Di soni di di Bëibel ta taki u dëdë ku libi

Te u luku andi di Bëibel buku Kenesesi ta taki, nöö u ta lesi naandë taa Gadu bi piki di fosu womi de kai Adam taa: „I sa njan hii dee pau njanjan dee dë a di djai, u te bëë fii fuu. Ma ja musu njan di pau njanjan u di pau de kai: ’Sabi bunu ku hogi.’ Biga di daka di joo njan di njanjan fëën, joo dëdë” (Kenesesi 2:16, 17). Di soni di Gadu bi taki aki ta lei gbelingbelin taa ee Adam bi hoi di wëti u Gadu, nöö an bi o dëdë, ma a bi o ta libi nöömö a di djai u Eden.

A tjali taa Adam an bi piki Gadu buka faa bi sa libi u teego. An bi hoi di wëti u Gadu, hën a njan di fuuta di hën mujëë Eva bi tja ko dëën, hii fa Gadu bi piki de taa de an bi musu njan mën (Kenesesi 3:1-6). Te kuma tide u ta fii dee soni dee ko pasa ku libisëmbë u di Adam pasa Gadu buka. Apösutu Paulosu bi taki u di soni dë taa: „Adam hën tja hogi du ko da hii sëmbë a goonliba aki e, nöö di hogi du tja dëdë ko. Hën wë mbei dëdë ko ta kii hii sëmbë te kisi tide, biga hii sëmbë tuu ta du hogi” (Loomë 5:12). Ma andi da di „hogi” di a bi du, nöö unfa a du ko taa u ta dëdë?

Di pasa di Adam pasa Gadu buka u di an hoi di wëti fëën, da wan „hogi”, nöö hën de ta kai zöndu tu (1 Johanisi 3:4). Nöö di paima u zöndu da dëdë, kumafa Gadu bi piki Adam. Ee Adam ku dee mii dee a bi o pai bi o ta hoi di wëti u Gadu nöömö, nöö de an bi o du zöndu, söseei de an bi o dëdë wan daka tu. Gadu an bi mbei libisëmbë u de ta dëdë, ma u de libi u teego.

Hii u tuu ta si taa dëdë „ta kii hii sëmbë”, leti kumafa di Bëibel bi taki. Ma u abi wan soni a u dendu di ta libi go dou baka te u dëdë u? Sömëni sëmbë bi o taa aai. De bi o taa u abi wan akaa, nöö a ta libi go dou. Ma ee u ta biibi sö wan soni, nöö a bi o dë kuma u ta taki taa Gadu bi ganjan Adam. Faandi mbei u taki sö? Wë ee a dë taa wan soni dë a libisëmbë dendu di ta libi go dou baka te de dëdë, nöö hën da dëdë an dë di paima u zöndu kumafa Gadu bi taki. Di Bëibel ta taki taa: „U sabi taa [Gadu] an sa ganjan u” (Hebelejën 6:18). Saatan hën bi ganjan Eva di a piki ën taa: „Wan o dëdë seei.”​—Kenesesi 3:4.

Di soni aki musu mbei u hakisi useei taa: Ee a dë sö taa libisëmbë an abi wan akaa, nöö andi ta pasa tuutuu ku wan sëmbë te a dëdë?

DI BËIBEL TA LETI U BUTA A PASI

Di buku Kenesesi ta taki taa: „Jehovah Gadu tei di goondoti hën a mbei wan womi. Baka di dë a böö di libi böö go nëën nusu baaku, hën di womi toon wan libisëmbë.” Di Hebelejën wöutu de kai ne’phesh,a di kë taki „wan soni di ta böö”, hën de puu ko „wan libisëmbë”.​—Kenesesi 2:7.

U ta si taa di Bëibel ta taki gbelingbelin taa Gadu an mbei libisëmbë ku wan akaa. Fëën mbei aluwasi i suku seei, tökuseei ja o feni na wan Bëibel tëkisi di ta taki u wan „soni di dë a u dendu di ta libi go dou”.

Wë ee di Bëibel an ta taki taa libisëmbë abi wan soni a de dendu di ta libi go dou, nöö faandi mbei sömëni biibi ta lei taa u abi wan akaa di ta libi go dou? Woo ko sabi di soni aki te u luku andi dee sëmbë u di köndë Egepiti bi ta biibi.

