NSHALELO A MUNTU
Yehowa baadi etunyingisha mu kipungo kia ngoshi na mu kipungo kia butaale
Paul amba’shi: Tubaadi na muloo wi bungi! Pabatudi muishinda atuende ku mudimo wetu wa bu bamisionere bua musuusa wa kumpala mu Libéria mu 11/1985, mu Afrique a Kupona nguba. Ndekie eetu bayimeene bua kapindi kapeela mu Sénégal, kumpala kua nsaa mushima na kipindi, Anne bakuile’shi: “Atufiki mu Libéria binobino,” mu yaaya nsaa tubapushishe abakula’shi, abitungu beenyi booso abende mu Libéria batuukie mu ndekie. Pa muanda wa ngoshi i muanka, ta tui balombene kuenda na ndekie tuakayika muanka. Tubashalele mu Sénégal ku nshibo ya ba misionere munda a mafuku Ekumi. Pabatudi bashale kuakua, tubaadi atupusha mikandu ya’shi mbayipe bantu be bungi bukile na’shi guvernema t’akumiina bantu abatuuku ku mashibo aabo kiolua mu Libéria nya, kupela kua’shi tala bebayipa.
Anne amba’shi: Be kuitumona nka bu balamalama mu binangu. Bua kuakula kalolo, kubanga nka ami ki muana mukinga, babaadi abangolomona bu Annie sha moo. Sunga nkusambuka kilayi, akuntshinyishaa. Aku naamu bibaadi abitungu tuende kubaabadi betutume bua mudimo wetu.
Paul amba’shi: Ami na Anne, tui batandikue dia kupona nguba ku’Eumbo dia Angleterre. Pankatshi pa kuetu na ku ba Anne, kui bula bua peepi bilometre 8. Atue booso tubafikile bu ba mbala mashinda nka atue baki’abapu kalaasa ka Sekondere, bu bi babaabadi abanyingisha kui baledi baande mpaa na kui nyinaye na Anne. Baledi beetu babaadi abetukuatshishena ngofu, buatudia kuipaana mu mudimo wetu bua Yehowa. Pa nalombeshe bipua Ekumi na kitema, naadi na muloo wa kutuela ku Betele. Na Anne namu bandondele kuanka kunyima kua eyibakishi dietu mu kipua kia 1982.
Pabatupuile kalaasa ka Galaade mu 8/9/1985
Anne amba’shi: Tubaadi bafule Betele ngofu, anka tubaadi na lukalo lua nkafubila Yehowa mu mbalo i lukalo na balungudi. Ku Betele tubaadi atukamba kuisamba na ba misionere ba kala, ngi kibaadi kinyiishe kunyingisha lukalo luetu. Ku kiolua kioso munda a bipua bisatu, tu baadi atuele nteko pabitale uno muanda. Ngi buakinyi mu kipua kia 1985, babaadi b’etuitanyine ku kalaasa ka Galaade ka 79, tubaadi na muloo wi bungi! Na pabatupuile kalaasa, ba betutumine mu Libéria bu ba misionere.
KIFULO KIA BAKUETU BALUME NA BAKASHI, KIBAADI KITUNYINGISHE
Paul amba’shi: Tubatshile ndenkie a kumpala abaabadi bape matalua a kuika dingi mu Libéria. Muiwumbo mianda ta ibaadi buwa nya. Na babaadi abapele bantu abatambuka bufuku. Nsaa i baadi ayikidi mootoka wa basalayi mu kisalue, bantu babaadi abatshinyi nka musuusa umune. Bua’shi ami na Anne tulekie kutshiina, tu baadi atubadika kipindi kia mukanda wa Misambo ku kiolua kooso. Aku namu tubaadi bafule mudimo wetu ngofu. Anne baadi misionere paasha, anka ami naadi ku Betele, na tubaadi atufubu pamune na mukuetu John Charuk.a Mukuetu mulume baadi muukie mianda i bungi, na kiwukilo kia bakuetu balume na bakashi ba muiwumbo, kibaadi ki nkuashe ngofu bua kuuka mianda i bungi.
