I bi sabi di soni aki ö?

Unfa dee sëmbë dee ta öndösuku soni fu awooten, bi ko si taa di womi de kai Bëlsasali u Babilon bi dë tuutuu, söseei taa a bi dë wan könu?

SÖMËNI jaa longi, könima bi ta taki taa Könu Bëlsasali di di buku Daniëli ta taki fëën, an bi libi a goonliba aki wan daka (Dan. 5:1). De bi ta taki sö u di dee sëmbë dee ta öndösuku soni fu awooten an bi feni na wan soni u lei taa di womi aki bi dë tuutuu. Ma soni bi ko tooka a di jaa 1854. Unfa a du waka?

A di jaa 1854, wan womi u Ingisiköndë de kai J. G. Taylor, bi go öndösuku soni a di foto Uli. A di ten aki, di foto Uli dë wan pisi u di köndë Ilaki. Di womi aki bi ko feni wanlö sitonu pisi di de mbei ku doti, a wan gaan wosu dendu. Dee sitonu pisi aki bi langa söwan 10 centimeter, nöö sëmbë bi sikifi soni a de sinkii. A wan u dee sitonu pisi aki, de bi sikifi dee soni di wan sëmbë bi taki a wan begi. Di sëmbë bi taki taa Könu Nabonidesi u Babilon ku Bëlsasali di womi mii fëën musu libi longi. Dee sëmbë dee bi ta taki taa Bëlsasali an bi libi a goonliba aki wan daka, seei bi musu tei taa di womi aki bi dë tuutuu.

Ma di Bëibel an ta taki nöö taa Bëlsasali bi dë tuutuu nöö a kaba, ma a ta taki seei tu taa a bi dë wan könu. Na hii sëmbë bi kë biibi di soni aki. Wan könima u Ingisiköndë de kai William Talbot bi taki taa: „Bëlsasali bi ta tii a di seei ten ku hën tata Nabonidesi. Ma soni an dë di sa lei ee sö di soni aki bi dë tuutuu.”

Di soni aki bi ko a limbo di de bi si dee soni dee bi sikifi a wan woto sitonu pisi. A di sitonu pisi dë de bi sikifi taa Könu Nabonidesi bi ta kumutu a Babilon go a woto kamian, nöö a bi ta fika wantu jaa longi a dee kamian dë. Nöö andi bi ta pasa te an bi dë? Wan buku ta taki taa „te Nabonidesi an bi dë a di köndë, nöö Bëlsasali bi ta tii, nöö hën bi ta tii gaansë u de sodati tu”. Wë u sa taki taa Bëlsasali bi ta tii makandi ku Nabonidesi a di lö ten dë. Wan womi de kai Alan Millard, di ta öndösuku soni fu awooten, bi taki taa a fiti taa „di buku Daniëli ta kai Bëlsasali wan ’könu’”.

Di möön gaan soni di mbei dee dinima u Gadu ta biibi taa dee soni dee sikifi a di buku Daniëli dë u futoou, hën da u di Gadu seei hën bi mbei libisëmbë sikifi dee soni dë buta a di Bëibel.​—2 Tim. 3:16.