mbalombene kulongiela kinyi pabitale kuiyisha kua Rebeka?
6 Tutaleyi kileshesho kia Rebeka. Rebeka baadi muana mukashi sha binangu mu nshalelo aaye ooso, baadi aata bitshibilo n’eshimba dinyingie, na baadi auku nsaa na mushindo wa kuibitumikila. (Kib. 24:58; 27:5-17) Baadi muana mukashi sha kaneemo na baadi alondo buludiki. (Kib. 24:17, 18, 65) Su we muiyishe, okuatshishena mpango ya Yehowa nka bu bibakitshine Rebeka. Na okekala na bukitshishi bui buwa mu kifuko kiobe na mu kakongie.
7. Mmushindo kinyi ulombene bakuetu ba nsonguakashi kuambula kuipeelesha kua Eshitele?
7 Kuipeelesha nyi ndingi eyikashi aditungu’shi bena Nkidishitu boso banyingie mu kikudi bekadikie nadio. Bible amba’shi: “Baba abepêleshâ be na binangu.” (Nki. 11:2, EEM) Eshitele baadi mukashi muin’Efile muipeeleshe. Pa muanda wa’shi baadi muipeeleshe, ta baadi muitatule pabafikile bu ndalamumba nya. Bateemeshe elango dia mukuabo mulume Mordekayi, na aye nkuiditumikila. (Esh. 2:10, 20, 22) We kulesha kupopeela bu kubaadi nako Eshitele nsaa y’otekie bangi elango di buwa na kuiditumikila.—Tt. 2:3-5.
8. Muyile mukanda wa 1 Timote 2:9, 10, kuipeelesha nkulombene kukuasha mukuetu mukashi buadia kuata bitshibilo bi buwa pabitale nfuadilo na kuitshika kua nyene mushindo kinyi?
8 Eshitele balesheshe kupopeela mu ungi mushindo. Uno nsonguakashi baadi “na mbidi ayimeekameeka, dingi baadi mulongame.” Ta baadi akumiina kukaka binangu bia bantu bua’shi bamubandile. (Esh. 2:7, 15) Kileshesho kia Eshitele, ki kukuasha bakashi bena Nkidishitu naminyi? Nku mushindo umune wabadi bashimikie kasele mu 1 Timote 2:9, 10. (Badika.) Mpoolo mutumibua, balunguile bana bakashi bena Nkidishitu buabadia kuikala na nfuadilo mulombane na kuipeelesha na binangu bi buwa. Kishima kia mu kina Greke kiabadi bafubishe pano pabitale nfuadilo a bana bakashi bena Nkidishitu, mmulombene kuikala a kaneemo e kulesha biuataa bangi na muulo na mueneno aabo. Tui na nfiedi bakuetu bakashi ba kifulo bua bia nukuete kulonda dino elango dia kuikala na kuipeelesha na nfuadilo e buwa.
9. Nkinyi kiatudi balombene kulongiela ku kileshesho kia Abigayile?
9 Lushinguluilo lua mianda nyi ndingi eyikashi aditungu’shi bakuetu boso bakashi bena Nkidishitu banyingie mu kikudi bedileshe. Lushinguluilo nkinyi? Nyi eyikashi di buwa, ngobesha ya kuuka ki buwa na ki bubi, na adikupa mushindo wa kukita mianda i buwa. Tutaluuleyi kileshesho kia Abigaile. Mulume aaye baadi muate bitshibilo bi bubi bibaadi bilombene kuipayisha kifuko kiaye kioso kishima. Abigaile bakitshine mianda kushi kunyengakana. Lushinguluilo luaye lubaadi lupaashe miuwa yabo boso. (1 Sam. 25:14-23, 32-35) N’atue namu lushinguluilo aluitukuashaa bua kuuka nsaa ya kuakula na nsaa ya kushaala baumiine. Na dingi, aluitukuashaa bua kuikala na nkatshinkatshi nsaa y’atulungula bangi bi mueneno eetu.—1 Te. 4:11.
IKALA NA NGOBESHA YODI MULOMBENE KUFUBISHA
P’olongo bia kubadika na kufunda abikukuasha mushindo kinyi? (Tala kikoso 11)
10-11. Nsaa y’obadika na kufunda, bi nkukuasha obe nabene na kukuasha bangi mushindo kinyi? (Tala dingi kifuatulo.)