Anne amba’shi: Buakinyi tubaadi boobeshe kushaala mu Libéria kushi lukalakashi? Muanda bakuetu balume na bakashi babaadi betukuashe. Babaadi na muloo, na bikitshino bi buwa mpaa na lukumiino lui bukopo. Kipuano ki buwa kibatudi batueshe pankatshi petu nabo, kibaadi kikuashe bua’shi tuikale nka bu bena kifuko kimune. Malango aabo abaadi aetunyingisha mu kikudi, anka mudimo wa bulungudi ubaadi nka bu kilotua. Bantu babaadi abakumiina’shi bakuetu balume na bakashi, bashaale nabo kipindi ki bula nsaa y’abebalungula mukandu wibuwa. Ngi buakinyi tubaadi atumono nka mu bilayi bioso abesambila nka pabitale Bible. Bibaadi bitubofuile bua kubanga muisambo na bantu. Tubaadi bapete bantu be bungi ba kulonga nabo Bible, anka bua kupeta nsaa ya kulonga na bano bantu booso ta bibaadi bibofule nya, anka bibaadi muloo ngofu!
SUNGA BIBATUDI NA MOO, TUBAADI BANYINGISHIBUE
Betele a mu Libéria baadi mupasukile bakuetu babaadi basukie ngoshi, mu kipua kia 1990
Paul amba’shi: Mu kipua kia 1989, kunyima kua bipua binanka bia butaale bua kapindi kapeela, ngoshi ya bisamba, ibatuelele muiwumbo dioso dishima. Muifuku dia 2/7/1990, bantomboshi babafikile befunyisha mu mbalo ibaadi Betele. Munda mua mieshi isatu ishima, ta tubaadi atuimonena na muntu su ngumune a paasha nya, kuamba’shi bifuko bietu bia kumbidi, mpaa na Biro bietu bikata bia nsenga ishima. Mu baadi kafutakanyi ngofu, bidibua nkukutshikua. Na babaadi abatambuka na baana bakashi lusandi pa bukopo. Luno lukalakashi lubatuelele mu dino eumbo munda mua bipua 14.
Anne amba’shi: Tubila tui bungi tubaadi atulu ngoshi na kuiyipayishena na tungi tubila ngofu. Basalayi babaadi abalu ngoshi babaadi bafuale bufualefuale na mbawule mu bilayi bioso abende na kuiba ku nshibo na nshibo. Bangi babaadi abamono kuipa kua bantu muyile kuakula kuabo abo banabene’shi, kui nka bu kuipa kua nyema.
Basalayi babaadi abalu ngoshi babaadi bashikile bantu mu kilayi na babaadi abakamba kuipa bantu babaadi abakumiina kukidila paapa pabadi bashikie. Akupu bantu babaabadi abayipaa babaadi abebatuulu mituuto mbenyenyekieshene. Bino bibaadi abikitshikila peepi na Betele. Babaadi bayipe Tumonyi tua Yehowa tubaadi na lulamato mpaa na bakuetu ba kifulo babidi babaadi bu bamisionere. Pa baadi baaba basalayi babaadi abalu ngoshi abapete bantu ba tubila tubaabadi bashikue, babaadi abebayipaa. Tumonyi tua Yehowa tubaadi tutuule miuwa yato mu masaku mu kudila kua kufia bakuetu balume na bakashi ba mu tuatua tubila tubaabadi abakimbi bua kuibapaasha. Mpaa na bena Betele na bamisionere namu, babaadi abafi bakuetu balume na bakashi mu mashibo bua’shi tala bayipaibua. Ku Betele, baaba bakuetu babaadi basuukie ngoshi, babaadi abalaala paashi pa Etaje, bangi namu babaadi bebatuule kui bena Betele mu mashibo aabo abaadi kuiyilu ku Etaaje. Anka atue namu tubaadi batuule kingi kifuko kibaadi na bantu musambobidi mu nshibo yetu.
