1924​—Wan höndö jaa pasa kaa

DE BI PELEIKI KU LADIO

Dee baaa dee bi ta libi a Bëtëli bi wooko möön leki wan jaa longi, u mbei di ladio stasiön de kai WBBR a Staten Island, a New York City. De bi seeka di goon, koti dee pau te de kaba këë, hën de mbei wan gaan wosu da dee wookoma. Söseei de bi mbei wan woto wosu u buta dee wookolai. Baka di de kaba du dee soni dë, hën de bigi seeka dee soni di de bi abi fanöudu u hopo di ladio stasiön. Ma wantu soni bi ta taanga da de.

A bi taanga da dee baaa seei u hopo di mama posu u di antënë taanpu. A bi langa söwan 91 mëti, nöö a bi musu hëngi a tu posu mindi di bi hei söwan 61 mëti. Di fosu pasi di de bi pooba u hopo ën taanpu, hën de biinga te de wei. Ma te u kaba fëën hii soni bi waka bunu, u di de bi buta futoou a Jehovah. Baaa Calvin Prosser da wan u dee baaa di bi heepi du di wooko, nöö a bi taki taa: „Ee hii soni bi waka bunu di fosu pasi, nöö u bi o djula taa u du wan gaan wooko.” Dee baaa bi da Jehovah di gaandi taa hën bi heepi de du di wooko. Ma tökuseei dee bookohedi u de an bi kaba dë.

Di paaja di sëmbë bi ta paaja bosikopu a ladio bi dë wan njunjun soni a di ten ala, nöö a bi ta taanga da u fuu bai dee soni dee u bi abi fanöudu u hopo di ladio stasiön. Ma dee baaa bi ko feni wan soni di de bi abi fanöudu seei a wan sëmbë di bi dë zuntu ku ka de bi dë. Di sëmbë dë seei hën mbei ën. Boiti di dë, de bi abi wan maiki fanöudu, nöö de bi wooko ku di maiki u wan u dee tëlëfön u di ten ala. A wan ndeti u bakajailiba, hën dee baaa buta taa de o pooba di ladio luku ee a ta wooko. Ma u di de an bi seeka wan apaiti soni u taki, mbei de bi kanda dee Könuköndë kanda fuu. Wan u dee baaa dë de bi ta kai Ernest Lowe. A bi ta lafu di a bi ta konda da u fa soni bi pasa di daka dë. A bi taki taa di de bi ta kanda, hën Baaa Rutherfordb bi bëli de. A bi ta jei de a di ladio fëën di de bi ta kanda, hii fa a bi dë te a Brooklyn. Söwan 25 kilomëti bi ta paati hën ku de.

Baaa Rutherford bi piki de taa: „Un kabuka dë e womi, a djei kuma wolo un ta kai!”. U di sen bi kisi dee baaa pikisö, mbei de bi tapa di ladio u de wantewante. Ma tökuseei de bi ko dë seiki u wan soni. De bi dë seiki taa di ladio bi ta wooko, söseei taa de bi sa bigi paaja di bunu buka a ladio.

Di fosu pasi di de bi bigi wooko tuutuu ku di ladio, bi dë a 24 u bakajailiba u di jaa 1924. Baaa Rutherford bi taki taa de o ta wooko ku di ladio stasiön dë u du di wooko di Keesitu bi da de u de du. Di a bi ta taki faandi mbei de mbei di ladio stasiön, hën a taa de mbei ën „u heepi sëmbë u de ko fusutan dee soni dee sikifi a Bëibel, söseei u de ko fusutan na un pisiten u goonliba u ta libi”.

Soni bi waka bunu seei di fosu pasi di de bi wooko ku di ladio stasiön aki. A bi dë di ladio stasiön u dee sëmbë u Jehovah. Nöö u bi wooko ku ën söwan 33 jaa longi u paaja di bunu buka.