10 Abitungu muana mukashi muina Nkidishitu ekale na ngobesha yadia kufubisha. Kui ingi ngobesha ilombene nsonguakashi kulonga pa ki mukinga bua’shi ikamukuashe mu nshalelo aaye. Tubandeyi kutaluula bileshesho bipeela.
11 Longa bia kufunda na kubadika kalolo. Mu bingi bipikua t’abamona kulongiesha muana mukashi kubadika na kufunda bu bi na muulo ukata nya. Aku namu ino ngobesha i na muulo kui muina Nkidishitu ooso.d (1 Ti. 4:13) Biabia t’olekielanga kintu su nkimune ki’akutshishua kulonga kubadika na kufunda kalolo. Abikakukuasha mushindo kinyi? Yaya ngobesha ngilombene nkukuasha bua kupeta mudimo na kuiufuba kalolo. Okekala mulongi e buwa na mulongieshi a Eyi di’Efile Mukulu e buwa, na kikile bioso okefubuila peepi na Yehowa p’obadika Eyi diaye na kuidinangushena.—Yos. 1:8; 1 Ti. 4:15.
12. Mukanda wa Nkindji 31:26, ubakukuasha bodia kuikala w’esamba na bantu mu mushindo wi buwa naminyi?
12 Longa mushindo wa kuteemesha na kuakula na kalolo kooso. Abitungu’shi muina Nkidishitu ekale akula kalolo na bangi. Pabitale uno muanda mutumibua Yakobo etupa elango di buwa nsaa y’akula’shi: “Abitungu muntu oso ekale na bukidi bua kuteemesha, kadi kushi kuikala na bukidi bua kuakula.” (Yak. 1:19) Nsaa y’oteemesha kalolo apakula bangi, olesha’shi buetuulu pa mbalo yaabo. (1 Mp. 3:8) Su otundula’shi t’okuete opusha akiakula muntu kalolo sunga bi’apusha, ela nkonko i buwa na dingi ata nsaa ya kunangushena kumpala kodia kuakula. (Nki. 15:28) Eyipushe obe nabene’shi: “Bino biankiebe kuakula mbia binyibinyi na mbilombene kunyingisha winyi andungula?” Nakula na kaneemo na kalolo su? Longiela kui bakuetu bakashi banyingie mu kikudi abauku kuakula kalolo na bangi. (Badika Nkindji 31:26.) Tuula binangu biobe ku mushindo w’abakula. P’onyiisha kulonga ino ngobesha, onyiisha kuikala mu kipuano ki buwa na bangi.
Muana mukashi mulongie bia kulumbuula mu nshibo, nyi mbukome bukata bua kifuko kiaye na bua kakongie (Tala kikoso 13)
13. We kulonga bia kulumbuula mu nshibo naminyi? (Tala dingi kifuatulo.)
13 Longa bia kulumbuula mu nshibo. Mu ma mbalo e bungi, bana bakashi ngi abakitaa midimo i bungi ya mu nshibo. Nyinoobe sunga ungi mukuetu mukashi e na ino ngobesha, e nkukuasha bua’shi omone biodia kikuta uno mudimo kalolo. Mukuetu abetanyinaa bu Cindy amba’shi: “Kimune kia ku bia buntu ki na muulo ukata kiabadi bampe kui mama, nkundongiesha bia kuikala na muloo aufiki ku mudimo wi bukopo. Kulonga bia kuikala na ngobesha ya kuteeka, kukomba, kutumpa bilamba, na kuenda mu kisalue nkumbofuile na kua nfunguila mushindo wa kukita bi bungi mu mudimo wa Yehowa. Mama baadi mundongieshe dingi mushindo wandia kuikala natambula beenyi, na kundekiela bua’shi ngikale natembela bakuetu balume na bakashi be na bileshesho bi buwa biandi mulombene kuambula.” (Nki. 31:15, 21, 22) Muana mukashi mulongie bia kutambula beenyi, na bia kuikala na kalolo, mmuikale bukome bua nshibo yaaye na bua kakongie.—Nki. 31:13, 17, 27; Bik. 16:15.