Paul amba’shi: Efuku dioso, basalayi babaadi abalu ngoshi, babaadi abakimbi bia kutuela ku Betele, bua’shi bamone su tui bafie bantu. Ngi buakinyi, tubaadi bakimbe mushindo wa kutuula bantu ba kulama. Bantu babidi babaadi abalama ku kibelo kia lupango lua Betele, anka bangi babidi namu babaadi abelobo ku madidishi. Nsaa ibaadi bakuetu babidi be ku kiibi kia lupango lua Betele mbatuule maboko ku mpala, bibaadi abilesha’shi mianda ibaadi ayende kalolo. Su babaalusha maboko ku mongo mbua kulesha’shi kubafiki bantu bantomboshi abakiebe kuitutuelela. Bakuetu balume babaadi abakitshi bukidibukidi bua kuenda mu kufia baaba bakuetu balume na bakashi babakuete kulondalonda bua kuipaa.
Anne amba’shi: Kunyima kua mbingo i bungi, kisaka kia bana balume kiina biina ngoshi babaadi batuele mu Betele. Atue na ungi mukuetu mukashi tubaadi bafuame mu ma nkumba mubaadi kaabatshi ka bibelo bibidi, ngi mukuetu mukashi nkuifinyika mu kaaka kaabatshi. Kubaadi bana balume babammuene pa naadi nakaamina mu Escalier, abo nkundonda lubilo na ma mputu aabo akata, abo nkubanga kukookola ku kiibi. Paul nkuibalungula’shi, ne nuisendeelayi bakuetu, mukashi ande e ku nkumba. Nsaa ibatudi atufungu kaabatshi, bintu bi baadi abiele tuleo na nsaa ibaadi ayikidi bua kulumbuula ma Etajere. Tuno tuleo tua kiibi, ndio tubatakuile bano bana balume buabadia kutuela mu nshibo. Ami nkubanga kusuusa kubanga nka ku mutue nyaa na ku mikoolo. Bi naadi napusha mu yaaya nsaa, tshinaadi na bukome bua kufungula kiibi nya. Naadi mutekie Yehowa mu binangu biande, kunyima ami nkufungula kiibi, ami nkusema baaba bana balume na luishinko looso. Umune a kuabadi ba nsukumine, aye nkuikupila dia ku kaabatshi, na aye nkufungula ma Etajere munda mooso. Baadi mukaanye bu biashii mupete kintu muanka. Aye na bantu baaye nkubanga kukimbuula mu angi mashibo, mpaa na pabapuile lukalo luabo, abo nkuenda. Na mu aa mashibo mu babatuelele, ta mbatuukie na kintu su nkimune.
BIA BINYIBINYI ABITUNGUNUKA NA KUTEMBA BU ETAATA MU MUFITO
Paul amba’shi: Munda mua mieshi i bungi tubaadi bakutue kupeta bidibua, anka bidibua bia mu kikudi bibaadi bitupaashe. Lulanguilo lua kunakashika ku Betele ngi lubaadi bu kia kudia kietu kia ku nakashika. Ngi kibaadi akitupa bukome bua mu binangu.
Kino kidibua kia mu kikudi ngi kibaadi na muulo ngofu kui bantu booso. Su pa muanda wa kukutua bidibua na meema atue booso tubadia kutuuka ku Betele, bakuetu balume na bakashi babaadi bekusuukile, babaadia kuipayibua booso. Kino ki baadi kineemo kikata kuatudi atue booso. Misuusa i bungi Yehowa baadi etupuila nkalo yetu mu ungi mushindo sunga mu nsaa ayimueneka bu kilengieleshi.