DE AN BI TA FËËË U TAKI SONI DA DEE KEIKI FESIMA KUMAFA A DË

A baimatu-liba u di jaa 1924, hën dee Bëibel Öndösukuma bi hoi wan könklësi a di foto Columbus di dë a Ohio. Dee Bëibel Öndösukuma bi kumutu a hii së u goonliba ko a di komakandi dë. De bi hoi ën na Alabutöngö, Ingisitöngö, Faansitöngö, Alumatöngö, Giikitöngö, Höngaliatöngö, Italiatöngö, Lituaniatöngö, Pölsutöngö, Losiatöngö, Ukalainitöngö, ku dee töngö dee sëmbë ta fan a di pisiwata de kai Skandinafia. Boiti di dë, wantu pisi u di komakandi bi dë u jei a ladio. Söseei dee baaa bi seeka soni, sö taa wan masikapei di ta sikifi soni buta a kolanti a di köndë, bi sa ta taki soni u di könklësi hiniwan daka.

A gaansaba 24 u höndima-liba, möön leki 5000 baaa ku sisa bi go peleiki a di foto ganda ka di könklësi bi hoi. De bi paati möön leki 30.000 buku da sëmbë, söseei de bi bigi lei dusudusu sëmbë soni u Bëibel. Di Hei Wakitimawosu bi kai di daka dë „di möön suti pisi u di könklësi”.

Wan u dee woto sipan pisi u di könklësi bi dë a wan feeda 25 u baimatu-liba. Di daka dë Baaa Rutherford bi hoi wan taki, ka a bi lesi wan pampia di bi ta tjökö dee keiki fesima seei! A bi taki taa dee keiki fesima, dee fesima u dee seisonima, ku dee fesima u dee politikima, ta tapa sëmbë u de ko sabi andi da di Könuköndë u Gadu tuutuu. Söseei a bi taki taa de ta tapa sëmbë u de an ko fusutan taa Gadu o wooko ku di Könuköndë fëën u mbei libisëmbë feni gaan bunu. A bi taki tu taa Gadu an ta feni dee sëmbë dë u bunu, u di „de ta finga futu a wan së ku di politiki ölganisaasi de kai Volkenbond. Nöö de ta taki taa: ’Gadu hën ta wooko ku di ölganisaasi dë u tii goonliba’”. Wë an dë u taki taa dee Bëibel Öndösukuma bi o abi degihati fanöudu u paaja di buka dë da sëmbë.

Bakaten, hën de bi konda a wan u dee woto u di Hei Wakitimawosu taa: „Dee piki kulupu bakama u Masa di bi ko makandi a di könklësi di bi hoi a Columbus, toona go a de pisi ku wan möön taanga biibi. . . . De bi feni taanga seei, nöö soni seei an o sa tapa de u de du di peleikiwooko ku degihati, aluwasi andi sëmbë sa kë du ku de.” Wan baaa de kai Leo Claus bi dë a di könklësi dë tu. A bi taki taa: „Di u kumutu a di könklësi, nöö u bi dë kabakaba seei u paaja di pampia di di baaa bi lesi a di taki da dee sëmbë u di pisiwata fuu.”

A tinimu-liba u di jaa dë, hën dee Bëibel Öndösukuma bi bigi paati milionmilion pisi u di pampia da sëmbë. A bi dë wan talakitaati di bi dë ku di bosikopu di Baaa Rutherford bi lesi u kuutu dee keiki fesima. A wan u dee piki foto fu Amëëkanköndë de kai Cleveland, di dë a di pisiwata de kai Oklahoma, wan baaa de kai Frank Johnson bi kaba paati dee talakitaati söwan 20 miniti a fesi ufö dee woto baaa ku sisa ko miti ën. Hogi bi sa miti ën ee a bi dë ta wakiti a wan kamian ka hii sëmbë bi sa ta si ën. Biga wanlö womi u di köndë bi ta suku ën, u di hati u de bi boonu ku ën u di buka di a bi ta paaja hedi. Fëën mbei Baaa Johnson bi go tjubi a wan keikiwosu di bi dë zuntu ku ën. Na wan sëmbë bi dë a di keikiwosu. Fëën mbei a paati dee talakitaati buta a hiniwan u dee kamian ka sëmbë ta sindo. Söseei a bi buta wan talakitaati a di Bëibel u di sëmbë di ta lei dee sëmbë soni a di keiki. A bi du di soni dë hesihesi, hën a go a döö. Ma u di a bi abi pikisö ten jeti, mbei a go a tu woto keikiwosu go du di wan seei soni.