14. Bolongiela kinyi ku kileshesho kia muanda umone Crystal na nkinyi kiodi mulombene kulamiina mu binangu?
14 Longa bia kuikitshina namu mianda obe nabene. Kuikala na kepatshila ka kuikitshina mianda obe nabene, nyi nkintu ki na muulo ukata kilombene kuikala na bena Nkidishitu boso banyingie mu kikudi. (Fid. 4:11) Mukuetu mukashi abetanyinaa bu Crystal amba’shi: “Baledi bande babaadi bankuatshishene buandia kusangula mudimo wa maasa wandia kulonga ku kalaasa, bua’shi ukankuashe mu nshalelo aande. Nshami bandunguile’shi ndongie Comptabilité ku kalaasa, aku namu Comptabilité te na muulo.” Kukatusha kulonga bua kupeta kiukilo na mudimo wa maasa, we mulombene kulonga bia kupeta makuta na bia kuiafubisha. (Nki. 31:16, 18) Tungunuka na kutuula binangu biobe ku bipatshila bia mu kikudi pa kuleka kuata mabaasa ashi na muulo na pa kusanka na nshalelo mupeelepeele odi naaye.—1 Ti. 6:8.
ELUMBUULE BUA MAFUKU OOBE AAFIKI
15-16. Mmushindo kinyi ulombene bakuetu ba nsonguakashi be bukupi kukuasha namu bangi? (Maako 10:29, 30)
15 Kuikala na ngikashi ayisankisha Yehowa na kulonga bia kufubisha ngobesha yoobe, akukakukuasha bua kusangula mianda yodia kukita mu mafuku oobe aafiki. Tutaluuleyi bileshesho bipeela bia kiodi mulombene kukita.
16 We kuata kitshibilo kia kushaala bukupi munda mua mufuku. Mu kuipushena na mayi a Yesu, bangi bana bakashi mbaate kitshibilo kia kupela kuibakilua, sunga bikale’shi kushaala bukupi muyile kipikua kiabo akuibatshoboloshaa. (Mat. 19:10-12) Bangi mbalombene kushaala bukupi pa muanda wa nshalelo abadi naaye. Ikala mushinkamishe’shi Yehowa na Yesu ta babepulaa bena Nkidishitu pa muanda wa’shi be bukupi nya. Mu nsenga ishima bakuetu be bukupi, be na bukitshishi bui buwa mu kakongie. Kifulo na kupasukila kuabo kua bangi, abitakulaa bano bakuetu bakashi bena Nkidishitu, buabadia kufika bu bakuetu bakashi ba mu kifuko, na bu bakuetu bakashi ba mu kikudi, na bu baledi ba bana be bungi ba mu kikudi.—Badika Maako 10:29, 30; 1 Ti. 5:2.
17. Bakuetu ba nsonguakashi mbalombene kuilumbuula naminyi kubanga binobino bua kutuela mu mudimo wa nsaa yooso?
17 We kuikadika mufubi a nsaa yooso. Bakuetu bena Nkidishitu, bakuete kukita bi bungi mu mudimo wa kulungula mukandu wi buwa mu nsenga ishima. (Mis. 68:11) We kuata namu mpango binobino ya kutuela mu mudimo wa nsaa yooso su? We kufuba bu mbala-mashinda, kukuasha ku mudimo wa luibako, sunga ku Betele. Teka bua kepatshila koobe. Lungula bangi bapue kulombasha kaaka kepatshila, bua’shi opete mushindo odia kulombasha ngikashi itekibue. Eatshile mpango yodia kulombasha kaaka kepatshila. Kulombasha kepatshila koobe akukufunguila mishindo i bungi yodi mulombene kufuba mu mudimo wa Yehowa.
Su okiebe kutuela muiyibakishi, abitungu otale kalolo kumpala kua kusangula mulume akuiyibakishena naye (Tala kikoso 18)
18. Buakinyi abitungu’shi mukuetu nsonguakashi asangule mulume akuiyibakishena naye kalolo? (Tala dingi kifuatulo.)
18 We kuata kitshibilo kia kuibakilua. Ngikashi na ngobesha bi’atubesambila, abikakukuasha bodia kuikala mukashi e buwa. Biabia su okiebe’shi bakuibakile, bino abikakukuasha bodia kupasukila mulume oobe kalolo. Kino nyi nkimune kia ku bitshibilo bi na muulo ukata ki’oshuanate dimo. Tentekiesha’shi okekala muushi mua matalua a mulume oobe. (Lom. 7:2; Ef. 5:23, 33) Banda kuiyipusha obe nabene’shi: ‘Mulume ande, mmuina Nkidishitu munyingie mu kikudi su? Atuulaa mianda ya mu kikudi pa mbalo ya kumpala mu nshalelo aaye su? Ataa bitshibilo bi buwa su? Atundulaa namu bilubilo biaye su? Aneemekaa bana bakashi su? E na ngobesha yandi nayo lukalo bua kunkuatshishena mu mianda ya mu kikudi, ku bintu bia ku mbidi, na mu binangu su? Ataa mashito aaye na muulo kalolo su? Bu kileshesho, e na namu midimo kinyi mu kakongie na mmushindo kinyi w’eyilombashaa?’ (Luk. 16:10; 1 Ti. 5:8) Su okumiina kupeta mulume e buwa, abitungu obadiile kuikala namu mukashi e buwa.