Baadi muitulame, etukuasha buatudia kukambila moo wetu. Bu bibaadi mianda ayinyisha kuluila, etaata dia bia bianyibinyi namu, dibaadi adinyisha kutama. Bua kupela kuipayibua, bakuetu balume na bakashi, babaadi abasuuku. Anka bino ta bibaadi na bukitshishi ku lukumiino luabo sunga ku kineemo kiabo nya. Bangi babaadi abamba’shi kunyingiila ino ngoshi, kubetulongiesha bia kunyingiila ku mpombo ikata. Bakulu na bangi ba nsongualume, babaadi n’eshimba dinyingie, babaadi abafiki mu kukuasha bakuabo bena Nkidishitu. Tuatua Tumonyi tua Yehowa tubaadi tusuukie ngoshi, babaadi mu bisaka bisaka bipushene ngofu. Babamuene yawa terituare a mu ngoshi bu mbalo ya kulungula mukandu wi buwa. Na babaadi abakitshiina bisangilo mu kisuku. Babaadi batuule bia kudia biabo mu mashibo a Bufumu. Mu yaaya nkalakashi i bungi bui biabia, bisangilo ngi bibaadi abipa bakuetu butaale. Na kulungula mukandu wi buwa kubaadi akuibanyingisha ngofu. Nsaa i batudi abebapa bintu bia bukuashi, babaadi abetutekie bibuta bia kuenda nabio mu bulungudi, pamutue a kuituteka bilamba. Bino bibaadi bitukume kuishimba ngofu. Muloo n’eshimba dinyingie bibaadi na Tumonyi tua Yehowa, bibaadi bikaanyishe bantu. Munkatshi mua ino nkalakashi yooso, Tumonyi tua Yehowa tubaadi atutembe nka bu etaata. (Mat. 5:14-16) Kisumi kia Tumonyi tua Yehowa nkitakule mpaa na basalayi bantomboshi buabadia kufika bu bena Nkidishitu neetu.
TUBAADI BANYINGISHIBUE SUNGA BIBATUDI NA MASHIMBA ENYONGOLE
Paul amba’shi: Ingi misuusa, bibaadi abitungu’shi tusuukie mu Libéria misuusa isatu bua kipungo kia mufuku apeela. Na misuusa ibidi bua kipua kishima. Ungi mukuetu mukashi misionere, mmuleshe bibatudi atupusha mu kikoso’shi: “Nka bu bibabetulongieshe ku kalaasa ku Galade, tubaadi batuule mbalo i babaadi betutume nka mu mashimba eetu.” Anka, kukatuka bua kuleka bakuetu balume na bakashi mu nkalakashi i bino, kubaadi akuitutapa kuishimba ngofu. Bi muloo, muanda tubaadi bakuatshishene mudimo wa bulungudi mu Libéria, kukiila mu dingi eumbo dibaadi peepi na Libéria.
Tui na muloo wa kualukila mu Libéria mu kipua kia 1997
Anne amba’shi: Mu mueshi wa 5/1996, bakuetu bananka babatuelele muishinda na mootoka wa betele, benda mu kusemuna mikanda ya Filiale ibaadi na muulo ngofu. Tubaadi atukiebe kuenda mu kushaala mbalo i buwa, i baadi ku lungi lupese lua kiakia kibundi mu bilometre bifikie ku 15. Atue nka baki’ababanga luendo, tubaadi baasamukie tui munkatshi mua masaku. Bangi bana balume babaadi beele mulongo, abo nkukupila ma mputu muiyilu, akupu abo nkuitukuata, nkuata bantu basatu ba munkatshi muetu, kuibatuusha mu moototaka na abo nkuenda nabo, anka Paul baadi nka mu mootoka. Tubashadile nka paapa na moo ukile, kunyima kua kapindi kapeela, tubamuene Paul akidi kisaka kia bantu bebungi, afiki kuatudi. Kumpala kuaye amueneka bu afiki na kudila. Atue nkuinyongola ngofu nkupuandikisha’shi pangi esashi dibamukuata. Anka su esashi dibamuashile tabadia kutambuka nya. Nsaa ibabamutushiishe mu mootoka pa bukopo, umune a ku baaba bantomboshi baadi mumutape. Bi muloo muanda tabatapikile ngofu nya. Peepi neetu kubaadi mootoka wa basalayi, ubaadi uule bantu bebungi babaadi na moo.
Ngi atue nkuenda mu kukaamina mu wawa mootoka na kuamba’shi kiinyi akifiki kifikie. Na chofere a wawa mootoka beutembeshe lubilo lui moo atue nkukieba kupona. Tubaadi bamuisendeele buashi ayimane, bu bibaadi bimupalakane binangu, ngi aye nkubanga kutambusha mootoka bipeela bipeela. Tubanyingile mashimba atue nkuenda nka biabia. Anka tubafikile mitue ayitanya na mishila na mbidi busungu busungu muanda wa lubilo muishinda.