A SËMBË DI AN BI TA DINI DI TUUTUU GADU DI LEI KUMUTU

Wan womi u Giikiköndë de kai Herodotus di sabi awooten soni, di bi libi a di pisiten u dee jaa 400, bi taki taa dee Egepiti sëmbë bi dë „dee fosu sëmbë di bi taki taa libisëmbë abi wan soni a de dendu di ta libi go dou”. Dee Babilon sëmbë fu awooten seei bi ta biibi taa libisëmbë abi wan akaa di ta libi go dou. A di ten di di Gaan Könu u Giikiköndë de kai Alekesani bi feti wini dee köndë dee bi dë zuntu ku di awooten Isaëli a di jaa 332 Bifö Keesitu, nöö dee sabisonima u Giikiköndë bi mbei sömëni sëmbë ko ta biibi taa libisëmbë abi wan soni a de dendu di ta libi go dou. Nöö sö a bi waka taa di lei dë bi ko paaja a hii di pisiwata di Giikiköndë bi ta tii.

A di ten u dee fesiten Keesitu sëmbë, tu nëbai biibi u dee Dju bi dë, di bi ta lei sëmbë taa libisëmbë abi wan soni a de dendu di ta libi go dou te de dëdë. Dee Essene sëmbë ku dee Faliseima, de bi abi dee tu biibi dë. Di buku The Jewish Encyclopedia ta taki taa: „Dee Dju sëmbë bi ko ta biibi taa libisëmbë abi wan akaa, u di de bi go nama ku dee Giiki sëmbë di bi ta biibi di soni dë, möönmöön u di de bi ko ta biibi dee soni u di womi de kai Plato.” Wan womi di sabi soni fu awooten de kai Josephus bi taki taa na a dee Santa Buku u Bëibel di lei aki kumutu, ma „a dee soni di dee womi mii u Giikiköndë bi ta biibi”. Di womi aki bi ta si dee soni dë kuma kontu di dee Giiki sëmbë bi ta konda.

U di möönmöön sëmbë bi ko ta tei dee guwenti u Giikiköndë, mbei so bakama u Keesitu bi ko tei di lei dë, hii fa an bi kumutu a sëmbë di bi ta dini di tuutuu Gadu. Wan womi de kai Jona Lendering, di sabi soni fu awooten, bi sikifi taa: „U di Plato bi taki taa u abi wan akaa di bi ta libi a wan bunu kamian fosu, ma nöunöu a ta libi a wan lagi kamian, mbei an bi taanga u mökisi di biibi u Plato ku di u dee Keesitu sëmbë.” Fëën mbei di biibi di sëmbë ta biibi taa libisëmbë abi wan akaa, ko dë a di biibi u dee sëmbë dee ta kai deseei „Keesitu sëmbë”, nöö a ko toon wan u dee fanöudu soni u di biibi u de seei.

„A O MBEI UN KO FII KUMUTU A DI SAAFU UN SAI DË”

A di ten u dee fesiten Keesitu sëmbë, apösutu Paulosu bi taki di soni aki: „Di [santa jeje] u Masa Gaangadu fan ku u limbolimbo kaa, taa a bakaten nöö wanlö sëmbë o bia baka disa di fa de bi ta biibi a Masa Jesosi. Biga de o ta waka a dee hogi baka dee ta ko a sëmbë liba ta ganjan sëmbë. De o ta haika dee lei u dee didibi dë, hën mbei de o disa di biibi” (1 Timoteo 4:1). Dee soni aki tuu ko pasa! Di lei di de ko ta lei sëmbë taa wan sëmbë abi wan akaa, da wan u „dee lei u dee didibi”. Na a Bëibel a kumutu, ma a sëmbë di an bi ta dini di tuutuu Gadu, söseei a dee poipoi lei u libisëmbë.

U ta wai taa Jesosi bi taki taa: „Woon ko sabi sondi gbelingbelin, leti kumafa a dë a Gadu wojo. Nöö te un ko sabi sondi sö kaa, nöö a o mbei un ko fii kumutu a di saafu un sai dë” (Johanisi 8:32). Te u ko sabi andi di Bëibel ta lei tuutuu, nöö u ta ko fii u dee peipei soni di dee keiki ta lei sëmbë di ta poi Gadu në, söseei u ta ko fii u dee soni di sömëni u dee keiki ta du a goonliba. Boiti di dë, dee tuutuu soni dee u ta ko lei a di Wöutu u Gadu ta mbei u ko fii u dee guwenti di sëmbë abi, ku dee peipei soni di de ta biibi di nama ku dëdë.​—Luku di pisi „Naasë dee dëdë sëmbë dë?”

Di Gadu di mbei u, an bi buta taa libisëmbë bi musu ta libi 70 nasö 80 jaa nöö a goonliba aki, nöö bakaten de go libi a wan woto kamian u teego. A bi kë taa libisëmbë bi musu libi a goonliba aki u teego kuma miii di ta piki hën buka. Di soni di Gadu abi a pakisei da libisëmbë ta lei taa a lobi u gaanfa seei, nöö a o du ën nöömö (Maleaki 3:6). Di psalöm sikifima bi taki taa: „Dee sëmbë dee ta libi a wan leti fasi, de o feni di goonliba, nöö naandë de o ta libi u teego.”​—Psalöm 37:29.