19. Buakinyi mudimo wa “mukwashi” wi na muulo ukata?
19 Bible amba’shi mukashi e buwa, ‘mmukwashi’ a mulume aaye na mu “mupwandjikiile.” (Kib. 2:18) Bino abikiebe kulesha’shi mukashi e na muulo upeela su? Nya! Mudimo wa mukashi wa kukuasha, wi na muulo. Tentekiesha buakinyi Yehowa ayitanyina muana mukashi mu Bible bu “mukwashi.” (Mis. 54:4; Eb. 13:6) Mukashi mmukuashi a binyibinyi kui mulume aaye, nsaa y’amukuatshishena na kumukuasha nsaa yata bitshibilo bi na bukitshishi bui buwa mu kifuko. Na dingi pa muanda mmufule Yehowa, akitshi bukome buaye boso bua kukuasha mulume aaye, na kumona ngikashi i buwa i muadi. (Nki. 31:11, 12; 1 Ti. 3:11) Abitungu w’elumbuule kubanga binobino bodia kuikala mukashi e buwa, pa kunyingisha kipuano kiobe na Yehowa, na pa kuikala okuasha bangi ku nshibo na mu kakongie.
20. Mmianda kinyi i buwa ilombene nyina bana kukita bua kifuko kiaye?
20 Nsaa yuekala bu nyina bana. Su babaapu nkuibakila, obe na mulume oobe nui kuikala na lukalo lua kutanda bana. (Mis. 127:3) Ngi buakinyi bi buwa kunangushena kumpala. Ngikashi na ngobesha ibatukatuka mu kuisambila mu uno muisambo, ayikakukuasha nsaa y’okekala mukashi na nyina bana. Su we na kifulo, kalolo, na luishinko, okakuasha kifuko kiobe buakidia kuikala na muloo. Na dingi bana boobe abakepusha mu bulungantu.—Nki. 24:3.
Ba nsonguakashi be bungi balongieshibue ku bukuashi bua Bifundue mbaukie bia kutumikila mianda ibaabadi abalongo, na mbafikie bakashi bena Nkidishitu banyingie mu kikudi (Tala kikoso 21)
21. Atupushaa naminyi pabitale bakuetu bakashi na buakinyi? (Tala kifuatulo ki ku kipusu.)
21 Tui benufule ngofu bakuetu ba nsonguakashi, bua bioso bi’anukitshi bua Yehowa na bua muilo waye. (Eb. 6:10) Nukuete kuikitshisha ngofu buanudia kudima ngikashi ya mu kikudi, pa kuikala na ngobesha ilombene kuinukuasha mu nshalelo eenu na kukuasha baaba boso be nuifunyishe, na kuilumbuula kalolo bua midimo y’anukapete mu mafuku aafiki. Nui na muulo ukata mu ndumbuluilo a Yehowa!
LOONO 137 Bakashi basha lulamato
a Anue bakuetu ba nsonguakashi nui na muulo ukata mu kakongie. Nui kuikala bakashi bena Nkidishitu banyingie mu kikudi, pa kudima ngikashi ya buin’Efile, pa kuikala na ngobesha na kuilumbuula bua midimo ayinutengiela mu mafuku aafiki. Bu kipeta, anukekala na muloo wa miabi i bungi y’anukapete mu mudimo wa Yehowa.
b KISHIMA KIABADI BAPATUULE: Muntu ekitshisha bua kufika muina Nkidishitu munyingie mu kikudi akunkushibua na kikudi ki’Efile Mukulu, kushi na binangu bia pa nsenga. Ambulaa kileshesho kia Nkidishitu, ekitshishaa na muaye mooso buadia kulama kipuano kiaye ki buwa na Yehowa, na aleshaa kifulo kia binyibinyi bua bangi.
c Tala Kitenta kia Mulami kia 2/2021, Esak. 14-19.
d Bua kuisambila pabitale muulo wa kubadika, tuela mu jw.org pa muisambo awamba’shi: “Pourquoi est-il important que les enfants lisent ? 1re partie: Lire un livre ou regarder un film ?”