Paul amba’shi: Ta tubaadi na kingi kintu nya, nka penda bilamba bibatudi bafuale bibaadi butshiafu na bisanukie. Tubaadi atuitadisheena ku meeso kushi kuuka su atupanda su atufu. Tubaladile muifuba dibaadi mbuipi mua Elicopter ababadi baase masashi. Na yawa hélicoptère ngi baadi muitutuale mu Sierra Leone abo bubatooko. Sunga bibatudi na muloo wa kuikala na muwa, anka tubaadi benyongole bua bakuetu balume na bakashi.
TUBAADI BANYINGISHIBUE BUA KUNYINGIILA LUKALAKASHI LUA MU KIMPULUNKAMBA
Anne amba’shi: pabatufikile ku betele a mu Freetown, mu Sierra Leone, tubaadi b’epushe mu kukaluilua na bu abatshonko kiana. Anka nabangile kutentekiesha mianda ibaadi ikitshikie, kaanya kooso naadi nka na moo n’eshimba kuikupila kupila. Mianda yooso ibaadi ingifunyishe inaadi namono, naadi eyimono nka bu ishi buwa, na ishii ya binyibinyi. Naadi napasuka bufuku na mbidi yabanganga ku nsuusa. Naadi napuandikisha pangi’shi muanda wi bubi ngulombene kukitshika buabua bufuku. Ntshi naadi nalaala kalolo nya. Paul baadi ansemuna pambidi na akitanga nami luteko pamune. Tubaadi atuyimbi ngono yetu ya bufumu mpaa na apalekie kusuusa mbidi. Nadi’apuandikisha nka’shi pangi ne kupawuka moombe na’shi ne kuleka winyi mudimo wa bu misionere.
Ntanandube wawa muanda ubaadi ikitshikie kunyima nya. Nka lualua lubingo lumune, tubaadi bapete jurnale ibidi, akumpala baadi nyi Réveillez-vous! a mu 8/6/1996. Baadi na muisambo awamba’shi: “Comment venir à bout des crises de panique.” Binobino nkuete kupusha eyi dibaadi dinfikile. A kabidi Nkitenta kia Mulami kia 15/5/1996. Kibaadi na mutue wa muanda awamba’shi: “Où puisent-ils leur force?” Muabadi beele kileshesho kia kibaubau kitapikie. Atubadika’shi: “Nka bilombene kibaubau kutungunuka na kudia, na kupapama sunga biakidi na mbaba itubukie, n’atue namu tui balombene ku bukuashi bua kikudi kia Yehowa, kutungunuka na kukuasha bangi sunga biatudi na nkalakashi ya mu binangu.” Ku bukuashi bua bino bidibua bia mu kikudi, Yehowa mmunyingishe pa nsaa ilombane. (Mat. 24:45) Nemukimbuule mitue ya mianda i bungi i mumune na uno, inkuashe ngofu. Mu kukila kua mafuku biabia binadi napusha apanfuila tuinyongoshi, mbifikie mu kupeela.
TUBAADI BANYINGISHIBUE BUA KUIWUBIDISHENA NA NSHALELO MUPIA
Paul amba’shi: Tui na muloo wi bungi ngofu musuusa ooso w’atuende mu Libéria. Ku nfudiilo kua kipua kia 2004, tubaadi balombashe bipua peepi 20, mu mudimo wetu. Ngoshi ibapuile, ku Betele babaadi na lukalo na mudimo wa luibako, ngi atue nkupeta ungi mudimo upia. Uno mudimo ubaadi bu kitompuanga kikata.
Mmushindo kinyi ubatudi balombene kuilekena na kifuko kia mu kikudi kibatudi bapue kuiwubishena nakio? Bu bikale’shi pababetulunguile bua ku Galaade bibaadi abitungu’shi tulekie bifuko bietu, tubaadi banangushe’shi kuituula mu maasa mua Yehowa, akuitutuadila miabi i bungi. Tubaadi bakumiine wawa mudimo mu Ghana eumbo dikungishene na Libéria.