Baka di dë, hën a kule go a di kamian ka dee wotowan bi musu ko tei ën. A bi tjubi a wan kamian ka de ta lai oli baka, ta koti wojo ta luku dee womi dee bi ta suku u du hogi ku ën. De bi lëi dou a di kamian ka a bi dë tjubitjubi, ma de an bi si ën. Di de ko go, hën dee woto baaa ku dee sisa dee bi ta peleiki a wan pisiwata di bi dë zuntu ku ën, lëi ko tei ën.

Wan u dee baaa bi taki taa: „U bi pasa a dee dii keikiwosu fesi di u kumutu a di foto. U bi si söwan 50 sëmbë taanputaanpu a hibiwan u dee keikiwosu fesi. So u de bi ta lesi di talakitaati, nöö wanlö wotowan bi ta hopo di pampia ta lei di keiki fesima. Wë a bunu seei taa u bi kumutu ala a di bunu ten, sö taa hogi an miti u! U ta da Jehovah tangi taa a tjubi u. Söseei u ta dëën tangi u di a bi da u di köni di u bi abi fanöudu, fuu sabi andi u bi musu du u paaja di buka söndö u dee felantima fuu feni u du hogi.”

DEE BËIBEL ÖNDÖSUKUMA BI TA PELEIKI KU DEGIHATI A WANLÖ WOTO KÖNDË

Dee Bëibel Öndösukuma dee bi dë a woto köndë seei bi ta du di peleikiwooko fajafaja. Wan baaa de kai Józef Krett bi ta peleiki da wanlö sëmbë di bi ta wooko a wan kamian ka de bi ta suku wan pei soni kuma zonka a goonbasu. De bi kumutu a di köndë de kai Poland go a Gaan Faansiköndë. Soni bi seti a fesi u Baaa Krett hoi wan taki. Di në u di taki bi dë: „Abiti möön dee sëmbë dee dëdë o toona weki ko a libi baka.” Di dee baaa ku dee sisa bi kai dee sëmbë u di köndë u de ko haika di taki, hën wan keiki fesima u di köndë bi bai dee sëmbë u di keiki fëën be de an go. Wë di bai di a bi bai de dë, bi ko dë kuma manda a bi manda de. Möön leki 5000 sëmbë bi go haika di taki, te kisi di keiki fesima! Baaa Krett bi kai di keiki fesima faa hopo taki da di biibi fëën, ma an bi kë. Baka di taki, hën Baaa Krett bi paati hii dee buku dee a bi abi da dee sëmbë, u di de bi kë ko sabi soni u di Wöutu u Gadu möön fini.​—Amösi 8:11.

Wan baaa de kai Claude Brown bi go paaja di bunu buka a wan u dee köndë fu Afiikan de kai Goudkust, nöunöu de ta kai ën Gaana. Sömëni sëmbë bi jei soni u di tuutuu lei, u di a bi ta paati sömëni buku da sëmbë, söseei u di a bi ta hoi sömëni taki. Wan womi de kai John Blankson bi go haika wan u dee taki u Baaa Brown. A bi ta lei soni faa ko dë wan sëmbë di ta wooko na aputeiki. Di a jei di taki, hën a fusutan wantewante taa a feni di tuutuu lei. John Blankson bi taki taa: „Di tuutuu lei bi mbei mi bi ko ta dë waiwai seei, nöö ma bi ta fëëë u taki soni fëën da dee sëmbë u di siköö ka mi bi nango.”