Anne amba’shi: Efuku dietu dia luendo tubaadi badile biabia. Muanda wa kukaanya, Frank mukuetu baapu kukula na e na binangu bibungi betulunguile’shi: “Kianudia kuuka, etuiluankaneyi!” Bapatuluile’shi: “Atuuku’shi ta nui balombene kuituluba nya, anka tulaayi mashimba eenu ku mudimo wenu upia, Yehowa ngi benutumu kuanka, tulayi binangu bienu na mashimba eenu kui bakuetu balume na bakashi be kuakua.” Ano mayi abaadi etunyingishe bua luno luendo lupia, muiwumbo muabetuuku kui bantu bapeela, na amutungu’shi tulongie bingi bintu bipia.
Paul amba’shi: Anka ta mbituate mafuku e bungi buatudia kufula kifuko kietu kipia kia mu kikudi nya. Mu diadia eumbo mubaadi Tumonyi tua Yehowa tui bungi, kunyingiila kuabo na bukome buabo bua mu kikudi mbitulongieshe mianda i bungi. Kunyima kua bipua 13, bibatukitshiine mu Ghana, tubapetele ungi mukandu wa kukaanya. Tubapetele ungi mudimo mu Filiale a ku Afrique a kutunduka nguba mu Kenya. Mu binyibinyi, tubaadi atupusha bushiye bua bakuuku babatudi nabo mu midimo ibatudi bakite kumpala, anka tubaadi bapete bangi bakuuku bukidi bukidi. Pabatufikile dingi kuakua, kubaadi Terituare mukata, mubaadi amutungu kukita mudimo wibungi ngofu.
Tui na bakuuku betu bapia mu terituare a filiale a mu Afrique a kutunduka nguba mu kipua kia 2023
P’ATUTENTEKIESHA MAFUKU ATUDI BAKITE MU MUDIMO WA NSAA YOOSO
Anne amba’shi: Mu nshalelo ande ooso nemukambe kupeta nka mianda ayintshinyisha, i masaku sunga ayinyongosha ilombene kupa muntu lukalakashi lua kumbidi sunga lua mu binangu. Yehowa te tukaluilaa ku ino mianda mu kilengieleshi nya, dingi na lelo uno nsaa yampusha masashi aadidi, napushaa moo, eshimba adinkupilaa munda na maboko aangielaa bushito. Anka ne mulongie buandia kupetela miabi ku bukuashi booso buabetupa kui Yehowa, mpaa na bukuashi bua bakuetu balume na bakashi. Na nemusangane’shi su tui na kiubishi kia mianda ya mu kikudi efuku dioso, Yehowa mmulombene kuitukuasha buatudia kunyingiila mu mudimo wetu.
Paul amba’shi: Ingi nsaa abetuipusheya su tuibafule mudimo wetu. Sunga eumbo diekala buwa, ingi nsaa di kukila mu kipungo ki bukopo akiluisha nshalelo. Mu kuilekena na biabia, nkinyi ki’atukambaa kufula kukila eumbo dinabane? Atukambaa kufula bakuetu balume na bakashi, kifuko kietu kia mu kikudi sunga biatudi bakudile mu ma mbalo elekeenelekeene. Kifulo bua Yehowa akituikashaa mu buumune. Tubaadi atupuandikisha’shi tubende mu kunyingisha bakuetu balume na bakashi, anka mu kuilekeena na biabia, abo ngi babaadi abetunyingisha.
Sunga tuenda mbalo kinyi, tukuete kumona kilengieleshi kia ano mafuku a kunfudiilo na buumune buetu bua bu bana na bana. Biabia, patukii nka mu kakongie ka buina nkidishitu, tui mu kifuko. Tui bashinkamishe’shi, su tubakulupila Yehowa, aketupa bukome bua kunyingiila muanda ooso wawa.—Fid. 4:13.
a Tala muisambo wa John Charuk, awamba’shi: “Je suis reconnaissant à Dieu et au Christ,” wi mu Kitenta kia Mulami kia 15/3/1973, mu nfualase.