Wan daka, hën John go a wan Anglikan keiki go hakisi di keiki fesima soni di nama ku di biibi di sëmbë ta biibi taa Gadu dë dii sëmbë a wan. A bi du di soni dë, u di a bi fusutan gbelingbelin taa di Bëibel an ta lei sëmbë di soni dë. Di keiki fesima hati bi boonu ku ën, hën a jakëën. A bi piki John taa: „I na wan bakama u Keesitu. I da wan bakama u Didibi. Hetji pasa kumutu a mi aki!”

Di John go nëën pisi, hën a sikifi wan biifi manda da di keiki fesima. A bi kai ën be de ko miti makandi a woto sëmbë fesi, sö taa a sa taki faandi mbei a ta biibi taa Gadu dë dii sëmbë a wan. Di di keiki fesima kisi di bosikopu, hën a manda John be a go miti di womi di dë basi u di aputeiki siköö ka a nango. Di John go miti di womi, hën di womi hakisi ën ee tuu taa a sikifi wan biifi manda da di keiki fesima.

Hën John piki di womi taa: „Aai, sö mi du ën tuu.”

Di womi bi piki John faa sikifi wan biifi manda hakisi di keiki fesima paadon. Hën John du soni kumafa a taki.

Di John bi sikifi di biifi, hën a kai di womi a wan lesipeki fasi, hën a taa: „Di mësitë u mi manda mi u mi sikifi wan biifi da i u hakisi i paadon. Nöö mi dë kabakaba seei u hakisi paadon ee i tei taa i ta lei sëmbë poipoi soni.”

Di soni bi bigi da di mësitë di a si di biifi di John bi kë manda da di keiki fesima. Fëën mbei a hakisi John taa: „Womi Blankson, i dë seiki taa di soni aki i kë sikifi ö?”

„Aai mësitë. Woto fasi an dë möönsö, sö nöö mi sa taki ën.”

„Womi, de o puu i a siköö e. Ja musu ta dë ku di mëni taa de o hoi i a di siköö aki, ee i ta fan sö ku di keiki fesima u di köndë.”

„Ma mësitë o, . . . te i ta lei u wan soni di ta taanga da u u fusutan, nöö wa musu hakisi i fii booko ën a piki möni da u nö?”

„Aai un sa hakisi mi.”

„Awa, leti sö di soni pasa. Di womi bi ta lei u soni u Bëibel, hën mi hakisi ën wan soni. Wë ee an sabi di soni u piki mi, nöö faandi seei mi musu hakisi ën paadon?”

Wë de an bi puu John a siköö. Nöö an bi abi u sikifi di biifi manda hakisi di womi paadon tu.

DEE BËIBEL ÖNDÖSUKUMA BI DË KABAKABA U DU MÖÖN HIA SONI DA JEHOVAH

Di di Hei Wakitimawosu bi taki unfa di wooko bi pasa a di jaa 1924, hën a taki taa: „U ta piki ku di soni di Dafiti bi taki, di a taa: ’Joo da mi kaakiti u mi go a feti’ (Psalöm 18:39). U bi feni taanga a di jaa aki seei, u di u bi ta si fa Jehovah bi ta heepi u . . . Ku piizii seei dee dinima fëën bi paaja di bunu buka.”

Bakaten, a di jaa dë seei, de bi seeka soni u mbei wan woto ladio stasiön. De bi bigi mbei ën zuntu ku Chicago. De bi kai di njunjun ladio stasiön dë WÖUTU, u di de bi ta paaja di Wöutu u Gadu nëën. A di ladio stasiön aki, de bi wooko ku soni di bi o sa mbei taa sëmbë di bi ta dë te a longi seei bi o sa jei di bunu buka, aluwasi ee de bi ta dë te a Kanada seei.

Jehovah bi heepi dee Bëibel Öndösukuma a di jaa 1925 u de ko fusutan Akoalimbo kapitë 12 möön bunu. Dee njunjun soni di de bi ko fusutan dë, bi mbei so u de tapa u dini Jehovah. Ma gaansë u de bi wai seei taa de bi ko fusutan möön bunu andi bi pasa a liba ala, söseei unfa dee soni dë bi o mbei soni waka da di föluku u Gadu a goonliba aki.